Provincie Zeeland. telefonisch leefsituatie onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen april Witteveen+Bos. van Twickelostraat 2.

Transcriptie

1 Provincie Zeeland telefonisch leefsituatie onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen april 2002 van Twickelostraat 2 postbus AE Deventer telefoon telefax

2 Provincie Zeeland telefonisch leefsituatie onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen april 2002 registratie projectcode status SECM/LUTM/rap 002 Mdb151.1 definitief projectleider projectdirecteur datum drs. C.J. Valk ir. A.M. Schakel 17 mei 2002 autorisatie naam paraaf goedgekeurd drs. C.J. Valk van Twickelostraat 2 Het kwaliteit management systeem van is gecertificeerd volgens NEN-EN-ISO 9001 : 1994 postbus AE Deventer telefoon telefax Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van Raadgevende ingenieurs b.v., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

3 INHOUDSOPGAVE blz. 1. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Inleiding en doel van het onderzoek Opzet van het onderzoek Resultaten TLO Conclusies 5 2. INLEIDING 7 3. OPZET VAN HET ONDERZOEK 8 4. RESULTATEN TLO Algemeen Beleving van de woonomgeving Ervaren last Ervaren hinder Verandering van de ervaren hinder Bronnen van lawaai, stank, stof of roet Beoordeling van de woonomgeving Woontevredenheid Verhuisgeneigdheid Beleving van gezondheid en veiligheid 25 laatste bladzijde 26 bijlagen aantal bladzijden I Vragenlijst TLO 6 II Postcodes 5 III Voorbeeldbrief aankondiging TLO 1 IV Resultaten TLO per deelgebied en totaal 12 V Bedrijven die worden genoemd als bron van last 3

4 1. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 1.1. Inleiding en doel van het onderzoek In opdracht van de Provincie Zeeland is in januari 2002 een Telefonisch Leefsituatie Onderzoek (TLO) uitgevoerd in de Kanaalzone in Zeeuws-Vlaanderen. Het onderzoek is een vervolg op vergelijkbare onderzoeken die in 1989 en in 1997 zijn uitgevoerd. Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in de mate van beleving van de woonomgeving en (milieu)hinder in Zeeuws-Vlaanderen en het vergelijken daarvan met het in april 1997 uitgevoerde onderzoek en met andere locaties in Nederland Opzet van het onderzoek De standaard vragenlijst van het TLO is in onderhavig onderzoek uitgebreid met een aantal vragen afkomstig uit de eerder in opdracht van de provincie Zeeland uitgevoerde TLO s (Kanaalzone Zeeuws- Vlaanderen 1997, Sloegebied 2000). Tevens is in overleg met de provincie een tweetal vragen toegevoegd met betrekking tot de beleving van de gezondheid. Het onderzoeksgebied waarin het TLO is uitgevoerd bestaat uit de volgende deelgebieden: - Hoek; - Philippine; - Sas van Gent-noord; - Sas van Gent-zuid; - Sluiskil-oost; - Sluiskil-west; - Terneuzen-west; - Terneuzen-midden; - Terneuzen-oost; - Westdorpe; - Zandstraat. Er zijn 2545 adressen aangeschreven. Hiervan zijn er 1670 telefonisch benaderd. In totaal hebben 914 adressen aan het onderzoek meegewerkt (respons ca. 55%). Het aantal respondenten per deelgebied bedraagt circa 80 tot 100, met uitzondering van Zandstraat (50 respondenten) Resultaten TLO Per deelgebied is gevraagd hoe vaak men last heeft van de verschillende aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden. Het percentage van de respondenten dat aangeeft soms of vaak hiervan last te hebben is weergegeven in tabel 4.4. Het blijkt dat de respondenten het meest last hebben van lawaai van industrie, stank van industrie, stank van landbouw, en stof of roet. In tabel 4.6. is het percentage van de respondenten weergegeven dat aangeeft hiervan ernstige hinder te hebben. Het blijkt dat de respondenten de meeste ernstige hinder hebben van stank van industrie en stof of roet. Voor de aspecten verkeerslawaai, lawaai van industrie, stank van industrie en stof of roet zijn in afbeelding 1.1. en 1.2. de resultaten weergegeven ten opzichte van

5 Afbeelding 1.1. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van verkeerslawaai, lawaai van industrie, stank van industrie en stof of roet (schaal 1:75.000) 2

6 Afbeelding 1.2. Percentage respondenten dat ernstige hinder heeft van verkeerslawaai, lawaai van industrie, stank van industrie en stof of roet (schaal 1:75.000) 3

7 In tabel 1.1. en 1.2. zijn de gemiddelde resultaten van de belangrijkste hinderaspecten in de Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen vergeleken met die van enkele andere gebieden. Tabel 1.1. Percentage respondenten in verschillende gebieden in Nederland dat soms of vaak last heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden deelgebied verkeerslawaai Kanaalzone Kanaalzone Vlissingen Oost Vlissingen Oost Delft Leidse regio Zeeland Zeeland Nederland Nederland lawaai van industrie stank van industrie stank van landbouw stof of roet Tabel 1.2. Percentage respondenten in verschillende gebieden in Nederland dat ernstige hinder heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden 1 deelgebied verkeerslawaai Kanaalzone Kanaalzone Vlissingen Oost Vlissingen Oost Delft Leidse regio lawaai van industrie stank van industrie stank van landbouw stof of roet 1 Voor Zeeland en Nederland zijn geen gegevens met betrekking tot ernstige hinder beschikbaar. 4

