Oost en West: is het water te diep?

Transcriptie

1 1 Oost en West: is het water te diep? Prof. Dr. J.S.A.M. van Koningsbrugge

2 2 Oost-Europa: wat is dat eigenlijk? Verschillende definities!

3 3 Nadere definitie op cultuur-historische gronden

4 4 Oost-Europa volgens Verenigde Naties

5 5 Conclusie begrip Oost-Europa Begrip verandert in de tijd Begrip verandert geografisch Moes definitie: Voormalige Sovjetblok plus Joegoslavië en Albanië

6 6 Het Byzantijnse Rijk: grootste omvang (565 a.d.)

7 7 Het Byzantijnse Rijk

8 8 Het Byzantijnse Rijk 1453

9 9 Byzantijnse invloed I: Religie

10 10 De religieuze verdeling van Europa

11 11 De Byzantijnse erfenis II: staatsstructuur: almachtige keizer, verbond kerk/staat; de erfgenamen: het Russische en Turkse Rijk

12 Het Byzantijnse Rijk: waarom zo n slechte reputatie? 12 Het religieuze schisma van 1054 De rivaliteit tussen kruisvaarders en Byzantijnen gedurende de Kruistochten, eindigend in Westerse bezetting van Byzantium(1204) Franse Verlichtingsfilosofen Edward Gibbon, History of the Decline and Fall of the Roman Empire Op dit beeld pas laat een moeizame correctie

13 13 Na de val van Byzantium: Bedreiging door de Turken: belegering van Wenen(1529) en 1683 Turkse reputatie door expansiepolitiek: slecht

14 14 De erfgenaam van Byzantium: Kiëv Rus

15 15 De betekenis van Kiëv Rus Rusland ver maar niet vreemd Intensieve contacten met West-Europa; door vikingstichting ook met Noord-Europa Ontwikkeling van Russische eigenheid Qua culturele ontwikkeling: behoorlijk progressief

16 16 Na Kiëv Rus: Aanvang van de Russische isolementsgeschiedenis Het einde van Kiëv Rus(1240): bezetting door Mongolen tot 1480 Afgesneden van Westerse cultuurstromen Religie als bindend element Na de val van Byzantium: de theorie van het Derde Rome Moskou: Byzantijns/Mongoolse erfenis: autocratie en centralisme: afkeer van Westen: sluiten van handelskantoor Hanze in Novgorod

17 17 De herontdekking van Rusland door het Westen(na 1550)

18 Ivans ivoren troon

19 19 Ivan de Ontzagwekkende

20 Betekenis van opening Rusland voor het Westen Engelsen en Nederlanders bereiken Moskou Opening Noordelijke handelsroute Herontdekking van Moskou door het Westen: de culturele clash Formulering van vooroordelen: Russen zijn: - lui - bijgelovig - drankzuchtig - onbetrouwbaar - chaotisch

21 Tsaar Michaïl Romanov faculteit der letteren De Romanovdynastie

22 Olearius Negatief Ruslandbeeld

23 Rusland rond 1630

24 Winius Sr. De Nederlandse hulp

25 Het domein van Winius: Toela Begin Russische wapenindustrie

26 De Nederlandse tegenzet: Zweden/De Geer

27 Louis de Geer

28 De patriarch versus de tsaar: Nikon versus Aleksej Vrees voor ketterij Wachten op terugkeer Christus Confrontatie kerk en staat West versus Oost: religie

29 De Nemetskaja Sloboda: uiting van xenofobie?

30 De Petrinische dynamiek: het bezoek van Peter aan de Nederlanden

31 Peters creatie: Sint-Petersburg

32 Aan het einde van Peters regering (1725); verzuurde relaties met de Nederlanden en Westen Ondergang Archangelsk Geen Nederlandse monopolies Na Peters tijd: Rusland stagneert

33 Catherina de Grote

34 Grigorii Orlov Moordenaar van Peter III

35 De Nakaz

36 Een internationaal schandaal met grote gevolgen: De Poolse delingen Finis Poloniae

37 Grigorii Potjemkin

38 Inname van de Bastille 1789

39 Kaart Rusland 1795

40 40 Balans van Catherina s regering - Vrijheid, gelijkheid, broederschap diametraal tegenover Russisch staatsbestel(horigheid en autocrati) - Censuur verscherpt - Sprong voorwaarts mislukt - Rusland steeds anachronistischer

41 Napoleon

42 De brand van Moskou 1812

43 De gevolgen van de Napoleontische oorlogen Idee van onoverwinnelijkheid van het heilige Rusland Superioriteit van de tsaarse ideologie boven het gedachtengoed van de Franse Revolutie Rusland de politieman van Europa Toegenomen afkeer van het Westen, als effect daarvan xenofobie Wegens gevaar van buitenlandse invloeden: toegenomen controle Isoment versterkt

44 De Dekabristenopstand (1825)

45 45 Het andere Oosten: de Turkse reputatie: de Griekse vrijheidsstrijd( )

46 Het einde van het Russische zelfvertrouwen: de Krimoorlog

47 Gevolgen van de Krimoorlog Rusland technologisch achterlijk Autocratie en tsaristische ideologie werken niet Beperkte hervormingen Westen impopulair, toenemende xenofobie Grootschalig terrorisme: dood Alexander II (1881)

48 De Tsaar-Bevrijder Alexander II( )

49 Afschaffing van de horigheid (1861) Boeren worden vrij maar Geen economische zelfstandigheid(land) Autocratie blijft ongebroken

50 Alexander II (sterfbed)

51 Tsaar Alexander III Dynastie versterkt?

52 Kroning Nicolaas II 1893

53 Raspoetin atch?v=k32kp_gkg0q

54 De dag van vandaag: Nicolaas de Heilige

55 Bestorming van het Winterpaleis 1917

56 De gevolgen van de oktober/novemberrevolutie Autocratie ingeruild voor nieuwe dictatuur en ideologie; ideologie haaks op westers denken Staat gebruikt geweld als legitiem middel: Burgeroorlog/Stalinistische terreur Staat via planeconomie totale controle over economie: einde aan middenklasse Industrialisatie en collectivisering Zeker vanaf jaren 30: permanente militarisering samenleving Aan de andere kant: alfabetisering en enthousiasme voor opbouw

57 57 Gevolgen Revolutie - Burgeroorlog - Massale Emigratie - Eliminatie van leidende elite - Na Burgeroorlog: Nieuwe Economische Politiek(NEP) - Ideologische clash met het Westen

58 58 Na Lenin: Jozef Stalin

59 59 De Stalinistische Revolutie( ) >Totale dominantie Staat Planeconomie Staatscultuur(socialistisch Realisme)/verwerping religie Collectivisatie Landbouw Alles voor opbouw van de industrie: vrees voor buitenlandse aanval Massieve tereur en opzetten Goelag Stelsel In Oekraine: georganiseerde hongersnood Na WOII: de ideologische tegenstelling op de spits

60 Gagarin 1961: hoogtepunt van het Communisme 60

61 61 Gorbatsjov( ):wederom de grote sprong voorwaarts?

62 62 Jeltsin 1996

63 63 Quo vadis Rossija?