Een Groninger in hart en nieren: Jeroen Zwiers over zijn werk als museumdocent

Transcriptie

1 ERFGOEDWIJZER een nieuwsbrief over erfgoededucatie Nummer 5, februari 2011 Deze Erfgoedwijzer gaat in zijn geheel over de museumdocent. De redactie heeft gesproken met museumdocent Jeroen Zwiers en Jeroen, op zijn beurt, heeft Hans Kosmeier van Verhildersum en Tineke Raangs leerkracht van groep 6/8 van basisschool Lydinge in Leens geïnterviewd. Ook kunt u de reactie van enkele kinderen op dit project lezen. Een Groninger in hart en nieren: Jeroen Zwiers over zijn werk als museumdocent Van oorsprong ben ik maatschappelijk werker maar na een aantal jaar in het werkveld te hebben rondgekeken kwam ik erachter dat dit toch niet was wat ik wilde. Om die reden heb ik me op m n oude dag ik was intussen halverwege de dertig- om laten scholen tot schoolmeester. Werkinhoudelijk het mooiste vak dat er bestaat. Ik merkte alleen dat ik er grote bezwaren tegen had dat de enige weg naar een baan binnen het onderwijs de invalpool was en is. Daarom heb ik nagedacht of er voor mij nog andere mogelijkheden waren waarbij ik beide studies kon combineren met mijn grote passie: de Groninger cultuur. Ik voel mij namelijk meer verbonden met Groningen dan met Nederland, laat staan Europa. Hoe dan ook, het leek me goed om het onderwijs voorlopig te parkeren en mij te oriënteren op cultuur. Inmiddels heb ik ongeveer boeken verzameld over Groningen, die voor een groot deel ook

2 Groningstalig zijn. Het lezen gaat me net zo makkelijk af als het lezen in het Nederlands. Erg jammer vind ik trouwens dat het Gronings spreken lastig blijft. Van nature ben ik erg nieuwsgierig. Volgens mij is dat onmiskenbaar een eigenschap voor een gepassioneerd leerkracht. Ik ga dan ook graag op onderzoek uit, dan wil ik bijvoorbeeld weten wat er over is van de turfwinning en wat je nog kunt herkennen in het landschap. Waarom is het er niet meer of nog wel, wat was de functie en welke plaats neemt dit alles in, in de regionale geschiedenis. Om mijn kennis daarover te vergroten heb ik verschillende Groninger cursussen gevolgd. Mijn oorspronkelijke plan was om cultuur aan te gaan bieden op scholen. Ik ben daarom bij verschillende mensen te rade gegaan. Zo ben ik in contact gekomen met Tineke de Danschutter, die mij een vrijwilligerscontract als museumdocent aanbood. Als vader van drie kleine kinderen komt het er te weinig van musea te bezoeken. Ik kende daarom voordien weinig musea. Ik heb in het afgelopen half jaar gemerkt dat met musea werken niet alleen leerzaam maar ook leuk is. Je gaat anders naar de wereld kijken, je wordt je bewuster van je eigen identiteit, waar je vandaan komt. Een goede leerkracht maakt gebruik van de verbeeldingskracht van kinderen. Mooi om te zien hoe zaken soms samen komen. Erfgoedschatjes! In het kader van de pilot, heb ik het project Erfgoedschatjes! uitgevoerd op en met Landgoed Borg Verhildersum in Leens en een aantal scholen uit de omgeving. Ter voorbereiding heb ik eerst kennisgemaakt met de borg, die mij alle medewerking verleende. Medewerker Ton Koch leidde mij uitgebreid rond en heeft mij allerlei verhalen verteld. Dat vind ik interessant: de weetjes. Het hoofd interne dienst van de borg, Hans Kosmeier, gaf mij de naam van de ICC-er in het gebied met wie ik vervolgens contact opnam, Karin van Hoorn. De voorbereidende les op school verliep goed, de kinderen waren erg nieuwsgierig. Als voorbeeld van een persoonlijke erfgoedschat had ik het zakhorloge van mijn opa meegenomen. Lekker om weer eens voor de klas te staan. Op de borg gingen de kinderen op zoek naar hun erfgoedschat: wat vonden zij na de rondleiding het meest bijzondere voorwerp en waarom. Terug op school werd een tekening van hun erfgoedschat uitgewerkt tot een kunstwerk. Deze hebben Hans Kosmeier en ik ingelijst. Vervolgens werden ze tentoongesteld in de museumboerderij, dus in een echt museum! De kinderen hebben een erg leuke tijd gehad. Ik weet zeker dat ze met veel plezier aan het project op Verhildersum terugdenken en daar gaat het in dit geval om. De uitvoering van het project Erfgoedschatjes! kost nauwelijks inspanning en heeft toch een groot rendement. Dat komt door de gestructureerde methode. Je kunt in korte tijd veel leren, en dat kan in iedere erfgoedinstelling. Naar mijn idee is mijn baan als museumdocent nog in ontwikkeling. Er is veel mogelijk heb ik al gemerkt. Ik vind het belangrijk dat de museumdocent beter op de kaart wordt gezet zodat meer instellingen daarvan kunnen profiteren. Het is een ontzettend leuke baan! Geconcentreerd aan het werk in Klooster Ter Apel

