Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd"

Transcriptie

1 Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd Doelstellingen De leerlingen weten dat er naast een watervoetafdruk ook een ecologische voetafdruk bestaat en begrijpen welke factoren in grote lijnen de ecologische voetafdruk bepalen. De leerlingen hebben voldoende achtergrondinformatie om de calculator en de fiches te gebruiken en te begrijpen. Duur 1 lesuur (50 minuten) Materiaal Beschikbaar op Klik op de knop scholen. Daar vind je onder downloads het materiaal bij lesactiviteiten. - pdf met fotoreeks Types oppervlakte : akkerland (p.1-2), bos (p.3), weiland (p.4), oceaan (visgrond) (p.5), bouwland (infrastructuur zoals gebouwen, wegen ) (p.6) De foto s moeten worden losgeknipt. - foto pizza Kopieën van het werkblad voor de leerlingen Computers met internetverbinding (best 1 computer per 2 à 3 personen) Geef elk groepje de foto van de pizza of hang de foto op het bord om klassikaal verder te werken. Laat de leerlingen nagaan welke types oppervlakte nodig zijn geweest om de pizza te maken. We nemen als voorbeeld een pizza met tomaten, ham, champignons en kaas. Laat ze pijlen trekken naar de types oppervlakte die volgens hen nodig zijn geweest en waarom. Hoe het bordschema er dan uit ziet, zie je op de volgende pagina. De begeleidende uitleg vind je terug in de tabel. weiland akkerland De kaas wordt gemaakt van koemelk. Die koe graast op een wei. Het deeg wordt gemaakt van tarwebloem. Ham komt van varkens, die worden gevoederd met veevoeders. De koe (voor de kaas) wordt bijgevoederd met veevoeders. Voor het kweken van tomaten is akkerland nodig. Lesverloop Wat is de ecologische voetafdruk? Vraag aan de leerlingen of ze al gehoord hebben van de ecologische voetafdruk. Noteer alle associaties die ze maken op het bord. Bewaar deze notities op het bord om ze te vergelijken met de uiteindelijke definitie van de voetafdruk. Geef de leerlingen de foto s van de fotoreeks Types oppervlakte. Je kunt met de hele klas samenwerken of in verschillende groepen (dan moet je wel voor elke groep de foto s afdrukken). Vraag de leerlingen om de foto s in vijf groepen in te delen. Laat hen ook aan elke groep een naam geven. Na enkele minuten geef je hen de naam van de vijf types oppervlakte en kunnen ze hun foto s nog van plaats veranderen. - akkerland - bos - weiland - oceaan/visgrond - bouwland/bebouwde oppervlakte bouwland bos Er is infrastructuur nodig voor het maken, transporteren en verkopen van de pizza. Infrastructuur is ook nodig voor het kweken van varkens en het houden van koeien. Er werd energie gebruikt om de ingrediënten te transporteren. Ook om de pizza te produceren en te bewaren (diepvries) is energie nodig. Er is dus een oppervlakte bos nodig om de CO 2 op te nemen die vrijkomt bij het verbruiken van ( fossiele) energie. 1

2 Chris Martin Bahr WWF Brazil Bouwland Weiland Sebastian Mary Roger Leguen Michel Gunther Oceaan Bos Sarah Black Akkerland 2

3 Geef de leerlingen vervolgens hun werkblad en overloop samen met hen de samenvattende figuur. Vraag de leerlingen om de definitie van de ecologische voetafdruk te geven. Ecologische voetafdruk: De oppervlakte die nodig is om in onze behoeften te voorzien en ons afval te absorberen. Een tweede aarde nodig? Bekijk de grafiek op het werkblad samen met de leerlingen en laat ze de tekst eronder aanvullen op basis van de informatie in de grafiek. Zo leren ze dat als we de beschikbare aardoppervlakte eerlijk verdelen iedereen recht heeft op 1.8 ha. Vraag de leerlingen of ze een idee hebben waar de verschillen in de ecologische voetafdrukken van de landen vandaan komen. Lijkt hen dat eerlijk? Hoe groot is jouw voetafdruk? Laat de leerlingen hun persoonlijke voetafdruk berekenen op Laat ze dan verder klikken in de online calculator en een van de voorgestelde acties kiezen die hen haalbaar lijkt om hun voetafdruk te verkleinen. 3

