HUMAN CAPITAL, KAPITAAL VAN DE TOEKOMST? Bedrijfskunde voor HR 15 september 2014 Drs. ing. Sander Oude Luttikhuis

Transcriptie

1 HUMAN CAPITAL, KAPITAAL VAN DE TOEKOMST? Bedrijfskunde voor HR 15 september 2014 Drs. ing. Sander Oude Luttikhuis

2 INTRODUCTIE Drs ing. Sander Oude Luttikhuis Mobiel: Directeur van Capax Capital Partners B.V. Profiel Gespecialiseerd in fusies, overnames, management buy-outs, waardebepalingen, economic value added analyse, project financieringen, structureren en aantrekken van bancair krediet en risicodragend kapitaal, beoordelen kredietvoorstellen van banken en uitonderhandelen van financieringsvoorwaarden met banken, uitonderhandelen participatievoorwaarden met investeerders. Opleiding Business Valuation, Rotterdam School of Management Business administration, Erasmus University Rotterdam Recente projecten Verkoop van Overmeer Transport Group aan NPRC Waardebepaling van Diagram Research en begeleiden onderhandelingen met UMC St Radboud Banken en investeerders aantrekken voor zorgvastgoed Overname financiering arrangeren voor waste recycler in Engeland Herfinancieren projectrisico s voor verschillende ondernemingen Overzicht enkele huidige projecten Herfinanciering ziekenhuizen Banken en investeerders aantrekken voor lease van medische apparatuur en factoring van vorderingen Structureren van ouderenzorgvastgoed als beleggingsproduct Overige Sinds 2007 als senior lecturer Corporate Finance verbonden aan Nyenrode Business Universiteit

3 CAPAX CAPITAL PARTNERS Over Capax Capital Partners Capax Capital Partners biedt investeerders inzicht in de markt van middelgrote bedrijven in Noordwest Europa met het oog op investeringsmogelijkheden. Capax Capital Partners is hierbij een vooruitstrevende aanbieder, coördinator en adviseur van privaat en project gerelateerd eigen vermogen en vreemd vermogen. Hoofdzakelijk richt Capax Capital Partners zich op situaties waarbij behoefte is aan gestructureerde en innovatieve financiering. Capax Capital Partners opereert in een internationale context waarbij haar focus voornamelijk ligt op het vormgeven en uitvoeren van portfolio strategieën. Sectoren - Zorg - Logistiek / Shipping - Publiek - Productie - Energie Focus op Noord-West Europa - Risicodragend Kapitaal - Vreemd Vermogen - Alternatieve Financiering

4 VOORAF.. Samenvoeging schippers creëert grootste binnenvaartvervoerder Het Financieele Dagblad Samenvoeging schippers creëert grootste binnenvaartvervoerder 07/02/ :18 Alexander Weissink Friday 07 February 2014, 15:00 update: Friday 07 February 2014, 15:05 Binnenvaart ANP De coöperatie van binnenvaartschippers NPRC neemt het kleinere Overmeer Transport Group over. Met de bundeling van krachten ontstaat de grootste binnenvaartvervoerder van Nederland. Dat maakten de twee bedrijven vandaag bekend. Risicospreiding in een vechtmarkt Door de samenvoeging zullen de binnenvaartschippers beter in staat zijn hun risico s te spreiden. De sector kampt al jaren met dalende tarieven door een overcapaciteit en een gebrek aan lading. Door deze vechtmarkt worden schippers makkelijk tegen elkaar uitgespeeld. Pleidooi voor samenwerking Minister voor Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz riep onlangs op tot meer samenwerking in de binnenvaart. De overheid en Havenbedrijf Rotterdam Page 1 of 2

5 HRM EN FINANCE Agenda De levenscyclus van de onderneming Menselijk kapitaal & Economische waarde De hoofdactiviteiten van een onderneming Het belang van Free Cash Flow De onderneming en haar financiers Sturen op Economic Value Added (EVA) Sturen op financiële ratio s

