Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Maandverslag September 2014

Transcriptie

1 Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Maandverslag September 2014 INHOUDSOPGAVE Editoriaal, inhoudsopgave en kerncijfers... 1 Geharmoniseerde cijfers op Europees niveau... 2 Door de RVA vergoede werklozen... 3 Overzicht van de werkzoekenden... 3 Stromen NWWZ... 4 Evolutie van het aantal NWWZ... 5 Kenmerken van de NWWZ... 5 Werkloosheidsgraad... 7 Tewerkstellingsmogelijkheden... 8 Focus: De kwaliteit van het werk in de maatschappelijke dienstverlening. 10 Glossarium EDITORIAAL Hoewel op het eerste gezicht makkelijk te bepalen, is het begrip kwaliteit op het werk een complex en multidimensionaal gegeven. Organisatie van het werk, de werkomgeving of nog de verdeling van de banen zijn allemaal pistes volgens welke dit begrip kan worden benaderd. De focus van deze maand bespreekt de kwaliteit van het werk in de sector van de maatschappelijke dienstverlening in het Brussels Gewest op basis van de loonvoorwaarden. KERNCIJFERS Volgens de meest recente werkloosheidscijfers telde het Brussels Gewest eind september 2014, nietwerkende werkzoekenden (NWWZ). Dat zijn 833 werkzoekenden meer (+0,7%) ten opzichte van de maand voordien. Op jaarbasis evolueert het aantal NWWZ eveneens in stijgende lijn. Zo tellen we 865 NWWZ meer dan in september 2013 (+0,8%). Deze lichte toename treft vrouwen lichtjes meer (+1,0%) Administratieve werkloosheidsgraad (NBB), september 2014: 21,2% Geharmoniseerde werkloosheidsgraad (IAB), gemiddelde van de laatste vier trimesters: 18,7% Werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen (RVA), augustus 2014: Bij Actiris ingeschreven niet-werkende werkzoekenden (NWWZ), september 2014: Door Actiris ontvangen werkaanbiedingen, september 2014: waarvan beheerd door Actiris Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 1/14

2 dan mannen (+0,6%). Op jaarbasis zien we dat de jongerenwerkloosheid is gedaald met NWWZ jonger dan 25 jaar (-7,6%) in vergelijking met september Het aantal jonge NWWZ is echter gestegen in vergelijking met vorige maand ( eenheden of een stijging met 9,6%). We stellen bovendien vast dat het aantal jongeren in beroepsinschakelingstijd op jaarbasis is afgenomen (afname met 131 jongeren, of - 1,8%). In de loop van september 2014 heeft Actiris in totaal werkaanbiedingen ontvangen. Dit is het totale aantal aanbiedingen dat Actiris heeft ontvangen en bevat tevens de aanbiedingen die de Forem en de VDAB aan Actiris hebben doorgegeven in het kader van het akkoord inzake de systematische uitwisseling van werkaanbiedingen tussen de gewestelijke openbare tewerkstellingsinstellingen (Forem, VDAB en Actiris). Daarnaast werden eveneens de werkaanbiedingen die via partnerwebsites worden ontvangen (momenteel via Jobat) meegerekend. Het aantal werkaanbiedingen voor betrekkingen in het Brussels Gewest bedraagt Anderzijds heeft Actiris in september werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen. Dat is een daling met 2 eenheden ten opzichte van het aantal aanbiedingen dat het jaar voordien voor dezelfde maand werd ontvangen. In september werden werkaanbiedingen ingevuld. Dat zijn er 99 meer dan in september GEHARMONISEERDE CIJFERS OP EUROPEES NIVEAU In deze rubriek worden de voornaamste arbeidsmarktindicatoren voorgesteld zoals bepaald op grond van de aanbevelingen van het Internationaal Arbeidsbureau (IAB): de activiteitsgraad, de werkzaamheidsgraad en de werkloosheidsgraad. Deze percentages worden berekend op basis van de resultaten van de Enquêtes naar de Arbeidskrachten (EAK). In België worden deze Drie te onthouden cijfers voor het Brussels Gewest: activiteitsgraad: 65,9% werkzaamheidsgraad: 53,6% werkloosheidsgraad: 18,7% enquêtes uitgevoerd door de FOD Economie, die de resultaten per jaar en per kwartaal publiceert. Vermits de kwartaalgegevens voor het Brussels Gewest door de beperkte omvang van de steekproef van trimester tot trimester sterk variëren, werd ervoor gekozen om de cijfers voor de laatste vier beschikbare kwartalen samen te voegen (in dit geval gaat het om het gemiddelde van de laatste twee kwartalen van 2013 en van de eerste twee kwartalen van 2014). Tabel 1: Activiteitsgraad, werkzaamheidsgraad en werkloosheidsgraad volgens geslacht Geharmoniseerde activiteitsgraad Laatste vier kwartalen Geharmoniseerde werkzaamheidsgraad Geharmoniseerde werkloosheidsgraad jaar jaar Jongeren (< 25 jaar) jaar Laatste vier kwartalen Laatste vier kwartalen Laatste vier kwartalen Mannen 72,9 57,7 40,1 42,9 45,3 18,1 21,2 20,9 Vrouwen 59,0 49,6 32,0 36,0 36,5 16,8 17,0 15,9 Totaal 65,9 53,6 36,4 39,9 41,3 17,5 19,3 18,7 Bron: FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische informatie (EAK), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Volgens deze gegevens bedraagt de werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest 18,7%. Dat is een daling met 0,6 procentpunten ten opzichte van Indien we de evolutie volgens geslacht bekijken, stellen we vast dat de werkloosheidsgraad bij de vrouwen sterker is gedaald dan bij de mannen. Bovendien stellen we vast dat de jongerenwerkloosheidsgraad in Brussel vooral bij de mannen stijgt. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 2/14

