Dr. Jessica De Maeyer, UGent - HoGent Prof. Dr. Wouter Vanderplasschen, UGent Vakgroep orthopedagogiek

Transcriptie

1 Dr. Jessica De Maeyer, UGent - HoGent Prof. Dr. Wouter Vanderplasschen, UGent Vakgroep orthopedagogiek

2 Afhankelijkheid: langdurig (chronisch?), complex en meervoudig probleem: polydruggebruik relationele problemen werkloosheid juridische problemen huisvesting infectieziekten en andere gezondheidsproblemen comorbiditeit sociale uitsluiting

3 Vanaf eind jaren 60 - begin jaren 70: toenemend druggebruik (heroïne) in Europa Sinds eind jaren 50 in de VS: Nieuwe vorm van hedonisme normeloosheid Strenge sociale controle abstinentie! (temperance movement Prohibiton Act) AA, Synanon, Daytop Village Traditionele gezondheidszorg behandeling drugverslaafden: weigerachtig tov Vzw IAT - CAT oprichting gespecialiseerd PZ (De Pelgrim) 2 TG s: De Kiem (1976) en De Sleutel (1974)

4 Jaren 80: Groeiende beschikbaarheid drugs + problemen: crisisinterventiecentra (CIC), dagcentra (DC), KTP s en TG s Weinig sturing door regering, betrokkenheid verschillende ministeries (n=15), belangrijke focus binnen de gezondheidszorg (itt alcohol) Groot aantal gespecialiseerde initiatieven voor druggebruikers

5 Vanaf eind jaren 80: drugverslaafden meer en meer in contact met de traditionele gezondheidszorg: algemene (spoed of PAAZ) en psychiatrische ziekenhuizen, centra geestelijke gezondheidszorg (CGG) Jaren 90: straathoekwerk, MSOC s, sociale werkplaatsen, Meer recent: spuitenruil, crisiseenheden, case management, proefzorg, DBK, outreach Nog ter discussie: gecontroleerde heroïneverstrekking (Luik), gebruikersruimten (A pen)

6 1. Drugvrije behandeling 2. Ontwenningsbehandeling 3. Substitutietherapie 4. Harm reduction 5. Reïntegratie en nazorg 6. Geïntegreerde behandeling

7 Toepassing van psychosociale en opvoedkundige technieken i.f.v. abstinentie Residentiële en langdurig behandeling: bv. therapeutische gemeenschap Ambulante gesprekstherapie Medicatie: enkel voor bestrijding ontwenningsverschijnselen (antidepressiva en benzodiazepines) Enige alternatief voor niet-opiaatverslaafden Wetenschappelijk onderzoek: 30-50% program completion Length Of Stay (LOS): succes (retentie en motivatie)

8 Stopzetten druggebruik; motiveren en evt. doorverwijzen Medicatie: Naltrexone, clonidine, lofexidine en buprenorphine: effectief voor terugdringen ontwenningsverschijnselen Methadon: vooral effecten bij substitutiebehandeling Fysieke ontwenning: enkele dagen max. 2 weken

9 Vooral substitutietherapie met agonisten (methadon, buprenorfine, clonidine, morfine, heroïne), maar ook met antagonisten (naltrexone) Afbouwen of onderhoud met methadon Meest beschikbare vorm van behandeling (> 800,000 personen in EU) (EMCDDA, 2009) Effecten van methadon: minder gebruik, risicogedrag, criminaliteit, en overlast + in behandeling blijven Buprenorphine: vaak voorgeschreven bij minder langdurige gebruikers Voorzien door MSOC, dagcentra en huisartsen Nood aan psychosociale behandeling naast substitutietherapie

10 Activiteiten gericht op het voorkomen of verminderen van gezondheidsproblemen of risico s als gevolg van (iv) druggebruik, ongeacht abstinentie Spuitenruil (evt. desinfecteren) Vaccinatieprogramma s (HIV, HCV) Informatie en adviseringscampagnes Testen van pillen Peer support/education: eerste hulp, outreach, informatie Gebruikersruimten Op plaatsen waar gebruikers zich ophouden Ook in gevangenissen

11 Belangrijkste moment van het behandelingsproces (!) Succes afhankelijk van mate van ondersteuning + zingeving Belangrijke pijlers: Huisvesting Tewerkstelling en beroepsopleiding (onderwijs) Sociaal netwerk: familie, vrienden Vrijetijdsbesteding Samenwerking tussen klassieke drughulpverlening en het welzijnswerk (CAW s, OCMW, ) Coördinatie en afstemming door casemanagers en trajectbegeleiders Niet zo goed uitgebouwd in meeste landen

12 Gezien meervoudige en complexe problematiek: nood aan omvattende en geïntegreerde aanpak op individueel niveau waarbij zorgvraag van de cliënt centraal staat in plaats van het beschikbare aanbod: Bv. drugverslaafde ouders, dubbele diagnosepatiënten Behandeling meer succes, indien ook oog voor problemen op andere leefgebieden (McLellan et al., 1993) Bv. tewerkstelling, psychische problemen, familiaal