6 DE LEVENSCYCLUS VAN EEN ONDERNEMING

7 LEVENSCYCLUS VAN EEN ONDERNEMING

8 LEVENSCYCLUS VAN EEN ONDERNEMING (2)

9 LEVENSCYCLUS VAN DE ONDERNEMING (3)

10 LEVENSCYCLUS VAN EEN ONDERNEMING (4)

11 LEVENSCYCLUS VAN EEN ONDERNEMING Om mee te nemen: Onderneming doorloopt verschillende stadia gedurende haar leven Onderneming heeft in ieder stadium te maken met belangrijke strategische en tactische vraagstukken: zelf doen of uitbesteden, financieren met eigen of vreemd vermogen, internationaliseren, groeien door het doen van overnames of bepaalde bedrijfsonderdelen afstoten en specialiseren etc. etc. Wij zeggen gemakshalve dat de onderneming met deze vraagstukken wordt geconfronteerd, het zijn natuurlijk de mensen binnen de organisatie die hier feitelijk invulling aan geven. Het succes van ondernemingen is daarmee te herleiden naar de mensen die onderdeel uitmaken van de onderneming. Juist het rekruteren, opleiden, behouden, zorgen voor de juiste mix van goede mensen ligt primair bij HRM en daarmee is HRM van groot belang bij het realiseren van economische waarde!

12 MENSELIJK KAPITAAL EN ECONOMISCHE WAARDE

13 MENSELIJK KAPITAAL EN ECONOMISCHE WAARDE Menselijk kapitaal. Economische waarde.. Wat is dat?

14 MENSELIJK KAPITAAL EN ECONOMISCHE WAARDE Menselijk kapitaal is de voorraad van competenties, kennis, sociale en persoonlijke vaardigheden, waaronder ook creativiteit, die wordt belichaamd in de mogelijkheid voor de mens om in een economie arbeid te verrichten, opdat er economische waarde kan worden geproduceerd.. Wikipedia Economische Waarde De verwachte free cashflows (vrije geldstromen), het tijdstip van de verwachte geldstromen en het risico verbonden aan deze geldstromen.... alles van waarde is weerloos, wordt van aanraakbaarheid rijk en aan alles gelijk... Lucebert

15 MENSELIJK KAPITAAL EN ECONOMISCHE WAARDE Dan nog dit Waarde is altijd subjectief (koper en verkoper) Waarde is afhankelijk van positie en situatie (water of diamanten in de woestijn) Waarde is geen prijs (prijs komt tot stand door een proces van onderhandelen) Mensen en ondernemingen handelen om uiteindelijk in een betere positie en situatie terecht te komen. Dit is de kern van het proces om waarde te kunnen creëren.

16 MENSELIJK KAPITAAL EN ECONOMISCHE WAARDE Om mee te nemen. Het doel van ondernemingen is om economische waarde te creëren, immers hierdoor kan ze haar voortbestaan zekerstellen Economische waarde bestaat uit toekomstige geldstromen De materialisatie van deze geldstromen vindt plaats door het aanwenden van menselijk kapitaal

17 DE HOOFDACTIVITEITEN VAN DE ONDERNEMING

18 DE HOOFDACTIVITEITEN VAN EEN ONDERNEMING Cash flow uit de operatie (NOPLAT) versus de kapitaallasten Products Services Market Capital market Equity Debt Opera-ons Investment Financing NOPLAT IC t- 1 WACC FINANCIAL STATEMENTS Sales & Cogs & Sga Assets Debt & Equity Profit & Loss Balance sheet

19 DE HOOFDACTIVITEITEN VAN EEN ONDERNEMING Wat zeggen de drie hoofdactiviteiten? De onderneming bestaat uit relaties / contracten: relaties met klanten, leveranciers, overheid en interactie met concurrenten relaties met financiers bestaande uit banken, soms externe investeerders en soms aandeelhouders (bij beursgenoteerde ondernemingen) Het doel van de operatie is voldoende Free Cash Flow genereren, waarom? Het doel van investeren is een juiste allocatie van kapitaal Het doel van financieren is de juiste financiers aantrekken voor de verschillende activa van de onderneming tegen zo optimaal mogelijke vermogenskosten