3 De geharmoniseerde indicatoren leren ons bovendien dat de werkloosheidsgraad voor de laatste 4 beschikbare kwartalen in het Vlaams Gewest 5,2% bedraagt, tegenover 11,7% voor de laatste vier beschikbare kwartalen in Wallonië. Voor heel België ligt de werkloosheidsgraad op 8,6%. Dit leunt dicht aan bij de 8,5% voor 2013, maar ligt hoger dan de 7,6% voor DOOR DE RVA VERGOEDE WERKLOZEN De RVA deelt elke maand de cijfers m.b.t. het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen mee 1. Deze statistieken geven een beeld van de omvang van de betalingen van de RVA en de evolutie van de werkloosheid. De gegevens worden met een maand vertraging ten opzichte van de gegevens van Actiris verstrekt. Tabel 2: Evolutie van het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen per gewest Werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen Augustus 2014 Mannen Vrouwen Totaal Verschil op jaarbasis in aantal Verschil op jaarbasis in % Verschil op maandbasis in aantal Verschil op maandbasis in % Brussels Gewest , ,8 Vlaams Gewest , ,4 Waals Gewest , ,2 België , ,9 Bron: RVA (Stat info), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen in het Brussels Gewest op jaarbasis is gestegen, van personen in augustus 2013 tot personen in augustus 2014 (een stijging met 955 eenheden). Na een analyse van deze evolutie per geslacht zien we dat de stijging van het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen uitsluitend bij de mannen kan worden waargenomen (2,2% tegenover 0,0% bij de vrouwen). Indien we de evolutie op maandbasis bekijken, stellen we een nog aanzienlijkere stijging van het aantal Brusselse uitkeringsgerechtigde werklozen ( personen of +4,8%). Hier is de stijging groter bij de vrouwen dan bij de mannen (respectievelijk +5,5% en +4,3%). OVERZICHT VAN DE WERKZOEKENDEN Eind september 2014 waren in het Brussels Gewest werkzoekenden bij Actiris ingeschreven, waarvan niet-werkende werkzoekenden (NWWZ), werkende werkzoekenden en werkzoekenden in opleiding. 1 Na een voltijdse betrekking of na studies. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 3/14

4 Figuur 1: Overzicht van de werkzoekenden in het Brussels Gewest Ingeschreven werkzoekenden Niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) Werkzoekenden in opleiding Werkende werkzoekenden WZ die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend Voltijds Jongeren in beroepsinschakelingstijd Deeltijds Andere NWWZ Bron: Actiris Van de NWWZ hebben werkzoekenden (of 69,9%) een werkloosheidsuitkering aangevraagd, bevinden jongeren zich in de beroepsinschakelingstijd (6,3%) en tellen we andere NWWZ die vrij of verplicht ingeschreven zijn (23,8%). STROMEN NWWZ De relatieve toename van de werkloosheid op maandbasis komt overeen met een hogere instroom dan uitstroom. In september bedroeg de totale instroom in de werkloosheid personen ( herinschrijvingen en nieuwe inschrijvingen) tegenover een uitstroom van personen. Dit betekent dat in de loop van de maand bijna personen uit de werkloosheid zijn getreden. Figuur 2: Instroom in en uitstroom uit de werkloosheid in de loop van de maand in het Brussels Gewest NWWZ Augustus Nieuwe inschrijvingen: Herinschrijvingen: Uitstroom: NWWZ September Bron: Actiris Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 4/14

