FOOD ROCK. Handleiding ASO. een duurzame maaltijd voor wereldsterren

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 1 Wat? Wie? Hoe? Waarom? Handleiding FOOD ROCK een duurzame maaltijd voor wereldsterren ASO Dit project werd gefinancierd door de Vlaamse Overheid, Departement Landbouw en Visserij en kwam tot stand met de steun van de Provincie West-Vlaanderen. Een initiatief van: West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut (WAVI vzw) In samenwerking met: Provinciaal Noord-Zuid Centrum Roeselare en Kleur Bekennen West-Vlaanderen 1

2 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

3 INHOUDSTAFEL Wat vind je in deze handleiding? Hoofdstuk 1: Wat? Wie? Hoe? Waarom? Situering Partners Aanpak Korte omschrijving Link met de eindtermen Link met Educatie voor Duurzame Ontwikkeling De wereldvoedselproblematiek... 7 Hoofdstuk 2: De workshop Verhaal Doel Aantal spelers Duur Voorbereiding en begeleiding Voorbereiding Begeleiding Verdere uitdieping Lesschema BIJLAGEN Bijlage 1: Praktisch draaiboek Lokaal Checklist Uitgebreid lesschema Bijlage 2: Begeleidersfiches met extra uitbreidingsoefeningen Begeleidersfiche inleiding Begeleidersfiche opdracht 1: Globalisering Begeleidersfiche opdracht 2: Eerlijke handel Begeleidersfiche opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers Begeleidersfiche opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren Begeleidersfiche evaluatie Begeleidersfiche kooksessie Oplossingen uitbreidingsoefeningen Bijlage 3: Extra s Eindtermen Begrippenlijst Educatieve materialen

4 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

5 HOOFDSTUK 1 Wat? Wie? Hoe? Waarom? Hoofdstuk 1 Wat? Wie? Hoe? Waarom? 1.1 Situering FOOD rock, een duurzame maaltijd voor wereldsterren is een interactieve workshop voor de tweede graad van het algemeen secundair onderwijs. Met deze workshop over de wereldvoedselproblematiek willen we jongeren op een interactieve, speelse maar toch ook intensieve manier laten kennismaken met de manier waarop voedsel in Vlaanderen en in de rest van de wereld wordt geproduceerd en geconsumeerd, en met de gevolgen van ons consumptiegedrag. Uiteindelijk wordt er samen gezocht naar de betekenis van duurzame voedselproductie en consumptie Partners Bij dit project zijn verschillende partners betrokken. WAVI vzw of het West-Vlaams Agrarisch Vormingsinstituut is een van de oudste provinciale vzw s. Gestart als vormingsinstelling voor land- en tuinbouwers is WAVI sinds 2006 door de Vlaamse Overheid ook erkend als centrum voor landbouweducatie. WAVI staat nu ook in voor de uitvoering van het provinciale beleid en is initiatiefnemer en partner in tal van landbouweducatieve projecten, lokaal en grensoverschrijdend. Samenwerking met landbouwbedrijven is voor WAVI een belangrijke pijler en de vzw probeert kinderen, jongeren en het brede publiek vertrouwd te maken met het reilen en zeilen in de landbouw en op het platteland. Kleur Bekennen is een gemeenschappelijk programma van de federale minister van Ontwikkelingssamenwerking, de Belgische Technische Coöperatie, de Vlaamse provinciebesturen en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Kleur Bekennen wil mondiale vorming en actief wereldburgerschap in het onderwijs promoten, stimuleren en ondersteunen. Het Provinciaal Noord-Zuid Centrum (PNZC) te Roeselare realiseert het Noord-Zuidbeleid van de provincie West- Vlaanderen en steunt op de volgende pijlers: Educatie en sensibilisatie: We willen bij de West-Vlaamse bevolking een draagvlak creëren voor ontwikkelingssamenwerking en mondiale thema s bij een breed publiek bespreekbaar maken. Speciale aandacht gaat naar de Millenniumdoelen (bv via het gratis uitlenen van de MillenniumTENToonstelling). Informatie en Communicatie: zie Provinciaal projectenbeleid: Sinds 1990 wordt jaarlijks 0,7% van de gewone begroting uitgetrokken voor rechtstreekse steun aan kleinschalige projecten en daarmee zijn we één van de koplopers in de wereld Aanpak De educatieve initiatieven van Landbouweducatie West-Vlaanderen/WAVI vzw richten zich vooral naar leerlingen uit het basisonderwijs. Jongeren uit het secundair onderwijs worden moeilijker bereikt en vergen een specifieke aanpak. In 2009 werd het Project Foodrock, een duurzame maaltijd voor wereldsterren uitgewerkt voor het beroeps- en technisch secundair onderwijs. Door het succes van dit project en de vele positieve reacties van leerkrachten en pedagogisch begeleiders werd er in 2010 een nieuw project opgestart om het lesmateriaal en de workshop aan te passen aan het ASO. Met de hulp van partners en leerkrachten uit het algemeen secundair onderwijs werden de nodige aanpassingen uitgevoerd zodat het project opnieuw aansluit bij de (nieuwe) eindtermen en de verwachtingen in het ASO. Aan de doelstellingen en het algemeen concept die het project bij de TSO, BSO en KSO zo succesvol maakten, werd niet geraakt. Enkele uitbreidingsoefeningen en treffend bronnenmateriaal zijn toegevoegd zodat deze workshop een ideale opstap is tot verdere verdieping tijdens de lessen. 5

6 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Korte omschrijving De basis van het project is een workshop van maximum een halve schooldag. De workshop leidt tot een finale die bestaat in het bereiden van een eenvoudige maar duurzame maaltijd met zowel producten uit de Vlaamse landbouw als producten uit het Zuiden. Via vier opdrachten ontdekken de leerlingen waarop ze kunnen letten om duurzame en eerlijke ingrediënten te kiezen. De Noord- en Zuid-animator spelen in deze workshop een belangrijke rol. Hun inbreng realiseert een sterke kruisbestuiving van twee werelden die sterk verschillen maar ook heel wat gelijkenissen vertonen als het gaat over de voedselproblematiek. De beide werelden krijgen hierdoor ook een eigen gezicht, wat de betrokkenheid bij de leerlingen verhoogt. Deze in tijd beperkte workshop wordt opgevat als een startmoment voor een meer langdurige, diepgaande en vakoverschrijdende aanpak van deze thematiek. Andere werkvormen en educatieve materialen vind je in bijlage 3 op pagina 59. Deze workshop werd projectmatig uitgewerkt en wordt gelanceerd tijdens de Week van de smaak in Aan de hand van deze bundel kan je als leerkracht de workshop zelf begeleiden in je klas of school. Je kan de workshop ook laten begeleiden door onze ervaren animatoren. Neem hiervoor contact op met Landbouweducatie West-Vlaanderen (landbouweducatie@west-vlaanderen.be of T ) Link met de eindtermen In elke richting, elke afdeling van de tweede graad van het secundair onderwijs is deze themabundel bruikbaar om meerdere leerplandoelstellingen te bereiken. De doelstellingen van de workshop passen uitstekend binnen de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen, in het bijzonder bij context 4 omgeving en duurzame ontwikkeling. Maar ook de vakgebonden eindtermen voor aardrijkskunde, economie, wiskunde... zijn van toepassing op deze workshop. De betrokken eindtermen vind je in detail terug in bijlage Link met Educatie voor Duurzame Ontwikkeling Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) maakt vanaf 2010 deel uit van bovengenoemde nieuwe vakoverschrijdende eindtermen (VOET-en). Duurzame ontwikkeling is een proces van maatschappelijke verandering dat de attitude, het gedrag en de praktijken van beleidsmakers, bedrijfsleven en consumenten wil veranderen. Heel wat oplossingen die op het eerste zicht interessant lijken, houden grote risico s in voor de huidige en de toekomstige generaties. Een meer duurzame samenleving kan maar bereikt worden door een sociaal leerproces. Precies hierin vervullen Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) en het formeel onderwijs hun rol. Heel wat hedendaagse maatschappelijke problemen zijn bijzonder complex en vergen een geïntegreerde benadering. Vaak bestaat er een nauwe verwevenheid tussen sociale, economische en ecologische aspecten. Een traditionele, reductionistische kijk op educatie (zoals die nu in het onderwijs tot uiting komt door de onderverdeling in vakken) volstaat niet langer. Duurzaamheidsvraagstukken moeten op een geïntegreerde wijze worden benaderd. Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) vertrekt van dit principe. De wereldvoedselproblematiek heeft ook te maken met deze nauwe verwevenheid van sociale, economische en ecologische aspecten. Deze complexiteit komt tot uiting in de verschillende opdrachten en vooral in de verbondenheid tussen de verschillende opdrachten. 6