20 DE HOOFDACTIVITEITEN VAN EEN ONDERNEMING Om mee te nemen De levenscyclus van een onderneming kent verschillende stadia waarin de drie hoofdactiviteiten telkens terugkeren HRM is erg belangrijk bij de drie hoofdactiviteiten. Loopt integraal door de hoofdactiviteiten heen. Waarom? Operatie Investeren Financieren Rol HRM 1) Aantrekken en zorgen (opleidingsplannen en beloningssystemen) voor juiste mensenmix 2) Zorgen voor juiste HRM processen Bijdragen aan business case / investeringscase Zorgen dat de personeel gerelateerde management informatie aanwezig en actueel is

21 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW

22 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Economische waarde wordt gecreëerd door? Het vermogen van de onderneming (assets) om Free Cash Flow te generen Hoe bepaal je de Free Cash Flow in een organisatie? Winst en verliesrekening vormt hiervoor de basis

23 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW De winst en verliesrekening duidt de winstgevendheid gedurende een tijdsperiode Op hoofdlijnen zijn de volgende items af te leiden uit een winst en verliesrekening Omzet minus kosten van de omzet = Bruto marge minus bedrijfskosten = Operationeel resultaat minus interest lasten, plus interest opbrengsten = belastbaar resultaat minus vennootschapsbelasting = netto resultaat

24 GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING in miljoenen euro s HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Opbrengsten Overige baten Grondstoffen, materialen en diensten (11.849) (10.966) Personeelslasten (3.037) (2.838) Afschrijvingen, amortisatie en bijzondere waardeverminderingen (1.316) (1.168) Totale bedrijfslasten (16.202) (14.972) Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Rentebaten Rentelasten (551) (494) Overige netto financieringsbaten/(-lasten) 219 (6) Netto financieringslasten (270) (430) Aandeel in de winst van geassocieerde deelnemingen en joint ventures en bijzondere waardeverminderingen hierop (na winstbelasting) Winst voor winstbelastingen Winstbelastingen (525) (465) Winst Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van Heineken Holding N.V. (nettowinst)

25 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Personeelskosten zijn een onderdeel van de bedrijfskosten. Feitelijk zou je aan de hand van ratio s een bedrijf kunnen lezen. Iedere kolom (A, B, C of D) representeert een van onderstaande bedrijven. Wijs ieder bedrijf toe aan de juiste kolom. Caterpillar, Heineken, Randstad en ING

26 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Antwoord

27 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Free cash flow is als volgt te bepalen: Earnings Before Interest and Tax (EBIT) minus tax (calculated on EBIT) = NOPLAT (Net operating profit less adjusted taxes) plus depreciation plus provisions(voorzieningen) minus investments in plant property and equipment (PP&E) (meerjarige vaste activa) plus net working capital plus disinvestments = Free cash flow to Capital Vraag: wat is het verschil tussen Free Cash Flow en Winst? Winst heeft geen koopkracht!