5 EVOLUTIE VAN HET AANTAL NWWZ Wanneer we de evolutie van de werkloosheid over een langere periode bekijken, zien we dat deze grote verschillen vertoont naargelang de leeftijdsklasse. Zo heeft de wijziging van de wetgeving in juli 2002, die met de afschaffing van de vrijstelling van inschrijving als werkzoekende meer 50-plussers aan het werk wilde krijgen, een grote impact gehad op de werkloosheid binnen deze leeftijdscategorie. We stellen evenwel ook vast dat de gevolgen van deze gewijzigde wetgeving sinds het eerste kwartaal van 2011 lijken af te nemen. Op jaarbasis groeide het aantal werkzoekenden ouder dan 50 jaar met 6,7% t.o.v. september Figuur 3: Evolutie van het aantal NWWZ volgens leeftijdsklasse (jaarlijkse variatie) 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30, Totaal < en + Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De werkloosheid bij de min-25-jarigen is gedaald ten opzichte van vorig jaar (-7,6%), terwijl de NWWZ tussen 25 en 50 jaar licht stijgen (+0,8%). KENMERKEN VAN DE NWWZ Op een jaar tijd is het aantal jonge werkzoekenden in beroepsinschakelingstijd gedaald (-1,8% in vergelijking met september 2013). De laatste maand is dit aantal echter toegenomen (+17,2% of een toename met eenheden). Het aantal werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend (WZUA) is op jaarbasis gedaald (-0,9%). Het aantal andere NWWZ is aangegroeid ten opzichte van vorig jaar (+6,8%). Voorts stellen we een afname vast van de werkloosheid bij de min-25-jarigen. Hun aantal is op één jaar tijd met 7,6% gedaald. Op maandbasis is de werkloosheid bij deze groep echter toegenomen (+9,6%). Bij de oudere NWWZ (50 jaar en ouder) nemen we ten opzichte van vorig jaar een stijging waar (+6,7%). Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 5/14

6 Tabel 3: Evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) volgens diverse kenmerken September 2014 Verschil op maandbasis Verschil op jaarbasis Aandeel in het totaal Aandeel vrouwen Categorie WZUA ,2-0,9 69,9 45,7 Jongeren in beroepsinschakelingstijd ,2-1,8 6,3 52,6 Andere NWWZ ,2 6,8 23,8 52,1 Geslacht Mannen ,0 0,6 52,3 Vrouwen ,5 1,0 47,7 Leeftijdsklasse < 25 jaar ,6-7,6 12,7 48, jaar ,4-1,1 15,6 53, jaar ,1 0,9 29,0 50, jaar ,8 2,0 22,3 44,1 50 jaar > ,4 6,7 20,5 42,8 Nationaliteit Belg ,5-1,9 66,8 48,9 Buitenlanders EU ,8 12,4 15,2 49,7 Buitenlanders niet-eu ,7 2,2 18,0 41,4 Studieniveau Laag ,5-4,6 24,9 43,8 Middelmatig ,5-0,4 21,0 50,7 Hoog ,5 2,1 14,4 54,0 Andere studies ,1 4,6 39,7 46,2 Inactiviteitsduur < 6 maanden ,5 0,0 23,9 50,1 6 tot 11 maanden ,8-2,2 12,8 46,6 12 tot 23 maanden ,6-0,2 17,0 47,0 > of = 24 maanden ,5 2,4 46,3 47,0 Totaal niet-werkende werkzoekenden ,7 0,8 100,0 47,7 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Wanneer we het studieniveau onder de loep nemen, stellen we vast dat de groep laaggeschoolde NWWZ sinds vorig jaar aanzienlijk is gekrompen (-4,6%). De NWWZ met een hoog studieniveau zijn dan weer gevoelig gestegen (+2,1%). Het aantal NWWZ dat minder dan 6 maanden inactief is geweest, is op jaarbasis gestabiliseerd (+0,0%). Het aantal NWWZ die reeds 24 maanden of langer werkzoekend zijn, is op jaarbasis toegenomen (+2,4%). Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 6/14

7 10,6 14,4 14,2 12,9 12,7 24,6 24,4 23,5 23,4 22,6 21,9 21,0 19,6 19,4 18,8 18,2 18,0 17,6 29,7 28,2 WERKLOOSHEIDSGRAAD Eind september 2014 bedroeg de werkloosheidsgraad in Brussel 21,2% (20,7% voor de mannen en 21,7% voor de vrouwen). Dit percentage wordt gemeten op grond van de beroepsactieve bevolking, waarbij rekening wordt gehouden met de recente evolutie van de Brusselse werkgelegenheid. Deze actieve bevolking wordt berekend op basis van de actuele gegevens van de Nationale Bank en de Enquête naar de Arbeidskrachten van de FOD Economie. Het is goed eraan te herinneren dat er enorme verschillen bestaan tussen de demografische evolutie van Brussel en de andere twee gewesten. We stellen vast dat een aanzienlijk aantal nieuwkomers de Brusselse arbeidsmarkt betreedt. Zo steeg in 2013 de Brusselse bevolking op beroepsactieve leeftijd met 1%. Voor heel België was dat 0,2%. In absolute waarde ging de bevolking op beroepsactieve leeftijd in het Brussels Gewest met eenheden omhoog. Figuur 4: Werkloosheidsgraad per gemeente van het Brussels Gewest 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De geografische verdeling van de werkloosheid vertoont echter grote ongelijkheden. Zo hebben de gemeentes Sint-Joost-ten-Node en Molenbeek de hoogste werkloosheidscijfers (respectievelijk 30,3% en 28,5%). De werkloosheidsgraad in elk van de zuidoostelijke gemeentes in het zuid-oosten (Watermaal-Bosvoorde, Ukkel, Sint-Lambrechts-Woluwe, Oudergem en Sint-Pieters-Woluwe) bedraagt minder dan 15%. Onze jaarlijkse monitoring bevat gedetailleerdere informatie per gemeente. Hier wordt tevens een opsplitsing van de werkloosheidsgraad gemaakt naargelang het geslacht, zowel voor de jongeren als voor de volledige bevolking op beroepsactieve leeftijd. Ten slotte vindt u er ook de belangrijkste kenmerken van de werkloosheid per gemeente. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 7/14