4 4

5 Werkblad: de ecologische voetafdruk uitgelegd Wat is de ecologische voetafdruk? CO Bos Nodig voor de productie van hout (meubels, ramen, papier, boeken, hout om te verwarmen ) EN Nodig om de hoeveelheid CO 2 op te nemen die vrijkomt bij het gebruiken van fossiele brandstoffen voor o.a. transport, verwarming en elektriciteit. 2. Bouwland Nodig om onze woningen en infrastructuur op te bouwen (wegen, ziekenhuizen, scholen, fabrieken ) 4. Visgrond Nodig voor de productie van vissen en zeevruchten. 3. Weiland Nodig voor de productie van vlees, melk, wol 5. Akkerland Nodig voor de productie van groenten, graan, veevoeder, plantaardige vezels zoals katoen en linnen. Definitie ecologische voetafdruk 5

6 10 9 Voetafdruk van inwoner (in ha) Noord-Amerika België Brazilië Eerlijke aardeaandeel Kenia Haïti Als we de beschikbare productieve aardoppervlakte verdelen over alle aardbewoners, heeft iedereen recht op 1,8 ha per jaar. Dat noemen we ook het: De voetafdruk van een gemiddelde Belg bedraagt ha Als alle mensen op aarde zouden consumeren als wij in Europa, dan zouden er meer dan twee planeten nodig zijn! Hoe groot is jouw voetafdruk? Bereken je eigen voetafdruk op Mijn voetafdruk is ha Met deze actie verklein ik mijn voetafdruk: Bart Musschoot -VRT 6

1. De ecologische voetafdruk

1. De ecologische voetafdruk 1. De ecologische voetafdruk Alles wat je eet, koopt en gebruikt moet ergens gemaakt worden of moet ergens groeien. Daar heb je plaats voor nodig. En soms is dat meer plaats dan je denkt. Zo heb je voor

Nadere informatie

1. Ecologische voetafdruk

1. Ecologische voetafdruk 2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we

Nadere informatie

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking)

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking) Groen & Geld Groep 7 en 8 Thema: Handel Les 2 Groene energie Organisatie Dit heeft u nodig Woordweb Praatplaat Video Digitaal schoolbord of computers Werkbladen Duurzaamheid Pen of potlood Internet Duur

Nadere informatie

Jouw ecologische voetstap

Jouw ecologische voetstap Jouw ecologische voetstap Een project van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem Najaar 16 Doelgroep: basisonderwijs: groepen t/m 8 Jaargetijde: najaar/ winter Plaats: op school. Dit project is een voorbereiding

Nadere informatie

Activiteit 3: aan de slag met de waterfoodprint

Activiteit 3: aan de slag met de waterfoodprint Activiteit 3: aan de slag met de waterfoodprint Doelstellingen De leerlingen kunnen voor een menu berekenen wat de water- en ecologische voetafdruk is van de ingrediënten. De leerlingen kunnen voor een

Nadere informatie

BIOLABO NAVERWERKING

BIOLABO NAVERWERKING BIOLABO NAVERWERKING INHOUD 1. Inleiding 2. Biodiversiteit, wat levert het op? 2.1 Inleiding 2.2 Voorbereiding 2.3 Opdracht 2.4 Afsluiter 2.5 Nuttige links 1. Inleiding Biodiversiteit is belangrijk voor

Nadere informatie

Gemiddelde score ecologische voetafdruk Toermalijn

Gemiddelde score ecologische voetafdruk Toermalijn Gemiddelde score ecologische voetafdruk Ruimte! Je woont in. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? 2 punten 34 punten een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? 3 punten

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding

Waar groeit mijn eten? handleiding Waar groeit mijn eten? handleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens Redactie/layout: Hans Wilschut, Marijntje van

Nadere informatie

Vakantie Voetafdruk. finale-opdracht voor de

Vakantie Voetafdruk. finale-opdracht voor de Vakantie Voetafdruk finale-opdracht voor de Alympiade 2011 Garderen, 11 en 12 maart 2010 1 WERKWIJZER FINALE WISKUNDE A-LYMPIADE 2011 VOORAF: - Lees eerst de volledige tekst van de opdracht door zodat