28 ,,, HET BELANG VAN FREE CASH FLOW, ' & $ ' $ ' ' & $ ' 4 ' ' ' ' & $ ' ' ' ' 4 ' $ $ $ ' ' & $ ' ' ' ' $ ' G++ G++ ' ' $ G++ ' G++, + 4, ' & $ ' ' & $ ', + 4 $ ' ', + 4 ' & $ ' ' F ' & $ ' ' #! F #! #! ' F #! #! #! F #! #! #! #! #! ' #! #! #! $ #! ' ' ' $ $ ' ' $ $ $ $ $ ' ' ' ' < 6!< < 6!< Operating profit < 6!< < 6!< < 6!< < 6!< Operating profit 8%5<< 8%5<< 8%5<< 8%5<< Operating profit < 6!< < 6!< 8%5<< ; %8 8%5<< ; %8 ; %8 ; %8 5< 5# ; %8 5< 5# ; %8 5< 5# 5< 5# 8%5<< 5< 5# 8%5<< 5< 5# < 6!< < 6!< < 6!< < 6!< 5=!% 8 < 6!< ; %8 ; %8 < 6!< 5=!% 8 Operating profit < 6!< 5=!% 8 5=!% 8 < 6!< 5< 5# 5=!% 8 5=!% 8 5< 5# =%5# =%5# =%5# =%5# =%5# < 6!< =%5# < 6!< 8%5<< 8%5<< 5=!% 8 5=!% 8 59!%:! < ; %8 59!%:! < 59!%:! < ; %8 59!%:! < 59!%:! < =%5# 5< 5# 59!%:! < =%5# 5< 5# 5=6 5=6 5=6 5=6 < 6!< 5=!% 8 < 6!< 5=!% 8 5=!% 8 5=!% 8 59!%:! < 5=!% 8 5=!% 85=!% 8 59!%:! < 5< 5=!% 8 5< 5< 5< =%5# =%5# 5=6 5< 5=6 5<!=%! 5!=%! 5!=%! 5 5=!% 8!=%! 5 5=!% 8 59!%:! < 59!%:! <!=%! 5!=%! 5 5< 5< <: E!< <: E!< 5=6 5=6 <: E!< <: E!<!=%! 5 5=!% 8 5=!% 8!=%! 5 <: E!< <: E!< 5< 5< 9! 5%> 9! 5%>!=%! 5?% 59!%!=%! 5 9! 5%>?% 59!% 9! 5%> <: E!< <: E!< # # # # 9! 5%> 9! 5%>?% 59!%?% 59!% <: E!< >< 5# <: E!<?% 59!% >< 5# 9! 5%>?% 59!% 9! 5%> < 6!< < 6!<?% 59!% >< 5# >< 5#?% 59!% 9! 5%> >< 5# 9! 5%> >< 5# < 6!< < 6!< >< 5# >< 5#?% 59!% # #?% 59!% >< 5# # # < 6!< >< 5# < 6!< =?% : <!< =?% : <!< < 6!< >< 5# < 6!< >< 5# >< 5# >< 5# >< 5# >< 5# < 6!< =?% : <!< < 6!< =?% : <!< %? 6< 5=!% 8 %? 6< >< 5# 5=!% 8 =?% : <!< >< 5# =?% : <!< <<! < >< 5# <<! < =?% : <!< >< 5# =?% : <!< =?% : <!< =?% : <!< %? 6< %? 6< %? 6< %? 6< <<! <<! %? 6< %? 6< # E! <<! <?% 59!% %? 6<?% 59!% %? 6< # E! <<! < <<! <<! 5=!% 8 5=!% 8 <<! < <<! < # # # # Operating pro 5=6 5=6 # # # # # # # # 5=!% 8 5=!% 8 <<! < <<! < 5=!% 8 5=!% 8 <<! < <<! < 5=!% 8 5=!% 8 <<! < <<! < <<! <<! # E! <<! <?% 59!% # E! <<! <?% 59!% <<! 8 "6!< 8 "6!< <<! # E! <<! < <<! <<!?% 59!% # E! <<! <?% 59!% # E! <<! <?% 59!% Operating assets # E! <<! < # E! <<! <?% 59!%?% 59!% # E! <<! <?% 59!% Note: for simplicity we assumed the absence of operating provisions 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< 8 "6!< Operating assets Operating assets Operating assets Note: for simplicity we assumed the absence of operating provisions Note: for simplicity we assumed absence of operating provisions for the simplicity we assumed theprovisions absence of operating provisions Note:Note: for simplicity we assumed the absence of operating Operating ass

29 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW ( )!" * +, - ( ), - ( ), - ( ),., * /, ) &''!() *!! "" #! "$% $! "& &! " & &&'! "%# '! "%' $! $ ""'! && %%! & '"! # ##%! " %! # #! $ % # $ % $# % # $ % # % $ $# % $ # % $$$#! $ % '! $ '$! $ ' $! &# ' #! &$ $! & %&! & $ &! $' '''! ' %##! ' %##! ' %##! ' %##! ' %##! ' %##! && %! # $$! " &'! & &#"! "'! & %! ##! $! "' %! " &#%! "! " #! $# $! $" ##! % '&! (! (! (! (! (! ( % $ # $ % # % # % # $ % # % # % $# * 0! $$'! " $! "%! $$%! &"! "# '"! "" %'% ( 0! $# #"! $$ $! $& $ &! $! $% '%$! $' # %! $ &% * 1! "%! "%! "%! "%! "%! "%! "% ( /, 2! " ''! (! (! (! (! (! ( * /, -, 2 -! &$ $! "&! " #%! $# $! $" &! $$ & '! $& && * /, 2 ) ! $ $#! (! (! (! (! (! ( ( + ) 2 2! &' #'! $ & %! % %! '! %" %#! %& '#! % #% * /, 4 3 (! # # (! # (! #! (! ( (! # (! # *! & %"! &'! "! ' "! '! ' '&&! ' $ +! +, * -% # $ -% # $ -% # -% # -% # -% # $ -% #. -% # % $ # % # % # % # % # % # /.! (! (! (! (! (! (! ( )+(" &+! &'!("