8 TEWERKSTELLINGSMOGELIJKHEDEN In september 2014 werden werkaanbiedingen (WA) rechtstreeks bij Actiris ingediend van deze vacatures hadden betrekking op jobs in het Brussels Gewest. Dit is een daling van 0,1% ten opzichte van vorig jaar. Actiris heeft overigens werkaanbiedingen van de VDAB en Forem en 329 werkaanbiedingen van partners (via Jobat) ontvangen. Tabel 4: Werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris of door tussenkomst van de Forem en de VDAB, volgens bron en plaats van tewerkstelling Brussels Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest Andere Totaal September 2014 Actiris VDAB en Forem Partners Totaal % 34,3 52,5 10,0 3,1 100,0 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Eind augustus 2014 telde Actiris openstaande werkaanbiedingen, waarvan in het reguliere arbeidscircuit. Eén maand later stonden vacatures open. We merken hierbij op dat in september nieuwe werkaanbiedingen werden geregistreerd en in totaal vacatures werden ingevuld (waarvan 647 dankzij de tussenkomst van de diensten van Actiris). 725 werkaanbiedingen werden geannuleerd. Tabel 5: Werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris, volgens beschikbaarheid en arbeidscircuit Arbeidscircuit Openstaande WA eind augustus 2014 WA ontvangen in de loop van de maand WA door Actiris ingevuld in de loop van de maand Mannen Vrouwen Totaal Totaal aantal ingevulde WA WA geannuleerd in de loop van de maand Openstaande WA eind september 2014 Gewone werkaanbiedingen waarvan : Onbepaalde duur Bepaalde duur Uitzendarbeid Andere EURES Gesubsidieerde arbeidsplaatsen Totaal Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid In september 2014 ontving Actiris 794 Select -vacatures (d.w.z. voor preselectie en vooraanwerving aan Actiris toevertrouwd). Dit betekent een daling van 14,3% tegenover september Bovendien werden er 765 Select -vacatures ingevuld tijdens deze maand, oftewel een daling van 18,9% tegenover vorig jaar. De invullingsgraad voor de Select -vacatures bedraagt 96,3% tegenover 88,4% voor alle vacatures. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 8/14

9 Tabel 6 : Invullingsgraad van "Select"-vacatures September 2014 TOTAAL Jaarlijkse variatie (in aantal) Jaarlijkse variatie (in %) September 2014 SELECT Jaarlijkse variatie (in aantal) Jaarlijkse variatie (in %) Ontvangen vacatures ,1% ,3% Ingevulde vacatures ,9% ,9% Invullingsgraad 88,4% 96,3% Bron : Actiris, berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Wanneer we de werkaanbiedingen bekijken die Actiris gedurende de laatste twaalf maanden heeft ontvangen, zien we dat de vacatures voor administratief bedienden op de eerste plaats staan. Ze zijn goed voor ongeveer één tiende van alle werkaanbiedingen die tijdens deze periode werden ontvangen. Hierna volgen de beroepsdomeinen verkoop in winkels, beheer, alsook het secundair onderwijs van de 1ste en 2de graad en het secundair beroepsonderwijs. Globaal genomen vertegenwoordigen de 10 beroepsdomeinen die het afgelopen jaar de meeste tewerkstellingsmogelijkheden boden bijna de helft van de werkaanbiedingen die in deze periode van 12 maanden werden ontvangen. Tabel 7: Top 10 van werkaanbiedingen rechtstreeks ontvangen door Actiris, volgens beroepsdomein Beroepsdomein WA ontvangen in de loop van de laatste 12 maanden % van totaal aantal ontvangen WA Administratieve bedienden privésector ,8 Handel: verkoop in winkels ,0 Beheer: verantwoordelijkheden ondernemingen/project/dienst ,7 Onderwijs: 1 ste en 2 de graad secundair onderwijs en secundair beroepsonderwijs ,4 Administratie: bedienden overheidssector ,1 Paramedisch : Kinderverzorging en hulp bij verzorging 958 3,8 Informatica: netwerken, systemen, programmatie enz ,7 Psychosociaal 937 3,7 Schoonmaak en diensten 854 3,4 Ingenieurs en toegepaste wetenschappen 825 3,2 Totaal Top ,9 Totaal WA ontvangen tijdens de laatste 12 maanden ,0 Bron: Actiris, berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 9/14

