HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

Transcriptie

1 STATENNOTITIE Aan de leden van Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Uitwerking van de verschillende fasen van het innovatieproces HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Beknopte samenvatting Statennotitie: Op 25 april 2012 hebben uw Staten het prioritaire programma Topsectoren en Innovatie goedgekeurd. Met dit programma willen wij een toekomstbestendige en internationaal concurrerende Gelderse economie op basis van sterke, innovatieve Food- en Health-sectoren verwezenlijken. Dit doen wij ten eerste door het maximaal stimuleren van de innovatie in deze topsectoren en ten tweede via het creëren van een excellent vestigingsklimaat. Naast bovengenoemde sectoren zal ook de algemene Gelderse maakindustrie ondersteund worden. Uw Staten hebben aangegeven graag een uitvoeringsparagraaf te ontvangen waarin o.a. is vastgelegd op welke wijze onze partners in het programma samenwerken en aan welke criteria projecten moeten voldoen om via het prioritaire programma ondersteund te worden. Aangezien deze uitvoeringsparagraaf grote verwevenheid kent met ons huidig onderzoek naar vernieuwing van het provinciaal instrumentarium op het gebied van innovatie (welke activiteiten kunnen met revolverende middelen worden gefinancierd) werken wij deze uitvoeringsparagraaf nader uit in het Statenvoorstel 'Inzet Gelderse Revolverende Middelen met daarin opgenomen een financiële toolbox die uit verschillende financiële instrumenten zal bestaan. Dit Statenvoorstel zal dit najaar ter besluitvorming aan u aangeboden worden. Om uw Staten alvast meer inzicht te geven in de uitvoering van het programma en hoe de facilitering en financiële ondersteuning eruit gaan zien, bieden wij u ter informatie alvast deze statennotitie aan. Hierin schetsen wij o.a. aan de hand van een fictieve praktijkcase hoe wij op dit moment deze ondersteuning in de verschillende fases van het innovatieproces uit denken te gaan werken en hoe deze in de toekomst verder vorm kan krijgen. = = = = = Aan de leden van Provinciale Staten Met het prioritaire Programma Topsectoren en Innovatie, op 25 april 2012 door uw Staten vastgesteld, wil de provincie de ambitie van een toekomstbestendige en internationaal concurrerende Gelderse economie, op basis van sterke innovatieve sectoren (food en health) verwezenlijken. Bij de vaststelling van het programma zijn een amendement en motie aangenomen 1. In het amendement heeft u aangegeven dat het programma zich op innovatie in de topsectoren en op de algemene Gelderse maakindustrie dient te richten. In de motie vragen uw Staten ons een uitwerkingsparagraaf te schrijven die duidelijk maakt hoe de uitvoering qua organisatie, regelingen, criteria, procedures en wijze van samenwerking er precies uit gaat zien. U heeft verzocht deze uitwerkingsparagraaf voor het zomerreces aan te bieden. 1 Dit betreffen amendement A8 en motie M16 (PS-vergadering van 25 april 2012). Inlichtingen bij Lars Oosters, tel. (026) adres: post@gelderland.nl