Nadere informatie

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig

Nadere informatie

Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan

Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Het is natuurlijk ook niet de bedoeling om kou te lijden in de klas. Een ideale temperatuur voor een klaslokaal is 19 à 20 C. Is het in jullie

Nadere informatie

Milieutrefdag 4 juni 2009. Ecologische voetafdruk In jouw gemeente

Milieutrefdag 4 juni 2009. Ecologische voetafdruk In jouw gemeente Milieutrefdag 4 juni 2009 Ecologische voetafdruk In jouw gemeente Doelstelling Workshop: Alle gemeenten warm maken voor een inspirerende Campagne Ecologische voetafdruk Ecologische Voetafdruk in jouw gemeente

Nadere informatie

Meten = weten Instructie voor leerkrachten

Meten = weten Instructie voor leerkrachten Meten = weten Instructie voor leerkrachten Dit opdrachtenblad Meten = Weten is ontwikkeld als een voorproefje voor het lespakket Zonnepanelen op school. Het opdrachtenblad is zelfstandig te gebruiken.

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding - afsluitende les Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens www.boerenstadswens.nl

Nadere informatie

Dag van Respect & Twinning

Dag van Respect & Twinning Dag van Respect & Twinning In contact met een klas aan de andere kant van de wereld De Dag van Respect heeft in samenwerking met Cordaid Kinderstem, een lesprogramma ontwikkeld om vorm en inhoud te geven

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

Dit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen.

Dit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen. INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel

Nadere informatie

Groep 8 - Les 3 Restproducten

Groep 8 - Les 3 Restproducten Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 3 Restproducten Lesduur: 20 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat restproducten zijn en welke restproducten horen bij verschillende manieren van energie

Nadere informatie

Winkelen in het bos?

Winkelen in het bos? Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 15 (Jouw mondiale voetafdruk)

Docentenvel opdracht 15 (Jouw mondiale voetafdruk) Docentenvel opdracht 15 (Jouw mondiale voetafdruk) Als voorbereiding op de opdracht kunt u alvast onderstaande vragen bekijken. De leerlingen gaan deze tijdens de opdracht beantwoorden om er zo achter

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding opwarmles

Waar groeit mijn eten? handleiding opwarmles Waar groeit mijn eten? handleiding opwarmles Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding, opwarmles Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens www.boerenstadswens.nl Redactie/layout:

Nadere informatie

VOETZOEKERS LERARENHANDLEIDING

VOETZOEKERS LERARENHANDLEIDING VOETZOEKERS LERARENHANDLEIDING Inhoudstafel INHOUDSTAFEL...2 INLEIDING...2 GEBRUIKSWIJZER...4 Korte inhoud website...4 De verschillende stappen...4 Aansluiting met Milieuzorg Op School (MOS)...6 De ecologische

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

VOETAFDRUK SCAN MEET JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK!

VOETAFDRUK SCAN MEET JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK! VOETAFDRUK SCAN MEET JE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK! Wanneer we spreken over duurzame ontwikkeling, de nood om meer ecologisch te leven, blijft meestal ongrijpbaar vaag wat dat dan wel is, een ecologische levensstijl?

Nadere informatie

CHALLENGE 3 Fast Fashion Fast Food - Stappenplan

CHALLENGE 3 Fast Fashion Fast Food - Stappenplan In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken

Nadere informatie

Ons eten en het milieu

Ons eten en het milieu SPREEKBEURT OF WERKSTUK Ons eten en het milieu Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over ons eten en het milieu. Het is handig om je spreekbeurt onder te verdelen in stappen. Dit zijn

Nadere informatie

1. Je woont in... persoonlijke voetafdruk. Ruimte. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2

1. Je woont in... persoonlijke voetafdruk. Ruimte. een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2 1. Je woont in... een appartement of een klein huis met 1 à 2 slaapkamers? (+/- 80m²) 2 een groot appartement of een huis met 3 à 4 slaapkamers? (+/- 120m²) 3 een groot huis met meer dan 4 slaapkamers?

Nadere informatie

Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3.

Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3. Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3. 1 OPDRACHT 1 Bekijk hetvolgende lijstje mondelinge opdrachten. Probeer elke opdracht te analyseren: welke soort opdracht

Nadere informatie

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Dag van Respect & PABO DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Beste Pabo-studenten, Elk jaar ontwikkelt Stichting Dag van Respect nieuw lesmateriaal over respect. Respect voor jezelf, Respect voor

Nadere informatie

Groep 8 Basisles: Verschil in energiebronnen

Groep 8 Basisles: Verschil in energiebronnen Leerkrachtinformatie Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze Leerkrachtinformatie en het Werkblad

Nadere informatie

De milieu-impact van al deze overbodige kilometers verschilt van voertuig tot voertuig. Dit komt omdat niet elk voertuig evenveel CO 2

De milieu-impact van al deze overbodige kilometers verschilt van voertuig tot voertuig. Dit komt omdat niet elk voertuig evenveel CO 2 Groenten en fruit van het seizoen Wie door de groenten- en fruitafdeling van de lokale supermarkt loopt, krijgt vaak het gevoel dat de wereld aan zijn voeten ligt. Je vindt er boontjes uit Kenia, tomaten

Nadere informatie

Handleiding docent Waar komt ons eten vandaan?

Handleiding docent Waar komt ons eten vandaan? Waar komt ons eten vandaan? Inleiding Via de lessen van Boerderijeducatie Gooi en Vechtstreek worden leerlingen uitgenodigd kennis te maken met een boerderij in de Gooi en Vechtstreek. Er zijn totaal 15

Nadere informatie

LESBRIEF LES 3 DE APPELTAARTLES SAMENVATTING LES 3 BENODIGDHEDEN DUUR WERKVORMEN LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD VOORBEREIDING

LESBRIEF LES 3 DE APPELTAARTLES SAMENVATTING LES 3 BENODIGDHEDEN DUUR WERKVORMEN LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD VOORBEREIDING SAMENVATTING In deze les maken de leerlingen kennis met de andere verspilling die gepaard gaat met het weggooien van voedsel. Ze ontdekken dat alles wat nodig is om een voedselproduct in de winkel te krijgen,

Nadere informatie

LESBRIEF LES 3 DE APPELTAARTLES SAMENVATTING VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LEGENDA LESDOELEN. De impact van voedselverspilling

LESBRIEF LES 3 DE APPELTAARTLES SAMENVATTING VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LEGENDA LESDOELEN. De impact van voedselverspilling De impact van voedselverspilling SAMENVATTING In deze les maken de leerlingen kennis met de andere verspilling die gepaard gaat met het weggooien van voedsel. Ze ontdekken dat alles wat nodig is om een

Nadere informatie

Je eigen potje koken: VOEDING Leerkrachtenbundel

Je eigen potje koken: VOEDING Leerkrachtenbundel Je eigen potje koken: VOEDING Leerkrachtenbundel Opbouw cursus - De cursus is opgebouwd in verschillende delen. Het eerste deel bestaat uit de werkblaadjes met de theorie met bijhorende (onderzoeks)opdrachten.

Nadere informatie

pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert

pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert Wat drijft ons om steeds te consumeren? Wat is de impact van deze overconsumptie op het leefmilieu? Dat is de discussie die deze cartoons

Nadere informatie

In de weer voor het klimaat

In de weer voor het klimaat 6 Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat bepaalde activiteiten en producten veel energie kosten en dus zorgen voor een grote uitstoot van CO2. zijn zich bewust dat hun koop-en leefgedrag

Nadere informatie

LES 2: Klimaatverandering

LES 2: Klimaatverandering LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met

Nadere informatie

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron!

Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Energie 5 en 6 3 Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Filmpjes werkblad Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat fossiele brandstoffen hele oude resten van planten zijn. kunnen een

Nadere informatie

Handleiding Dashboard. Pensioenfonds Vervoer

Handleiding Dashboard. Pensioenfonds Vervoer Handleiding Dashboard Pensioenfonds Vervoer Zo kijk je naar je pensioen! Kijk af en toe naar je pensioen. Hoeveel pensioen kun je verwachten? En is het genoeg? Bekijk het gevolg van verschillende keuzes.

Nadere informatie

Liefde, voor iedereen gelijk?