10 FOCUS: DE KWALITEIT VAN HET WERK BEPALEN AAN DE HAND VAN HET LOON. DE SECTOR VAN DE MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING Op het eerste gezicht lijkt de kwaliteit van het werk een begrip te zijn waarvan de definitie is gekend. Als we het echter van dichterbij bekijken, is het een moeilijk te vatten begrip. Het heeft natuurlijk betrekking op de juridische aspecten die de werknemer aan zijn arbeidsplaats bindt (AOD/ABD, voltijds/deeltijds). Het dekt eveneens andere dimensies die minder vaak in acht worden genomen: de organisatie van het werk (de verscheidenheid aan taken, hoe interessant deze taken zijn), de werkomgeving (de fysieke omstandigheden waarmee de werknemers te maken krijgen) of nog de werkrelaties zoals de collectieve onderhandelingsprocedure. Daarnaast is de invulling van het begrip kwaliteit van het werk afhankelijk van wie ze toepast (openbare instellingen, werkgeversfederaties, vakbondsvertegenwoordigers). Objectief gezien, berust het begrip zich op sterke beleidsreferenties 2 die in functie van de instelling veranderen. De Europese Commissie legt via zijn indicatoren rond de kwaliteit van het werk de nadruk op de doorstromingskansen geboden aan de werknemers, en dit ten koste van de aspecten die te maken hebben met werkomstandigheden. De IAO (Internationale Arbeidsorganisatie) sluit met zijn concept van waardig werk, aan op de geschiedenis van de strijd voor betere maatschappelijke rechten van werknemers door de voorkeur te geven aan indicatoren m.b.t. de sociale dialoog. Ten slotte, de laatste belangrijke kwestie: de kwaliteit van het werk beperkt zich niet tot de kenmerken van de ingevulde arbeidsplaatsen. Ze heeft eveneens betrekking op de logica van de verdeling van de banen. Geen enkele job staat los van de werknemer die ze gaat uitoefenen 3. De eigenschappen van het werk passen zich dan ook aan aan de manier waarop de werknemers gekwalificeerd zijn. De kwestie van de kwaliteit van de banen wordt er bijgevolg ook één rond de verdeling tussen de verschillende maatschappelijke klasses. De maatschappelijke klasses worden onderverdeeld op basis van de economische prestaties van de werknemers (leeftijd en geslacht, maar ook beroepsdomein, diploma of anciënniteit). De kwaliteit van het werk heeft m.a.w. ook betrekking op het dynamisch aspect van de arbeidsmarkt en de reguleringswijze (o.a. de logica van matching tussen werknemers en arbeidsplaatsen). Deze focus bespreekt de kwaliteit van het werk in de sector van de maatschappelijke dienstverlening (loontrekkende banen) in het Brussels Gewest op basis van de loonvoorwaarden. Overzicht van de sector van de maatschappelijke dienstverlening De maatschappelijke dienstverlening wordt gedefinieerd door de NACE-BEL 2008 code van de onderneming. Het gaat om activiteiten m.b.t. persoonsgebonden aangelegenheden (hulp voor mensen met een handicap, het beleid rond maatschappelijke hulp, het beleid rond bejaarden, het onthaal en de inschakeling van migranten). In tegenstelling tot ziekenhuiszorg behoren ook de ambulante zorgen hiertoe. De socioprofessionele inschakeling hoort ook tot deze sector, net zoals een aantal activiteiten die deel uitmaken van de socioculturele paritaire comités (o.a. de ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties). De sector kan in twee takken worden verdeeld: medischmaatschappelijke dienstverlening met huisvesting en maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting. 2 Carlos Prieto Rodriguez en Amparo Serrano, «Du travail décent à la qualité de l emploi : enjeux épistémologiques et politiques d un changement de paradigme», La nouvelle revue du travail [online], , gepubliceerd op 01 mei Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 10/14