8 1.4. Conclusies ervaren last en hinder De respondenten hebben het meest last van: - verkeerslawaai; - lawaai van industrie; - stank van industrie; - stank van landbouw; - stof of roet. Het percentage dat soms of vaak last heeft van verkeerslawaai is iets afgenomen (van 21% in 1997 tot 20% in 2002). Het percentage ernstige hinder van verkeerslawaai is gelijk gebleven (3%). Gemiddeld ligt het percentage last van verkeerslawaai in de Kanaalzone, maar ook in de rest van Zeeland ruim onder dat van Nederland (33%). Het percentage dat soms of vaak last heeft van lawaai van industrie is een fractie toegenomen (van 23% in 1997 tot 24% in 2002). Het percentage ernstige hinder van lawaai van industrie is een fractie afgenomen (van 3% in 1997 tot 2% in 2002). Er is dus geen substantiële verandering in de beleving van lawaai van industrie opgetreden. Gemiddeld ligt het percentage last van lawaai van industrie in de Kanaalzone ruim boven dat van Nederland (3 à 4%) en Zeeland (3 5%). Het is wel vergelijkbaar met andere geïndustrialiseerde gebieden, zoals Vlissingen-Oost. Het percentage dat soms of vaak last heeft van stank van industrie is substantieel afgenomen (van 47% in 1997 tot 37% in 2002). Het percentage ernstige hinder van stank van industrie is eveneens substantieel afgenomen (van 8% in 1997 tot 5% in 2002). Gemiddeld ligt het percentage last van stank van industrie in de Kanaalzone ruim boven dat van Nederland (11%) en Zeeland (12%). Het is wel vergelijkbaar met andere geïndustrialiseerde gebieden, zoals Vlissingen-Oost. Het percentage dat soms of vaak last heeft van stank van landbouw is toegenomen (van 30% in 1997 tot 33% in 2002). Het percentage ernstige hinder van stank van landbouw is iets afgenomen (van 4% in 1997 tot 3% in 2002). Er is dus geen grote verandering in de beleving van stank van landbouw opgetreden. Gemiddeld ligt het percentage last van stank van landbouw in de Kanaalzone, maar ook in de rest van Zeeland ruim boven dat van Nederland (12-14%). Het percentage dat soms of vaak last heeft van stof of roet is substantieel afgenomen (van 34% in 1997 tot 24% in 2002). Het percentage ernstige hinder van stof of roet is eveneens afgenomen (van 6% in 1997 tot 4% in 2002). Gemiddeld ligt het percentage last van stof en roet in de Kanaalzone hoger dan in Vlissingen-Oost. bronnen van lawaai, stank, stof of roet De belangrijkste industriële veroorzakers van last van lawaai zijn volgens de respondenten: - DOW (37%); - Cerestar (25%); - HAS (22%); en in mindere mate: - Zuid-Chemie (10%); - OVET (7%). De belangrijkste veroorzakers van last van stank zijn volgens de respondenten: - Cerestar (43%); - Zuid-Chemie (33%); en in mindere mate: - DOW (15%); - HAS (11%). 5

9 De belangrijkste industriële veroorzakers van last van stof of roet zijn volgens de respondenten: - OVET (40%); - Cerestar (27%). beoordeling van de woonomgeving De tevredenheid over de woonomgeving in 2002 (93%) verschilt nauwelijks van 1997 (91%). Gemiddeld in Nederland lag in 1998 de tevredenheid over de woonomgeving op 86%. De verhuisgeneigdheid in Zeeuws-Vlaanderen is even groot als in Nederland (26%). De meest genoemde redenen om te willen verhuizen zijn persoonlijke omstandigheden (gemiddelde 43%) en kenmerken van de huidige woning (gemiddeld 30%). 13% geeft aan dat de woonomgeving de reden is om te willen verhuizen. In Vlissingen-Oost ligt dit aandeel op 17%. Landelijk ligt dit aandeel op 14%. beleving van de gezondheid Gemiddeld beleeft men in de Kanaalzone de gezondheid vrijwel even goed (89%) als in Nederland (92%). Een lager percentage beleeft de gezondheid als zeer goed en een hoger percentage als slecht. 6

10 2. INLEIDING In opdracht van de Provincie Zeeland is in januari 2002 een Telefonisch Leefsituatie Onderzoek (TLO) 2 uitgevoerd in de Kanaalzone in Zeeuws-Vlaanderen. Het onderzoek is een vervolg op vergelijkbare onderzoeken die in 1989 en in 1997 zijn uitgevoerd 3. Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in de mate van beleving van de woonomgeving en (milieu)hinder in Zeeuws-Vlaanderen en het vergelijken daarvan met het in 1997 uitgevoerde onderzoek en met andere locaties in Nederland. Op basis hiervan kan worden beoordeeld of het bestaande beeld op grond van de klachtenregistratie juist is. De resultaten van het onderzoek spelen een rol bij de besluitvorming over milieumaatregelen en de ontwikkeling van het industriegebied. In hoofdstuk 3 van dit rapport wordt de opzet van het onderzoek beschreven. Hoofdstuk 4 geeft een weergave van de resultaten van het TLO. De samenvatting en conclusies staan in hoofdstuk Het TLO is een verkorte versie van het Doorlopend Leefbaarheidsonderzoek (DLO) dat door het Centraal Bureau voor de statistiek landelijk wordt uitgevoerd. De TLO vragenlijst is meer toegespitst op de lokale milieu/woonsituatie dan die van het DLO. In sommige gevallen wordt op verzoek van de opdrachtgever de vragenlijst op een aantal punten iets aangepast. Dit is in onderhavige situatie het geval geweest. TLO/WKJ onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen 1997, september 1997, Oliemans Punter en Partners BV 7

11 3. OPZET VAN HET ONDERZOEK vragenlijst De standaard vragenlijst van het TLO is in onderhavig onderzoek uitgebreid met een aantal vragen afkomstig uit de eerder gehouden TLO in de Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen (1997) en de TLO onder de bewoners rondom het Sloegebied (2000) 4. Tevens is in overleg met de Provincie een tweetal vragen toegevoegd met betrekking tot de beleving van de gezondheid. De vragenlijst is opgenomen in bijlage I. onderzoeksgebied Het onderzoeksgebied bestaat uit de volgende deelgebieden: - Hoek; - Philippine; - Sas van Gent-noord; - Sas van Gent-zuid; - Sluiskil-oost; - Sluiskil-west; - Terneuzen-west; - Terneuzen-midden; - Terneuzen-oost; - Westdorpe; - Zandstraat. De deelgebieden zijn afgebakend op basis van de in afbeelding 3.1. weergegeven clustering overeenkomstig het eerder uitgevoerde leefbaarheidsonderzoek in De postcodegebieden zijn weergegeven als kruisjes. In bijlage II staan de bijbehorende postcodes vermeld. uitvoering TLO In de afgebakende gebieden wordt via Omnidata BV (een deelneming van PTT Post) random (willekeurige steekproef) een voldoende aantal adressen geselecteerd per deelgebied 5. De mensen op de geselecteerde adressen ontvangen een brief waarin zij op de hoogte worden gesteld van een telefonisch onderzoek naar mobiliteit, ruimtelijke ordening en leefbaarheid en kwaliteit van de woonomgeving (In bijlage III is een voorbeeldbrief weergegeven). Bij de mensen op de geselecteerde adressen wordt de vragenlijst telefonisch afgenomen. Voor dit onderzoek wordt uitgegaan van een steekproef van 900 respondenten. Bij voorkeur wordt gewerkt met deelgebieden van 100 respondenten 6. Omdat er in dit onderzoek sprake is van 11 deelgebieden zullen de aantallen respondenten over de deelgebieden worden verdeeld, waarbij zoveel mogelijk deelgebieden met 100 respondenten worden vastgesteld. 4 Hinderbeleving industriegebied Vlissingen Oost, een TLO onder de bewoners rondom het Sloegebied, december 2000, RIGO. 5 6 Omnidata is lid van de DMSA (de Nederlandse Associatie voor Direct Marketing, Distance Selling en Sales Promotion), die gedragregels heeft opgesteld voor het gebruik van persoonsgegevens bij direct marketing. Omnidata zal zich alleen rechtstreeks richten op personen die er geen bezwaar tegen hebben gemaakt dat hun persoonsgegevens voor direct marketing worden gebruikt. Dit heeft tot gevolg dat er een groep mensen onbereikbaar is voor een dergelijke telefonische enquête. Aangenomen wordt dat deze niet-bereikbare groep gemiddeld evenveel of even weinig hinder ondervindt als de mensen die wel bereikbaar zijn. Uit empirisch onderzoek is gebleken dat bij een steekproef van 100 de standaardafwijking ongeveer 3% (absoluut) is. Dit betekent dat er geen hinder e.d. kan worden aangetoond, indien minder dan 3% van de respondenten aangeeft gehinderd te zijn (Document Meten en Rekenen Geur, Publicatiereeks Lucht en Energie 115, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, december 1994). Bij minder respondenten kan zonodig een betrouwbaarheidsinterval rond om het gevonden percentage worden berekend (zie kopje betrouwbaarheidsinterval). 8