2 De uitwerkingsparagraaf heeft een sterke relatie met de financiële toolbox die wij in het kader van het project revolverende middelen voor vier beleidsgebieden, waaronder innovatie, momenteel ontwikkelen (zie vervolgvoorstel Algemene Kaderstelling Gelderse Revolverende Middelen (PS ). In onze Uitvoeringsagenda hebben wij aangegeven het volledige provinciale financiële instrumentarium te willen bezien op mogelijkheden om te komen tot een meer revolverende inzet van middelen en parallel daaraan een reductie van het instrument subsidieverlening. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat het verstrekken van leningen en kredieten op zachte voorwaarden, juridisch gezien, ook als subsidieverlening beschouwd wordt 2. Het instrumentarium zal de gedaante krijgen van een complete toolbox met harde (financiële) en randvoorwaardelijke instrumenten (waaronder businessdevelopment). Uitgangspunt is dat de financiële instrumenten zoveel mogelijk een revolverend karakter krijgen. Zoveel mogelijk houdt in dat subsidies ook in de toekomst in bepaalde omstandigheden de meest aangewezen wijze zullen blijven om publieke middelen effectief in te zetten. Subsidies maken dus expliciet deel uit van de complete toolbox. Compleet houdt, naast het voorgaande, ook in dat het instrumentarium moet voorzien in de behoeften van het bedrijfsleven en relevante overige partners in elke levensfase van een bedrijf. Bij elke fase, of het nu startende bedrijven betreft of innovaties en productontwikkeling binnen bestaande ondernemingen, is er een ander financieel instrument, vanuit publieke middelen, dat het meest passend is. Dit is afhankelijk van de fase waarin een innovatie en productontwikkeling verkeren, de risico s, de financieringsbehoefte en andere (sector)specifieke obstakels in de betreffende fase. Inzet van financiële instrumenten kan in alle fasen aan de orde zijn: van de vroegste fase (als spin off/spin out uit een universiteit of anderszins als jonge startende ondernemer), als allereerste notie voor een nieuw innovatief product tot en met de fase waarbij een Gelders bedrijf doorgroeit in de Nederlandse markt, de Europese en/of wereldmarkt. De complete toolbox met financiële instrumenten voor het Gelderse innovatiebeleid werken wij overeenkomstig eerder genoemd Statenvoorstel Algemene Kaderstelling Gelderse Revolverende Middelen uit in het Statenvoorstel Inzet Gelderse Revolverende Middelen. Vanwege de sterke onderlinge verwevenheid zullen we de uitwerkingsparagraaf hierin integreren. Dit statenvoorstel zullen wij dit najaar aan uw Staten voor besluitvorming aanbieden. Met deze notitie willen wij u alvast meer inzicht bieden hoe wij in de praktijk (vanuit ondernemersperspectief) op dit moment denken innovatie te kunnen stimuleren en welke toolbox met samenhangende financiële instrumenten wij daarbij willen gaan hanteren. In het Statenvoorstel worden deze instrumenten en aanpak verder uitgewerkt. De verschillende levensfasen van een bedrijf De provincie Gelderland wil duidelijk haar rol afbakenen. De overheid mag immers bestaande marktpartijen niet in de weg zitten en zij moet met name daar opereren waar er markt- en/of systeemfalen optreedt 3. Belangrijk hierbij is om vanuit de financieringsbehoefte van een onderneming/ontwikkelingstraject te redeneren en de financiering af te stemmen op de levensfase van de onderneming. Dit kan grafisch worden weergegeven in hiernavolgende figuur. 2 In juridische zin kunnen revolverende middelen al snel het karakter krijgen van een subsidie. Voorbeeld zijn zachte, niet-marktconforme leningen met een rente die lager is dan de marktconforme rente. Bij dergelijke leningen kunnen aanvragers -indien zij geen lening krijgen- een bezwaar- en beroepprocedure volgen. Tegelijk beogen marktconforme fondsen leningen en investeringen te verstrekken onder marktconforme, concurrerende voorwaarden, zonder beroepsmogelijkheden. Deze functioneren in juridische zin dan volgens het market-investor-principle. 3 Marktfalen betekent in deze context dat de markt onvoldoende kapitaal beschikbaar stelt voor een ondernemingsfinanciering; systeemfalen wijst erop dat instituties, attituden en praktijken in het innovatiesysteem (elkaar) tegenwerken of dat de kennisinfrastructuur gebrekkig is. 2

3 1 e lijn- 2 e lijn- Overgang 2 e lijn- naar 3 e lijnondersteuning 3 e lijnondersteuning Nieuwe instroom businesscases, startende bedrijven etc. ideeën ideeën ideeën ideeën Valley s RCT s Oost NV Business cases (pre)seed investerings voorstel start Early stage Later stage Exitfase Meer omzet & meer werkgelegen heid Prestatie indicator Prestatie indicator Prestatie indicator Prestatie indicator 100% subsidies 100% revolverend Voor een succesvol innovatiebeleid is het belangrijk dat ondersteuning in de gehele keten (van pril idee tot snelgroeiend bedrijf) geborgd is en goed functioneert. Hierbij moet niet alleen gekeken worden naar de afzonderlijke schakels maar ook naar de overgangen tussen deze schakels. Indien er in één van de fasen sprake is van onvoldoende begeleiding, onvoldoende ontwikkelde businesscases/investeringsvoorstellen, ontbrekend kapitaal etc., zorgt dit niet alleen voor kapitaalvernietiging maar ook van onvoldoende benutting van het maatschappelijk potentieel (= geen doorstroom naar de vervolgfasen). Om de gehele keten zo optimaal mogelijk in te richten, is er een grote rol weggelegd voor 1 e en 2 e lijnondersteuning. Dit moet resulteren in meer en betere businesscases en businessplannen. 4 Het aantal marktrijpe en investeringswaardige businesscases willen wij dan ook als prestatieindicator opnemen. Overigens is het niet zo dat het gehele proces alleen vanaf de 1 e en 2 e lijnondersteuning doorlopen moet worden: op elk moment is het mogelijk dat nieuwe businesscases, nieuwe bedrijven etc. instromen in ons ondersteuningsinstrumentarium. Naast de focus op 1 e en 2 e lijnondersteuning willen wij tevens inzetten op een adequaat financieel instrumentarium voor de fasen ná de businesscase. Als er met een businesscase een concreet verdienmodel aanwezig is, is revolverende inzet van de middelen mogelijk. Er loopt dan ook een duidelijke financiële grens tussen de 1 e en 2 e lijnondersteuning enerzijds en de 3 e lijnondersteuning anderzijds: in de eerste fasen is het risico op mislukken groot en hierbij zal dan ook het subsidie-instrument ingezet worden. Pas als er een marktrijpe businesscase ligt is er sprake van een concreet verdienmodel dat inzet van revolverende middelen rechtvaardigt 5. Onze inzet zal zich dan ook in deze vervolgfasen (3 e lijnondersteuning) richten op leningen en/of investeringen via een of meerdere marktconforme fondsen. De fondsmanager (beheerder) kiest vanuit zijn expertise, binnen de door de provincie gestelde kaders, de best passende financiële instrumentenmix. Er wordt gedacht aan het opzetten van één provinciaal dakfonds van waaruit meerdere onderliggende fondsen die specifiek en gericht investeren in bepaalde sectoren van de economie, gevoed worden. 4 In een businesscase wordt het oorspronkelijke idee verder uitgewerkt tot haalbaar concept. Een businessplan bevat de businesscase aangevuld met de financiële stappen (en risico s) die genomen moeten worden om het product en/of dienst succesvol op de markt te brengen. Vaak worden beide begrippen overigens als synoniem door elkaar gebruikt. 5 Ook hier geldt dat het verstrekken van revolverende middelen via leningen met zachte voorwaarden juridisch gezien beschouwd worden als subsidies. 3