30 HET BELANG VAN FREE CASH FLOW Om mee te nemen. Free cash flow representeert koopkracht Toekomstige free cash flow is economische waarde Free cash flow wordt gedreven door omzet, kosten, disconteringsvoet, belastingdruk Binnen de bedrijfskosten zijn personeelskosten een belangrijke waardedrijver

31 DE ONDERNEMING EN HAAR FINANCIERS

32 DE ONDERNEMING EN HAAR FINANCIERS 7 ' ( ' ; I ( ' ' $ 7 ( ' ' ( ' $ ( # % 0 ' $ 7 ' ( ' ( 0 The Weighted Average Cost of Capital, reflects the average return required by the investors and can be calculated as follows: / 7 Page 32

33 DE ONDERNEMING EN HAAR FINANCIERS Financiers verwachten een rendement (dit komt uit de free cash flow) Vreemd vermogen > Banken > interest en aflossing Eigen vermogen > Investeerders / aandeelhouders > dividend en koerswinst / opbrengst door verkoop van aandelen Het eerste waar een financier naar kijkt is het management team / board of directors en de teams in de organisatie; dit is de kern van de onderneming, waarom? Liever een slechte tent en een goede vent dan een goede tent en een slechte vent!

34 STUREN OP ECONOMIC VALUE ADDED

35 DE HOOFDACTIVITEITEN VAN EEN ONDERNEMING Cash flow uit de operatie (NOPLAT) versus de kapitaallasten Products Services Market Capital market Equity Debt Opera-ons Investment Financing EVA = NOPLAT - ( IC t- 1 x WACC ) FINANCIAL STATEMENTS Sales & Cogs & Sga Assets Debt & Equity Profit & Loss Balance sheet

36 STUREN OP EVA Economic Value Added Traditionele financiële performance indicatoren verwarren boekhoudkundige tekortkomingen met de onderliggende waarde drijvers van een onderneming De accountant meet de gerealiseerde winst, terwijl een economist kijkt naar wat verdiend had kunnen worden

37 STUREN OP EVA Economic Value Added in de notendop Decentraliseert eigenaarschap en verantwoordelijkheid Ontwikkelt een sterke bedrijfstaal Zorg dat iedereen dezelfde taal spreekt Voert economische discipline door op elk organisatie niveau Acteer als eigenaar Institutionaliseert een hoge performance cultuur

38 STUREN OP EVA Economic Value Added in de notendop (2) Meet winst (EVA) nadat het verwachte rendement voor aandeelhouders erop in mindering is gebracht; ook wel capital charge (IC t-1 X WACC) genoemd Duurzame verbeteringen in EVA staat gelijk aan het verhogen van aandeelhouderswaarde Overschakelen van het managen van winst naar het managen van waarde EVA is een management systeem, niet zomaar een getal

39 STUREN OP EVA EVA is een geïntegreerd performance, meet, management en beloningssysteem Planning (het maken van projecties, kapitaalallocatie) Portfolio management Strategische en tactische besluitvorming

40 STUREN OP EVA Verhogen van EVA: Verbeter rendement op bestaande investeringen Prijzen, marges, kosten, volume Verbeter de winstgevendheid Meer verkopen, nieuwe producten, nieuwe markten Oogst slecht presterende bedrijfsonderdelen Rationaliseren, afstoten, reorganiseren, liquideren Optimaliseer de vermogenskosten (WACC)

41 STUREN OP EVA, DAAROM! Case Study While Enron is evidently in a class of its own when it comes to bad investments, the case study does demonstrate what kind of predictors can be unveiled by EVA. There will always be companies who play fast and loose with their accounting to reach targets and put out a promising report. Some might, for instance, sell valuable assets to boost profits for a fiscal year, all the while hurting their economic outlook. In the graph on the left, you can see what such tricks would do to a company s EPS (Earnings Per Share) versus their EVA. While the earnings rose, the EVA clearly sank.