13 Algemene gezondheids- en welzijnszorg Ambulant OCMW Straathoekwerk Sociale Werkplaatsen Huisartsen Apotheken CGG Residentieel Onthaalcentra AZ of PAAZ Crisiseenheden PZ Gespecialiseerde drughulpverlening Ambulant Dagcentra MSOC Ambulante drughulp Residentieel CIC KTP TG

14 Medisch-sociale opvangcentra (MSOC s): Organisatie van de methadonverstrekking aan volwassenen die afhankelijk zijn van opiaten (vnl. heroïne, maar ook codeïne en morfine) Bieden laagdrempelige medische zorg en psychosociale begeleiding

15 Dagcentra Behandeling met methadon meer gericht op de (geleidelijke) afbouw van de methadondosis dan op substitutiebehandeling Bieden ambulante medische en psychosociale begeleiding Groepsaanbod, waarbij het bieden van structuur en groepsgesprekken centraal staat Ambulante centra Psychosociale begeleiding (individuele gesprekken)

16 Ambulante drughulp binnen algemeen welzijnswerk (bv CAW) en Centra Geestelijke Gezondheidszorg: Advies, motivering en individuele psychosociale begeleiding Meestal gericht op beginnende of nietgemarginaliseerde gebruikers Geen of beperkte medische opvolging voorzien samenwerking hiervoor met andere centra

17 Vroeginterventie: Recentelijk uitgebouwd (bv CGG Eclips, CGG VAGGA) Gericht op jonge, beginnende gebruikers met de bedoeling probleemherkenning te bevorderen en in een vroeg stadium escalatie van problemen te voorkomen Zelfhulpgroepen (bv SOS Nuchterheid, NA)

18 Drugvrije therapeutische gemeenschap (TG): Bij aanvang wordt verwacht dat de kandidaat-bewoner clean is en/of door een ontwennings- of introductieprogramma is gegaan Ex-druggebruikers leven samen in een gestructureerde leefgemeenschap en ventileren emoties in therapeutische groepen Residentiële behandelingsfase van ongeveer één jaar, gevolgd door een re-integratiefase waarbij men onder begeleiding zelfstandig woont

19 Kortdurende therapeutische programma s (KTP): Gelijkaardig behandelaanbod als TG maar de behandelduur is veel korter (max. 6 maanden) en het accent ligt van meet af aan op reintegratie Aantal beschikbare plaatsen in KTP s in Vlaanderen is beperkt

20 Crisisinterventiecentra (CIC): Residentiële ontwenning voor druggebruikers gedurende 4 à 6 weken Gericht op motiveren en doorverwijzen voor verdere behandeling 1 CIC per provincie

21 Psychiatrische ziekenhuizen met ontwennings- en behandelingsprogramma s: Programma s voor personen met verslavingsproblemen Echter, niet al deze programma s staan open voor gebruikers van illegale drugs Voornamelijk medisch-psychiatrische verzorging en behandeling met ondersteunende medicatie Groeps- en individuele begeleiding Uitgebreid activiteitenaanbod

22 PAAZ-afdelingen: Veelal niet specifiek gericht op personen met middelenafhankelijkheid (mits uitzonderingen) Crisiseenheden voor personen met middelengerelateerde stoornissen: Opgericht in 2002 Kortdurende opvang (max. 5 dagen) van personen in crisissituaties Maken deel uit van de psychiatrische spoedinterventieeenheden van grote ziekenhuizen

23 Doelgroepen die niet of onvoldoende aan bod komen in de reguliere drughulpverlening: Druggebruikers met een bijkomende psychiatrische problematiek (bv. Afdeling Dubbele Diagnose PC Sleidinge; Villa Voortman, Gent, mobiele teams Gent) Druggebruikende moeders met jonge kinderen (bv. de Tipi, vzw De Kiem; Bubbels & Babbels, vzw Free Clinic) Druggebruikers van allochtone afkomst (El Wahda) Ouders van druggebruikers: hulpaanbod gaande van psychoeducatie tot gezinsbegeleiding (vanuit bestaande gespecialiseerde diensten en voorzieningen, maar ook zelfhulpgroepen)

24 Probleemstelling: Vrij uitgebreid en gedifferentieerd categoriaal hulpverleningsaanbod, maar meer een lappendeken dan een goed afgestemd netwerk Nood aan meer coördinatie, samenwerking en overleg tussen alle niveaus en betrokkenen

25 Weerstand tegen verandering + beperkte motivatie Zorggebruik: Slechts beperkt aantal personen in behandeling Drop-out Herval Lange behandelingsgeschiedenis Draaideurcliënten Eén behandeling onvoldoende, aaneenschakeling van verschillende behandelvormen + continuïteit

26 Vragen?