Trajectbegeleiding van jongeren in kwetsbare situaties: enkele reflecties op basis van onderzoek en recente ontwikkelingen

Transcriptie

1 Trajectbegeleiding van jongeren in kwetsbare situaties: enkele reflecties op basis van onderzoek en recente ontwikkelingen Prof. Dr. W. Vanderplasschen UGent, Vakgroep Orthopedagogiek

2 Er was eens (1999) Een jonge onderzoeker die vaststelde dat het rond zogenaamde knelpuntdossiers of draaideurcliënten ontbreekt aan samenwerking en opvolging. Men werkt eerder tegen dan met elkaar en van afstemming en coördinatie is geen sprake. Aan nazorg of zorgcontinuïteit ontbreekt het helemaal, zeker als de betrokkene hiervoor geen vragende partij is. De studie besloot dat er nood was aan meer netwerkvorming en case management. Het werkveld reageert lauwtjes: Dat doen we toch al, maar met mondjesmaat groeit de overtuiging dat dergelijke systematische en planmatige aanpak die vertrekt van de vraag van de cliënt waarbij één vertrouwenspersoon het (hulpverlenings)traject opvolgt, nodig is.

3 Anno 2014: toepassingen en toepassingsgebieden Geestelijke gezondheidszorg Verslavingszorg VAPH Onderwijs Jeugdwelzijnswerk Integrale jeugdhulp Welzijnswerk Bejaardenzorg Case manager? Trajectbegeleider? Ontslagmanager? Zorgcoördinator? Zorgbemiddelaar? Zorgmakelaar? Zorgconsulent? Reclasseringsbegeleider? Niet steeds duurzaam, vaak op projectmatige basis, kleinschalig

4 Waar gaan ze naartoe? Roots: 1920: Social casework (M. Richmond) 1ste generatie case management : deïnstitutionalisering in psychiatrie en gehandicaptenzorg (Goffman, Bowlby, normalisering) 2de generatie case management : vanaf jaren 80 90: nadruk op coördinatie en continuïteit Uiteenlopende doelgroepen met complexe problematiek 3de generatie case management : Sinds 2000: voornamelijk om toegankelijkheid van en betrokkenheid bij hulpverlening te verhogen Doelgroepen die tussen de mazen van het hulpverleningsnet vallen

5 Onderwijs Vrije tijd Justitie en politie Beroepsopleiding Hoe jongeren hulpverlening ervaren (Rapp, 2007) Geestelijke gezondheidszorg Gezondheidszorg Drugshulpverlening Huisvesting

6 Waarom nood aan case management? Belangrijke aanvulling bij bestaande hulpverlening, want : Verzakelijkte, fragmentaire en ontoereikende hulpverlening Problematiek dikwijls te complex en meervoudig voor 1 dienst Integrale benadering ontbreekt bij specialisten Vaak negatieve visie en beleving van hulpverlening: speelbal + geen motivatie Meestal enkel ad hoc-oplossingen Negatieve ervaringen op vlak van vertrouwelijkheid, stabiliteit, affectie en continuïteit in de hulpverlening

7 Barriers to Needed Care (Rapp,2007) Persons with Challenges Case Management Help clients to identify personal needs Knowledge of system issues & available resources Strengths Assessment Contact Plan Personal Practical Transportation Financial Childcare Lifestyle Substance abuse & mental health High risk behaviors Homeless Incarceration Internal Fear of discovery Stigma Denial Fatalism Embarrassment Lack of trust Access to Needed Care Strengths Approach Establish relationship with client Encourage client through discussion of strengths/abilities System Location Rural providers Affordability Inflexible hours Admission process Cultural competence Impersonal Intimidating Staff skills Waiting lists

8 Definitie? het organiseren van de hulp- en dienstverlening bij een complexe en langdurige problematiek om de cliënt zo min mogelijk hulpbehoevend en van anderen afhankelijk te leren zijn (Van Riet & Wouters, 2000) that part of substance abuse treatment that provides ongoing supportive services to clients and facilitates linking with appropriate helping resources in the community (Graham & Timney,1990)

9 Kernfuncties 1. Assessment 2. Planning 3. Linkage 4. Monitoring 5. Advocacy 6. Outreaching

10 Modellen van case management Makelaarsmodel Generalist case management Assertive community treatment / intensief case management Strengths-based case management Klinisch case management

11 Werkt het?

12 Vooral HV-ondersteunend

13 Niet zozeer als hulpverlening op zich

14 Met name om toegang tot en continuïteit van de hulp te bevorderen

15 Waarom werkt het? Vraaggestuurde karakter Aangesproken door een op sterktes gebaseerde benadering Cliënten bepalen zelf de doelen De case manager-cliëntrelatie / engagement Indirecte invloed op functioneren via linkage en retentie

16 Mogelijke struikelblokken en valkuilen Beroepsgeheim informatie-uitwisseling Onafhankelijkheid van de case manager Beschikbaarheid hulp- en dienstverlening Vanuit welke instelling/mandaat? Geen behandelaar of therapeut Belangenbehartiging en cliëntparticipatie Continuïteit en samenhang bewaren Planmatig werken vs. crisisinterventie Kosten en baten

17 Wat te verwachten / waar gaan we naartoe? Verdere vermaatschappelijking van de zorg Outreaching / bemoeizorg Kostenbesparing Toenemende verzakelijking en fragmentatie van het aanbod vermarkting van de zorg Automatisering van hulpverleningsprocessen Meer individualisering Leefwereldperspectief n>1 Gezin Quid Integrale Jeugdhulp en trajectbegeleiding? Iedereen trajectbegeleider!