12 Om een voldoende aantal respondenten te verkrijgen moeten meer mensen worden benaderd. Uitgaande van 900 respondenten worden doorgaans circa mensen per brief benaderd. betrouwbaarheidsinterval De in dit onderzoek vermelde percentages zijn gebaseerd op verschillende steekproefgroottes. De betrouwbaarheid van de vermelde percentages is afhankelijk van de hoogte van het percentage en de steekproefgrootte. Het 95% betrouwbaarheidsinterval van een percentage kan als volgt worden berekend: p ± t n ( p)( 1 p) N waarin t n de student t-factor 7 is, p het gevonden proportie is en N de steekproefgrootte. 7 Deze factor bepaalt het percentage van het betrouwbaarheidsinterval en is afhankelijk van de steekproefgrootte. Voor het 95% betrouwbaarheidsinterval en een steekproefgrootte van , t=2,0. 9

13 Afbeelding 3.1. Clustering in deelgebieden (schaal 1:75.000) 10

14 4. RESULTATEN TLO 4.1. Algemeen De enquête voor het telefonisch leefsituatieonderzoek is afgenomen in de periode van 21 januari tot en met 1 februari De resultaten per deelgebied zijn weergegeven in bijlage IV. respons Er zijn in totaal 2545 adressen aangeschreven. Hiervan zijn 1670 adressen telefonisch benaderd. Gemiddeld heeft 54,7% van de adressen die telefonisch zijn bereikt aan het onderzoek meegewerkt. Dit is een gemiddelde respons voor een dergelijke telefonische enquête. De respons per deelgebied is weergegeven in tabel 4.1. Tabel 4.1. Respons op de enquête deelgebied aantal brieven aantal gesproken respons weigering Hoek ,7 41,3 Philippine ,8 46,2 Sas van Gent-noord ,5 33,5 Sas van Gent-zuid ,3 43,8 Sluiskil-oost ,7 55,3 Sluiskil-west ,8 53,2 Terneuzen-west ,7 38,3 Terneuzen-midden ,9 57,1 Terneuzen-oost ,5 36,5 Westdorpe ,6 46,4 Zandstraat ,6 32,4 totaal ,7 45,3 steekproefsamenstelling In tabel 4.2. zijn enkele karakteristieke gegevens opgenomen van de respondenten per deelgebied. Hiermee wordt een indruk verkregen van de steekproefsamenstelling. Voor meer gegevens wordt verwezen naar bijlage IV. De gemiddelde percentages man/vrouw lagen in 1997 iets anders (51/49). Doorgaans bedraagt deze verhouding bij dergelijke enquêtes circa 40/60. De gemiddelde leeftijd is hoger dan in 1997 (WKJ: 48 jaar). Tabel 4.2. Steekproefsamenstelling deelgebied aantal respondenten man/vrouw gemiddelde leeftijd [jaar] aantal personen per huishouden Hoek /53 50,1 2,85 Philippine 84 37/63 49,3 2,70 Sas van Gent-noord /54 56,7 2,16 Sas van Gent-zuid 81 36/64 56,3 2,22 Sluiskil-oost 80 41/59 49,4 2,49 Sluiskil-west 80 45/55 51,4 2,33 Terneuzen-west 79 44/56 46,0 3,15 Terneuzen-midden 79 30/70 51,1 2,72 Terneuzen-oost 80 44/56 57,9 2,24 Westdorpe 97 37/63 52,1 2,57 Zandstraat 50 38/62 51,1 2,64 totaal /59 52,1 2,55 11

15 consistentie van de beantwoording Vraag 14 en vraag 24d uit de vragenlijst in bijlage I hebben beide betrekking op tevredenheid met de woonomgeving. Deze vraag is tweemaal in de vragenlijst opgenomen om de consistentie van de antwoorden van de respondenten te kunnen beoordelen. In tabel 4.3. is weergegeven door welk percentage van de respondenten op de vraag Hoe tevreden bent u over het wonen in deze buurt? (vraag 14) werd geantwoord dat zij bijzonder tevreden, zeer tevreden of tevreden zijn. Tevens is in deze tabel weergegeven door welk percentage van de respondenten op de vraag Hoe tevreden bent u met de woonomgeving? (vraag 24d) werd geantwoord dat zij buitengewoon tevreden, zeer tevreden of tevreden zijn. Uitgaande van een standaardafwijking van ongeveer 3% (absoluut) mag bij een verschil van 4% of minder worden verondersteld dat de consistentie van de beantwoording zeer goed is. Voor een verschil van meer dan 4% maar minder dan 6% is nog steeds sprake van een goede consistentie. Tabel 4.3. Consistentie van de beantwoording deelgebied vraag 14 vraag 24d consistentie Hoek zeer goed Philippine zeer goed Sas van Gent-noord goed Sas van Gent-zuid redelijk Sluiskil-oost zeer goed Sluiskil-west zeer goed Terneuzen-west zeer goed Terneuzen-midden zeer goed Terneuzen-oost zeer goed Westdorpe zeer goed Zandstraat zeer goed totaal zeer goed Voor het gehele onderzoeksgebied is de consistentie van de beantwoording zeer goed. Voor respectievelijk Sas van Gent-noord en -zuid is de consistentie iets minder goed. Voor geheel Sas van Gent is de consistentie eveneens zeer goed (gemiddelde Sas van Gent vraag 14: 89,5%, en vraag 24d: 89%) Beleving van de woonomgeving In het onderzoek wordt een aantal vragen gesteld over aspecten waar mensen last van kunnen hebben of die de woonkwaliteit beïnvloeden. Onder deze aspecten bevindt zich een aantal milieuaspecten. Aan de geënquêteerde mensen is gevraagd of en hoe vaak zij last hebben van deze aspecten (vraag 10). Tevens is gevraagd hoe erg mensen daardoor gehinderd zijn (vraag 11a). Ten slotte is aan hen gevraagd of de hinder in de afgelopen 4 jaar is veranderd (vraag 11b) Ervaren last In tabel 4.4. is per deelgebied het percentage van de respondenten weergegeven dat soms of vaak last heeft van de verschillende aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden (vraag 10). 12