11 De structurele financiering van de activiteiten van de sector is afkomstig van de gemeenschappen. De tewerkstelling wordt eveneens gefinancierd a.d.h.v. gesubsidieerde banen (geco s, DSP s enz.). De Brusselse werknemers die in de maatschappelijke dienstverlening werken, worden onderverdeeld in zes subsectoren 4. Tabel 8 : Aantal Brusselse werknemers per subsector van de maatschappelijke dienstverlening (december 2010) Rusthuizen Instellingen met huisvesting Maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting RO 5 RVT 6 Hulp aan pers. met een handicap Jeugdzorg en opvang van volwassenen Gezins-hulp Sociale bemiddeling Totaal maatschappelijke dienstverlening % 1% 5% 7% 11% 52% 100% Bron: KSZ (webtoepassing), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Eind december 2010 telde de sector van de maatschappelijke dienstverlening Brusselse werknemers. De helft is tewerkgesteld in de zeer diverse subsector van sociale bemiddeling. Vrouwen vertegenwoordigen 73% van de werknemers in de sector, maar er moet worden benadrukt dat dit aandeel sterk verschilt naargelang de subsector. De sector van de sociale bemiddeling is het meest gemengd (62% vrouwen), gevolgd door jeugdzorg en opvang van volwassenen (68% vrouwen) en hulp aan personen met een handicap (75% vrouwen). In de subsectoren van gezinshulp, RO en RVT zijn de vrouwen zeer sterk vertegenwoordigd (respectievelijk 94%, 83% en 94%). Verdeling volgens loon en arbeidsregime Tabel 9 : Aandeel lage lonen ( 72/dag) en hoge lonen ( 150/dag) in de subsectoren van de maatschappelijke dienstverlening, Brusselse loontrekkenden (december 2010) Aandeel lonen RO Rusthuizen RVT Instellingen met huisvesting Hulp aan pers. met een handicap Jeugdzorg en opvang van volwassenen Maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting Gezins-hulp Sociale bemiddeling Totaal Brusselse loontrekkenden 72 2% 2% 2% 2% 7% 24% 8% > 150 9% 16% 27% 19% 2% 9% 22% Bron : KSZ (webtoepassing), berekeningen van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 4 Voor meer details over de sector van de maatschappelijke dienstverlening kunt u onderstaande voorstelling van de subsectoren raadplegen (voor een betere leesbaarheid kregen de sectoren andere namen dan in NACE): Maatschappelijke dienstverlening met huisvesting: Rusthuizen voor ouderen (RO): naast de RO s omvat het de activiteiten van de serviceflats voor ouderen. De rust- en verzorgingstehuizen (RVT): naast de RVT s omvat het ook de activiteiten van verpleeginstellingen met huisvesting met een mentale handicap. Hulp aan personen met een handicap: omvat de activiteiten van verpleeginstellingen met huisvesting voor personen met een mentale handicap, psychiatrische problemen of verslaafden. Jeugdzorg en opvang van volwassenen: omvat verpleeginstellingen met huisvesting en persoonlijke zorg met maatschappelijke begeleiding van kinderen, jongeren en bijzondere categorieën van personen met een beperkte autonomie (huisvesting voor daklozen, crisisopvang zoals opvangcentra voor uitgewezenen). Maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting: Gezinshulp: naast gezinshulp omvat het de activiteiten van de dagcentra en diensten voor ouderen. Sociale tussenkomst: omvat het onthaal van jonge kinderen (crèches en kinderopvang), het geheel aan algemeen welzijnswerk, sociale bescherming en hulp aan personen (jeugdzorg zonder huisvesting, pleegzorg, hulpverlening in open milieu, ondernemingen voor aangepast werk). Daarnaast zijn er ook de ondersteunende en bemiddelingsactiviteiten (schuldbemiddeling, bijstand voor rechtsonderhorigen, advies over huishoudkunde, activiteiten bij gemeenschappen en wijken, socioprofessionele inschakeling ). 5 Rusthuizen voor ouderen. 6 Rust- en verzorgingstehuizen. Opgelet. Het onderscheid tussen RO en RVT is redelijk kunstmatig daar de meerderheid van de instellingen voor ouderen in het Brussels Gewest zowel RO als RVT zijn. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 11/14

12 Over het algemeen liggen de lonen 7 in de sector van de maatschappelijke dienstverlening redelijk laag. Dit is vooral zo voor de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting waar veel lonen zeer laag liggen 8 ( 72 /dag) in combinatie met een klein aandeel aan daglonen van meer dan 150/dag. Het dagloon mag dan relatief laag liggen in de sector van de maatschappelijke hulpverlening, er moet ook rekening worden gehouden met het feit dat er veel deeltijds wordt gewerkt. 42% van de banen in deze sector zijn namelijk deeltijds, waar dit 28% is bij alle Brusselse werknemers samen. Dit heeft natuurlijk gevolgen voor het loon dat de werknemers werkelijk ontvangen. Het beperkt deeltijds stelsel (tussen 0% en 55% van een voltijdse) vergroot de ernst van de gevolgen op het loon, vooral voor werknemers met een beperkt uurrooster en een lager loon. Het aandeel werknemers in de sector van de maatschappelijke dienstverlening met een beperkt uurrooster waarvan het loon een soort van compensatie vormt (>150 /dag), ligt relatief hoog in de subsector van de hulp aan personen met een handicap (22%). In de subsector van de sociale tussenkomst ligt het aandeel van deze groep echter niet boven de 7% (tegen 11% bij alle Brusselse werknemers samen). We kunnen dus met gemak veronderstellen dat deeltijdse arbeidsregimes in de subsectoren van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting worden opgelegd en niet gekozen. In tegenstelling tot wat men zou denken, komen vooral mannen in een kwetsbare situatie terecht door de combinatie van een beperkt uurrooster en een lager loon: 13% van de mannen met een beperkte arbeidstijd die in de sector van de maatschappelijke dienstverlening werken,,, zitten in een dergelijke situatie, tegenover 4% van de vrouwen. Wanneer mannen deeltijds werken gaat dit, met andere woorden, gepaard met een lager dagloon dan het geval is bij vrouwen in dezelfde situatie. Lonen en kwalificatieprofielen in de sociale bemiddeling Gaat het grote verschil in loon tussen de sector van de medisch-maatschappelijke dienstverlening met huisvesting en die van de sociale bemiddeling zonder huisvesting gepaard met een kloof tussen de kwalificatieprofielen? De gegevens van de enquête naar de arbeidskrachten (EAK) bieden ons de kans om deze vraag aan de hand van twee vaststellingen uit te diepen. In de eerste plaats stellen we vast dat het diplomaniveau van de werknemers in de maatschappelijke dienstverlening met en zonder huisvesting gelijkaardig zijn. In beide sectoren heeft 42% van de werknemers 9 een diploma van hoog niveau 10. In de tweede plaats telt de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting een proportioneel groter aantal banen voor hooggeschoolden (53% tegen 37%). De maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting is dus geen sector met lage kwalificaties (van de banen en van de werknemers), ondanks het feit dat de lonen over het algemeen zeer laag zijn. Hoge kwalificaties en lage lonen Om deze afwijking tussen de kwalificaties en het loon te begrijpen, moeten we eerst en vooral melden dat de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting een zeer diverse sector is. Deze wordt gedekt door negen paritaire comités. Bij bepaalde paritaire comités (319: opvoedings- en 7 Het gaat hier om het gemiddelde dagloon. Dit wordt berekend op basis van de bezoldigingen die gedurende een trimester werden aangegeven. Het gaat om een bruto-dagloon voor een voltijdse dag. Voor een deeltijdse werknemer is het dagloon gelijk aan het theoretisch loon dat hij voor een voltijds gepresteerde dag zou ontvangen. De loongegevens zijn afkomstig van de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid. 8 Het bedrag van 72/dag komt overeen met het gewaarborgd gemiddeld minimuminkomen (GGM) berekend op basis van het gewaarborgd maandelijks forfait dat tot 1.559,38 kan bedragen. De bepaling van het loon voor één werkdag op basis van het maandelijks forfait gebeurt volgens de volgende formule: forfaitair maandloon x 0,2307 / 5. 9 De EAK-gegevens hebben betrekking op de Brusselse werknemers in de sector van de maatschappelijke dienstverlening (loontrekkenden en zelfstandigen). Ter info, volgens de EAK-gegevens telt de maatschappelijke dienstverlening met huisvesting 2,5 % zelfstandigen en de sector van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting 4 %. Om in onze analyse van de kwalificaties en de lonen nauwkeuriger te zijn, zouden we ook over de loongegevens van zelfstandigen moeten beschikken. 10 Laag: basisschool; Gemiddeld: secundair onderwijs; Hoog: hoger onderwijs. Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 12/14