Liefde, voor iedereen gelijk? Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'

Nadere informatie

Titel Een vlakvulling maken (optioneel) Voorbereiding Een basisfiguur voor een vlakvulling

Titel Een vlakvulling maken (optioneel) Voorbereiding Een basisfiguur voor een vlakvulling Titel Een vlakvulling maken (optioneel) Groep/niveau 5/6/7 Leerstofaspecten Ontwikkelen van het begrip oppervlakte. Begrip ontwikkelen van het behoud van oppervlakte (conservatie) wanneer een figuur wordt

Nadere informatie

behorende bij de website hoeextreembenjij.nl

behorende bij de website hoeextreembenjij.nl HAN D L E ID IN G behorende bij de website hoeextreembenjij.nl Beste gespreksleider, Dank voor het downloaden van deze handleiding, behorende bij de website Hoe Extreem Ben jij?. Deze website is bedoeld

Nadere informatie

Kinderrechten. Doelstellingen. Materiaal

Kinderrechten. Doelstellingen. Materiaal Dag van de Rechten van het Kind Kinderrechten Doelstellingen De kinderen leiden uit concrete ervaringen af wat een kinderrecht is. De kinderen zien in hoe belangrijk het is dat kinderrechten gerespecteerd

Nadere informatie

Voetafdruk vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62468

Voetafdruk vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62468 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 10 juli 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/62468 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

Je legt nu de twee stukken weer tegen elkaar zodat je een figuur krijgt: Je plakt het figuurtje op het A3-papier. Maak op deze manier vijf figuren.

Je legt nu de twee stukken weer tegen elkaar zodat je een figuur krijgt: Je plakt het figuurtje op het A3-papier. Maak op deze manier vijf figuren. Titel Verschillende figuren Groep/niveau 4/5 Leerstofaspecten Begrip ontwikkelen van het behoud van oppervlakte (conservatie) wanneer een figuur wordt verknipt en de stukken weer aan elkaar worden geplakt.

Nadere informatie

BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:...

BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:... BOER IN DE BUURT DIT IS HET WERKBOEK VAN:..................... INLEIDING Dit werkboek hoort bij de website Boer in de buurt (www.boerindebuurt.nl). Op deze website vind je filmpjes, illustraties en opdrachten

Nadere informatie

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken

Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie

Nadere informatie

INLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!

INLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet! INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende

Nadere informatie

Duurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Duurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52459 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende

Nadere informatie

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen lesprogramma les 1: maken lesprogramma 4 lessen over duurzaamheid: Les 1: Maken Les 2: Gebruiken Les 3: Hergebruiken Les 4: Eindopdracht lesprogramma lesprogramma Les 1: Maken Hoe word ik een flesje water?

Nadere informatie

MEETINSTRUMENTEN EN ACTIEVORMEN

MEETINSTRUMENTEN EN ACTIEVORMEN MEETINSTRUMENTEN EN ACTIEVORMEN VOOR ECOLOGISCHE GEDRAGSVERANDERING OP DE WERKVLOER Ecolife vzw @ Boekenbeurs 3 november 2009 ONS LEVEN EN WERKEN HEEFT Footprint components EEN ECOLOGISCHE VOETAFDRUK DE

Nadere informatie

Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst

Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst Lesduur: 25 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten waarom je zuinig met elektriciteit moet zijn. De leerlingen kunnen

Nadere informatie

Voetafdruk hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52457

Voetafdruk hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52457 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 31 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52457 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis

Communicatie kracht van Papier Gert Rieder. milieu consultant Antalis Communicatie kracht van Papier Gert Rieder milieu consultant Antalis Welke communicatie variabelen staan ons bij papier ter beschikking? Touch Kleur Vorm Afmeting Design Afwerking Signaalfunctie Invloed

Nadere informatie

Klik helemaal bovenaan op de tab Registreren of klik op de Registreer je en start nu button op de homepage

Klik helemaal bovenaan op de tab Registreren of klik op de Registreer je en start nu button op de homepage Handleiding Energiejacht Op de website van de Energiejacht kun je je energie- en waterverbruik op de voet volgen. De unieke online tool biedt je de mogelijkheid om je huidige energieverbruik te vergelijken