16 Tabel 4.4. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden deelgebied vocht in huis geluid van buren verkeerslawaai lawaai van industrie Hoek Philippine Sas van Gentnoord Sas van Gentzuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzenmidden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Uit tabel 4.4. blijkt dat de respondenten het meest last hebben van stank van industrie, stank van landbouw, lawaai van industrie en stof of roet. In afbeelding 4.1. zijn de resultaten voor deze aspecten weergegeven voor de verschillende deelgebieden. Afbeelding 4.1. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van stank van bedrijven, stank van landbouw, lawaai van industrie en stof of roet lawaai van vliegtuigen lawaai van scheepvaart stank van verkeer stank van industrie stank van landbouw stank van scheepvaart last van stof of roet % Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat law aai van industrie stank van industrie stank van landbouw stof of roet 13

17 In tabel 4.5. zijn de resultaten van dit onderzoek vergeleken met die van het in 1997 uitgevoerde onderzoek in de Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen. Ten opzicht van 1997 zijn vooral last van lawaai van vliegtuigen, stank van industrie en last van stof of roet flink afgenomen. De resultaten zijn ook vergeleken met die van een ander gebied in Zeeland, nl. Vlissingen-Oost (1991 en 2000) en de hele provincie Zeeland (1997 en 1998). Verder zijn de resultaten vergeleken met die van TLO s uit enkele andere gebieden met veel industrie: - Delft 1999; - Leidse regio 1998; - Zaanstreek 1995; - Drechtsteden 1994; - IJmond-gebied 1993; - Geleen Ten slotte is ook een vergelijk gemaakt met Zandvoort en omstreken (gebied met weinig hinder) en geheel Nederland. Tabel 4.5. Percentage respondenten in verschillende gebieden in Nederland dat soms of vaak last heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden 8 deelgebied vocht in huis geluid van buren verkeerslawaai lawaai van industrie Kanaalzone Kanaalzone * * 34 Delft Leidse regio Zaanstreek Drechtsteden IJmond-gebied Geleen Vlissingen-Oost Vlissingen-Oost Zeeland Zeeland Zandvoort e.o Nederland lawaai van vliegtuigen lawaai van scheepvaart stank van verkeer stank van industrie stank van landbouw stank van scheepvaart last van stof of roet 8 Bronnen: TLO/WKJ onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen 1997, september 1997, Oliemans Punter en Partners BV; Hinderbeleving industriegebied Vlissingen-Oost, een TLO onder de bewoners rondom het Sloegebied, december 2000, RIGO; Geurhinderonderzoek Delft, november 1999, Projectresearch Amsterdam BV; Geurhinderonderzoek Leidse regio, november 1998, Project Research Amsterdam BV; 14

18 deelgebied vocht in huis geluid van buren verkeerslawaai lawaai van industrie Nederland * Totale last van scheepvaart (lawaai en stank) Ervaren hinder In tabel 4.6. is per deelgebied het percentage mensen weergegeven dat ernstige hinder heeft van de verschillende aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden. Tabel 4.6. Percentage respondenten dat ernstige hinder heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden lawaai van vliegtuigen lawaai van scheepvaart stank van verkeer stank van industrie stank van landbouw stank van scheepvaart last van stof of roet deelgebied vocht in huis geluid van buren verkeerslawaai lawaai van industrie Hoek Philippine Sas van Gentnoord Sas van Gentzuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzenmidden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal lawaai van vliegtuigen lawaai van scheepvaart stank van verkeer stank van industrie stank van landbouw stank van scheepvaart last van stof of roet Uit tabel 4.6. blijkt dat de respondenten het meest ernstig hinder hebben van de milieuaspecten stank van industrie en stof of roet. In afbeelding 4.2. zijn de resultaten voor deze aspecten weergegeven voor de verschillende deelgebieden. 15

19 Afbeelding 4.2. Percentage respondenten dat ernstige hinder heeft van stank van industrie en stof of roet % 15 stank van industrie stof of roet Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat In tabel 4.7. zijn de resultaten van dit onderzoek vergeleken met die van het in 1997 uitgevoerde onderzoek in de Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen, maar ook met die van een aantal andere eerdergenoemde onderzoeken. Ten opzichte van 1997 zijn vooral ernstige hinder van lawaai van vliegtuigen, stank van industrie en van stof of roet afgenomen. 16

20 Tabel 4.7. Percentage respondenten in verschillende gebieden in Nederland dat ernstige hinder heeft van aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden 9 deelgebied vocht in huis geluid van buren verkeerslawaai lawaai van industrie Kanaalzone Kanaalzone * * 6 Delft Leidse regio Zaanstreek Drechtsteden IJmond-gebied Geleen Vlissingen-Oost Vlissingen-Oost Zandvoort e.o * Totale ernstige hinder van scheepvaart (lawaai en stank) lawaai van vliegtuigen lawaai van scheepvaart stank van verkeer stank van industrie stank van landbouw stank van scheepvaart last van stof of roet Verandering van de ervaren hinder Aan de geënquêteerde mensen is gevraagd of de hinder van de aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden in de afgelopen 4 jaar is veranderd (vraag 11b). In de tabellen 4.8. tot en met zijn de veranderingen van de ervaren hinder weergegeven voor respectievelijk: - verkeerslawaai; - lawaai van industrie; - stank van industrie; - stof of roet. Parallel daaraan is in de afbeeldingen 4.3. tot en met 4.6. de in het onderzoek gemeten verandering van de hinder van deze aspecten weergegeven ten opzichte van de TLO-resultaten van Deze percentages zijn niet direct vergelijkbaar met de percentages van de WKJ uit Dit wordt veroorzaakt door een andere vraagstelling in de WKJ Bronnen: TLO/WKJ onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen 1997, september 1997, Oliemans Punter en Partners BV; Hinderbeleving industriegebied Vlissingen-Oost, een TLO onder de bewoners rondom het Sloegebied, december 2000, RIGO; Geurhinderonderzoek Delft, november 1999, Projectresearch Amsterdam BV; Geurhinderonderzoek Leidse regio, november 1998, Project Research Amsterdam BVl. Bron: TLO/WKJ onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen 1997, september 1997, Oliemans Punter en Partners BV. 17

21 Tabel 4.8. Verandering van de ervaren hinder van verkeerslawaai deelgebied minder geworden gelijk gebleven erger geworden weet niet Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Uit de vergelijking van tabel 4.8. en afbeelding 4.3. blijkt dat meer dan tweemaal zo veel respondenten aangeven dat de hinder van verkeerslawaai erger is geworden, terwijl over de gehele linie het percentage soms of vaak last is gedaald (van 21% in 1997 naar 20% 2002). Het percentage van 2002 wordt beïnvloed door het percentage verkeerslawaai in Zandstraat 11, dat meer dan tweemaal het gemiddelde bedraagt. Zonder Zandstraat neemt het percentage in 2002 af naar minder dan 18%. Afbeelding 4.3. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van verkeerslawaai soms of vaak last van verkeerslawaai % Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat In 1997 is Zandstraat niet meegenomen in het TLO. In 2002 is wel aan de respondenten gevraagd of de hinder van verkeerslawaai en andere aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden in de afgelopen 4 jaar is veranderd. 18