7 HOOFDSTUK 1 Wat? Wie? Hoe? Waarom? 1.2 De wereldvoedselproblematiek De wereldvoedselproblematiek en haar relaties met de producent en consument in het Noorden en het Zuiden zijn het hoofdthema van dit project. Hieronder vind je meer informatie, een verklarende begrippenlijst over dit thema vind je in bijlage 3 op pagina 58. Volgens artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens heeft eenieder recht op een levensstandaard die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin waaronder begrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging [ ]. Volgens het eerste millenniumdoel (VN) moet het percentage mensen dat in extreme armoede leeft, gehalveerd worden tegen Dit geldt ook voor het aantal mensen dat honger lijdt. Volgens de FAO (Food and Agriculture Organization) zal in 2010 het aantal mensen met honger uitkomen op ongeveer 925 miljoen. Dat is naar schatting 98 miljoen minder dan het aantal hongerigen in 2009 (dat was miljard). Van de hongerlijders zijn ongeveer 70% zelf boeren. De grote meerderheid van wie honger lijdt, is dus zelf producent. De wereld produceert dagelijks voldoende voedsel om 9 à 12 miljard mensen te voeden en toch sterven elke dag veel mensen van de honger. De vraag is hoe dit alles mogelijk is. Er zijn verschillende oorzaken, zoals oneerlijke concurrentie en dumping. Oplossingen zijn niet eenvoudig maar de aanknopingspunten zijn bekend. De lokale handel stimuleren is één voorbeeld. Wanneer boeren hun voedsel op de lokale (regionale, nationale) markt kunnen afzetten, vaart iedereen, zowel boer als consument, daar goed bij, zowel in het Noorden als in het Zuiden. Overbodige kilometers en tussenschakels worden beperkt. Een land is minder afhankelijk van andere, marktdominerende landen. De boer krijgt een eerlijke prijs voor zijn werk op voorwaarde dat het internationale handelsbeleid bescherming van de lokale markt onder specifieke voorwaarden toelaat. Bovenstaand voorbeeld maakt één ding heel duidelijk, namelijk dat de wereldvoedselproblematiek verschillende dimensies heeft: een sociale, een economische en een ecologische dimensie. Om deze moeilijke en vooral complexe thematiek tot bij de leefwereld van de jongeren te brengen, wordt er tijdens de workshop gewerkt rond verschillende subthema s die allemaal met elkaar verweven zijn. Het is belangrijk dat deze thema s niet afzonderlijk van elkaar worden gezien. Zo heeft opdracht 1 te maken met de economische dimensie, opdracht 2 met de sociale en economische dimensie, opdracht 3 zowel met de economische als met de ecologische dimensie en opdracht 4 met de ecologische en sociale dimensie

8 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Hoofdstuk 2 De workshop Dit hoofdstuk biedt tips voor leerkrachten die de workshop zelf willen begeleiden en dus geen beroep doen op de animatoren. Lees onderstaande informatie goed door. Alle nodige werkmaterialen (spelmateriaal, begeleidersfiches met o.a. uitbreidingsoefeningen enz.) vind je achteraan in de bijlagen of in pdf op volgende websites: (onder landbouweducatie ) 2.1 Verhaal FOOD Rock, hét festival van het jaar, mag de GlobalLocal band verwelkomen op zijn terreinen. Maar de band heeft een vreemde rider : de leden eisen een maaltijd die voldoet aan de volgende criteria: 1) De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord- als Zuidproducten). 2) De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten. 3) De ecologische impact en de voedselkilometers van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt. 4) De ingrediënten zijn seizoensgebonden. Om deze maaltijd te bereiden heeft de organisator van het festival de hulp ingeroepen van twee experts, een landbouwster uit Vlaanderen en een landbouwster uit het Zuiden. Zij zijn nu de verantwoordelijken van het cateringteam, maar zij hebben natuurlijk nog medewerkers nodig die hen kunnen helpen met het kiezen van de juiste ingrediënten. Daarvoor moeten ze uiteraard eerst weten wat de bovenstaande criteria inhouden. Aan de hand van vier opdrachten in een doorschuifsysteem verzamelen de leerlingen (medewerkers van het cateringteam) kennis en ingrediënten om een (h)eerlijke maaltijd tevoorschijn te toveren. Om tot het cateringteam te behoren moeten ze natuurlijk backstage kunnen op het festival. Daarvoor moeten ze een badge invullen. De leerlingen kiezen ingrediënten voor de maaltijd uit een rijke menukaart en vullen dit aan op hun badge. Dit verleent hen toegang backstage. Tijdens de evaluatie kunnen ze hun badge aanpassen in de richting van een eerlijker en duurzamer menu. Uiteindelijk kunnen de verantwoordelijken en medewerkers van het cateringteam de juiste ingrediënten verzamelen om ze dan ter plaatse te verwerken tot een (h)eerlijke maaltijd. 2.2 Doel FOOD Rock. Een duurzame maaltijd voor wereldsterren is een interactieve workshop waar jongeren uit de tweede graad van het algemeen secundair onderwijs op een speelse manier kennis maken met de landbouw in het Noorden en het Zuiden. Ze maken via korte opdrachtjes kennis met thema s als eerlijke handel, globalisering, voedselkilometers, seizoensgebonden consumeren... Het doel van de workshop is de leerlingen op een actieve, speelse en toch intense manier inzicht laten verwerven in de manier waarop voedsel geproduceerd en geconsumeerd wordt, hier en in het Zuiden. Daarnaast krijgen de leerlingen inzicht in de gevolgen van het hier heersende consumentengedrag en worden ze gestimuleerd om na te denken over hun eigen consumptiepatroon. Op het einde van de workshop maken ze ook in de praktijk kennis met een (h)eerlijke maaltijd. 8

9 HOOFDSTUK 2 De workshop 2.3 Aantal spelers Een klas van minimum 16 en maximum 24 leerlingen is aangewezen. Opmerkingen: - De klas wordt in vier groepen verdeeld. Werkgroepjes van maximum 6 personen zijn het meest effectief. Bij grotere groepen is het aangeraden om de vier opdrachten dubbel te voorzien, zodat acht kleine groepjes aan de opdrachten werken. - Voorzie één begeleider per groepje. 2.4 Duur De workshop duurt minimum drie lesuren, idealiter vier lesuren: - 2 (of 3) lesuren voor de inleiding, het doorlopen van de opdrachten (4x15 of 4x20 ) en de evaluatie. Eventueel kunnen extra uitbreidings oefeningen opgenomen worden. - 1 lesuur voor de kooksessie. 2.5 Voorbereiding en begeleiding Om de workshop goed te kunnen uitvoeren en het gemakkelijker te maken voor jou als begeleider werden verschillende begeleidersfiches voorzien in bijlage 2. De begeleider(s) die de volledige workshop begeleid(t)(en), moet(en) alle begeleidersfiches goed doornemen. Vervolgens worden de begeleidersfiches en het didactisch materiaal voor de vier opdrachten verdeeld onder de begeleiders die één van die opdrachten zullen begeleiden, opdat ook zij zich kunnen voorbereiden op de workshop. Voor de begeleiders is er ook een ingevuld lesboekje met de oplossingen beschikbaar op de websites: of Voorbereiding Een goede voorbereiding draagt bij tot het welslagen van de workshop. Het lokaal wordt klaargezet, de nodige fiches en kaartjes worden uitgeprint en klaargelegd, de nodige materialen voor de kooksessie worden voorzien, de helpende begeleiders worden op voorhand ingelicht Gebruik Bijlage 1: praktisch draaiboek als leidraad. Onder andere de checklist is een handig hulpmiddel om je beter voor te bereiden. > Ontleen het lespakket! Op een aantal locaties zijn de werkmaterialen kant-en-klaar beschikbaar. Naast deze leerkrachtenbundel bevat het pakket alle opdrachtenfiches en didactisch hulpmateriaal in stevig materiaal om de opdrachten uit te voeren. Adressen waar je zo n pakket kan ontlenen, vind je op deze websites: (zoek in ons aanbod/educatief materiaal) (landbouweducatie) Begeleiding Het thema is complex en voor de meesten onbekend. Goede begeleiding en kadering zijn belangrijk voor het welslagen van de workshop. Voorzie 4 vaste begeleiders, 1 per werkgroepje (of meer bij grotere klassen). Deze begeleiders kunnen leerkrachten zijn of vrijwilligers die affiniteit hebben met het thema. Zorg dat elke begeleider vooraf gebrieft is over de opzet van de workshop en zijn/haar opdracht kent. Bezorg hem/haar op voorhand de begeleidersfiche (zie bijlage 2) en de oplossingssleutel (ingevuld lesboekje) van zijn/haar opdracht. 9

10 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren > Schakel onze animatoren in! De workshop werd in de pilootfase begeleid door een landbouwster uit het Noorden en een animator uit het Zuiden. Tijdens deze ontmoeting met mensen uit het werkveld, kwam de thematiek volop tot leven in de klas. Ook nu nog kunt u een beroep op hen doen. Neem hiervoor contact op met Landbouweducatie West-Vlaanderen (landbouweducatie@west-vlaanderen.be of T ) > Vraag een financiële ondersteuning aan via Kleur Bekennen in het kader van een mondiaal project of een wereldburgertraject. De voorwaarden voor terugbetaling vind je op (ondersteuning/financiële ondersteuning) Verdere uitdieping De workshop FOOD Rock. Een duurzame maaltijd voor wereldsterren is een intens maar heel kort kennismakingspakket met de beschreven thema s. Dankzij ondermeer de Noord- en Zuid-animator, staat beleving voorop. Hopelijk betekent deze warmmaker een instap voor meer diepgang in de lessen. Het extra bronmateriaal en de uitbreidingsoefeningen in bijlage 2 zetten jullie alvast op weg. 2.6 Lesschema Minimum 2 lesuren Pauze Inleiding (min. 20 ) Opdrachten in doorschuifsysteem (60-4 x 15 of 80-4 x 20 ) Evaluatie (min. 20 ) Klassikaal Situering van de workshop: de cateringploeg zoekt medewerkers. De medewerkers/lln. vullen hun badge in. Werkgroepjes (max. 6 lln/groep) Elke groep doorloopt 4 opdrachten. Per opdracht is er 1 begeleider. Klassikaal De ingrediënten van het menu worden bepaald - de criteria van de rider worden overlopen. De badge wordt besproken en aangepast in de tweede kolom. Leerlingen nemen pauze. Begeleiders zetten het lokaal klaar voor de kooksessie. 1 lesuur Kooksessie Begeleiders geven elke leerling een deelopdracht. De lln. worden zo actief mogelijk betrokken. De begeleiders houden alles in het oog. Hygiëne is belangrijk. Proeven & opruimen Klassikaal Er wordt samen geproefd en ondertussen wordt met de lln. gepraat over het thema. Alles wordt klassikaal opgeruimd. Een uitgebreide versie van dit schema vind je in bijlage 1: Praktisch draaiboek. Je kan het schema bijhouden als leidraad tijdens de workshop. > Leuke variaties om FOOD ROCK in te passen in de lessen: - Breid de activiteit uit in tijd en ga met de leerlingen de ingrediënten kopen in de dichtstbijzijnde Oxfam Wereldwinkel en/of hoevewinkel. Het adres van de Oxfam Wereldwinkel en de hoevewinkel in de buurt van je school vind je op: www. oxfamwereldwinkels.be en of (West-Vlaamse hoeveproducten). - Spreid de workshop over 2 x 2 lesuren. In de eerste twee lesuren wordt kennis gemaakt met de criteria via de inleiding en de opdrachten. Tijdens het tweede blok lesuren vindt de evaluatie en de kooksessie plaats. - Je kan de verschillende opdrachten splitsen en gebruiken als inleiding voor een themales. 10

