Coördinatiepunt Duurzame Energie Eindhoven

Transcriptie

1 A gemeente Eindhoven Coördinatiepunt Duurzame Energie Eindhoven Plan van Aanpak en Uitvoeringsstrategie Een gemeentelijke organisatie die zelf zuinig en duurzaam is, inspireert de stad om energieneutraliteit te bereiken Juni 2012 ave/ld

2 Colofon Uitgave Gemeente Eindhoven Datum Juni 2012 gemeente Eindhoven

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding 4 2 Doelstelling Inleiding Eindhoven Energieneutrale stad Energiegebruik Eindhoven: de basiscijfers Mogelijkheden voor duurzame opwekking Energieneutraliteit als doelstelling Gemeentelijke organisatie Energieverbruik gemeentelijke organisatie Gemeentelijk energiemanagement Inkoop elektriciteit en gas Opwekking duurzame energie binnen de gemeente Doelstelling Coördinatiepunt Duurzame Energie 13 3 Werkwijze en organisatie Inleiding Aanpak doelstellingen voor de energieneutrale stad Aanpak doelstellingen voor het gemeentelijk energiegebruik Energiebesparing gemeentelijke organisatie Duurzame energie opwekking Inkoop groene stroom en groen gas Plaats in de gemeentelijke organisatie Financiering Programma activiteiten Genereren van (gemeentelijke) investeringsmiddelen 21 4 Meetbaarheid: Meten is Weten Indicatoren Jaarlijkse voortgangsrapportage 24 gemeente Eindhoven 3

4 1 Inleiding Op 4 maart 2010 heeft de gemeenteraad als kaders vastgesteld dat: - een duurzame-energiebedrijf een belangrijk middel zal zijn om de doelstelling van energieneutraliteit in het bijzonder voor de gebouwde omgeving te bereiken; - een duurzame-energiebedrijf erop gericht is de gemeentelijke regie- en ontwikkelfunctie voor de opwekking en levering van duurzame energie vorm te geven. Vervolgens heeft de gemeenteraad op 26 april 2011 ingestemd met het programma van eisen voor een duurzame energiebedrijf voor de gemeente Eindhoven (raadsnummer 11R4269). Bij de behandeling van het raadsvoorstel over het programma van eisen hebben enkele fracties moties ingediend. Na de toezegging van de wethouder, dat het college in een plan van aanpak concreter ingaat op de rollen van de gemeente en van de maatschappelijke partners, het genereren van (gemeentelijke) investeringsmiddelen, de meetbaarheid van de doelstellingen met meetpunten en tijdpad om de voortgang te volgen en de naamgeving van de organisatie, zijn deze moties ingetrokken. Met voorliggend plan van aanpak geeft het College uitvoering aan de gedane toezegging. Sinds het vaststellen van de kaders en het programma van eisen is gebleken dat binnen de gemeentelijke organisatie een herverdeling van de rollen complex is en dat de ontwikkelingen in de buitenwereld zich razendsnel voltrekken. Enerzijds noopt de economische crisis de gemeente ertoe om, meer nog dan in het verleden, bij alle activiteiten terdege rekening te houden met de financiële implicaties en anderzijds ontwikkelt de markt van duurzame energie zich razendsnel en behoeft de gemeente minder als innovator op te treden en kan zich meer beperken tot het faciliteren van marktpartijen en particulieren die als early adopters het stokje overnemen.e Het plan van aanpak bevat daarom de volgende onderwerpen: - de doelstelling van het coördinatiepunt Duurzame Energie, zoals te destilleren valt uit de ambitie en de basiscijfers (hoofdstuk 2); - de werkwijze en organisatie van het coördinatiepunt, met een duidelijk onderscheid tussen de eigen gemeentelijke organisatie en de energieneutrale stad, inclusief de organisatorische inbedding en de financiering (hoofdstuk 3); - de wijze waarop de voortgang in het bereiken van de doelstellingen zal worden gemeten en gemonitoord (hoofdstuk 4). Uit het voorgaande zal ook duidelijk geworden zijn dat qua naamgeving is gekozen voor de term Coördinatiepunt Duurzame Energie Eindhoven ; daarmee wordt enerzijds helder gemaakt wat de taak van de organisatie is en anderzijds wordt ook 4 gemeente Eindhoven

5 duidelijk dat het hier niet gaat om een bedrijf of een energieproducerend bedrijf waarover in het voortraject verwarring was ontstaan. gemeente Eindhoven 5