22 Tabel 4.9. Verandering van de ervaren hinder van lawaai van industrie deelgebied minder geworden gelijk gebleven erger geworden weet niet Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Uit de vergelijking van tabel 4.9. en afbeelding 4.4. blijkt dat tweemaal zo veel respondenten aangeven dat de hinder van industrielawaai minder is geworden 12. Gemiddeld is het percentage soms of vaak last van industrielawaai juist iets toegenomen (van 23% in 1997 naar 24% in 2002). Dit is echter het gevolg van een drietal deelgebieden waarin het percentage soms of vaak last van industrielawaai sterk is toegenomen, te weten Sas van Gent-noord, Terneuzen-west en midden. Afbeelding 4.4. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van lawaai van industrie soms of vaak last van lawaai van industrie % Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat In 1997 is Zandstraat niet meegenomen in het TLO. In 2002 is wel aan de respondenten gevraagd of de hinder van industrielawaai en andere aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden in de afgelopen 4 jaar is veranderd. 19

23 Tabel Verandering van de ervaren hinder van stank van industrie deelgebied minder geworden gelijk gebleven erger geworden weet niet Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Uit de vergelijking van tabel en afbeelding 4.5. blijkt dat ruim tweemaal zo veel respondenten aangeven dat de hinder van stank van industrie minder is geworden 13. Gemiddeld is het percentage soms of vaak last van stank van industrie inderdaad flink afgenomen (van 47% in 1997 naar 37% in 2002), met uit zondering van Sas van Gent-noord. Afbeelding 4.5. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van stank van industrie soms of vaak last van stank van industrie % Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat In 1997 is Zandstraat niet meegenomen in het TLO. In 2002 is wel aan de respondenten gevraagd of de hinder van stank van industrie en andere aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden in de afgelopen 4 jaar is veranderd. 20

24 Tabel Verandering van de ervaren hinder van stof of roet deelgebied minder geworden gelijk gebleven erger geworden weet niet Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Uit de vergelijking van tabel en afbeelding 4.6. blijkt dat drie maal zo veel respondenten aangeven dat de hinder van stof of roet minder is geworden 14. Gemiddeld is het percentage soms of vaak last van stof of roet inderdaad flink afgenomen (van 34% in 1997 naar 24% in 2002), met uitzondering van Sas van Gent en Terneuzen-west. De afname van last van stof of roet in Sluiskil is waarschijnlijk te verklaren uit de sluiting van de cokesfabriek. Afbeelding 4.6. Percentage respondenten dat soms of vaak last heeft van stof of roet soms of vaak last van stof of roet % 1997 Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat In 1997 is Zandstraat niet meegenomen in het TLO. In 2002 is wel aan de respondenten gevraagd of de hinder van stof of roet en andere aspecten die de woonkwaliteit beïnvloeden in de afgelopen 4 jaar is veranderd. 21

25 Bronnen van lawaai, stank, stof of roet Van de respondenten die hebben aangegeven soms of vaak last te hebben (van lawaai, stank, stof of roet) van bedrijven is tevens gevraagd of zij konden aangeven welk bedrijf dit is. In totaal hebben 219 respondenten 259 keer een bedrijf aangegeven als bron van last van lawaai. In totaal hebben 337 respondenten 390 keer een bedrijf aangegeven als bron van last van stank. In totaal hebben 216 respondenten 200 keer een bedrijf aangegeven als bron van last van stof of roet Dit aantal is kleiner dan 216 omdat een aantal respondenten bijvoorbeeld heeft aangegeven last te hebben van Sahara zand. In tabel zijn het aantal keren en de percentages weergegeven dat bedrijven door de respondenten als bron van last worden genoemd. In bijlage V zijn het aantal keren en de percentages weergegeven dat bedrijven door de respondenten als bron van last worden genoemd per deelgebied: - aantal keren en percentages dat bedrijven als bron van lawaai worden genoemd (tabel VI.1.); - aantal keren en percentages dat bedrijven als bron van stank worden genoemd (tabel VI.2); - aantal keren en percentages dat bedrijven als bron van stof of roet worden genoemd (tabel VI.3). Tabel Aantal keren en percentages dat bedrijven als bron van last worden genoemd last van lawaai last van stank last van stof of roet Zuid Chemie (Sas van Gent) 22 (10%) 112 (33%) 10 (5%) Cerestar (Sas van Gent) 54 (25%) 144 (43%) 59 (27%) Glasfabriek (Sas van gent) 0 (0%) 1 (0,3%) 0 (0%) VVM (Terneuzen) 0 (0%) 1 (0,3%) 0 (0%) Broomchemie (Terneuzen) 2 (1%) 0 (0%) 0 (%) OVET (Terneuzen) 15 (7%) 4 (1,2%) 87 (40%) DOW (Terneuzen) 80 (37%) 52 (15%) 7 (3%) Heros (voorheen ACZC) (Sluiskil) 7 (3%) 10 (3,0%) 9 (4%) HAS (Hydro Agry Sluiskil) 49 (22%) 36 (11%) 5 (2%) Scheepswerf De Schroef 11 (5%) 0 (0%) 1 (0,5%) Kanaalzone België 0 (%) 10 (3%) 6 (3%) anders 19 (8,7%) 20 (6%) 16 (7%) totaal (aantal) De belangrijkste industriële veroorzakers van last van lawaai zijn volgens de respondenten: - DOW (37%) (vooral in Hoek en Terneuzen); - Cerestar (25%) (vooral in Sas van Gent en in Westdorpe); - HAS (22%) (vooral in Sluiskil en in mindere mate in Zandstraat); en in mindere mate: - Zuid-Chemie (10%) (vooral in Sas van Gent) 15 ; - OVET (7%) (vooral in Terneuzen-west). 15 Er komen volgens de provincie Zeeland overigens zelden klachten binnen met betrekking tot geluid veroorzaakt door Zuid- Chemie. 22

