OPEN MINDS Congres geestelijke gezondheid mei 2016 / The Egg Brussel

Transcriptie

1 OPEN MINDS Congres geestelijke gezondheid mei 2016 / The Egg Brussel De sociale kost van verslaving: iedereen betaalt, iedereen draagt zorg Freya Vander Laenen Structuur Opwarmen: U komt bij de huisarts en hij/zij vraagt Sociale kost: wie betaalt de rekening? Minder sociale kost en meer herstel: Wat kunnen we eraan doen? OF wat kan ik eraan doen? 2026: 5 uitdagingen 1

2 Opwarmen Verslavende middelen drugs Denkt u aan? Opwarmen U komt bij de huisarts en hij/zij vraag u: 1. Hoe vaak drink je alcohol? Nooit (0) Maandelijks of minder (1) - 2 à 4 x/maand (2) - 2 à 3 x/week (3) - 4 of meer x/week (4) 2. Wanneer je drinkt, hoeveel standaardglazen* drink je dan gewoonlijk op een dag? 1 of 2 (0) - 3 of 4 (1) - 5 of 6 (2) - 7 of 9 (3) - 10 of meer (4) 3. Hoe vaak gebeurt het dat je zes of meer standaardglazen drinkt bij één enkele gelegenheid? Nooit (0) - Minder dan maandelijks (1) - Maandelijks (2) - Wekelijks (3) (bijna) dagelijks (4) * standaardglas alcohol = glas bier 250 ml 5% alcohol, 100 ml wijn 12% alcohol, 40 ml likeur 25% alcohol, 30 ml sterke drank 40% alcohol 2

3 Opwarmen Het resultaat? U bent man + u hebt score 5 U bent vrouw of man 65 jaar + u hebt score 4 bijkomende vragen (niet kunnen stoppen, schuldgevoelens, vergeten, ) Waarom bijkomende vragen bij score 4-5? = vermoeden problematisch gebruik = AUDIT-vragenlijst (cf. richtlijn Domus Medica, 2011; 2015) Opwarmen eindscore 0-6/ aanvaardbaar Mannen (0-7) - Vrouwen + mannen 65 jaar (0-6) Problematisch (8-19) -> kort advies afhankelijkheid ( 20) & als geen effect herhaald kort advies -> doorverwijzen naar gespecialiseerde hulpverlening 3

4 En hoe vaak heeft uw arts u deze vragen gesteld? ~ gevoel onmacht huisarts (Vanmeerbeek et al., 2015) Stel dat u zich zorgen maakt over uw middelengebruik hoe vaak hebt u hierover gepraat (met huisarts)? Slechts 1/12 zoekt of vindt hulp, gemiddeld na 18 jaar (Mistiaen et al., 2015) ~ dubbele moraal gezellig alom tegenwoordig versus schaamte schuld 4

5 En toch: prevalentiecijfers (Gezondheidsenquête WIV/ISP, 2013) tabak: 23% rokers psychoactieve medicatie: 16% (laatste 24 uur) Bijv. laatste 2 w.: slaap- of kalmeringsmiddelen (13%), antidepressiva (8%) alcohol: 14% dagelijkse gebruikers - 6% overconsumptie (> 14 EH vr. - > 21 EH m.) cannabis: 4,6% (laatste jr.) 2,6 % (laatste mnd.) Andere illegale drugs (bijv. cocaïne, opiaten): 0,8% (laatste jr.) Sociale kost? = kost voor de maatschappij gedragen door overheid (o.a. preventie, behandeling en repressie) Maar ook: bedrijven (o.a. productiviteitsverlies), samenleving (o.a. verkeerslachtoffers, familie, omgeving) en gebruikers zelf (o.a. verlies levenskwaliteit) 5

6 Sociale kost: onderzoek (Vander Laenen et al., 2016) Wat zit in onze rekensom? alcohol, tabak, illegale drugs, psychoactieve medicatie pijnstillers, antidepressiva, slaap- en kalmeringsmiddelen gezondheid, criminaliteit en verkeer 2012 Resultaten: pronostiek? 6

7 Resultaten Directe kosten + indirecte kosten = 4,63 miljard euro = 1,19 % van het BBP = 419 euro per inwoner Verlies gezonde levensjaren = gezonde levensjaren verloren Directe kosten: 2,86 miljard euro o.m. kosten ziekenhuisopname behandeling verslaving en ziektes zoals longkanker of leverkanker 69%? ~ opnames in AZ opnames in PZ <-> Preventie: 0,4% 71 % alcohol en tabak 7

8 Indirecte kosten: 1,76 miljard euro o.m. primaire arbeidsongeschiktheid en invaliditeit verloren productiviteit door vroegtijdige sterfte 86 % alcohol en tabak Ontastbare kosten: verloren gezonde levensjaren = jaren verloren door vroegtijdige sterfte en jaren geleefd met ziekte 1 gezond levensjaar = Miljard ontastbare kosten 91 % tabak en alcohol 8

9 Sociale kost verslavende middelen WIE BETAALT DE REKENING? Iedereen betaalt mee: overheid, gebruikers, bedrijven, = samenleving En kunnen we er wat aan doen? afschrikken? Preventie? Schade beperken? straffen? zorg? 9