42 STUREN OP FINANCIËLE RATIO S

43 BELANGRIJKSTE FINANCIËLE RATIO S Norm ROIC (rendement op geïnvesteerd kapitaal) 1.7% 6.3% Norm > 7.50% 7.5% 7.5% Solvabiliteit 4.5% 5.9% Norm > 20.00% 25.0% 25.0% Debt / EBITDA Norm < 3.5X DSCR (capaciteit om interest en aflossing te voldoen) Norm > 1.2X Current ratio Norm > 1.5X

44 ROIC (RETURN ON INVESTED CAPITAL) 8.0% ROIC EBIT / (EV + Netto Rentedragende schulden) 7.0% 6.0% 5.0% 4.0% 3.0% 2.0% 6.3% Mate waarin de investeringen van een organisatie geld genereren. Wordt vaak afgezet tegen de totale vermogenskosten van de organisatie. 1.0% 1.7% ROIC Norm

45 SOLVABILITEIT (FINANCIËLE WEERBAARHEID) % % 1 Solvabiliteit Eigen vermogen / Balanstotaal. Mate waarin een organisatie over een buffer beschikt om eventuele verliezen op te vangen. 5.0% 4.5% 5.9% Solvabiliteit Norm

46 SOLVABILITEIT (FINANCIËLE WEERBAARHEID) 8.00 Debt / EBITDA Totaal rente dragende schulden / EBITDA Mate waarin een organisatie in staat is haar rentedragende schulden terug te betalen. Geeft een ruwe schatting hoeveel tijd een organisatie hiervoor nodig heeft Debt / EBITDA Norm

47 SOLVABILITEIT (FINANCIËLE WEERBAARHEID) 3.00 DSCR EBITDA / (te betalen interest + reguliere aflossingen) Mate waarin een organisatie in staat is haar financiële verplichtingen te voldoen DSCR Norm

48 SOLVABILITEIT (FINANCIËLE WEERBAARHEID) Current ratio Kortlopende vorderingen incluis liquide middelen / kortlopende schulden Mate waarin de verschaffers van het kort vreemd vermogen uit de vlottende activa kunnen worden betaald Current ratio Norm

49 BELANGRIJKSTE FINANCIËLE RATIO S 1. Wat kunnen wij zeggen over de op ratio s geanalyseerde organisatie? 2. Waarom zouden wij er wel/ niet in willen investeren?

50 WRAP-UP (1) 1. Ondernemingen en organisaties hebben drie functies: Operationeel > voortbrengen diensten en producten Investeren > in kapitaalgoederen en werkkapitaal uit hoofde van operatie Financieren > van kapitaalgoederen en werkkapitaal 2. Ondernemingen en organisaties doorlopen verschillende fasen. Elke fase heeft haar vereiste competenties en vaardigheden nodig > menselijk kapitaal. 3. Zonder menselijk kapitaal geen economische waarde creatie (EVA). 4. EVA > Noplat (Invested Capital t-1 WACC) 5. Winst representeert geen koopkracht. Free cash flow en EVA wel!

51 WRAP-UP (2) 5. EVA is een management systeem en kan worden gekoppeld aan performance management. 6. Ondernemingen en organisaties hebben te maken met verstrekkers van kapitaal (eigen vermogen en vreemd vermogen). 7. De financiële gezondheid van een onderneming kan men afleiden uit ratio s 8. De belangrijkste ratio s zijn: i. ROIC (return on invested capital) ii. Solvabiliteit (financiële weerbaarheid) iii. Debt / EBITDA (mate van vreemd vermogensfinanciering > schuld) iv. DSCR (Debt service coverage ratio > capaciteit van de geldstroom om interest en aflossing te voldoen) v. Current ratio (vlottende activa / vlottende passiva)

52 BEDANKT!