6 2 Doelstelling Samenvatting: De doelstelling van het Coördinatiepunt Duurzame Energie kan in twee punten worden samengevat: - De gemeente ondersteunt, voorzover het binnen haar mogelijkheden ligt, partijen in de stad die een bijdrage kunnen en willen leveren aan de energieneutrale ambitie van de stad. - De gemeentelijke organisatie beperkt haar energiegebruik zo veel mogelijk en gebruikt voor het resterende verbruik alleen groene energie of duurzame energie, tegen zo laag mogelijke kosten De doelstelling van het coördinatiepunt duurzame energie is dus enerzijds verbondren met de ambitie van de gemeente om een energieneutrale stad te worden, maar heeft anderzijds ook nadrukkelijk tot doel de gemeentelijke energierekening zo laag mogelijk te houden. 2.1 Inleiding In de kaderstelling Klimaat en Duurzaamheid uit 2008 en het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid heeft de Eindhovense gemeenteraad de ambities van de stad op het gebied van klimaat en duurzaamheid vastgelegd. Er is daarbij nadrukkelijk gekozen voor een ambitie die geformuleerd is in termen van energie en niet in termen van klimaat of CO2. Daarmee worden discussies over het al dan niet bestaan van een dramatische invloed van CO2 op het klimaat voorkomen en worden de doelen helder gesteld. Het is immers voor een ieder duidelijk dat de bronnen voor fossiele brandstof eindig zijn, dat het wereldwijde gebruik daarvan hard stijgt, dat de prijzen dus sterk zullen stijgen en dat het noodzakelijk is om zo snel mogelijk de kansen voor het gebruik van duurzame (hernieuwbare) energie te benutten. Ook vanuit de methodiek van The Natural Step, die door de gemeente gehanteerd wordt (waarbij onder andere backcasting aan rol speelt), is het duidelijk dat het gebruik van niet-hernieuwbare fossiele brandstoffen op den duur vermeden moet worden. Daarbij is het niet realistisch om te verwachten dat dat in één stap en op korte termijn mogelijk zal zijn, maar in kleine stappen moet dat doel wel bereikt worden. Het netto resultaat van het overstappen van fossiele brandstoffen op duurzame brandstoffen zal overigens uiteindelijk zijn dat de CO2 uitstoot drastisch beperkt wordt en daarmee wordt in ieder geval een positieve bijdrage aan het bestrijden van eventuele klimaateffecten van CO2 geleverd. 6 gemeente Eindhoven

7 De raad heeft in 2008 de centrale ambitie als volgt geformuleerd: De gemeente Eindhoven op weg naar energieneutraliteit in de periode In de gebruikte definitie betekent dit dat zoveel mogelijk energie bespaard wordt en dat de resterende energie duurzaam wordt opgewekt, binnen de eigen gemeentegrenzen. In dit hoofstuk zullen eerst de basis cijfers van het energiegebruik in de stad en in de gemeentelijke organisatie worden gepresenteerd en zullen de doelstellingen uiteindelijk uit de ambitie en de basiscijfers gedestilleerd worden. 2.2 Eindhoven Energieneutrale stad Energiegebruik Eindhoven: de basiscijfers In samenwerking met KENWIB 1 zijn in 2011door middel van een aantal workshops de belangrijkste feiten rondom het energiegebruik in Eindhoven, de mogelijke besparingen en de mogelijkheden voor duurzame opwekking vastgesteld. De complete resultaten van de workshop worden in een separate publicatie openbaar gemaakt. Hier worden alleen de belangrijkste cijfers en conclusies weergegeven. Jaarlijks wordt in de gemeente Eindhoven een totaal van circa 15,74 PJ 2 aan energie verbruikt (stand 2009). Op basis van de gedetailleerde eindverbruikscijfers van Endinet is de verdeling van het energiegebruik in Eindhoven tussen huishoudens, bedrijven en verkeer en vervoer 3 als volgt weer te geven: 1 Kenniscluster Energie Neutraal Wonen in Brainport 2 1 PJ (petajoule) = Joule (= 278 miljoen kwh) 3 In de berekeningen is, conform landelijke afspraken, geen rekening gehouden met het verbruik van het vliegverkeer op Eindhoven Airport. Hierover worden wel separate afspraken gemaakt. gemeente Eindhoven 7

8 Het energieverbruik is uiteraard geen statisch gegeven. Er is sprake van trends (bijvoorbeeld minder gasverbruik, meer elektriciteitsverbruik) en zonder extra inspanning op besparen, zal het energieverbruik naar verwachting de komende jaren een stijging blijven vertonen. In de eerdergenoemde KENWIB workshops zijn scenarios uitgewerkt die aangeven hoe het energieverbruik zich naar verwachting zal ontwikkelen bij ongewijzigd beleid en wat er mogelijk is bij een maximale inzet op besparing van het energieverbruik. In onderstaande grafiek is voor deze scenario s de verwachte ontwikkeling van het energiegebruik weergegeven. 8 gemeente Eindhoven

9 Geconcludeerd kan worden dat door een maximale inzet op besparing een aanzienlijke vermindering van het energieverbruik kan worden bereikt (bijna 50% ten opzichte van het business as usual scenario) in De betreffende maatregelen en de daarbij behorende berekeningen zijn uitgewerkt in de rapportage van de KENWIB workshops Mogelijkheden voor duurzame opwekking In een KENWIB-workshop van mei 2011 is het potentieel aan duurzame energie binnen de grenzen van de stad Eindhoven, bij de huidige stand van de techniek, zo goed als mogelijk bepaald. De resultaten daarvan zijn samengevat in onderstaande grafieken, respectievelijk voor elektriciteit en voor warmte. Het totaal aan opwekbare duurzame energie binnen de grenzen van Eindhoven bedraagt bijna 3 PJ/jaar. De grootste bijdrage is te verwachten van zonne-energie, zowel voor elektriciteit als voor warmte. In onderstaande grafiek is het verwacht gebruik in 2040, bij maximale inzet op besparen, afgezet tegen de maximale mogelijkheden om binnen de grenzen van de stad duurzame energie op te wekken. De figuur geeft weer wat het gat is tussen de minimale hoeveelheid te verbruiken energie en de maximale hoeveelheid binnen de grenzen van de stad op te wekken energie. gemeente Eindhoven 9