Nadere informatie

Basisles Energietransitie

Basisles Energietransitie LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel

Nadere informatie

voetafdrukrekeningen, herbe rekend

voetafdrukrekeningen, herbe rekend De Belgische voetafdrukrekeningen, herbe rekend 2 april 2009 Lies Janssen Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De ecologische voetafdruk van België + Luxemburg Tot 2007 publiceerde Global

Nadere informatie

AQUAPAS. Mijn gids voor de watervoetafdruk

AQUAPAS.  Mijn gids voor de watervoetafdruk AQUAPAS www.aquapath-project.eu Mijn gids voor de watervoetafdruk Dit project is gefinancierd met steun van de Europese Commissie. Deze publicatie geeft alleen de visie van de auteur weer en de Commissie

Nadere informatie

Registratie als energiemeester (als je je voor het eerst aanmeldt).

Registratie als energiemeester (als je je voor het eerst aanmeldt). Handleiding website Energiejacht voor energiemeesters In deze handleiding vind je de nodige informatie over hoe je met de website van Energiejacht aan de slag kunt gaan. Met vragen over de website kun

Nadere informatie

1. Wat is de temperatuur vandaag? Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 1: de leerlingen leren hoeveelheidsbegrippen gebruiken en herkennen.

1. Wat is de temperatuur vandaag? Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 1: de leerlingen leren hoeveelheidsbegrippen gebruiken en herkennen. 1. Wat is de temperatuur vandaag? Leeftijdsgroep Kerndoel Ongeveer 12-16 jaar Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 1: de leerlingen leren hoeveelheidsbegrippen gebruiken en herkennen. En aan kerndoel

Nadere informatie

1. Database met datum/posities van bliksemontladingen van het KNMI. http://www.knmi.nl/klimatologie/daggegevens/onweer/

1. Database met datum/posities van bliksemontladingen van het KNMI. http://www.knmi.nl/klimatologie/daggegevens/onweer/ Werkbladen HiSPARC Bliksem onderzoek C.G. van Veen 1 Inleiding Dit werkblad geeft handvatten om correlatie onderzoek te doen aan bliksem en kosmische showers gemeten door HiSPARC stations. We hebben een

Nadere informatie

Het mysterie van ons bord

Het mysterie van ons bord Voeding graad 1 Het mysterie van ons bord Lesvoorbereiding Print Simon de kleine detective uit. Verzend de mail naar je eigen mailadres en laat deze dan op het smartboard zien (zonder de afzender te laten

Nadere informatie

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer

Nadere informatie

Tim zoekt de koe Zuivelopdrachten bij het voorleesboek Tim zoekt de koe

Tim zoekt de koe Zuivelopdrachten bij het voorleesboek Tim zoekt de koe Tim zoekt de koe Zuivelopdrachten bij het voorleesboek Tim zoekt de koe www.zuivelonline.nl www.zuivelonline.nl/kids Inleiding Zuivel is volop aanwezig in het dagelijks leven van kinderen. Dagelijks eten

Nadere informatie

(Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten

(Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten Titel Belgische voet Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten (Eerlijk) verdelen, breuken (taal), meetkunde, meten Benodigdheden Stroken; A3 in de lengte in vieren (smalle strook), bij voorkeur in verschillende

Nadere informatie

VALKIES VALKIES MENU

VALKIES VALKIES MENU VALKIES MENU Gezond menu voor kinderen! Hallo, ik ben Loesje Hoi, ik ben Jantje Van der Valk Hotel Apeldoorn - de Cantharel presenteert een menu speciaal voor kinderen! Weg met de standaard frietjes met

Nadere informatie

EEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK. Plannen en evalueren van een activiteit. Inhoud

EEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK. Plannen en evalueren van een activiteit. Inhoud Plannen en evalueren van een activiteit Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen In deze les moeten de leerlingen in groep een bepaalde activiteit voorbereiden. Dit kan bijvoorbeeld het organiseren

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

Eerste Earth friendly menu voor stedelijke onderwijsinstellingen en kinderopvanginitiatieven

Eerste Earth friendly menu voor stedelijke onderwijsinstellingen en kinderopvanginitiatieven Eerste Earth friendly menu voor stedelijke onderwijsinstellingen en kinderopvanginitiatieven Op 11 mei 2017 serveert de Stad Gent zijn eerste 'Earth friendly schoolmaaltijd'. Zo zet het stadsbestuur weer