11 BIJLAGEN Bijlage 1 Praktisch draaiboek 12 Bijlagen 1.1 Lokaal 1.2 Checklist 1.3 Uitgebreid lesschema Bijlage 2 Begeleidersfiches met extra uitbreidingsoefeningen Begeleidersfiche inleiding 2.1 Begeleidersfiche opdracht 1: Globalisering 2.2 Begeleidersfiche opdracht 2: Eerlijke handel 2.3 Begeleidersfiche opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers 2.4 Begeleidersfiche opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren 2.5 Begeleidersfiche evaluatie 2.6 Begeleidersfiche kooksessie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen Bijlage 3 Extra s Eindtermen 3.2 Begrippenlijst 3.3 Educatieve materialen

12 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Bijlage 1 Praktisch draaiboek 1.1 Lokaal 1.2 Checklist 1.3 Uitgebreid lesschema 1.1 Lokaal Een ruim lokaal zodat de leerlingen rustig in groepjes kunnen werken. Eventueel een apart lokaal voor de kooksessie. Basisvoorzieningen voor een kooksessie: elektriciteit (elektrische wok), een wasbak (groenten spoelen, afwassen) en vuilnisemmers. 5 tafels met voldoende ruimte voor een klas van ca. 20 leerlingen: 1 voor de begeleiders, 1 per werkgroep. Opmerking: bij grote groepen extra tafels voorzien, zodat elke opdracht tegelijkertijd door meer dan twee groepjes kan worden uitgevoerd. Een stoel voor elke leerling en begeleider. Mogelijkheid om affiches op te hangen en materiaal uit te stallen. Creëer van in het begin de juiste sfeer: voorzie passende muziek en hang enkele festivalfoto s op. 12

13 1.2 Checklist BIJLAGE 1 Praktisch draaiboek Het lespakket en de documenten kun je gratis downloaden op (landbouweducatie) Wat Lezen handleiding Lokaal reserveren, kookmaterialen en ingrediënten verzamelen, extra begeleiders zoeken of animatoren vragen Verdelen begeleidersfiches en ingevulde lesboekjes onder de begeleiders Documentcode OK? Aanwezig in het lespakket Uitprinten festivalbadges 0.1 Eventueel bevestigen festivalbadges aan necklaces Bijlage 1 Praktisch draaiboek Uitprinten tafelaanduiding 0.2 Uitprinten affiche rider van de GlobalLocalband op A2 0.3 Uitprinten affiche Festivalwinkel op A2 0.4 Uitprinten en plooien menukaart op A4 (min. 1/groep) 0.5 Uitprinten leerlingenbundels in voldoende aantal Uitprinten festivalfoto s of projector voorzien 0.6 Uitprinten wereldkaart op A3 (1/groep of lamineren) 1.1 Uitprinten 12 kaartjes met foto s en tekst opdracht 1 + versnijden 1.2 Uitprinten 2 foto s producten en 2 prijsetiketten + versnijden en aan elkaar bevestigen 2.1 Uitprinten infofiche melk en rijst 2.2 Uitprinten prijsinformatie melk en rijst 2.3 Uitprinten 2 getuigenissen 2.4 Uitprinten tabel eerlijke en gewone handel op A3 2.5 Uitprinten kaartjes met labels en merken + versnijden 2.6 Uitprinten hoger-lagerspel + versnijden 3.1 Uitprinten kaart Europa op A4 (4 exemplaren) 3.2 Uitprinten seizoenentabel op A3 4.1 Uitprinten kaartjes groenten en fruit + versnijden 4.2 Uitprinten groentekalender (1/groepslid) 4.3 Uitprinten infofiche ananas en appel (2 exempl.) 4.4 Uitprinten voordelentabel 4.5 Uitprinten voordelenkaartjes + versnijden 4.6 Uitprinten affiche ingrediënten en werkwijze op A2 6.1 Uitprinten receptenkaart (5 exempl.) 6.2 Herschikken lokaal 13

14 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren > Maak het je gemakkelijk: ontleen het lespakket! Adressen waar je zo n pakket kan ontlenen, vind je op deze websites: (zoek in ons aanbod/educatief materiaal) (landbouweducatie) 1.3 Uitgebreid lesschema Timing Wat To do Materiaal / Voorzieningen Pagina Vooraf Voorbereiding - Lokaal herschikken - Extra begeleiders briefen - Alle materiaal verzamelen en klaarleggen - Handleiding - Checklist p min. 2 lesuren Inleiding min Klassikaal - Situering van de workshop: de cateringverantwoordelijken zoeken medewerkers. - De medewerkers (leerlingen) vullen hun badge in. - Leerlingenbundel en festivalbadge per leerling (vier kleuren) - Affiche rider - Begeleidersfiche inleiding p Opdrachten in doorschuifsysteem 4 x 15 of 4 x 20-4 groepjes (max. 6 per groepje) - 1 begeleider per opdracht - Doorschuifsysteem - Didactisch materiaal en begeleidersfiche per opdracht. - Bij grote groep 4 extra begeleiders + alle materiaal dubbel. p Evaluatie min Klassikaal - Opdrachten worden geëvalueerd adhv. het kiezen van de ingrediënten. - De badge wordt aangepast. - Affiche met ingrediënten - Begeleidersfiche evaluatie p Pauze 15 - Klaarzetten lokaal 1 lesuur Kooksessie - Verdelen van de taken. - De leerlingen zijn zoveel mogelijk zelf aan het werk. - Aandacht voor veiligheid en hygiëne. - Ingrediënten - Kookmateriaal - Begeleidersfiche Kooksessie. p Proeven en opruimen - Klassikaal - Samen proeven, praten over hun ervaringen en bevindingen over landbouw hier en in het Zuiden. 14

15 BIJLAGE 1 Praktisch draaiboek Bijlage 1 Praktisch draaiboek 15

16 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Bijlage 2 Begeleidersfiches met extra uitbreidingsoefeningen 2.0 Begeleidersfiche inleiding 2.1 Begeleidersfiche opdracht 1: Globalisering 2.2 Begeleidersfiche opdracht 2: Eerlijke handel 2.3 Begeleidersfiche opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers 2.4 Begeleidersfiche opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren 2.5 Begeleidersfiche evaluatie 2.6 Begeleidersfiche kooksessie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen 16

17 Bijlage 2 Begeleidersfiches met extra uitbreidingsoefeningen 2.0 Begeleidersfiche inleiding Doelstellingen BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.0 Inleiding - De leerlingen maken kennis met de opzet van de workshop en met de personages die de workshop begeleiden. - De leerlingen vertellen hun ervaringen en ideeën over muziekfestivals. - De leerlingen denken na over de mogelijke betekenis van de gestelde criteria. - De leerlingen maken keuzes uit een gevarieerde menukaart. Bijlage 2 Begeleidersfiches Materiaal Wat Documentcode Opmerking Festivalbadges badge per leerling - Evenveel van elke kleur = groepsindeling - Uitdelen aan de leerlingen bij het binnenkomen. Affiche rider voor de wereldmaaltijd Uithangen, zichtbaar voor iedereen. Affiche en menukaarten festivalwinkel Leerlingenbundels - Affiche uithangen, zichtbaar voor iedereen. - Menukaarten op de tafels zetten. - 1 bundel per leerling, zwart-wit kopie mogelijk - Uitdelen aan de leerlingen bij de start van de eerste opdracht. Radio, muziek, foto s Brengt de groep in de festivalsfeer, eventueel herhalen bij de kooksessie. Begeleiding (20 ) De begeleider neemt de rol van verantwoordelijke catering van FOOD Rock op zich en daagt de leerlingen uit de catering te verzorgen. De hoofdbegeleiders van de workshop houden de tijd goed in het oog. De timing is haalbaar maar wordt best gerespecteerd. Zo kan iedereen alles doen en blijft er voldoende tijd over voor de evaluatie en het koken. Stap 1 Zorg van in het begin voor festivalsfeer met passende muziek en eventueel festivalfoto s. Instructie door begeleider: FOOD Rock, hét festival van het jaar, mag de GlobalLocal-band verwelkomen op zijn terreinen. Maar de band heeft een wat lange rider: de bandleden eisen een wereldmaaltijd die beantwoordt aan verscheidene criteria: 1) De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord- als Zuidproducten). 2) De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten. 3) De ecologische impact en de voedselkilometers van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt. 4) De ingrediënten zijn seizoensgebonden. Samen ontdekken we de betekenis van de criteria door de opdrachten te doorlopen. Op het einde zullen we passende ingrediënten kunnen kiezen en bereiden we een lekkere maaltijd. 17