10 2.2.3 Energieneutraliteit als doelstelling Geconcludeerd kan worden dat ook bij een maximale inspanning op besparen en duurzaam opwekken, slechts een hoeveelheid in de orde van grootte van 30% van de gebruikte energie binnen de grenzen van de stad duurzaam opgewekt kan worden. Onder alle voorbehoud van mogelijke verbeteringen in de technieken van duurzame opwekking, moet dus voorlopig geconcludeerd worden dat energieneutraliteit, in ieder geval op de manier waarop dat in de routekaart energieneutraliteit is gedefinieerd, niet haalbaar zal zijn. Dat neemt niet weg dat de stad wel voor 100% van haar energie gebruik zou kunnen maken van duurzame bronnen, het is alleen niet mogelijk om die bronnen binnen de grenzen van de stad aan te boren. De doelstelling zou dus enerzijds gericht moeten worden op het opwekken van zoveel mogelijk duurzame energie binnen de grenzen van de stad, maar daarnaast zal ook gekeken moeten worden naar mogelijkheden om duurzame energie die buiten de grenzen van de stad is opgewekt, te gaan gebruiken. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan: gebruik maken van zonne-elektriciteit die elders door middel van PV cellen is opgewekt. adopteren van windmolens buiten de stad (in de regio, of wellicht op zee) gebruik maken van biomassa die binnen de regio of elders beschikbaar is 10 gemeente Eindhoven

11 2.3 Gemeentelijke organisatie Energieverbruik gemeentelijke organisatie De gemeentelijke organisatie verbruikte in 2011 circa 0,9 PJ per jaar (gas en elektriciteit), dit is circa 6% van het totale verbruik in de gemeente. Hiervan bestaat dan weer het grootste deel uit (83%) elektriciteit Gemeentelijk energiemanagement Het gemeentelijk elektriciteitsverbruik wordt door middel van een energiemanagementsysteem (Erbis Online) beheerst. Het systeem is tot nu toe gekoppeld aan een beperkt aantal slimme meters, maar onlangs is besloten om alle bestaande meters (circa 440) te vervangen door op afstand uitleesbare slimme meters. Deze operatie zal voor het eind van 2012 voltooid zijn. Dit biedt de mogelijkheid om een groot deel van het gemeentelijk energiegebruik rechtstreeks te kunnen monitoren en eventueel onregelmatigheden direct te traceren en aan te pakken. Dit zal snel leiden tot besparingen Inkoop elektriciteit en gas Tot nu wordt er door de gemeente geen groene stroom of groen gas gebruikt. Het gemeentelijk energieverbruik kan echter op eenvoudige wijze worden vergroend door Garanties van Oorsprong voor groene stroom en/of groen gas aan te kopen. Daarmee wordt zeker gesteld dat de hoeveelheid stroom en gas die in Eindhoven wordt gebruikt, duurzaam is opgewekt. De meerkosten hiervan liggen globaal als volgt: Voor groene stroom : 0,5 1,5 % Voor groen gas: circa 5% gemeente Eindhoven 11

12 Met ingang van 2014 moeten nieuwe contracten voor de levering van elektriciteit en gas worden afgesloten. In het kader van het convenant Duurzaam Inkopen heeft de gemeente afspraken gemaakt over een streefgetal van 100% duurzaam inkopen in De energie-inkopen maken daar ook deel van uit zodat de gemeente de verplichting heeft om bij de nieuwe contractvorming over te gaan tot de inkoop van groene stroom en groen gas. De kosten hiervan kunnen worden teruggehaald uit te behalen besparingen op het gebruik. De exacte mate van haalbare besparingen op het gebruik is op dit moment niet bekend, maar zal in een uitgebreide inventarisatie binnenkort worden vastgesteld Opwekking duurzame energie binnen de gemeente Ten behoeve van de gemeentelijke gebouwen vindt op dit moment op een aantal locaties (met name sportfaciliteiten) reeds opwekking van duurzame energie plaats. De gemeente heeft daarbij een pioniersrol gespeeld en is op sommige plekken inmiddels ingehaald door de marktontwikkelingen. Biomasssa centrale Tongelreep o In het zwembad de Tongelreep bevindt zich een biomassacentrale die, op basis van bioline (bio-olie), warmte en elektriciteit kan opwekken. De opgewekte elektriciteit wordt gedeeltelijk zelf gebruikt, maar een groot deel wordt ook verkocht en teruggeleverd aan het net. Op dit moment echter staat de motor stil in verband met de onverwacht zeer sterk gestegen prijs van de brandstof. De mogelijke opties worden op dit moment onderzocht. Biomassa centrale Ottenbad o Bij de zwembad Ottenbad bevindt zich een biomassacentrale op basis van houtsnippers, die onlangs is opgestart. Energievoorziening Sportpark Strijp en Christiaan Huygens College o Ten behoeve van het Sportpark Strijp en het Christiaan Huygens College aan de Botenlaan is een duurzame energievoorziening gerealiseerd gebaseerd op Warmte Koude Opslag, zonnestroom en zonnewarmte. Deze voorziening is eigendom van en wordt geëxploiteerd door de gemeente. PV panelen op het Stadshuis o Op het stadshuis bevindt zich een serie van 38 zonnepanelen, met een totaal vermogen van circa 9 kwp. Dit vermogen is voldoende om 2 woningen jaarlijks volledig van stroom te voorzien. Biomassacentrale Meerhoven 12 gemeente Eindhoven