10 En wat kan ik eraan doen om de sociale kost te helpen dalen en herstel te bevorderen? 1. Preventie 2. Screening en vroeghulp 3. Zorg schadebeperking 4. Hulpverlening onder druk 5. Draagvlak voor een beleid Goede voorbeelden interventies Preventie Zelfhulp: online zelftesten/zelfhulpmodules: Omgeving: tabak en alcoholplan Wat werkt het best? (WHO, 2011) alcohol: taksen, beperken toegang detailhandel & reclame/sponsering 10

11 Goede voorbeelden Preventie praktische en onmiddellijk relevante informatie over gezondheids- en sociale gevolgen gebruik anti-drugnormen & correctie beeld normatief gebruik Aanleren vaardigheden in effectieve, concrete situaties ~ Groepsdruk peergroep - Invloed sociale omgeving > drugsspecifieke vaardigheden Anticiperen op die situaties + concrete vaardigheden om weerstand te bieden Peers als rolmodel Goede voorbeelden Screening en vroeghulp (e)-assist voor huisartsen en 1e lijn (OCMW, CAW) Screening wat is nodig? informatie, korte interventie of intensieve hulpverlening/doorverwijzing + ondersteuning 1e lijn voor korte interventie SEM-J (jongeren j) voor CLB, BJZ, JAC Screening + gebruik + functioneren nood aan HV? 11

12 Goede voorbeelden Screening en vroeghulp Motivatiebevordering en aanleren zelfcontrole - technieken Beter praten over gedragsverandering <-> confrontatie met bewijsmateriaal gebruik Persoon zelf laten verwoorden actuele zorgen en belangen Objectieve informatie cijfermateriaal Inzicht in eigen gedrag en gedragsalternatief Bijv. Het huis = e-learning motiverende gespreksvoering ( voor huisartsen, apothekers, tandartsen Goede voorbeelden Zorg en schadebeperking Zoeken naar hulpverlening? Bijv. substitutie onderhoudsbehandeling, vooral met methadon + psychosociale ondersteuning Bijv. spuitenruil > gezondheid; bijv. wonen: Housing First 12

13 Goede voorbeelden Zorg en schadebeperking! Nazorg ~ ondersteuning & zingeving (Vanderplasschen et al., 2016) belangrijk: wonen - tewerkstelling en opleiding/onderwijs - sociaal netwerk: familie & vrienden vrije tijd Goede voorbeelden Doel herstelgerichte verslavingszorg Steeds meer brede invulling > abstinentie vier vormen herstel (van der Stel, 2013) Klinisch: of verdwijnen symptomen -> HV Functioneel: lichamelijke, psychische en sociale functies - > HV + Maatschappelijk + Persoonlijk 13

14 Goede voorbeelden Doel herstelgerichte verslavingszorg vier vormen herstel (van der Stel, 2013) Klinisch & functioneel Maatschappelijk: verbetering positie persoon in maatschappij wonen, werk, inkomen, sociale relaties + stigma & sociale uitsluiting -> iedereen Persoonlijk: greep krijgen op eigen leven, stellen doelen, vormen (nieuwe) identiteit, oriëntatie op persoonlijke & in gemeenschap belangrijk geachte waarden -> persoon zelf centraal (familie)ervaringsdeskundigheid kwaliteit van leven Goede voorbeelden Hulpverlening onder druk Doorverwijzing vanuit politie/justitie Voorwaarden Duidelijke afspraken - protocol/samenwerkingsovereenkomst Rol- en taakafbakening ~ doelstellingen Informatie-uitwisseling beroepsgeheim Brugfunctie -> iedere sector trouw aan zijn finaliteit Well-informed consent cliënt 14

15 Goede voorbeelden Draagvlak voor een lokaal beleid stappen Identificeren en betrekken alle actoren Van bij het begin - vanuit sectoren - leidinggevenden en praktijkwerkers doelgroep Nadruk op specifieke lokale situatie Monitoren en analyseren lokaal probleem actieplan: specifieke én acties - aanpassen acties ~ evolutie lokale problemen Evalueren Leiderschap en coördinatie door Aanstellen coördinator contacten, communicatie, samenwerking - tss alle actoren uitdagingen Beperken drempels binnen reguliere (geestelijke) gezondheidszorg, welzijnssector en dienstverlening aan Verkleinen handelingsverlegenheid - weerstand vorming en ondersteuning vanuit gespecialiseerde zorg 15

16 5 uitdagingen ~ integratie gespecialiseerde drughulpverlening in geestelijke gezondheidszorg Gevaar = verdunnen expertise drempels voor illegale druggebruikers? Kans = art. 107 herstel 5 uitdagingen uitbouwen geografisch gespreid en gedifferentieerd gespecialiseerd hulpverleningsaanbod Geografisch: politieke moed? Nieuwe doelgroepen, bijv. gamen, superdiversiteit 16

17 5 uitdagingen Weg met op prestatie gerichte financiering -> flexibele financiering - persoonsvolgende financiering Effectieve projecten structureel financieren Centen? Cf. financiering drughulpverlening aan justitiecliënten? 5 uitdagingen inbreng (familie)ervaringsdeskundigen > tevredenheidsonderzoek of evaluatie kwaliteit zorg ook bij beleidsontwikkeling Cliëntparticipatie ook bij beleid en (doelstellingen) interventies (Neale et al., 2015) > gestabiliseerde voormalige alcoholgebruikers Ook meest gemarginaliseerde gebruikers 17

18 Vragen? 18