26 De belangrijkste industriële veroorzakers van last van stank zijn volgens de respondenten: - Cerestar (43%) (vooral in Sas van Gent en in Westdorpe); - Zuid-Chemie (33%) (vooral in Sas van Gent en in Westdorpe); en in mindere mate: - DOW (15%) (vooral in Hoek en Terneuzen-west, in mindere mate in Terneuzen-midden en -oost); - HAS (11%) (vooral in Sluiskil-oost en in mindere mate in Sluiskil-west en in Zandstraat) 16. De belangrijkste industriële veroorzakers van last van stof of roet zijn volgens de respondenten: - OVET (40%) (vooral in Terneuzen-west en midden); - Cerestar (27%) (vooral in Sas van Gent en in mindere mate Westdorpe) Beoordeling van de woonomgeving In het onderzoek is een aantal vragen gesteld over beoordeling van de woonomgeving. Aan de geënquêteerde mensen is gevraagd hoe tevreden zij zijn met de woonsituatie en de woonomgeving (vraag 24). Tevens is gevraagd of zij binnen 5 jaar willen verhuizen (vraag 20) Woontevredenheid In tabel is per deelgebied het percentage van de respondenten weergegeven dat buitengewoon tevreden, zeer tevreden of tevreden is met de woonsituatie en de woonomgeving. In deze tabel is tevens de vergelijking gemaakt tussen de resultaten van en Tabel Percentage respondenten dat buitengewoon, zeer tevreden of tevreden is met woonsituatie en woonomgeving deelgebied woonsituatie woonomgeving Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal De tevredenheid over zowel woonsituatie als woonomgeving in 1997 (91%) en 2002 (93%) verschilt nauwelijks. Gemiddeld in Nederland lag in 1998 de tevredenheid over de woonomgeving op 86% 18. Er zijn van dat jaar geen gegevens over de woonsituatie. 16 Er komen volgens de provincie Zeeland overigens zelden tot nooit klachten binnen met betrekking tot stank veroorzaakt door Hydro Agri Sluiskil. Mogelijk is de veroorzaker van de stankoverlast de achter Hydro Agri gelegen stortplaats Bron: TLO/WKJ onderzoek Kanaalzone Zeeuws-Vlaanderen 1997, september 1997, Oliemans Punter en Partners BV. 23

27 Verhuisgeneigdheid In afbeelding 4.7. is weergegeven welk percentage van de geënquêteerde mensen aangeeft binnen vijf jaar te willen verhuizen. Gemiddeld is de verhuisgeneigdheid in Zeeuws-Vlaanderen even groot als in Nederland (26%). De meest genoemde redenen om te willen verhuizen zijn persoonlijke omstandigheden (gemiddeld 43%) en kenmerken van de huidige woning (gemiddeld 30%). 13% geeft aan dat de woonomgeving de reden is om te willen verhuizen. In Vlissingen-Oost ligt dit aandeel op 17%. Landelijk ligt dit aandeel op 14% (RIGO). 24

28 Afbeelding 4.7. Percentage respondenten dat aangeeft binnen vijf jaar te willen verhuizen verhuisgeneigdheid % Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-oost Terneuzen-midden Westdorpe Zandstraat Kannaalzone Vlissingen-Oost Nederland Beleving van gezondheid en veiligheid In het onderzoek wordt een tweetal vragen gesteld naar de beleving van de gezondheid. Aan de geënquêteerde mensen is gevraagd hoe zij in het algemeen hun gezondheid beleven (vraag 25), en of zij zich wel eens zorgen maken over hun gezondheidstoestand (vraag 26). Tevens is gevraagd of en hoe vaak zij zich onveilig voelen met betrekking tot een aantal aspecten (vraag 27). In tabel zijn per deelgebied de percentages van de respondenten weergegeven met betrekking tot de beleving van de gezondheid. Tevens is in deze tabel de gemiddelde beleving in Nederland vermeld. Tabel Beleving van de gezondheid uitgedrukt in percentage van de respondenten deelgebied zeer goed goed beleving van de gezondheid gaat wel soms goed, soms slecht Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal Nederland slecht 25

29 Gemiddeld beleeft men in de Kanaalzone de gezondheid vrijwel even goed (89%) als in Nederland (92%). Een lager percentage beleeft de gezondheid als zeer goed en een hoger percentage als slecht. In tabel is aangegeven welk percentage van de geënquêteerde mensen zich wel eens zorgen maakt over hun gezondheidstoestand. Tabel Percentage respondenten dat zich wel eens zorgen maakt over gezondheid deelgebied zelden/nooit regelmatig Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal vaak In tabel is het percentage van de respondenten weergegeven dat zich soms of vaak onveilig voelt in de woonomgeving ten gevolge van: - verkeer; - industrie (transport, opslag en verwerken gevaarlijke stoffen) (rampen); - geweld (vandalisme, overvallen, bedreiging (bijv. aanwezigheid junkies)); - criminaliteit (diefstal, inbraken); - terrorisme. Tabel Percentage respondenten dat zich soms of vaak onveilig voelt in de woonomgeving ten gevolge van een aantal zaken deelgebied verkeer voelt zich soms of vaak onveilig in de woonomgeving industrie geweld criminaliteit terrorisme Hoek Philippine Sas van Gent-noord Sas van Gent-zuid Sluiskil-oost Sluiskil-west Terneuzen-west Terneuzen-midden Terneuzen-oost Westdorpe Zandstraat totaal

30 BIJLAGE I Vragenlijst TLO

31

32 1. Wat is uw geslacht en leeftijd? Man : O Vrouw : O Leeftijd :.. jaar Geen antwoord : O 2. Wat is uw burgerlijke staat? Ongehuwd/gescheiden : O Gehuwd/samenwonend : O Weduwe/weduwnaar : O Geen antwoord : O 3. Uit hoeveel personen bestaat uw huishouden (uzelf/volwassen/kinderen)? Aantal personen :.. Volwassenen :.. Kinderen :.. Geen antwoord : O 4. In wat voor type woning woont u? Vrijstaand eengezinshuis : O Eengezinshuis aangebouwd : O Flat, boven- of benedenverdieping : O Woning, met winkel en/of werkplaats : O Deel van bedrijfsgebouw : O Tehuis of inrichting (bijvoorbeeld bejaardenhuis, : O verzorgingshuis, e.d.) Geen antwoord : O 5. Weet u het bouwjaar van de woning? Voor 1919 : O Voor 1945 : O : O : O : O : O 1991-heden : O Geen antwoord : O 6. Is de woning huur of eigendom? Huur : O Eigendom : O Geen antwoord : O 7. Hoeveel kamers/slaapkamers heeft de woning waarover u beschikt? Aantal : Geen antwoord : O 8. Huurkosten van de woning/hypotheeklast (excl. energie) per maand? Vrij : O < ƒ 250 (< 113) : O ( ) : O ( ) : O ( ) : O ( ) : O

33 > 1200 (< 545) : O Geen antwoord : O 9. Aanwezigheid voorzieningen? Centrale verwarming : ja O nee O Badkamer met ligbad : ja O nee O Tuin of balkon : ja O nee O Aansluiting met kabel : ja O nee O Geen antwoord : O 10 Ik ga nu een aantal zaken noemen waar mensen last van kunnen hebben of die de woonkwaliteit beïnvloeden. Ik wil graag weten of dit zelden of nooit, soms of vaak het geval is. zelden/nooit/niet soms vaak Vocht in huis O O O Geluid van buren O O O Verkeerslawaai O O O Lawaai van industrie en bedrijven O O O Lawaai van vliegtuigen O O O Lawaai van scheepvaart O O O Stank van verkeer O O O Stank van bedrijven O O O Stank van landbouw O O O Stank van scheepvaart O O O Last van stof of roet O O O 11.a Als u hier last van heeft, hoe erg bent u er dan door gehinderd? Ik wil graag weten of u niet of nauwelijks hinder, hinder of ernstige hinder heeft. niet/nauwelijks hinder ernstige hinder Vocht in huis O O O Geluid van buren O O O Verkeerslawaai O O O Lawaai van industrie en bedrijven O O O Lawaai van vliegtuigen O O O Lawaai van scheepvaart O O O Stank van verkeer O O O Stank van bedrijven O O O Stank van landbouw O O O Stank van scheepvaart O O O Last van stof of roet O O O 11.b Bent u van mening dat de hinder ten aanzien van de volgende onderwerpen is veranderd in de afgelopen 4 jaar? minder hetzelfde erger weet niet geworden gebleven geworden Vocht in huis O O O O Geluid van buren O O O O Verkeerslawaai O O O O Lawaai van industrie en bedrijven O O O O Lawaai van vliegtuigen O O O O Lawaai van scheepvaart O O O O Stank van verkeer O O O O Stank van bedrijven O O O O