18 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Stap 2 Instructie door begeleider: Wie is er al eens op een festival geweest? Wie backstage? Om backstage op het festival te kunnen, moet elke medewerker een badge dragen. Vul daarop jouw naam in + jouw keuze uit de menukaart voor hun warme maaltijd. Ga na of de badges effectief ingevuld worden, maar ga niet in op wat de lln. noteren. Bij de bespreking achteraf komt dit terug aan bod. Deze badges bevatten informatie over de eigen eetgewoonten en -voorkeuren van de lln. en vormen de link tussen hun leefwereld en gewoonten en het thema van de workshop. Stap 3 Instructie door begeleider: doorheen de opdrachten ontdekken jullie de betekenis van de criteria. Via een doorschuifsysteem kunnen we alle opdrachten tot een goed einde brengen. Per opdracht hebben jullie 15 (of 20) minuten de tijd. Op het einde van de opdrachten zullen we zelf de passende ingrediënten kunnen kiezen en de maaltijd bereiden. Iedereen krijgt een schriftje en noteert tijdens de opdrachten. Voorstel dialoog Deze dialoog werd geschreven voor onze animatoren en vertrekt dus vanuit hun verhaal. Pas die dus gerust aan. De twee hoofdbegeleiders richten zich tot de groep vanuit hun rol als verantwoordelijke catering. - Hoofdbegeleider A is een Vlaamse landbouw(st)er die het reilen en zeilen hier kent en dagdagelijks ervaart. - Hoofdbegeleider B is een landbouw(st)er uit het Zuiden. Hij/zij getuigt van het leven in het Zuiden. Met welke problemen worden voedselproducenten geconfronteerd? Wat zijn de eetgewoonten in het Zuiden? A+B: Uitdelen van de festivalbadges (kleuren door elkaar). Hier een festivalbadge, daarmee kan je straks backstage. Schrijf er je naam op, hang hem rond je nek en neem plaats rond de tafel die overeenkomt met de kleur op je badge. A: Hoi! Wij zijn hier in naam van het FOOD Rock festival. De organisator heeft ons gevraagd hem te helpen en daarvoor moeten we straks backstage gaan! B: Ja en daarom zijn wij hier met twee. Ik ben... en kom van.... Ik woonde lange tijd in het Zuiden en kan jullie wel iets vertellen over het leven als boer daar en over de eetgewoonten. A: Ik ben... en kom van... Ik ken het leven als landbouw(st)er in Vlaanderen maar al te goed. B: Wie is er al eens op een festival geweest? Wie is al backstage kunnen gaan? Weten jullie hoe het eraan toegaat in een VIP-ruimte backstage? A+B: spelen in op de antwoorden (hou het kort en hou de leerlingen in de hand). A: Weten jullie dan ook dat de groepen die komen optreden een rider opmaken? B: Ja? Nee? Een rider is een papier met enkele eisen die de groepen stellen. Zo kan een groep bijvoorbeeld drinken, eten, een aantal ruimtes... vragen. Wij hebben van de organisator van het FOOD Rock festival gehoord dat de Global- Local-band komt optreden. Die GlobalLocal-band heeft een aantal eisen die de organisator nog nooit heeft gehoord. A: Ja, ik vond ze eerlijk gezegd ook wat vreemd, vooral die over het eten. Zo wil de groep na het optreden een maaltijd aangeboden krijgen die aan verschillende eisen voldoet: 1. De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord- als Zuidproducten). 2. De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten. 3. De ecologische impact en de voedselkilometers van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt. 4. De ingrediënten zijn seizoensgebonden. B: Maar we hebben wel een probleem, we weten niet precies wat alle criteria betekenen, daarom willen we dat jullie ons helpen. (Vraag hen wat zij denken van elk criterium. Luister naar hun reacties en kom er eventueel op het einde op terug) A: Ja, maar zouden we ze dan niet meevragen backstage? Dat is toch veel leuker? 18

19 BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.0 Inleiding B: OK, maar dan moeten jullie eerst nog iets doen. Jullie hebben net allemaal een badge gekregen. Correct ingevulde badges geven toegang backstage en dan kunnen jullie ons helpen als medewerkers catering van het FOOD Rock festival. Op de achterkant van de badge vind je twee kolommen. In de eerste kolom vul je in wat je uit de menukaart zou kiezen om vanavond op het menu te zetten. A: Vul die maar in voor jezelf, niemand anders zal die te zien krijgen. Tip: geef hen even de tijd, maximum 2 minuten. A: Aan elke opdracht mag je 15 minuten werken. B: Deze opdrachten zorgen dat we erachter komen wat die voorwaarden uit de rider betekenen. Zo kunnen we straks ingrediënten kiezen om zelf een gerecht klaar te maken. A: En, dan kunnen we het zelf ook eens proeven! B: We zouden er dan beter aan beginnen hé? A: Oké! Bijlage 2 Begeleidersfiches 19

20 20 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren

21 2.1 Begeleidersfiche opdracht 1: Globalisering Boodschap & doelstellingen van de opdracht BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.1 Opdracht 1: Globalisering De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord-producten als Zuid-producten) De leerlingen maken kennis met de betekenis van het begrip globalisering. Globalisering is alomtegenwoordig (globe = wereldbol) en betekent zoveel als verspreid raken over de hele wereld. Voedsel legt soms een heel lange weg af voor het op ons bord terechtkomt. De handel tussen alle landen in de wereld neemt toe, communicatie is sneller dan ooit en transport wordt steeds goedkoper. Maar globalisering brengt zowel voor- als nadelen met zich mee. Velen zeggen dat de wereld een dorp is geworden. Maar die globalisering zou volgens anders-globalisten de wereldwijde sociaal-economische en politieke ongelijkheid in de hand werken. De leerlingen kunnen op een kaart de landen en werelddelen aanwijzen. De leerlingen kunnen verbanden aanwijzen tussen verschillende landen en de weg die een product aflegt, aanduiden op een kaart. De leerlingen kunnen aan de hand van de opdracht en de kaart het begrip globalisering omschrijven. De leerlingen kunnen een nadeel tegenover een voordeel van globalisering formuleren. Bijlage 2 Begeleidersfiches Materiaal Wat Documentcode Opmerking Wereldkaart A3-formaat 1.1 Ofwel kopiëren per groepje, ofwel 1 exemplaar lamineren en met uitwisbare stift aanduiden en telkens afvegen. 12 kaartjes met foto s en tekst 1.2 Op de kaartjes staan cases. De leerlingen tekenen ze uit op de kaart. (Uitwisbare) stift Om afgelegde weg aan te duiden. Leerlingenbundel blz. 4 Oplossingssleutel blz. 4 Begeleiding (min. 15 ) Stap 1: Waar komt mijn voedsel vandaan? 9 Laat de leerlingen allemaal rond de grote wereldkaart plaatsnemen. Zorg dat iedereen actief meewerkt en -denkt. Verdeel de kaartjes en de stiften onder de lln. Laat hen elk een kaartje onderzoeken en de pijlen tekenen van de weg die de producten afleggen. Probeer de discussie op gang te houden door vragen te stellen. Tip: maak gebruik van een wereldbol en afwasbare inkt om deze opdracht visueel sterker te maken. Doel: veel pijlen op de wereldkaart. Stop als de tijd om is en ga naar de volgende stap. Stap 2: Een multicultureel winkelrek? 6 De lln. lezen de vragen 1 en 2 en zoeken antwoorden. Laat hen hun keuze motiveren en stuur bij indien nodig. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Vraag 3 is niet gemakkelijk maar toont aan dat globalisering voor- en nadelen heeft. Op het einde: leg alle materialen terug in hun beginpositie. Zorg voor een lege kaart voor de nieuwe groep. Titel 4. Wat is globalisering: ter informatie. 21

22 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Uitbreidingsoefening Graan en rijst Opdrachtblad: pagina 23 en 24 Doel: De lln. ontdekken dat mensen voor hun voedselvoorziening afhankelijk zijn van wat er in de rest van de wereld gebeurt. Alles is met alles verbonden. Oplossing: zie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen (pagina 54) Extra bronmateriaal over globalisering: Bronnenblad op pagina 25 met extra cijfergegevens over de wereldwijde productie en export van voedingproducten. Deze gegevens kunnen als bronmateriaal gebruik worden in de lessen