13 huisvestingsinrichtingen en diensten; en 330: gezondheidsinrichtingen en diensten) ligt het aandeel lonen van meer dan 150 /dag veel hogerdan in de rest van de sector van de maatschappelijke dienstverlening (respectievelijk 21% en 18% tegen 9% voor het totaal van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting). Het lage globale aandeel lonen van meer dan 150/dag zou erop wijzen dat de sector van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting te maken heeft gehad met een verlaging van de kwalificaties gekenmerkt door het niet-erkennen van het diploma. Ons lijkt het dat er twee oorzaken aan de basis van de verlaging van de kwalificaties kunnen liggen. De eerste heeft betrekking op de concurrentie tussen werknemers met verschillende diplomaniveaus: de hoge diploma s waarover werknemers beschikken worden niet als noodzakelijk beschouwd om de functie die ze bekleden uit te oefenen. Bijgevolg wordt dit niet in de lonen weerspiegeld. Het universitair niveau bijvoorbeeld, wordt niet altijd in rekening gebracht bij de berekening van het loon van de functie van instructeur. De tweede oorzaak heeft te maken met de financiële situatie van de structuren: de budgetten laten het niet toe om de bezoldiging af te stemmen op de vereiste kwalificaties die nochtans als nodig zijn erkend. Projectfinanciering (komt vaak voor in de sector van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting) mondt vaak uit in tewerkstellingssituaties waarbij het verband tussen het diplomaniveau, de uitgeoefende functie en het loonniveau klein is. De structurele financiering daarentegen (overheersend in alle subsectoren van de maatschappelijke dienstverlening met huisvesting) verzekert een coherentie tussen het niveau van de toegekende subsidies en de omkaderingsnormen m.b.t. het personeel. Besluit De analyse van de kwaliteit van de jobs aan de hand van de lonen bood ons de kans om precaire situaties gekenmerkt door het samengaan van een beperkte arbeidstijd en een beperkt loon te identificeren. Deze situaties komen vaker voor in de sector van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting (9% van de loontrekkenden met een beperkte arbeidstijd hebben ook te maken met een beperkt loon, tegenover 6% in de medisch-maatschappelijke dienstverlening) We stelden ook vast dat er in de sector van de maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting de lonen, de uitgeoefende functies en de diplomaniveaus niet altijd overeenstemmen. Dit lijdt tot een verlaging van de kwalificatie van de werknemers op het vlak van hun loon. De halftijdse betrekkingen in deze sector zijn eveneens kwetsbaarder. Daarnaast heeft de subsector met de meeste mannen, nl. die van de ondernemingen voor aangepast werk, ook de laagste lonen. De oververtegenwoordiging van mannen in deze subsector doet vragen rijzen over de bijzondere vormen van onzekerheid bij mannen, maar ook over de mechanismen van discriminatie bij de aanwerving die vrouwen met een handicap ondervinden in een sector die steeds meer op productiviteit is gericht. De kwaliteit van het werk op basis van het loon laat dus niet enkel toe de tevredenheid van de werknemers te evalueren. De loonvariabele geeft in de eerste plaats informatie over de manier waarop professionele activiteiten erkend en gekwalificeerd worden. In het kader van de nonprofitovereenkomsten werden de beroepen van de gezondheids- (PC 330) en onderwijssector (PC 319) versterkt. Deze professionalisering heeft zonder twijfel bijgedragen tot de verbetering van de lonen in de sector van de medisch-maatschappelijke dienstverlening met huisvesting. In sectoren zoals die van gezinshulp of kinderopvang blijven de lonen daarentegen begrensdop een redelijk laag niveau. Deze functies zijn uiteindelijk weinig gediversifieerd m.b.t. de statuten en specialisaties met als gevolg dat er weinig mobiliteitsmogelijkheden binnen de sector zelf zijn (het beroep van gespecialiseerde opvoeder zou bijvoorbeeld vergeleken kunnen worden met de mogelijke evoluties van het beroep van kinderverzorger). Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 13/14