13 o De biomassacentrale Meerhoven bevindt zich in de opstartfase en zal warmte gaan leveren voor 1500 woningen in de wijk Meerhoven. Tevens zal door middel van warmte kracht koppeling duurzame elektriciteit geleverd gaan worden aan het net. 2.4 Doelstelling Coördinatiepunt Duurzame Energie Met de voorgaande basiscijfers en de ambities als basis kunnen de doelstellingen van het coördinatiepunt geformuleerd worden. Het coördinatiepunt moet immers het instrument zijn om de ambitie van de gemeente om rond 2040 energieneutraliteit te bereiken, uiteindelijk waar te maken. Concrete doelstellingen coördinatiepunt: Gezien het voorgaande betekent dit meer concreet voor de periode tot circa 2040 de volgende doelstellingen: Voor de stad: o Realiseren van een beperking van het energieverbruik in de stad tot een niveau van circa 10 PJ / jaar; o Realiseren van een niveau van circa 3 PJ/jaar aan binnen de stad opgewekte duurzame energie; o Realiseren van duurzame bronnen buiten de stad voor het overige energieverbruik Voor de gemeentelijke organisatie: o Zo veel mogelijk besparen op het gemeentelijke energieverbruik, waarbij een inventarisatie op korte termijn duidelijkheid moet geven over hoeveel besparing daadwerkelijk te realiseren valt. o Het resterende verbruik betrekken uit duurzame bronnen, hetzij zelf opgewekt (indien technisch en financieel haalbaar) hetzij door de aankoop van groene stroom en groen gas gemeente Eindhoven 13

14 3 Werkwijze en organisatie Samenvatting: In de werkwijze van het coördinatiepunt zal duidelijk onderscheid te zien zijn tussen de doelstellingen voor de energieneutrale stad en de doelstellingen voor de gemeentelijke organisatie. Voor de energieneutrale stad zal vanuit een filosofie worden gekeken die de nadruk legt op het mogelijk maken, op het faciliteren van de capaciteiten van anderen (markt en particulieren). Daarin kunnen voor de gemeente een aantal rollen onderscheiden worden: Voorbeeldrol Kennisrol Samenwerken, verbinden en inspireren Faciliterende rol Voor de gemeentelijke organisatie wordt het vizier gericht op het behalen van heel concrete resultaten op het gebied van energiebesparing en duurzame energieopwekking. Bij deze aanpak spelen het energiemanagement systeem en het op te stellen energiebesparingsplan een centrale rol. Het coördinatiepunt zal, onder de verantwoordelijkheid van de sector ORVM, onderdeel zijn van het raadsprogramma duurzaamheid en globaal de volgende taken hebben: Energiebeleid Monitoring voortgang in doelstellingen Communicatie en rapportage naar de Raad en anderen Activiteiten in het kader van faciliteren, stimuleren, inspireren van andere partijen Aansturen exploitatie en beheer bestaande gemeentelijke duurzame energieprojecten Aansturing gemeentelijk energiemanagement Beheer gemeentelijke energiecontracten (gas, elektra, duurzame brandstoffen) 3.1 Inleiding In de werkwijze van het coördinatiepunt zal duidelijk onderscheid te zien zijn tussen de doelstellingen voor de energieneutrale stad en de doelstellingen voor de gemeentelijke organisatie. Voor de energieneutrale stad zal het accent liggen op het creëren van ruimte om samen met andere partijen te werken aan de gezamenlijke ambitie; voor de gemeentelijke organisatie staat de gemeente zelf aan de lat om het goede voorbeeld te geven en te zorgen voor het zuinig en duurzaam omgaan met de eigen energierekening. 14 gemeente Eindhoven