23 Uitbreidingsoefening over globalisering: De graanschuur op slot. BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.1 Opdracht 1: Globalisering Rusland is een belangrijke exporteur van graan. Vanaf half 2010 zullen we nochtans een periode geen graan meer kunnen importeren uit Rusland. Lees deze fragmenten uit krantenartikels: Rusland schort export van graan op Rusland gaat de uitvoer van graan een aantal maanden opschorten. Dit is het gevolg van hevige bosbranden die al een aantal dagen in het land woeden. Aangezien Rusland één van de grootste exporteurs van graan is, is de graanprijs op de beurs in Parijs meteen de hoogte ingeschoten. (...) Door de bosbranden zijn hele graanvelden in Rusland in vlammen opgegaan. Andere percelen worden dan weer geteisterd door droogte. Om te vermijden dat de graanprijs in het land naar ongekende hoogte stijgt, heeft de Russische premier Poetin beslist om vanaf 15 augustus geen uitvoer van graan meer toe te laten. De maatregel geldt minstens tot het einde van het jaar. (...) Bron: VRT Nieuws, 05/08/2010 Bijlage 2 Begeleidersfiches Tarweprijs piekt door verlenging Russische exportstop Rusland verlengt het exportverbod van graan en graan producten tot de oogstperiode volgend jaar is afgerond. Dat wil zeggen dat het verbod nog van kracht blijft tot ten minste einde september volgend jaar. Als je regering ook de maïsoogst wil afwachten, blijft het zelfs gelden tot november. De prijzen van graan rezen meteen de hoogte in. In Mozambique leidde de gestegen voedselprijs eerder deze week tot straatrellen met gewonde en dodelijke slachtoffers. (...) Bron: De Standaard, 03/09/2010 Er kan een lange periode geen graan geïmporteerd worden uit Rusland. 1. Wat is (zijn) de oorz(a)ak(en)?.. 2. Wie heeft dat beslist?.. 3. Welke gevolg(en) zou dat kunnen hebben voor ons?.. 4. Wat zou een mogelijke oplossing kunnen zijn?.. 23

24 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Uitbreidingsoefening over globalisering: Rijst, ons dagelijks brood Rijst is belangrijk. Voor de helft van de wereldbevolking is rijst het dagelijkse basisvoedsel. Het overgrote deel van de rijstproductie is dan ook bestemd voor de lokale markt. Hooguit 5% wordt uitgevoerd. De markt is erg onzeker en heel onstabiel. Multinationale ondernemingen bezetten een groot deel van de markt en regelen de prijzen en reglementen. Producerend land Rijstproductie in 2004 (jaargemiddelde in miljoen ton) Exporterend land Rijstexport in 2004 (jaargemiddelde in miljoen ton) China 177 Thailand 7,4 India 128,7 Viëtnam 3,56 Indonesië 52 Verenigde Staten 3,1 Bangladesh 37,7 India 3,04 Thailand 26,5 China 2,44 Myanmar 22 Pakistan 1,99 Viëtnam 34 Uruguay 0,71 Japan 11 Italië 0,6 Brazilië 11 Myanmar 0,54 Filipijnen 9,5 Australië 0,43 Verenigde Staten 9,4 Japan 0,162 Bron: Vul onderstaande tabel in: Land Miljoen ton productie in 2004? Miljoen ton uitvoer in 2004? % uitgevoerd van productie? China % Verenigde Staten % Wat stel je vast tussen de verhouding productie-uitvoer?

25 Bronnenblad over globalisering: productie en uitvoer van voedingsproducten Cacao in de wereld: Export van Ghana en Ivoorkust in 2006 BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.1 Opdracht 1: Globalisering Land van oorsprong Hoeveelheid Product Top importeurs Ivoorkust ton Cacao Nederland: 29,75 % VS: 22,88 % Estland: 8,55 % Ghana ton Cacao Nederland: 30,75 % Maleisië: 7,78 % VK: 6,49% Bron: Bijlage 2 Begeleidersfiches Graan in de wereld: uitvoer van graan door de EU in 2009 export naar PROCENT (%) ABSOLUUT (miljoen ton) Algerije ,8 Egypte ,6 Marokko 6 897,6 Lybië 6 897,6 Zuid Afrika 6 897,6 Jemen 4 598,4 Saoudi Arabië 4 598,4 Iran 4 598,4 Verenigde Arabische Emiraten 3 448,8 Soedan 2 299,2 Angola 2,1 314,16 Nigeria 2,1 314,16 Ivoorkust 2,1 314,16 Senegal 1,9 284,24 Cuba 1,8 269,28 Noorwegen 1,7 254,32 Zwitserland 1,4 209,44 Congo 1,5 224,4 Kameroen 1,4 209,44 andere landen Totaal Bron: 25

26 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Belgische export van volle en magere melk in 2008 (in ton) 2008 procent Nederland ,77% Frankrijk ,03% Duitsland ,74% De landen van de EU ,17% De landen buiten de EU ,83% TOTAAL ,00% Bron: Krantenartikel: EU importeert steeds meer verse groenten (...) De totale invoer van groenten in de EU groeide van 1,3 miljoen ton in 2004 naar 1,8 miljoen ton in Uitschieter is onder meer de invoer van de tomaten in de EU die bijna verdubbelde tussen 2004 en (...) Tomaten zijn veruit het belangrijkste importproduct bij groenten, bijna twee keer zo groot als nummer twee uien en nummer drie paprika. (...) Marokko blijkt de belangrijkste groenteleverancier van de Europese Unie. Een derde van de ingevoerde groenten kwam in 2009 uit Marokko, gevolgd door Turkije (15%), Israël (5,1%) en Egypte (5,1%). (...) Wat de export betreft zijn uien de belangrijkste groente, gevolgd door tomaten, paprika en wortelen. De Europese groenten vertrekken naar bestemmingen in Rusland, gevolgd door Zwitserland, Senegal, Noorwegen en Ivoorkust. Bron: Agrarisch Dagblad, 08/09/

27 2.2 Begeleidersfiche opdracht 2: Eerlijke handel Boodschap en doelstellingen van de opdracht De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten. BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.2 Opdracht 2: Eerlijke handel De leerlingen maken via verschillende vragen en berekeningen kennis met eerlijke handel. Via concrete voorbeelden beseffen ze dat de landbouwer vaak maar een heel klein deeltje krijgt van de prijs die wij in de winkel betalen. Niet alle producten die we in de winkel kopen, zijn afkomstig van eerlijke handel. De leerlingen kunnen aan de hand van de opdracht uitleggen wat eerlijke handel is. De leerlingen weten waarom eerlijke handel wordt gepromoot. De leerlingen kunnen productfiches en grafieken lezen en toepassen. De leerlingen weten welke producten en labels van eerlijke handel zijn en welke niet. Bijlage 2 Begeleidersfiches Materiaal Wat Documentcode Opmerking Foto en etiket melk en rijst 2.1 Fiche bevat de informatie om stap 1 Infofiche melk en rijst 2.2 Fiche bevat de informatie om stap 1 Getuigenissen producenten 2.3 Noord- en Zuid-animator vertellen zelf hun verhaal indien mogelijk. Tabel eerlijke handel 2.4 Materiaal voor stap 3 Kaartjes labels en merken 2.5 Materiaal voor stap 3 Leerlingenbundel blz. 6 Oplossingssleutel blz. 6 Begeleiding (min. 15 ) Stap 1: Shoppen! 5 Laat de lln. de producten kopen met fiche 2.1. Geef hen daarna fiche 2.2 om de tabel aan te vullen zoals gevraagd. Stimuleer discussie en vragen. Is dat veel wat de producent krijgt? Benadruk dat dit momentopnames zijn. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Opmerking: Het aandeel dat de landbouwer ontvangt voor zijn producten is niet gemakkelijk te achterhalen. Dit heeft te maken met de vele tussenstappen zoals invoerrechten, transportkosten, verpakkingskosten, winstmarges, schommelende marktprijzen, Het vermeld percentage is dus een momentopname en afhankelijk van vele factoren. Conclusie: hoe korter de weg van de producent naar consument, hoe beter de prijs voor de landbouwer en de consument. Stap 2: De boer op. 5 Laat de lln. nadenken en een voorbeeld geven van alle schakels. Weten ze wat ermee bedoeld wordt? Is er geen animator aanwezig, neem fiche 2.4 om eerlijke handel te concretiseren. Laat de lln. nadenken hoe een producent dit ervaart? De lln. herkennen de schakels en mogelijke invloed hiervan op de producent. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. 27

28 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Stap 3: Eerlijke handel in je eigen supermarkt 5 De lln. proberen zelf te verwoorden wat dit betekent en wat het verschil is met klassieke handel. Streef naar de essentie. Geef elke leerling een kaartje om op de tabel te leggen. Wellicht kennen ze niet alle labels en merken. Deze oefening is net een kennismaking hiermee. Bespreek samen het resultaat. Tip: houd de tijd in het oog! Leg alle materialen terug in hun beginpositie. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Extra bronmateriaal over globalisering: Definitie duurzame landbouw: Het begrip Duurzame landbouw is landbouw die nu en in de toekomst de wereldbevolking kan voeden en die de 3 elementen van duurzaamheid in zich heeft. Ecologie: landbouw die het ecosysteem respecteert door milieuvriendelijke technieken te verkiezen en negatieve effecten op het milieu te vermijden (bv. geen negatieve effecten voor biodiversiteit, dierenwelzijn, bodemstructuur, ). Economie: landbouw die economisch leefbaar is voor de gezinnen die erin werken. De tewerkstelling blijft behouden. De verworven inkomens uit landbouwactiviteiten zijn eerlijk en bieden perspectieven op een leefbare toekomst. Maatschappelijk: landbouw die de maatschappelijke erkenning krijgt die ze verdient. Landbouw die de landbouwers en hun gezin een menswaardige bestaan garandeert. Bronnenblad op pagina 29 met extra informatie over de facetten van eerlijke handel. Aan de hand van deze informatie kan het begrip uitgediept worden in de lessen (hoeveproducten West-Vlaanderen) 28