34 Stank van landbouw O O O O Stank van scheepvaart O O O O Last van stof of roet O O O O 12.a U heeft aangegeven dat u soms of vaak last heeft van bedrijven. Kunt u aangeven welke bedrijf dit is? Zuid Chemie (Sas van Gent) O kunstmest Cerestar (Sas van Gent) O zetmeelderivaten levensmiddelen- en papierindustrie Heros (voorheen ACZC) (Sluiskil) O afval be- en verwerking (geen huishoudelijk afval) (stof); ACZC was een cokesfabriek; Heros: geen cokes HAS (Hydro Agry Sluiskil) O kunstmest/ammoniak Broomchemie (Terneuzen) O OVET (Terneuzen) O op en overslag kolen (stof) DOW (Terneuzen) O chemische producten VVM (Terneuzen) O verwerking chemische afvalstoffen Glasfabriek (Sas van gent) Scheepswerf de Schroef (Sluiskil) Kanaalzone België Anders O O O O 12.b U heeft net aan gegeven dat u last heeft van stank van bedrijven. Kunt u de geur omschrijven? mest O riolering O bieten O gas O gier O varkens O zuivering O ammoniak O chloor O prikkelend chemisch O (mogelijk Zuid-Chemie) bakkerij (zoet) O (mogelijk Cerestar) anders O 13. Hoe vaak komt het voor dat u vanwege de stank: zelden/nooit/niet soms vaak De ramen dicht moet houden? O O O Niet graag thuis bent? O O O Vrienden en kennissen niet graag mee naar huis neemt? O O O Uw woning onvoldoende kan luchten? O O O De vertrouwde en/of aangename geuren niet meer kan ruiken? O O O Met de ramen dicht moet slapen? O O O Minder diep ademhaalt? O O O 14. Hoe tevreden bent u over het wonen in deze buurt? Zeer tevreden : O Tevreden : O Noch ontevreden, noch tevreden : O Ontevreden : O Zeer ontevreden : O Geen antwoord : O

35 15. Hoe zijn de voorzieningen in de buurt (parken en pleinen, parkeervoorzieningen voor bewoners, idem voor bezoekers, winkels)? uitstekend goed redelijk Matig slecht weet niet Parken en pleinen O O O O O O Parkeervoorz. Voor bewoners O O O O O O Parkeervoorz. Voor bezoekers O O O O O O Winkels O O O O O O 16. Is er voldoende speelruimte voor opgroeiende kinderen? Ruim voldoende : O Voldoende : O Onvoldoende : O Geen antwoord : O 17. Heeft u goed contact met de buren en mensen uit de buurt? Goed contact : O Redelijk : O Noch goed/noch slecht : O Slecht : O Geen contact : O Geen antwoord : O 18. Bent u tevreden over de bereikbaarheid, kwaliteit van het openbaar vervoer? Buitengewoon tevreden : O Zeer tevreden : O Tevreden : O Tamelijk tevreden : O Niet zo tevreden : O Ontevreden : O Geen antwoord : O Wat zou kunnen worden verbeterd aan de bereikbaarheid (open vraag)? Bent u tevreden over de bereikbaarheid voor eigen vervoer? Buitengewoon tevreden : O Zeer tevreden : O Tevreden : O Tamelijk tevreden : O Niet zo tevreden : O Ontevreden : O Geen antwoord : O Wat zou kunnen worden verbeterd (open vraag)? Wilt u binnen 5 jaar gaan verhuizen? Beslist niet : O Eventueel wel, misschien : O Beslist wel : O Zou wel willen, kan niets vinden : O Heb al andere huisvesting gevonden : O Weet niet : O Geen antwoord : O

36 23. Wat zijn (geweest) of zouden voor u de redenen zijn om te gaan verhuizen? Studie of werk : O Persoonlijke omstandigheden : O Kenmerken van de huidige woning (te klein/groot, kopen i.p.v. huren e.d.) : O Kenmerken van de woonomgeving, zo ja welke? : O - ontbreken van voorzieningen, zoals winkels, openbaar vervoer : O - (overlast) van industrie : O - anders, nl. : O... Anders, namelijk: : O 22. U heeft aangegeven dat u binnen 5 jaar wilt verhuizen. Waar moet de gewenste woonruimte bij voorkeur liggen? (Voor mensen die reeds een andere woning hebben) Uw nieuwe woning ligt in? Hoek : O Philippine : O Sas van Gent-noord : O Sas van Gent-zuid : O Sluiskil-oost : O Sluiskil-west : O Terneuzen-west : O Terneuzen-midden : O Terneuzen-oost : O Westdorpe : O Zandstraat : O 23. Ik ga u een aantal zaken noemen die u in uw vrije tijd kunt doen, wilt u aangeven of u dit nooit/zelden, soms of vaak doet? nooit/zelden soms Vaak geen antwoord Bioscoopbezoek O O O O Wandelen in de buurt O O O O Tuinieren rond het woonhuis O O O O Tuinieren in een volkstuin O O O O Lezen O O O O Fietsen O O O O Trimmen/hardlopen O O O O Winkelen voor uw plezier O O O O tamelijk tevreden niet zo tevreden 24. Ik wil u vragen hoe tevreden u bent met een aantal zaken. buitengewoon tevreden zeer tevreden tevreden ontevreden Woonsituatie O O O O O O O Financiële en maatschappelijke positie O O O O O O O Vrienden en kennissenkring O O O O O O O Woonomgeving O O O O O O O 25. Ik zou u graag wat vragen willen stellen omtrent uw gezondheid en uw beleving hiervan. Hoe beleeft u in het algemeen uw gezondheid? Zeer goed O Goed O Gaat wel O Soms goed, soms slecht O Slecht O Geen antwoord O weet niet

37 28. Maakt u zich wel eens zorgen over uw gezondheidstoestand? zelden/nooit O regelmatig O vaak O geen antwoord O 29. Ik ga u een aantal zaken noemen waar mensen zich onveilig door kunnen voelen in hun woonomgeving. Kunt u aangeven of dit zelden of nooit, soms, of vaak het geval is? zelden/nooit soms vaak Verkeer O O O Industrie (transport, opslag en verwerken gevaarlijke O O O stoffen) (rampen) Geweld (vandalisme, overvallen, bedreiging (bijv. O O O aanwezigheid junkies)) Criminaliteit (diefstal, inbraken) O O O Terrorisme O O O 27. Ten slotte wil ik u een paar vragen stellen over werk en opleiding. Bent u werkend? O ja O nee O geen antwoord Zo ja, betaald of niet betaald O betaald O niet betaald 29. Wat is uw hoogst behaalde opleiding? Lager onderwijs : O Lager beroepsonderwijs : O Middelbaar beroepsonderwijs : O VHMO, Gymnasium, HBS, Atheneum, MMS, HAVO, Handelsschool : O HBO, Kweekschool, Pedagogische Academie, Sociale Academie, HTS, : O HEAO, Lerarenopleiding Universiteit, Hogeschool, Notariaat, Accountancy, Belastingacademie, conservatorium : O Anders, namelijk : O...