15 3.2 Aanpak doelstellingen voor de energieneutrale stad In het kader van de besturingsfilosofie van de gemeente, is het nadrukkelijk de bedoeling om inwoners en partners te betrekken bij het behalen van de doelstellingen van het beleid. De inwoners en de partners in de stad hebben immers een grote rol bij hoe de doelstellingen bereikt kunnen worden en de tijd dat de lokale overheid bepaalde wat er in de stad Van de kennisrol die het coördinatiepunt gebeurde of moest gebeuren is voorbij. kan vervullen zijn uit het recente en wat Daarnaast dwingen de crisis en de bezuinigingen de verdere verleden goede voorbeelden te gemeente om zeer kritisch om te gaan met de inzet noemen: van financiële en personele middelen. In 2009 heeft de gemeente een De Raad heeft bij het vaststellen van het Programma rapport met potentiekaart voor de van Eisen in 2011 al aangegeven dat het opwekken toepassing van Warmte Koude van duurzame energie niet de hoofdtaak van het Opslag in de gemeente laten duurzame energiebedrijf kan zijn. opstellen. Dit rapport en deze kaart Overigens heeft de Raad in een eerder stadium wel wordt regelmatig gebruikt binnen ingestemd met het besluit om vooreen deel van de de gemeente en ook daarbuiten (is woningen in Meerhoven duurzame warmte te gaan via de website te downloaden) om leveren die opgewekt word in een in opdracht van een eerste indruk te krijgen van de de gemeente gebouwde biomassacentrale die mogelijkheden om Warmte Koude gestookt wordt op houtsnippers. Deze centrale Opslag toe te passen. levert naast de warmte voor het warmtenet ook In 2011 en 2012 is in samenwerking elektriciteit aan het net door middel van een warmte met BrabantWater, enkele grote kracht koppeling (WKK). bedrijven en enkele grote Vanuit een filosofie die de nadruk legt op het gemeenten, waaronder Eindhoven mogelijk maken, op het faciliteren van de en Helmond, een uitgebreide studie capaciteiten van anderen (markt en particulieren) gedaan naar de mogelijkheden om zal ook worden gekeken naar het behalen van de geothermie (diepe aardwarmte) toe doelstellingen van het coördinatiepunt duurzame te passen. energie en daarin kunnen voor de gemeente een In samenwerking met de SKPO is in aantal rollen onderscheiden worden. opdracht van de gemeente een Voorbeeldrol o Door met de eigen organisatie volop in te zetten op energiebesparingen en het opwekken van duurzame energie vervult de gemeente een voorbeeldrol voor alle partijen in de stad. Het coördinatiepunt zal de resultaten op het gebied van energiebesparingen ook nadrukkelijk naar buiten communiceren onderzoek gedaan naar de beste technische, juridische en financiële manier voor scholen om zonnepanelen op het dak toe te passen en aan\welke randvoorwaarden moet worden voldaan. Het rapport komt binnenkort beschikbaar. gemeente Eindhoven 15

16 Kennis- en communicatierol o Het coördinatiepunt verzamelt systematisch gegevens over het energiegebruik en de opwekking van duurzame energie in de stad en communiceert hierover Samenwerken met alle betrokkenen in de stad. Een goed voorbeeld van wat o Hierbij wordt nauw samengewerkt als een GREEN DEAL avant la met de netwerkbeheerders die lettre kan worden beschouwd hiervoor over de nodige tools is de Samenwerkings beschikken. Overeenkomst die begin 2011 o De verzamelde gegevens worden is gesloten tussen Gemeente, afgezet tegen de doelstellingen en de Philips en Amvest. ambitie van de gemeente Hierbij worden in een o Voor de Raad wordt jaarlijks een gezamenlijke aanpak zowel de voortgangsrapportage opgesteld sanering van de waarin conclusies worden getrokken bodemverontreiniging als de over de stand van zaken in relatie tot voorziening van de woningen de doelstellingen. met duurzame energie o Het coördinatiepunt ondersteunt partijen ook gerealiseerd, zonder dat daar door het uit (laten) voeren van studies naar de vanuit de kant van de technische en financiële haalbaarheid van gemeente financiële middelen technieken en projecten. in zijn gestoken of financiële of o Het coördinatiepunt zal de burgers ook van aanbestedingsrisico s zijn dienst blijven zijn met voorlichting over de genomen. mogelijkheden van energiebesparing en met informatie over de energiebesparingslening. Samenwerken, verbinden en inspireren o Het coördinatiepunt brengt partijen in de stad die willen werken aan de energie-ambities bij elkaar en doet wat in haar vermogen ligt om deze partijen te ondersteunen. o Een belangrijk middel dat hierbij ingezet kan worden is het opstellen van GREEN DEALS waarin partijen en de gemeente afspraken vastleggen over de inzet op energiedoelstellingen. Dit jaar is reeds een begin gemaakt met het voorbereiden van een aantal belangrijke GREEN DEALS met partijen als TU/e, Essent en de SKPO. Het coördinatiepunt heeft het voornemen om in het najaar van 2012 een eindhovense energieconferentie te organiseren, waarop een aantal van de GREEN DEALS naar buiten zullen worden gebracht als inspirerende voorbeelden van de wijze waarop partijen tot resultaten kunnen komen. o De gemeente kan ook samenwerken met de gebruikers van een gebouw om een duurzame energievoorziening te realiseren. Dit kan bijvoorbeeld aan de orde zijn bij schoolgebouwen, waarbij in het rijksbudget voor de exploitatie dat de school krijgt niet voorzien is in de relatief hoge investeringskosten voor een duurzame energievoorziening. In zulke gevallen is het mogelijk dat 16 gemeente Eindhoven