29 Bronnenblad over eerlijke handel: begripsomschrijving BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.3 Opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers Eerlijke handel is een handelspartnerschap gebaseerd op dialoog, transparantie en respect, dat streeft naar meer gelijkheid in de internationale handel. Het draagt bij tot duurzame ontwikkeling door betere handelsvoorwaarden aan te bieden aan en de rechten te verzekeren van gemarginaliseerde producenten en arbeiders, vooral in het Zuiden. (FINE-definitie) De landbouwer is een belangrijke schakel in onze voedselvoorziening. Toch lopen de verpakkings- en transportbedrijven weg met het grootste deel van de opbrengsten. Dit is geen eerlijke handel. Daarom worden er al veel initiatieven genomen om de landbouwer een eerlijke prijs voor zijn product te geven. Denken we bijvoorbeeld aan Oxfam-Wereldwinkels of hoevewinkels. Onder een eerlijke prijs voor een product verstaan we: een prijs die de productiekosten voldoende dekt en een deftig inkomen geeft aan de landbouwer. Niet een prijs die de wereldmarkt bepaalt zonder rekening te houden met de werkelijke productiekosten. Eerlijke handel betekent: 1 - een menswaardig inkomen voor de producenten; - zoveel mogelijk rechtstreekse aankoop (dus weinig tussenpersonen die de prijs doen stijgen); - een transparante keten (traceerbaarheid en duidelijkheid over de producent en prijsopbouw); - kiezen voor empowerment van achtergestelde producenten (steun en advies geven aan georganiseerde producenten in de vorm van kredieten, vorming, productontwikkeling...); - structurele markttoegang (zorgen dat iedereen zijn producten kan kwijtraken op de wereldmarkt); - respect voor mens en milieu; - werken aan rechtvaardige handelsregels op lokaal, nationaal en mondiaal niveau. Bijlage 2 Begeleidersfiches 1 OXFAM WERELDWINKELS, Eerlijke handel? Internet, (11 juni 2009). 29

30 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren 2.3 Begeleidersfiche opdracht 3: Ecologische impact en voedselkilometers Boodschap en doelstellingen van de opdracht De ecologische impact en voedselkilometers van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt. De leerlingen maken via het HOGER/LAGER-spel kennis met het begrip ecologische impact en het belang van voedselkilometers. Door de teeltwijze, verwerking, verpakking, het vervoer... stijgt de ecologische impact van een voedingsproduct. Deze lange keten van productie en transport heeft heel wat energie nodig, veroorzaakt heel veel afval enz. Dat alles zorgt voor een grotere CO 2 -uitstoot en dus voor de opwarming van de aarde. Door producten te kopen die lokaal of regionaal geteeld en geproduceerd zijn, bespaar je op CO 2 - uitstoot en zorg je er dus voor dat de aarde minder snel opwarmt. De leerlingen kunnen het begrip ecologische impact omschrijven. De leerlingen weten dat de manier van produceren, vervoeren, verpakken, verwerken een impact heeft op het klimaat. De leerlingen kunnen voedselkilometers inschatten. De leerlingen weten dat ze hun consumentengedrag kunnen aanpassen Materiaal Wat Documentcode Opmerking Kaartjes hoger-lagerspel 3.1 Deze worden gebruikt voor het HOGER/LAGER-spel en worden op tafel gelegd. Kaart Europa 3.2 Geef deze kaart bij stap 2. 1 kaart per leerling is ideaal. Leerlingenbundel blz. 9 Oplossingssleutel blz. 9 Begeleiding (min. 15 ) Stap 1: Hoger/lager! 5 Speel het HOGER/LAGER-spel maximum 4 minuten of tot er geen kaartjes meer zijn. Probeer de discussie tijdens het HOGER/LAGER-spel op gang te houden door vragen te stellen over hun keuze. De tweede oefening is een samenvatting van de factoren die in het spel aan bod kwamen. Contoleer of ze dit begrijpen en hou dit kort. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Stap 2: Hoe smaken voedselkilometers? 6 De lln. berekenen bij benadering de afstand die tomaten afgelegd hebben door te vergelijken met de lijnschaal op hun kaart. Ter info: het product ligt hiermee nog niet in het winkelmandje, nog eens extra kilometers. Garnalen: laat de lln. raden hoe dit komt. Geef eventueel een tip. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Stap 3: Hoe minder voedselkilometers eten? 4 Stimuleer de lln. om na te denken over de woorden en de betekenis van deze uitspraken. Hoe formuleren ze dit in hun eigen woorden. Zijn er hiermee akkoord? Kunnen ze de uitspraak illustreren met een voorbeeld? 30

31 Uitbreidingsoefening Verminderde vleesconsumptie BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.3 Opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers Opdrachtblad: pagina 32 Doel: De lln. ervaren zelf waardoor minder/geen vlees eten bijdraagt tot minder ecologische impact van ons voedingspatroon. De lln. testen hun eigen voedingsgewoonten en reflecteren over de impact hiervan. Instructie: Internettoegang en een atlas bij de hand zijn nodig voor deze oefening. De kaart onder voor je medemens krijgen de lln. best in kleur (zie website Oplossing: zie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen (pagina 54) Extra bronmateriaal over ecologische impact en voedselkilometers: Een voedselkilometer geeft de afstand weer die ons voedsel aflegt van het veld tot op ons bord. Ongeveer 30 % van wat over de weg wordt getransporteerd is voedsel en dat transport levert een belangrijke bijdrage tot de uitstoot van CO2 en dus tot de opwarming van de aarde. Maar hoe weet je hoeveel voedselkilometers in een voedingsproduct gekropen zijn? Bij elk voedingsproduct in de winkelrekken moet het land van herkomst aangeduid staan, zodat je de oorsprong van een product kan nakijken. Hoe verder het oorsprongsland, hoe meer kilometers. Of je kan ook gewoon naar hoevewinkels, boerenmarkten of voedselteams gaan om lokaal geproduceerde en seizoensgebonden producten te kopen. Bijlage 2 Begeleidersfiches Met de energie die verbruikt wordt voor het transport, is echter niet alles gezegd. Daarnaast wordt er ook energie gebruikt om groenten, fruit of vlees te telen, kweken of produceren, bereiden Bronnenblad op pagina 35 met een tekst over garnalen pellen. Bronnenblad op pagina 36 met een tekst over verminderde vleesconsumptie. 31

32 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Uitbreidingsopdracht over ecologische impact en voedselkilometers: verminderde vleesconsumptie Ontdek de voordelen van verminderde vleesconsumptie. Voor deze opdracht is het belangrijk om een pc met internettoegang en eventueel een atlas bij de hand te hebben. 1. Voor het milieu Watervoetafdruk: Wist je dat onze voeding impact heeft op het verbruik van water? WEETJES > Menselijke behoefte : 2 à 4 l water per dag > Industriële landbouw = 70% van het waterverbruik in de wereld > 1 l soya = 5 l water > 100 gr rundsvlees = l water > je bespaart meer water door 1 kg rundsvlees niet te eten dan door een jaar lang geen douche te nemen Surf eens naar en kies product gallery (of directe link: productgallery&product=beef): Nieuwsgierig naar de impact van jouw lievelingseten? Zoek het even op. Product Vb. 1 kg kip Verbruik van water 3900 l water Voedselvoetafdruk: Benieuwd naar je eigen voedselvoetafdruk? Doe de test op Hoe is je score in vergelijking met de gemiddelde Belg?.. Hoe zou je jouw voedselvoetafdruk kunnen verkleinen? Voor je gezondheid Lees dit fragment en beantwoord vervolgens de vraag: Elk jaar sterven vier miljoen Europeanen aan de gevolgen van hart- en vaatziekten (HVZ). Bovendien krijgen heel wat mensen een hartaanval of een beroerte zonder dodelijke afloop. In België zijn HVZ de hoofdoorzaak van overlijden. Uit sommige studies blijkt dat ons voedingspatroon een veel grotere rol speelt dan tot nu toe gedacht. Voedingsgewoonten, die leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed, spelen een cruciale rol bij het risico op HVZ. 32

33 BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.3 Opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers De meeste studies hebben bevestigd dat verzadigde vetten, transvetzuren, voedingscholesterol en dierlijke eiwitten het cholesterol in het bloed doen stijgen. Voedingscholesterol is voornamelijk aanwezig in dierlijke voeding maar zo goed als afwezig in plantaardige voeding. Bron: Wat is de link tussen volgende termen? Dierlijke voeding hart- en vaatziekten Voor je medemens Bijlage 2 Begeleidersfiches Deze kaart toont de verdeling van de wereldwijde vleesconsumptie. De grootte van een land toont de proportie van de wereldwijde vleesconsumptie waarvoor dit land verantwoordelijk is. Bron: Waar wordt het meest vlees geconsumeerd en waarom? Kijk op de kaart en vergelijk Surf naar en klik vlug eens op voeding en kijk hoeveel mensen vandaag honger hebben. op / / (datum vandaag) 33

34 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Weet jij wat je eet in 1 week? Maak een reis rond de wereld en zie wat mensen in andere landen eten. Noteer naast de passende foto: - Ecuador Groot-Brittannië - Wekelijkse uitgaven aan voedsel: $ 32,5 - $ 253 Ontdek de andere landen op Minder vlees eten draagt bij tot de wereldwijde bestrijding van honger Reageer op deze stelling via een groepsgesprek. Wat wordt precies bedoeld? Eten jullie veel vlees? Waarom wel, waarom niet? Hoe kan je zelf bijdragen tot een oplossing? 34