Nadere informatie

Breuken(taal), meetkunde, voortzetting eerlijk verdelen

Breuken(taal), meetkunde, voortzetting eerlijk verdelen Titel Eerlijk verdelen 2 Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Breuken(taal), meetkunde, voortzetting eerlijk verdelen

Nadere informatie

OP VERKENNING IN HET FEDERAAL PARLEMENT

OP VERKENNING IN HET FEDERAAL PARLEMENT OP VERKENNING IN HET FEDERAAL PARLEMENT DOELGROEP 3DE -4DE -5DE -6DE -7DE SECUNDAIR INFORMATIE OVER DE ACTIVITEIT Doelgroep Duur Materieel Doelstellingen 3de-4de-5de-6de-7de secundair 1 lesuur per onderwerp

Nadere informatie

SCHOOL

SCHOOL INTRODUCTIE THEMA / INLEIDING Met de actie wereldwaterdag @ school, willen we ons waterverbruik onder de loep nemen. Een Belg verbruikt gemiddeld zo n 7400 liter water per dag. 120 liter rechtstreeks om

Nadere informatie

Sociaal vlees. Bij lesmateriaal op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les.

Sociaal vlees. Bij lesmateriaal op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les. Voeding graad 3 Lesvoorbereiding Sociaal vlees Bij lesmateriaal op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les. -Voorzie 5 lekkere rauwe groenten die je kunt eten met gezonde dipsausen (wortelen,

Nadere informatie

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen

Nadere informatie

AUGURKEN MET SLAGROOM. Een evenwichtig menu samenstellen. Inhoud

AUGURKEN MET SLAGROOM. Een evenwichtig menu samenstellen. Inhoud Een evenwichtig menu samenstellen Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen De leerlingen brengen hun eigen eetgewoontes in kaart en bespreken deze met elkaar. Daarna toetsen ze hun bevindingen

Nadere informatie

LESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?

LESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling? SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:

Nadere informatie

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen

Nadere informatie

Media binnen PM. Smartboard. Het beschikbare digitale materiaal vind je op de website http://mediapm.weebly.com/

Media binnen PM. Smartboard. Het beschikbare digitale materiaal vind je op de website http://mediapm.weebly.com/ Media binnen PM Smartboard Het beschikbare digitale materiaal vind je op de website http://mediapm.weebly.com/ Gemaakt door Stephanie Beuten & Karsten Campsteyn 1 Wat is een Smartboard? Een smartboard

Nadere informatie

Lesbrief Strip maken. Doel Leerlingen te laten nadenken wat ze op het internet doen en hoe ze hier op een positieve manier mee om kunnen gaan.

Lesbrief Strip maken. Doel Leerlingen te laten nadenken wat ze op het internet doen en hoe ze hier op een positieve manier mee om kunnen gaan. STRIP MAKEN Een les waarbij leerlingen een stripverhaal maken over een mediawijs onderwerp. Ze fotograferen een verhaal, zetten dit om in een stripverhaal met korte teksten. Strip maken - Docent Doel Leerlingen

Nadere informatie

personality Handleiding voor kandidaten Online afname

personality Handleiding voor kandidaten Online afname Handleiding voor kandidaten Online afname Over The Bridge Personality Deze instructie folder is gemaakt om jou wat achtergrond over The Bridge Personality te geven. Dit kan je straks helpen als je de vragenlijst

Nadere informatie

Lesbrief Iedereen betaalt belasting

Lesbrief Iedereen betaalt belasting Lesbrief Iedereen betaalt belasting inleiding Iedereen betaalt belasting» waar komt het geld vandaan?» waar gaat het geld naar toe?» nederland, europa en de wereld» Iedereen betaalt belasting 1 Iedereen

Nadere informatie

Techniekkit: Oost Nederland. Domein: Overbrengingen. Competentie: Ontwerpen Toepassen Reflectie. Leergebied: Aardrijkskunde