17 de gemeente op basis van een goed onderbouwde rendabele businesscase inclusief risico-paragraaf, de investering voor haar rekening neemt en de investering terugverdient uit het in rekening brengen van een tarief voor de geleverde energie. Faciliterende rol o De gemeente kan een belangrijke rol spelen in het tot stand laten komen van de infrastructuur die voor een duurzame energievoorziening van belang is. o De gemeente kan ook een belangrijke rol hebben als het gaat om het wegnemen van belemmeringen die partijen ondervinden, bijvoorbeeld op het gebied van regelgeving of procedures. Faciliterende rol Op dit moment wordt in samenwerking met de provincie een voorstel opgesteld door een adviseur die voor de hele stad het aanbod, de vraag en de (aanwezige en benodigde ) infrastructuur voor een uitgebreid warmtenet in de stad goed in kaart kan brengen. Daarmee kunnen aanbieders en vragers op de warmtemarkt succesvol bij elkaar worden gebracht. Ervaringen in projecten hebben duidelijk gemaakt dat indien de kansen niet vooraan in het proces duidelijk zijn, er toch vaak te makkelijk aan voorbij gegaan wordt. 3.3 Aanpak doelstellingen voor het gemeentelijk energiegebruik De doelstellingen voor de gemeentelijke organisatie richten zich op het bereiken van concrete resultaten op het gebied van het besparen van energie en het opwekken van duurzame energie Energiebesparing gemeentelijke organisatie Het gemeentelijk energiemanagement systeem wordt dit jaar uitgebreid met de implementatie van 440l slimme meters. Dit betreft alle meters v an de sector Sport&Bewegen en de meters in de grote gemeentelijke gebouwen. Dit is op zichzelf nog geen garantie van het bereiken van besparingen, maar legt wel de basis daarvoor. De instelling van het coördinatiepunt maakt het ook beter haalbaar om tot een integraal besparingsplan voor het gemeentelijk energieverbruik te komen. Aan de hand van een inventarisatie van het energieverbruik en de kenmerken van alle gemeentelijke gebouwen zal een energiebesparingsplan opgesteld worden. In dit plan zullen alle mogelijke energiebesparende maatregelen per gebouw worden gemeente Eindhoven 17

18 geïnventariseerd en beoordeeld op technische en financiële aspecten (energiebesparing, terugverdientijden etc.). Deze inventarisatie zal inzicht geven in de mate van besparing die uiteindelijk te bereiken valt voor de gemeentelijke organisatie. Er zal tijdelijk een energiemanager worden aangesteld die gedurende een periode van 3 jaar de volgende taken krijgen: - Uitvoerig inventariseren van al het gemeentelijk energieverbruik en het verder implementeren van het energiemanagement systeem - In beeld brengen van alle relevante energie-besparingsopties inclusief de kosten, opbrengsten en terugverdientijden daarvan - Het opstellen en uitvoeren van een besparingsplan aan de hand van de prioriteiten die volgen uit de bovengenoemde inventarisaties. Het criterium voor het overgaan tot investeringen in besparingsmaatregelen (bijvoorbeeld een bepaalde maximale terugverdientijd) zal door de energiemanager na de inventarisatie aan het College voorgesteld worden Duurzame energie opwekking Bij alle eventuele nieuwbouwactiviteiten voor gemeentelijke gebouwen zullen de mogelijkheden van het gebruik maken van duurzame energie onderzocht worden. Aan de hand van onderbouwde businesscases kunnen beslissingen over investeringen in duurzame energievoorzieningen aan het College worden voorgelegd. Vanuit de gedachte dat Eindhoven als een Living Lab wil functioneren kunnen ook de kansen voor het inzetten van innovatieve technieken worden benut. Ook hierbij zal in principe sprake moeten zijn van sluitende business cases, maar het zal duidelijk zijn dat hierbij soms de risico s moeilijker in te schatten zijn. Op een aantal locaties in de stad is reeds sprake van duurzame energie-installaties waarbij de gemeente als eigenaar, exploitant en/of beheerder optreedt. Vanuit het coördinatiepunt zal de regie over de aansturing van deze installaties worden gevoerd, zodat zoveel mogelijk schaal-, coördinatie- en inkoopvoordelen kunnen worden verkregen Inkoop groene stroom en groen gas De huidige gemeentelijke contracten voor de levering van elektriciteit en gas lopen eind 2013 af. De nieuwe aanbesteding van deze contracten biedt de mogelijkheid om nu ook duurzaamheidsaspecten in de afwegingen mee te nemen. Dit is in het kader van het convenant duurzaam inkopen ook een afspraak waar de gemeente zich op vastgelegd heeft. De kosten voor de inkoop van groene stroom en groen gas zijn relatief beperkt tot meerkosten op het grijze contract van circa 1% (elektriciteit) tot 5% (gas). De 18 gemeente Eindhoven