3 Het museumdocentschap in de praktijk Op 9 februari is Jeroen Zwiers naar Leens geweest en heeft daar ter evaluatie van project Erfgoedschatjes! vertegenwoordigers van deelnemende partijen geïnterviewd. De Borg Verhildersum Interview met Hans Kosmeier, hoofd interne dienst van de Borg Verhildersum Hebt u ervaringen met erfgoededucatie? Jazeker, we zijn een erfgoedinstelling. Hoe bent u op het project Erfgoedschatjes geattendeerd? Via het platform erfgoededucatie. Hoe zijn de voorbereidingen verlopen? Die verliepen erg prettig. Kort, duidelijk en toegankelijk, geen onnodig gedoe. Hebt u door dit project een beter contact met de scholen (in uw omgeving) gekregen? We hebben hier de prachtigste voorwerpen te laten zien, de mooiste verhalen te vertellen en heel erg kundige medewerkers rondlopen. Toch bestaat al jaren de wens dat er iemand is die de contacten naar de scholen legt en onderhoudt, dat schiet er te vaak bij in. We hebben inmiddels ervaren dat de museumdocent naar scholen toe een verlengstuk van Verhildersum is geworden. Hebt u nog tips voor verbetering van het project wat zou anders kunnen/moeten? Het zou mooi zijn als het project dient als kapstok voor meer zaken. We hebben hier op het landgoed bijvoorbeeld een schitterende borg, maar we hebben ook van alles te vertellen over de natuur, de landbouw, recreatie, enzovoorts. Ook zijn in de omgeving andere instellingen die zich met weer andere aspecten van dit gebied bezig houden. Het zou prachtig zijn als er gezocht zou kunnen worden naar samenhang en dat daar dan educatief iets mee gedaan zou kunnen worden. Dus in relatie met die andere instellingen.

4 Kinderen zijn erg nieuwsgierig naar hun eigen omgeving. Voor de jeugd zou het fijn zijn om de link tussen de erfgoedinstellingen duidelijk te maken zodat er een helder totaalbeeld ontstaat. Verder zou ik graag zien dat er meer scholen bij het project Erfgoedschatjes! betrokken zouden kunnen worden. Ik heb trouwens begrepen dat het Museumhuis daar druk mee bezig is. Wat vond u van de begeleiding van het Museumhuis? Goed. Hans Kosmeier in actie Kunt u andere erfgoedinstellingen de formule museumdocent aanbevelen, dus wat is de meerwaarde van de museumdocent. Ja, zondermeer kan ik de museumdocent aanbevelen. De grootste meerwaarde, naast die van spreekbuis naar scholen, is dat je met iemand te maken hebt die beschikt over kennis van zaken maar die ook een deskundige benadering van de kinderen heeft. Verder is het prettig dat de contacten met scholen is uitbesteed. De museumdocent kan dit gerichter doen en dit geeft rust en duidelijkheid voor het museum. Wat ons betreft is het noodzakelijk dat het project museumdocent meerjarig is. Educatie is immers de belangrijkste doelstelling. Wat vonden de kinderen ervan? Een museum is helemaal niet saai, het is er zelfs leuk! Er zijn heel veel verhalen over alle dingen te vertellen. Het is ook heel leuk om je eigen gemaakte kunstwerk in een echt museum te zien hangen. Apart om te zien hoe je eigen tekening een echt kunstwerk wordt door er een lijst en een passe-partout omheen te doen. Het familieportret in de grote zaal van Verhildersum maakte veel indruk De opening van de tentoonstelling was ook heel leuk om eens mee te maken. Was heel gezellig, lekkere hapjes en mooie muziek. Een leuk verhaal was dat van dat grote schilderij (familieportret Tjarda van Starkenborgh). Dat schilderij lag eerst jaren ergens in een kast, en hangt nu in een museum.