Techniekkit: Oost Nederland. Domein: Overbrengingen. Competentie: Ontwerpen Toepassen Reflectie. Leergebied: Aardrijkskunde Techniekkit: Oost Nederland Domein: Overbrengingen Competentie: Ontwerpen Toepassen Reflectie Leergebied: Aardrijkskunde 1. Mensen zijn vaak onderweg. Naar school, het werk, de sportclub, opa en oma of

Nadere informatie

Keuzedeel K0028 Duurzaamheid in het beroep A

Keuzedeel K0028 Duurzaamheid in het beroep A Keuzedeel K0028 Duurzaamheid in het beroep A Artikel 116034 Praktische informatie Code keuzedeel K0028 Niveau Geschikt voor niveau 1 Studielast Totaal: 240 uur Savantis adviseert 20 contact gebonden uren

Nadere informatie

ZUIVEL LEKKER BEZIG. Duiding voor de leerkracht. Kort lesoverzicht. Lesdoelen. Bronnen

ZUIVEL LEKKER BEZIG.  Duiding voor de leerkracht. Kort lesoverzicht. Lesdoelen. Bronnen BOVENBOUW Duiding voor de leerkracht Binnen de bovenbouw staan we stil bij het technisch proces van de zuivelproducten. Hoe wordt kaas, boter, yoghurt enzovoort gemaakt? Als werkvorm gebruiken we zelfstandig

Nadere informatie

LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX.

LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX. LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX. Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen tips over correct handelen als je het uitmaakt met je lief. Ze bespreken

Nadere informatie

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935

JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 JE EIGEN BUURT OMSTREEKS 1935 1 Wat moet je doen? 1. Maak een presentatie over hoe jouw buurt er omstreeks 1935 uitzag of over de mensen die in die tijd in jouw buurt leefden. Wat kun je te weten komen

Nadere informatie

Voordoen (modelen, hardop denken)

Voordoen (modelen, hardop denken) week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen Tekst lezen en vragen stellen 1. Om een tekst goed te begrijpen is het erg belangrijk om een tekst actief te lezen. In de uitleg lees je hoe je dat moet doen. Als je actief leest, dan: - controleer je

Nadere informatie

Lessenoverzicht Plaatselijke figuren variant Driebergen

Lessenoverzicht Plaatselijke figuren variant Driebergen Inhoud De leerlingen leren over het ontstaan van portretfoto's en ontdekken wat voor soorten portretten er zijn. Ze oefenen om goed te kijken naar onder meer kleding, gezichtsuitdrukkingen, houding en

Nadere informatie

Naar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom

Naar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom Bouwen als een boom Materialen en Energie Stadskantoor in Venlo gebouwd volgens Cradle to Cradle principes Wortels zijn de fundering Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen

Nadere informatie

Voedsel bewaren. Lesinfo. 1.1. Doelstelling. 1.2. Benodigdheden. 1.3. Inleiding

Voedsel bewaren. Lesinfo. 1.1. Doelstelling. 1.2. Benodigdheden. 1.3. Inleiding Lesinfo Voedsel bewaren 1.1. Doelstelling De kinderen aantonen dat het belangrijk is om voedsel op de juiste manier te bewaren en een verband kunnen leggen tussen voedingsmiddelen en de geschikte bewaarmethode.

Nadere informatie

Werkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad

Werkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per

Nadere informatie

Voetafdruk hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Voetafdruk hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 12 October 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62170 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Er zit biodiversiteit in je klas!

Er zit biodiversiteit in je klas! Fiche voor de leerkracht Er zit biodiversiteit in je klas! Beschrijving We beseffen het niet altijd, maar ons leven en welzijn is afhankelijk van de producten en diensten die worden geleverd door de biodiversiteit.

Nadere informatie

INLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten?

INLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten? INLEIDING: Waarom lokaal en seizoensgebonden eten? Ons voedsel legt gemiddeld 2000 km af voor het ons bord bereikt. Denk maar eens aan de groenten en het fruit dat we iedere dag eten. In de winkel vinden

Nadere informatie

Studio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen

Studio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen Studio de stad Grootstedelijke problemen en hun oplossingen 1 Inhoud 1. probleemstelling... 3 2. De samenleving... 4 3. De ecologische voetafdruk... 5 4. Manieren om de stedelijke voetafdruk te verkleinen...

Nadere informatie