14 GLOSSARIUM Activiteitsgraad en werkgelegenheidsgraad De activiteitsgraad is de verhouding tussen het aantal actieve personen (bestaande uit de werkende beroepsbevolking en de werklozen) en de bevolking tussen 15 en 64 jaar. De werkgelegenheidsgraad (of tewerkstellingsgraad) van de bevolking op beroepsactieve leeftijd is de verhouding tussen het aantal personen van 15 tot 64 jaar dat een baan heeft en het totale aantal personen in deze leeftijdscategorie. Werkloosheidsgraad IAB en administratieve werkloosheidsgraad (NBB) De werkloosheidsgraad volgens de definitie van het Internationaal Arbeidsbureau (IAB), ook wel de geharmoniseerde werkloosheidsgraad genoemd, is het aandeel van het aantal werklozen (personen ouder dan 15 jaar, zonder werk, die beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt en werk zoeken) in de beroepsactieve bevolking (zowel werkenden als werklozen). De werkloosheidsgraad IAB wordt berekend op basis van de Enquête naar de Arbeidskrachten, en niet op basis van administratieve gegevens. Over het algemeen stellen we vast dat de werkloosheidsgraad IAB lager ligt dan de administratieve werkloosheidsgraad. Voor de berekening van deze laatste wordt uitgegaan van de verhouding van het aantal werklozen (m.a.w. van het aantal NWWZ dat bij de gewestelijke arbeidsbemiddelingsdiensten is ingeschreven) tot de beroepsactieve bevolking. Werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen In dit verslag bedoelen we met werkzoekende uitkeringsgerechtigde werklozen de niet-werkende werkzoekenden die recht hebben op een uitkering van de RVA, hetzij na een voltijdse tewerkstelling, hetzij na studies. Niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) De niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) zijn personen zonder werk die werk zoeken en onmiddellijk beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Naargelang van hun sociaal statuut, kan het gaan om werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend (WZUA), jongeren in beroepsinschakelingstijd, verplicht ingeschreven werkzoekenden of vrij ingeschreven werkzoekenden. Werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend (WZUA) De werkzoekenden die een uitkeringsaanvraag hebben ingediend, zijn personen die een werkloosheidsuitkering ontvangen (op basis van een voltijdse of deeltijdse tewerkstelling) of een inschakelingsuitkering krijgen. Jongeren in beroepsinschakelingstijd De jongeren die net hun studies hebben beëindigd en nog niet (voldoende) hebben gewerkt om recht op een werkloosheidsuitkering te hebben, kunnen na hun studies die recht geven en na gedurende twaalf maanden als werkzoekende ingeschreven te zijn geweest, een inschakelingsuitkering ontvangen. Deze periode van inschrijving als werkzoekende wordt beroepsinschakelingstijd genoemd. Andere NWWZ Deze categorie bestaat uit werkzoekenden die bij Actiris zijn ingeschreven maar geen werkloosheidsuitkeringen ontvangen of die niet in de beroepsinschakelingstijd zijn ingeschreven. Het gaat dus om personen die wachten op de beslissing van de RVA inzake hun mogelijkheid om voor werkloosheidsuitkeringen in aanmerking te komen, personen met een leefloon of personen die geen enkel vervangingsinkomen ontvangen. Andere studies In deze rubriek worden de studies ondergebracht die niet voldoen aan de eisen die aan het in België georganiseerde onderwijs worden gesteld (gemeenschapsonderwijs provinciaal onderwijs gemeentelijk onderwijs vrij onderwijs). We vinden hier dus de diploma s van buitenlandse scholen in terug, ongeacht het studieniveau. Maandverslag nr. 25 september 2014 Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid (Coördinator: Stéphane THYS) De Brouckèreplein Brussel - Tel.: 02/ studies@actiris.be Evolutie van de Brusselse arbeidsmarkt Publicatie Oktober 2014 pagina 14/14