19 verwachting daarbij is dat deze meerprijs is terug te verdienen door het besparen op het energiegebruik. Een besparing van 1 tot 5 % moet naar verwachting in 1 jaar haalbaar zijn. 3.4 Plaats in de gemeentelijke organisatie De activiteiten op het gebied van energie zijn momenteel in de huidige organisatie versnipperd over verschillende sectoren: Grond&Vastgoed (circa 0,5 FTE), Sport&bewegen (circa 1 FTE), Projectmanagement (circa 1 FTE), Inkoop (0,2 FTE) Openbare Ruimte, Verkeer en Milieu ( 2,3FTE). Het coördinatiepunt maakt het mogelijk dat op één punt in de organisatie alle aspecten die te maken hebben met het gemeentelijk energiegebruik samengebracht worden, zonder dat daarvoor ingrijpende organisatiewijzigingen noodzakelijk zijn. De huidige formatie binnen de sector ORVM, aangevuld met 1 FTE die reeds gedekt is uit de 1 e tranche van de intensiveringsmiddelen duurzaamheid, zal de andere sectoren gaan aansturen op dit gebied. Het hoofd van de sector ORVM zal, als verantwoordelijke voor het coördinatiepunt, daartoe een coördinerende rol vervullen, binnen de bestaande gemeentelijke beslissingsstructuren. Naast de bestaande formatie zal, binnen de sector ORVM, een tijdelijke energiemanager worden aangesteld, die zich expliciet bezig gaat houden met het gemeentelijke energieverbruik (besparen en verduurzamen). Met de gerealiseerde besparingen zullen in eerste instantie de kosten van de energiemanager binnen enkele jaren worden terugverdiend. Na die terugverdienperiode zullen de besparingen ten goede komen aan het concernresultaat. gemeente Eindhoven 19

20 De organisatie van de energie-activiteiten binnen de gemeente kan dan als volgt geschematiseerd worden weergegeven: Sector Sport&Bewegen Afstemming en coördinatie Sector Grond &Vastgoed, Ondersteuning en advies Coördinatiepunt Duurzame Energie Afstemming en coördinatie Sector AIHD, afdeling Inkoop Opdrachtverlening Sector Projecmanagement Het coördinatiepunt zal, onder de verantwoordelijkheid van de sector ORVM, globaal de volgende taken hebben: Energiebeleid Monitoring voortgang in doelstellingen Communicatie en rapportage naar de Raad en anderen Activiteiten in het kader van faciliteren, stimuleren, inspireren van andere partijen Aansturen exploitatie en beheer bestaande gemeentelijke duurzame energieprojecten Aansturing gemeentelijk energiemanagement Beheer gemeentelijke energiecontracten (gas, elektra, duurzame brandstoffen) 20 gemeente Eindhoven

21 3.5 Financiering Programma activiteiten De activiteiten van het coördinatiepunt vallen binnen het kader van het raadsprogramma duurzaamheid (programma onderdeel 8.8). In het B&W besluit over het dossier Programma Duurzaamheid (5 juni 2012) zijn ook de financiële kaders aangegeven waarbinnen het coördinatiepunt moet functioneren. De financiering voor de personele kosten wordt gevonden via de volgende dekkingsbronnen: Reguliere begroting programma duurzaamheid Intensiveringsmiddelen duurzaamheid 2013 en 2014 Endinet-reserve (ten behoeve van energiemanager gemeente) Algemene middelen Daarnaast is eerder besloten dat vanuit de bestemmingsreserve algemeen een werkbudget wordt vrijgemaakt van ,=. Hiervan is een deel ingezet voor de voorbereiding van de activtiteiten van het coördinatiepunt. De resterende middelen zullen worden ingezet als werkbudget voor het coördinatiepunt. Hieruit kunnen uitgaven worden ten behoeve van onder andere: Haalnaarheidsstudies voor duurzame energievoorzieningen Onderzoek naar mogelijkheden infrastructuur (warmtenet) Organisatie en voorbereiding GREEN DEALS Bijdrage aan onrendabele top bij duurzame investeringen Genereren van (gemeentelijke) investeringsmiddelen Bij de discussie in juni 2011 over het programma van eisen, is door de Raad aangegeven dat het gewenst is om concreet in te gaan op het genereren van (gemeentelijke) investeringsmiddelen. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen investeringen die betrekkingen hebben op: 1. De eigen gemeentelijke energierekening 2. De energievoorziening in gebouwen waar de gemeente bij betrokken of aan gelieerd is (bijvoorbeeld scholen) 3. Overige duurzame energievoorzieningen Ad 1: De eigen gemeentelijke energierekening Bij investeringen ten behoeve van de eigen gemeentelijke energievoorziening is, naast het duurzaamheidsaspect, vooral de vraag van belang binnen welke termijn de investering (inclusief financieringslasten) kan worden terugverdiend door gemeente Eindhoven 21

22 besparingen op de energierekening (de terugverdientijd). De eerdergenoemde inventarisatie van het gemeentelijk energieverbruik en de mogelijke besparingsopties zal een overzicht genereren van mogelijke maatregelen en de daarbij behorende terugverdientijden. Als leidraad voor de investeringsbeslissingen zal gelden de investeringen zich dienen terug te verdienen ruim binnen de verwachte levensduur van de betreffende investering en de resterende verblijfsduur van de gemeenten in het betreffende gebouw. Op basis van de inventarisatie en bovengenoemd criterium zal een voorstel aan B&W worden voorgelegd voor het uitvoeren van energiebesparende maatregelen. Ad 2: De energievoorziening in gebouwen waar de gemeente bij betrokken of aan gelieerd is. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan schoolgebouwen. In veel gevallen voorziet het beschikbare budget voor de bouw van scholen niet in de extra investering die nodig is voor een duurzame energievoorziening (bijvoorbeeld met Warmte Koude Opslag). De school kan meestal vanuit het budget voor de exploitatie ook geen investeringen doen. Toch kan in zulke situaties een investering in een duurzame energievoorziening op langere termijn financieel voordelig zijn. In dergelijke gevallen kan de gemeente besluiten om een investeringsbudget vrij te maken voor de duurzame energievoorziening indien uit een goed onderbouwde businesscase met risico-paragraaf blijkt dat de voorziening, inclusief financieringslasten en alle overige kosten, rendabel te exploiteren is. Het eventuele besluit tot investeren zal telkens aan B&W voorgelegd worden, waarbij het uitgangspunt is dat de gemeente geen winst hoeft te maken op de investering, maar zeker ook geen onacceptabele financiële risico s wenst te lopen. Ad 3: Overige duurzame energievoorzieningen Duurzame energievoorzieningen voor projecten of gebouwen waar de gemeente niet rechtstreeks bij betrokken is, dienen door markt- of andere partijen te worden gefinancierd. De gemeente kan hierbij in principe alleen een intermediaire rol spelen of bijvoorbeeld vanuit het werkbudget een versnellingsbijdrage verstrekken. 22 gemeente Eindhoven