5 Interview met Tineke Raangs, leerkracht van groep 6/8 van basisschool Lydinge Hebt u ervaringen met erfgoededucatie? Eigenlijk niet heel veel. Ik vind het wel erg belangrijk en probeer ook wel elk jaar met de kinderen het dorp in te gaan en de borg Verhildersum te gaan bezoeken. Ik wijs dan ook wel wat dingen aan zoals het geboortehuis van Hendrik Nicolaas Werkman en we bezoeken het kerkhof even. Verder eerlijk gezegd niet. Hoe bent u op het project Erfgoedschatjes! geattendeerd? Mijn collega Karin van Hoorn heeft me benaderd. Zij is cultuurcoördinatrice op onze school. Zij hoorde ervan van Hans Kosmeier van de borg Verhildersum. Hij is op zijn beurt benaderd door Tineke de Danschutter van het Museumhuis. Wat zijn uw ervaringen met het project? Die zijn heel erg goed. Mijn collega Karin heeft eerst een voorbereidend gesprek gehad: wat kan de school van de museumdocent en van het project verwachten. Een paar weken daarna heeft de klas een introductieles gehad. Niet alleen het project werd toegelicht, ook werden de belangrijkste begrippen uitgelegd. Dit alles in een regulier lesverband. Hoe zijn de voorbereidingen verlopen. Bent u te spreken over de museumdocent? De voorbereidingen zijn prima verlopen. Kort, krachtig en concreet en dat vind ik wel zo prettig. Ik ben ook erg tevreden over de benaderingswijze naar de kinderen. Kortom: ik ben prima te spreken over de museumdocent. Hebt u de indruk dat het project drempelverlagend werkt en dat de kinderen en hun ouders sneller een erfgoedinstelling gaan bezoeken? Dat is natuurlijk moeilijk in te schatten maar ik denk het zeer zeker. Ik merk bijvoorbeeld wel dat de nieuwsgierigheid naar andere borgen wel is gewekt. Hebt u nog tips voor verbetering van het project wat zou anders kunnen/moeten? Als kleinigheid zou ik kunnen noemen dat het in eerste instantie voor de kinderen niet helemaal duidelijk was wat er van ze verwacht werd met het uitwerken van de tekening tot kunstwerk. Verder heb ik heb geen tips of adviezen, ik ben erg tevreden. Kunt u andere scholen de formule museumdocent aanbevelen, dus wat is de meerwaarde van de museumdocent? Zoals ik al zei: ik ben erg tevreden. Ik zou deze formule dus zeker aan kunnen bevelen. De grootste meerwaarde is denk ik dat je met een expert te maken hebt die de kindertaal spreekt.

6 Ook de museumdocent inschakelen? Musea geven vaak aan dat door beperkte menskracht educatieve projecten niet uitgevoerd kunnen worden. Het Museumhuis heeft de mogelijkheid ontwikkeld de regionale museumdocent in te schakelen die als een soort vliegende keep de musea ondersteuning kan bieden. Jeroen Zwiers is breed inzetbaar en kan in samenwerking met de scholen voor musea educatief materiaal ontwikkelen en bezoekende groepen leerlingen ontvangen. Hiervoor worden per museum afspraken gemaakt. Musea die aan willen haken kunnen daarvoor contact opnemen met het Museumhuis. Deelnemende musea sluiten een contract met het Museumhuis en betalen 1,75 per bezoekende leerling. Erfgoedschatjes! Groningen is rijk aan erfgoedinstellingen met de meest uiteenlopende collecties. Wat al deze instellingen gemeen hebben, is dat zij een schatkamer zijn van voorwerpen die om de een of andere reden de moeite van het bewaren waard zijn. Maar wat is de allergrootste schat van een museum? Dat mogen de kinderen zelf bepalen! Voor het bezoek aan de erfgoedinstelling worden de leerlingen eerst aan het denken gezet over de vraag wat een voorwerp eigenlijk waardevol maakt. Uitgaande van hun eigen meest dierbare voorwerp leren kinderen dat een voorwerp niet alleen waardevol kan zijn omdat het letterlijk veel geld waard is, maar ook omdat het bijvoorbeeld heel zeldzaam is, of heel oud. Na deze inleidende les volgt het bezoek aan de erfgoedinstelling. Aan de hand van een gerichte kijkwijzer met vragen gaat iedere leerling op zoek naar het voorwerp dat hij de allergrootste schat van de erfgoedinstelling vindt. Terug in de klas verdedigt de leerling zijn keuze voor een voorwerp. Waarom is dit voorwerp waardevol? Waarom verdient nou juist dit voorwerp de titel 'grootste schat van de erfgoedinstelling'? Na afloop van het project zullen leerlingen op een andere manier naar oude voorwerpen (erfgoed) kijken. Erfgoedschatjes! kent een relatief eenvoudige formule met een bezoek aan een erfgoedinstelling dichtbij en het aantrekkelijke leerlingenboekje. Met Erfgoedschatjes! krijgen instellingen niet alleen een goed en handzaam concept, zij leren in een nascholing ook hoe ze met dit concept kunnen werken in hun instelling en hoe ze het bezoek van de leerlingen optimaal kunnen laten verlopen. Met name de laatste vaardigheid kunnen zij ook bij andere projecten inzetten. Ook meedoen? Stuur een naar REAGEREN? Erfgoedwijzer wordt gemaakt door Tineke de Danschutter en Thea Pol. Reacties en kopij zijn van harte welkom: Lopende Diep 8, 9712 NW Groningen.