35 BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.3 Opdracht 3: De ecologische impact en voedselkilometers Bronnenblad over ecologische impact en voedselkilometers: garnalen pellen Vroeger werd dit in Nederland vaak door thuiswerkers gedaan. Heden ten dage wordt er gepeld in Marokko. In eerste instantie werden de pellerijen verplaatst naar Polen, waar de arbeidskosten een stuk lager liggen dan in Nederland, maar die bleken niet productief genoeg. Tenslotte is Marokko voor een aantal garnalenverwerkers de beste locatie gebleken, wegens de lage loonkosten, en omdat de vrouwen er hard en hygiënisch zouden werken. Een probleem is de afvalberg die dagelijks geproduceerd wordt. Hieraan zitten namelijk nog stukken vlees die in de brandende zon voor overlast kunnen zorgen. Een ander probleem zijn de energiekosten van de koeling, en het gebruik van milieubelastende koelvloeistof. Want de garnaal wordt gedurende het gehele proces continu gekoeld tot 2 graden Celsius: tijdens opslag in Nederland, gekoeld transport over 5000 km, gekoelde verwerking en koeling van het spoelwater. Een groot probleem zijn de conserveringsmiddelen die toegevoegd moeten worden: benzoëzuur (E210), sorbinezuur (E200) (of hun afgeleiden natriumbenzoaat (E211) en kaliumsorbaat (E201)) en sulfiet. Deze kunnen schadelijk zijn voor het menselijk lichaam, en mogen hiervoor slechts in geringe mate gebruikt worden (typisch 0,2%). Deze stoffen verstoren de oorspronkelijke smaak van de garnaal. Door deze conserveringsmiddelen is het ook niet meer mogelijk de garnalenschillen te recycleren. Bijlage 2 Begeleidersfiches Garnalenpelmachine Er bestaan verschillende types garnalenpelmachines die het manueel pellen moeten vervangen. Hiermee worden verre transporten naar lagelonenlanden, en de daarbij horende dosissen conserveringsmiddelen, vermeden, waardoor de automatisch gepelde garnaal volgens kenners van hogere kwaliteit is. De eerste machines hadden af te rekenen met technische beperkingen, bijvoorbeeld omdat de garnalen niet allemaal dezelfde grootte hebben. Inmiddels kan de garnalenpelmachine wel goed, snel en hygiënisch zijn werk doen. Bron: 35

36 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Bronnenblad over ecologische impact en voedselkilometers: verminderde vleesconsumptie Belgen hebben de naam echte bourgondiërs te zijn. We zijn dan ook één van de koplopers op vlak van vleesconsumptie. Tijd dus om hier even bij stil te staan en met een kritische blik de impact op onze gezondheid en op het milieu onder de loep te nemen. Onder het Franse motto trop est trop ofwel teveel is teveel... Om vlees te produceren worden dieren gevoederd met plantaardig voedsel. Deze omzetting van plantaardige naar dierlijke voedingsstoffen is niet zo efficiënt. Meerdere kg plantaardige eiwitten zijn nodig om één kg dierlijk eiwit te produceren. In de intensieve veehouderij zoals we die hier in Vlaanderen kennen worden heel wat plantaardige eiwitten geïmporteerd en gebruikt in krachtvoeders. Deze eiwitten worden vaak geteeld op goed akkerland of in ontboste gebieden en soms ten koste van de lokale voedselproductie. In het kader van wereldwijde voedselzekerheid verdient dit aspect de nodige aandacht. Anderzijds is het (extensief) houden van vee wel een manier om graslanden waar geen andere landbouwproductie mogelijk is te valoriseren voor de productie van hoogwaardige dierlijke eiwitten. Deze eiwitten zijn in gebieden met een tekort aan voedsel van heel groot belang. De intensieve veehouderij heeft ook nog een aantal andere negatieve gevolgen voor het leefmilieu. Herkauwers (runderen o.a.) produceren heel wat methaan, een bekend broeikasgas. De dieren hebben ook veel drinkwater nodig en de mest (een belangrijke grondstof voor een goede plantaardige productie) kan, indien er teveel van is, problemen veroorzaken in de bodem en het oppervlaktewater. Een tweede argument om af en toe het vlees te laten is natuurlijk ook onze eigen gezondheid. Niettegenstaande dierlijke eiwitten een onderdeel zijn van een gezond voedingspatroon (cfr. de voedingspiramide) zorgt een teveel van deze dierlijke producten voor gezondheidsproblemen zoals de hart- en vaatziekten. Het is dus duidelijk dat zowel wij als consument als de rest van de wereld goed varen bij een verminderde consumptie van dierlijke producten. Een dagje per week vegetarisch eten is eigenlijk goed voor... alles en iedereen! Onze smaakpapillen treuren er niet om. Kies voor gevarieerd eten en laat je verrassen door alternatieven. Denk eens aan peulvruchten, meer groenten en af en toe een vleesvervanger (tofoe of tempeh). Noten bevatten ook eiwitten. Meer informatie: - EVA vzw: - Donderdag Veggiedag : - Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw 36

37 2.4 Begeleidersfiche opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren Boodschap en doelstellingen van de opdracht De ingrediënten zijn seizoensgebonden. BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.4 Opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren De leerlingen maken kennis met de betekenis van seizoensgebonden groenten en fruit. Het hele jaar door kunnen wij alle soorten groenten en fruit kopen, al is het op dat moment niet het typische oogst- en dus koopseizoen van een bepaald product. Sommige producten zijn langere periode beschikbaar omdat ze lang geoogst worden en/of energiezuinig bewaard kunnen worden. Letten we op welke soorten we kopen, dan kiezen we voor de milieuvriendelijkste productiewijzen en steunen we vooral onze lokale producten/landbouwers. Alle landbouwers over de hele wereld varen goed bij lokale handel. De leerlingen denken na over typische oogstseizoenen van groenten en fruit. De leerlingen weten wat een groentekalender is. De leerlingen kunnen het passende seizoen van groenten en fruit opzoeken in de groentekalender. De leerlingen herkennen de juiste betekenis van de voordelen van seizoensgebonden groenten en fruit. De leerlingen kunnen klimatogrammen interpreteren. De leerlingen kennen enkele voordelen van seizoensgebonden consumeren. Bijlage 2 Begeleidersfiches Materiaal Wat Documentcode Opmerking Seizoenenkaart Ligt op tafel, zichtbaar voor iedereen. Foto s van groenten/fruit Door elkaar geschud en omgekeerd op tafel leggen. Groentekalenders Minimum 1 per 2 leerlingen. - Pas bij stap 2 tonen. Infofiche ananas en appels Geven bij stap 3 Voordelentabel Geven bij stap 4 Kaartje met voordelen Geven bij stap 4 Leerlingenbundel blz. 13 Oplossingssleutel blz. 13 Begeleiding (min. 15 ) Stap 1 Ken je het beste koopseizoen van groenten en fruit? 4 o Leg de seizoenskaart en de foto s van groenten en fruit op tafel. o Elke leerling neemt een foto en legt die in het seizoen waarin het volgens hem of haar past. Ze leggen hun keuze uit. Er wordt niet verbeterd. o Hou hier de tijd goed in het oog. Niet alle kaartjes moeten gebruikt worden. Stap 2 De groentekalender bij de hand! 4 o Lees goed de inleidende tekst in de leerlingenbundel. o Deel enkele groentekalenders uit. De lln. herschikken hun kaartjes met die informatie. Verdeel de taken en bespreek samen. o Oplossing: zie ingevuld lesboekje. 37

38 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Stap 3 Een klimaat voor elk. 3 o De lln. duiden de juiste combinaties aan. De klimaatvoorwaarden op infofiche 4.4 helpen hen hierbij. o Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Stap 4 Waarom seizoensgebonden? Niets dan voordelen! 4 o De lln. lezen de voordelen. o Deel de kaartjes uit en vraag om ze bij het passende voordeel te leggen. Bespreek klassikaal en vul aan in het leerlingenboekje. o Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Uitbreidingsoefening de groentenkalender bij de hand Opdrachtblad: pagina 39 Doel: De lln. ontdekken via concrete voorbeelden de reden van de ideale koopperiode voor groenten of fruit. Oplossing: zie achteraan ingevuld lesboekje. Extra bonmateriaal de groentenkalender bij de hand Bronnenblad op pagina 40 met extra uitleg over seizoensgebonden groenten en fruit

39 BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.4 Opdracht 4: Seizoensgebonden consumeren Uitbreidingsoefening over seizoensgebonden consumeren: De groentekalender bij de hand Gebruik jullie groentekalender en de informatie hieronder om de vraagjes op te lossen. Op internet kun je nog meer informatie opzoeken. Plant- en oogstperiode aardappelen: Planten oogsten Vroege aardappelen Maart april Juni juli Late bewaaraardappelen April Sept-okt Waarom zijn aardappelen bijna het hele jaar beschikbaar? Ideale koopperiode:... Bijlage 2 Begeleidersfiches Plant- en oogstperiode aardbeien: Planten oogsten Vroege soorten April Juni Aardbeien Augustus Juni Ideale koopperiode:... Waarom eten we aardbeien beter in de zomer? Teeltvoorwaarden veldsla: Zaai deze vorstresistente groente in augustus of september in vochthoudende grond. Veldsla groeit door tot een heel eind in de winter. Zaaiperiode: veldsla wordt gezaaid van april tot oktober. Optimale kiemtemperatuur: Ideale koopperiode:... Hoe komt het dat veldsla enkel in de winter beschikbaar is? Bron: Andere zaaikalender op 39