38 BIJLAGE II Postcodes

39 Hoek Phil Svg n Svg z Sluis o Sluis w Tern o Tern m Tern w Westd Zandst 4542HA 4553PS 4551VX 4551HT 4541GP 4541GS 4535HD 4538AK 4538BZ 4554CW 4551LS 4542EJ 4553NH 4551VW 4551HP 4541ET 4541GN 4535HC 4537XR 4538BR 4554CV 4551LM 4542EH 4553ED 4551VV 4551HN 4541EA 4541GM 4535HB 4537XP 4538BP 4554CT 4551LL 4542EG 4553EC 4551VT 4551HM 4541CZ 4541GL 4535EG 4537XN 4538BN 4554CS 4551LK 4542EE 4553EB 4551VS 4551HL 4541CX 4541GK 4535EC 4537XM 4538BD 4554CR 4551LJ 4542ED 4553EA 4551VR 4551HK 4541CW 4541GJ 4535EA 4537XL 4538BC 4554CP 4551LH 4542EC 4553DB 4551VP 4551HJ 4541CV 4541GH 4535CZ 4537XK 4538BB 4554CN 4551LG 4542EB 4553DA 4551VN 4551HH 4541CT 4541GG 4535CX 4537XJ 4538BA 4554CM 4551LE 4542EA 4553CZ 4551VM 4551HG 4541CS 4541GE 4535CV 4537XH 4538AZ 4554CL 4551LD 4542DZ 4553CX 4551VL 4551HE 4541CP 4541GD 4535CT 4537XG 4538AX 4554CK 4542DA 4553CW 4551VK 4551HD 4541CK 4541GC 4535CS 4537XE 4538AW 4554CJ 4542CX 4553CV 4551VJ 4551HC 4541CH 4541GB 4535CP 4537XD 4538AV 4554CH 4542CW 4553CT 4551VH 4551HB 4541CG 4541GA 4535CN 4537XC 4538AT 4554CG 4542CV 4553CS 4551VG 4551HA 4541CE 4541EZ 4535CM 4537XB 4538AS 4554CE 4542CT 4553CR 4551VE 4551GZ 4541CD 4541EW 4535CL 4537XA 4538AR 4554CC 4542CS 4553CP 4551VD 4551GX 4541CC 4541ES 4535CK 4537VT 4537DG 4554BX 4542CR 4553CN 4551VC 4551GW 4541CB 4541ER 4535CJ 4537VS 4537DE 4554BW 4542CP 4553CM 4551VB 4551GV 4541CA 4541EP 4535CH 4537VR 4537DD 4554BV 4542CN 4553CL 4551VA 4551GT 4541BK 4541EN 4535CG 4537VP 4537DC 4554BT 4542CM 4553CK 4551TZ 4551GS 4541BJ 4541EM 4535CE 4537VN 4537DB 4554BS 4542CL 4553CJ 4551TV 4551GR 4541BH 4541EL 4535CD 4537VM 4537DA 4554BR 4542CK 4553CH 4551TS 4551GP 4541BG 4541EK 4535CC 4537VL 4537CZ 4554BP 4542CJ 4553CG 4551TR 4551GM 4541BE 4541EJ 4535CB 4537VK 4537CX 4554BN 4542CH 4553CE 4551TP 4551GK 4541BB 4541EH 4535CA 4537VJ 4537CW 4554BM 4542CG 4553CD 4551TN 4551GJ 4541BA 4541EG 4535BZ 4537VH 4537CV 4554BL 4542CE 4553CC 4551TM 4551GH 4541AZ 4541EE 4535BX 4537VG 4537CT 4554BK 4542CC 4553CB 4551TL 4551GE 4541AX 4541ED 4535BW 4537VE 4537CS 4554BJ 4542CB 4553CA 4551TK 4551GD 4541AW 4535BV 4537VD 4537CM 4554BH 4542CA 4553BZ 4551TJ 4551GC 4541AV 4535BT 4537VC 4537CL 4554BG 4542BZ 4553BX 4551TH 4551GB 4541AT 4535BR 4537VB 4537CJ 4554BE 4542BX 4553BW 4551TG 4551GA 4541AR 4535BP 4537VA 4537CH 4554BD 4542BW 4553BV 4551TE 4551EZ 4541AP 4535BN 4537TV 4537CG 4554BC 4542BV 4553BT 4551TD 4551EX 4541AN 4535BM 4537TT 4537CE 4554BB 4542BT 4553BS 4551TC 4551EW 4541AM 4535BL 4537TS 4537CD 4554BA 4542BS 4553BR 4551TB 4551EV 4541AL 4535BK 4537TR 4537CC 4554AZ 4542BR 4553BP 4551TA 4551ET 4541AK 4535BJ 4537TP 4537CB 4554AX 4542BK 4553BN 4551SZ 4551ES 4541AJ 4535BH 4537TN 4537CA 4554AW 4542BJ 4553BM 4551SX 4551ER 4541AH 4535BG 4537TM 4537AW 4554AN 4542BH 4553BL 4551SW 4551EP 4541AG 4535BE 4537TL 4536HM 4554AM 4542BG 4553BK 4551SV 4551EM 4541AE 4535BD 4537TK 4536HL 4554AK 4542BE 4553BJ 4551ST 4551EL 4541AD 4535BC 4537TJ 4536HK 4554AG 4542BD 4553BH 4551HZ 4551EK 4541AC 4535BB 4537TH 4536HJ 4542BC 4553BG 4551HX 4551EJ 4541AB 4535BA 4537TG 4536HH 4542BB 4553BE 4551HW 4551EH 4541AA 4535AZ 4537TE 4536HG 4542BA 4553BD 4551HV 4551EG 4541EB 4535AX 4537TD 4536GZ 4542AZ 4553BC 4551HS 4551ED 4535AW 4537TC 4532GA 4542AX 4553BB 4551HR 4551EC 4535AV 4537TB 4542AW 4553BA 4551BD 4551EB 4535AT 4537TA 4542AV 4553AZ 4551AH 4551EA 4535AS 4537SW 4542AT 4553AX 4551AE 4551DZ 4535AR 4537SV