23 4 Meetbaarheid: Meten is Weten 4.1 Indicatoren Bij de raadsbehandeling van het programma van eisen van een duurzame energiebedrijf is door de Raad nadrukkelijk aangegeven dat zij veel belang hecht aan de meetbaarheid van de doelstellingen met duidelijke meetpunten en een tijdpad om de voortgang te volgen. Gezien de hier vastgelegde doelstellingen van het coördinatiepunt, kunnen een beperkt aantal relevante indicatoren worden benoemd die de het succes en de voortgang in het bereiken van de doelstellingen inzichtelijk maken. Deze indicatoren worden voor zowel het raadsprogramma duurzaamheid als het college product duurzame energie onderscheiden in effectindicatoren (outcome) en outputindicatoren. Effect-indicatoren (outcome) hebben betrekking op de effecten als gevolgen van beleid die merkbaar zijn in de maatschappij en leggen daarom vooral een ambitie neer en geven een bepaalde (gewenste) richting aan. Output-indicatoren leggen concreet vast welke inspanningen de gemeente zich voorneemt te verrichten en maken meetbaar of de gemeente de beloofde inspanningen werkelijk uitvoert In de navolgende tabellen zijn de te hanteren outcome- en outputindicatoren weergegeven. Outcome (effect) indicatoren Pijler Outcome (effect) indicatoren Toelichting Energie - Eindhovense Stedelijke Energieneutraliteitsmeter - Energieneutraliteitsindex gemeentelijke organisatie gemeente Eindhoven 23 Geeft de verhouding weer tussen de hoeveelheid opgewekte hernieuwbare energie en de hoeveelheid gebruikte grijze energie (minus de hoeveelheid groene stroom en gas) in de stad, uitgedrukt in een percentage Dit percentager zou 100% moeten benaderen rond Geeft de verhouding weer tussen de hoeveelheid opgewekte hernieuwbare energie en de hoeveelheid gebruikte grijze energie door de gemeentelijke organisatie, uitgedrukt in een percentage. Dit percentage moet in 2020 minimaal 100% zijn (maar kan ook groter dan

24 Duurzame mobiliteit - Aantal autokilometers personenmobiliteit in Eindhoven 100 worden) Deze indicator is vooralsnog alleen met een vertraging van enkele jaren beschikbaar (in de toekomst waarschijnlijk actuele cijfers bekend) Mobiliteit - Index duurzame voertuigen: Aantal elektrische en aardgasvoertuigen in Eindhoven ten opzichte van totaal aantal voertuigen Output indicatoren Pijler Output indicatoren Toelichting Energie Mobiliteit Mobiliteit Mobiliteit - Energieverbruik van de stad in PJ uitgesplitst over sectoren - Hoeveelheid opgewekte duurzame energie uitgesplitst per techniek - Totaal aantal openbare tankpunten transitiebrandstoffen en omzet duurzame brandstoffen van tankstations op gemeentegrond - Aantal openbare elektrische oplaadpunten - Aantal deelautos per inwoner Cijfers zijn actueel via Endinet beschikbaar Wordt zoveel mogelijk geregistreerd door gemeente in separaat opgestelde tool Gegevens beschikbaar op klimaatmonitor.databank en in gemeentelijke administratie Gegevens beschikbaar op klimaatmonitor.databank Gegevens binnenkort beschikbaar via monitor autodelen Voor alle hierboven genoemde indicatoren zijn inmiddels goede meetinstrumenten beschikbaar (Energie in Beeld (afkomstig van de netwerkbeheerders, Tool Hernieuwbare Energie Eindhoven). 4.2 Jaarlijkse voortgangsrapportage Naast de rapportage in het jaarverslag zal jaarlijks een separate voortgangsrapportage worden opgesteld, met betrekking tot de activiteiten van het coördinatiepunt. Deze rapportage zal worden vastgesteld door B&W en jaarlijks worden aangeboden aan de Raad. De voortgangsrapportage zal inzicht geven in de uitgevoerde activiteiten en in de vorderingen in het bereiken van de gestelde doelen. Indien van toepassing zullen voorstellen voor bijsturing worden gedaan. 24 gemeente Eindhoven