40 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Bronnenblad over seizoensgebonden consumeren: Begripsomschrijving Seizoensgebonden groenten en fruit kopen betekent dat je rekening houdt met het typische groei- en oogstseizoen van die groenten en dat fruit. Sommige producten zijn via de klassieke en lokale productie een lange periode beschikbaar, anderen slechts heel kort. Dit hangt af van de klimaateisen en bewaarbaarheid van het product. Let je hierop, dan beperk je heel wat energieverslindende transportafstanden, extra bewaarmethoden en intensieve teeltwijzen, wat het milieu ten goede komt. Transport: wens je groenten of fruit te kopen die momenteel niet in jouw regio geoogst kunnen worden, dan worden ze van elders ingevoerd. Dat vergt transport per boot, vliegtuig of vrachtwagen. Tomaten bv. groeien bij ons in de periode juni-oktober. Koop je ze in de winter, dan staat er op de verpakking wellicht Spanje of Senegal als land van oorsprong. Bewaarmethoden: aardappelen, uien, appelen en peren kunnen gemakkelijk een langere periode bewaard worden. Andere producten (bv. bloemkool, prei en paprika) moeten vers geconsumeerd worden of direct verwerkt worden tot bijvoorbeeld diepvriesproducten of conserven. Deze verwerkings- en bewaarmethoden vragen heel wat energie met CO 2 -uitstoot als gevolg. Teeltwijzen: serreteelt in glas met klimaatregeling is een typische teeltmethode die toelaat het oogstseizoen van een bepaald product te vergroten. In een serre kunnen de temperatuur en de vochtigheid beter geregeld worden. Zo is er vanaf maart-april Belgische kropsla te koop maar die vroege teelt vergt veel meer energie dan bij kropsla geteeld in juni. Rekening houden met de groente- en fruitkalender heeft ook voordelen voor onszelf. Meestal zijn de producten goedkoper in hun typische seizoen. Bovendien hebben ze meer smaak, bevatten ze de voedingstoffen die we vooral in dat seizoen nodig hebben en zijn ze verser dan producten die al heel wat kilometers aflegden. 40

41 2.5 Begeleidersfiche evaluatie Doelstelling van het evaluatiemoment BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.5 Evaluatie Na het oplossen van de verschillende opdrachten kunnen de leerlingen met hun opgedane kennis de juiste juiste ingrediënten kiezen voor de wereldmaaltijd voor de GlobalLocal-band. De lln. kunnen de criteria voor een duurzaam consumptiepatroon met eigen woorden uitleggen. De lln. kunnen ingrediënten kiezen die passen bij een duurzaam consumptiepatroon. De lln. kunnen hun keuzes beargumenteren. De lln. kunnen luisteren naar de argumenten van andere lln. en hierop reageren. Materiaal Wat Documentcode Opmerking Bijlage 2 Begeleidersfiches Affiche festivalwinkel 0.4 Hang deze voor iedereen zichtbaar op. Menukaart festivalwinkel 0.5 Zorg dat er voldoende beschikbaar zijn. minimum 1 per groepje. Affiche rider voor de wereldmaaltijd 0.3 Uithangen, zichtbaar voor iedereen. Leerlingenbundel blz. 18 Oplossingssleutel blz. 18 Festivalbadge en balpen Als laatste stap past iedere medewerker zijn festivalbadge aan aan de hand van opgedane kennis. Begeleiding (20 ) De affiche met de eisen uit de rider voor de wereldmaaltijd is het uitgangspunt voor de bespreking. De verantwoordelijken catering kiezen samen met hun medewerkers welke ingrediënten gebruikt worden om de band tevreden te stellen aan de hand van de affiche en de menukaarten met de verschillende voedingsproducten. De leerlingen motiveren hun keuzes goed en tonen zo aan dat ze de rider met de criteria begrijpen. Meerdere correcte keuzes zijn mogelijk. Stap 1 (= ingrediënten maaltijd kiezen) Neem de affiches en menukaarten erbij. Peil naar verduidelijking van de criteria. Wat bedoelen ze met seizoensgebonden of met eerlijke handel? Laat het hen kort en in eigen woorden uitleggen en elkaar aanvullen. De animator vat ten slotte samen. Pas dit nu concreet toe op de maaltijd. We hebben ingrediënten nodig voor de wok. Welke kiezen we nu uit? Vraag ook waarom ze deze kiezen. Kiezen we voor een vegetarische wok? Merk op dat de verschillenden criteria onderling verbonden zijn (vb. seizoensgebonden groenten hebben meestal een kleine ecologische impact) en dat je niet altijd in het voordeel van alle criteria kunt kiezen (rijst kiezen: meer voedselkilometers dan Belgische aardappelen maar kies dan voor fair trade-rijst). Het bewustzijn van deze criteria is een eerste belangrijke doelstelling. Oplossing: zie ingevuld lesboekje. Stap 2 (= festivalbadge aanpassen) Spoor de leerlingen aan hun badge er terug bij te nemen en na te gaan of ze zelf rekening houden met de bedoelde criteria. Zullen ze backstage mogen blijven? Vraag hen hoe ze bepaalde zaken kunnen veranderen. Laat een aantal leerlingen aan het woord. Vraag telkens waarom hij/zij dat ingrediënt kiest. 41

42 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Maak duidelijk dat je niet met alle vier de criteria tegelijkertijd rekening kan houden. Bijvoorbeeld als je een ananas wil kopen en die het liefst uit blik koopt, kies dan voor eerlijke handel (Oxfam).Neem de seizoenskalender erbij, want niemand kent die helemaal vanbuiten. Stap 3 Pauze Voorstel dialoog Dit voorstel is net als bij de vorige dialoog opgemaakt voor onze animatoren. Pas dit gerust aan de eigen situatie aan. A: Zo, de groepsopdrachten zitten erop. We weten allemaal ongeveer wat de criteria die de GlobalLocal-band heeft opgesomd, betekenen. B: Laten we dat toch nog even nagaan zodat we straks geen fouten maken. (de animatoren stellen vragen om na te gaan of de betekenis duidelijk is van de rider. Hou dit kort.) A: Ok, ik geloof dat we nu allemaal goed weten wat die muziekband wil eten, waarmee we rekening moeten houden. Nu moeten we wel nog nagaan of we in het begin de juiste ingrediënten gekozen hebben op onze badge. Want we willen ze gebruiken voor de maaltijd die we aan de GlobalLocal band mogen opdienen. Dit zullen we doen als team catering, want straks zullen we die maaltijd ook allemaal samen klaarmaken. B: Inderdaad. We zullen een wokgerecht klaarmaken met groenten, zoetzure saus en kip of een vegetarisch alternatief. Voor we beginnen te koken, moeten we tonen dat we weten waar we mee bezig zijn. Daarom bekijkt iedereen nog eens wat hij/zij heeft genoteerd op de achterkant. Voldoen de ingrediënten aan de criteria? Veranderen we bepaalde zaken? Hoe wordt het gerecht duurzamer? A: Nu mogen jullie even pauzeren. Straks, na de pauze, maken we het wokgerecht klaar voor de GlobalLocal-band. Uitbreidingsoefening: Wat eten festivalgangers? Opdrachtblad: pagina 43 Doel: De tomaten, ananas en graan van een pizza Hawai is het uitgangspunt van een oefening rond klimatogrammen, landbouwlandschappen en landbouw wereldwijd. Oplossing: zie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen (pagina 54) Uitbreidingsoefening: De Millenniumdoelen Opdrachtblad: pagina 47 Doel: De lln. ontdekken de betekenis en de geboekte vooruitgang van de Millenniumdoelen aan de hand van een interactieve en concrete website. Oplossing: zie 2.7 Oplossingen uitbreidingsoefeningen (pagina 54) Extra bronmateriaal over de Milleniumdoelen Bronnenblad op pagina 49 met de opsomming van deze Millenniumdoelen en de situering ervan. 42

43 Uitbreidingsoefening: Wat eten festivalgangers? Op een festivalweide zijn er heel wat eetgelegenheden. Heel populair bij het jonge publiek is een pizzakraam. Je hebt er tal van keuzes, onder andere de pizza Hawaï. Bereken de afstand van hun land van herkomst tot in België. Bereken de afstand in vogelvlucht met behulp van je atlas en vul aan in de tekstballonnen. Basisingrediënt: tomaat land van herkomst: Italië afstand:... km Basisingrediënt: tarwe land van herkomst: USA afstand:... km BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.5 Evaluatie Basisingrediënt: ananas land van herkomst: Costa Rica afstand:... km Bijlage 2 Begeleidersfiches 43

44 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren We zoeken de oorsprong van de drie ingrediënten. Plaats boven elke foto de gepaste teelt. Verbind de foto s met het juiste land op de wereldkaart (gebruik eventueel jullie atlas). foto 1:... foto 2:... foto 3:... Landbouwlandschappen Welke gelijkenissen neem je waar op de 3 foto s?.... Welke verschillen merk je op in de landbouwlandschappen?

45 Welk klimaat past best? Schrijf boven de teeltvoorwaarden het meest passende gewas. Determineer van elk klimatogram het klimaat. Combineer een klimatogram met een teeltvoorwaarde door de punten te verbinden Warmteminnende plant. Minimum 16 C tijdens de groeiperiode. BIJLAGE 2 Begeleidersfiches 2.5 Evaluatie Bijlage 2 Begeleidersfiches - Matige tot beperkte neerslag tijdens de groeiperiode Evenaarsgebied is ideaal - Veel en langdurig warmte nodig. - Heel het jaar door behoefte aan neerslag Gemakkelijke teelt die in veel gebieden gedijd. - Matige temperatuur en neerslag

46 FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Besluit: de wereld op ons bord Zijn de volgende stellingen waar of niet waar? Pizza s die in België worden verkocht, worden altijd ingevoerd uit Italië. Pizza wordt enkel met Italiaanse specialiteiten gemaakt. Pizza is van oorsprong een Italiaans gerecht. Als ik zelf een pizza maak, verkies ik Flandria tomaten en een lekkere Vlaamse ham boven de Italiaanse Parmaham en Spaanse zongedroogde tomaten. waar niet waar waar niet waar waar niet waar waar niet waar 46