4 Op deze manier kan slagvaardig en flexibel worden gewerkt en kunnen eventuele verliezen in het ene fonds/fase vereffend worden met winsten uit een ander fonds/fase. In de food- en healthsector en ook breder in de maakindustrie is in de start- en vervolgfases sprake van marktfalen: vanuit banken en private investeerders is het aanbod van financiering onvoldoende om aan de huidige vraag te voldoen. Door dit marktfalen blijven dan ook veel kansen liggen die vanuit de businessplannen geboden worden voor omzet, werkgelegenheid en maatschappelijke waardevolle producten en diensten. In het nu volgende zullen wij nader ingaan op de verschillende fasen en het provinciale instrumentarium. Het provinciaal instrumentarium dat momenteel ontwikkeld wordt, zal afgestemd worden op het rijks- en EU-instrumentarium. 1 e -lijns en 2 e -lijnondersteuning Het kennis- en innovatiebeleid van de provincie Gelderland is zo ingericht dat een ondernemer die een bepaalde vraag heeft op het gebied van innovatie contact kan opnemen met een innovatiemakelaar van één van de zeven Regionale Centra voor Technologie (RCT) of van de Valleybureaus. Ook kan een ondernemer doorverwezen worden vanuit de nieuwe ondernemerspleinen die door de samenvoeging van de Kamer van Koophandel (KvK) en Syntens zullen ontstaan. Wij zijn met Syntens en de KvK in gesprek hoe de innovatie'governance' in deze nieuwe structuur het beste vorm gegeven kan worden. De RCT s en de Valleybureaus vormen het eerste aanspreekpunt (1 e lijnondersteuning) voor de ondernemer of ondernemer in spé. Via een RCT of Valleybureau wordt de vraag van de ondernemer vertaald naar een oplossingsrichting. Deze oplossingsrichting kan een doorverwijzing zijn naar een ander bedrijf of kennisinstelling maar ook kan de ondernemer gewezen worden op een voor hem passend financieringsinstrument. Wanneer een ondernemer een idee heeft voor een innovatie en dat idee moet nog verder aangescherpt of uitgewerkt worden, kan de ondernemer terecht bij Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (Oost NV) of andere bedrijfsadviseurs. Via deze 2e lijnondersteuning wordt het idee nader uitgewerkt en waar nodig worden er mogelijke samenwerkingspartners bij het initiatief gezocht. Het eindproduct moet een businesscase zijn dat vervolgens kan uitgroeien tot een nieuw bedrijf of samenwerkingsverband (= startfase). Vanuit het Prioritair Programma Topsectoren en Innovatie zet de provincie in op versterking van de 1 e en 2 e lijnondersteuning en businessversnelling, onder meer door kennisportals te ontwikkelen, innovatieve samenwerkingsprojecten te ondersteunen en het delen van R&Dfaciliteiten, zoals CatAgrofood, te bevorderen. Ook wordt gedacht aan het opzetten van een clusterregeling waarbij door middel van kennisvouchers een innovatie-idee verder uitgewerkt kan worden tot een businesscase. Het is mogelijk dat het idee nog verder uitgewerkt dient te worden voordat er sprake is van een businessplan en dat voor deze uitwerking specifieke kennis nodig is die Oost NV niet kan leveren. Zo kan het zijn dat er nog nader onderzoek verricht moet worden naar de haalbaarheid van het idee. In dat geval kan het idee verder uitgewerkt worden in de pre-seed-/seedfase. Ook bij deze fasen is het eindproduct uiteindelijk een businessplan dat vervolgens kan uitgroeien tot een nieuw bedrijf of samenwerkingsverband. Pre-seedfase en seedfase In deze fase staat het uitwerken van de oorspronkelijke businesscase centraal. Veelal is één persoon, de ondernemer, hier fulltime mee belast en is er nog geen definitief managementteam en/of organisatie. Veel komt neer op de schouders van deze ene ondernemer. Vaak moet er een haalbaarheidsstudie, proof-of-conceptstudie of marktstudie uitgevoerd worden, moet het Intellectual Property (IP) veilig gesteld worden of moet juist gekeken worden of er bij de verdere ontwikkeling licenties van derden nodig zijn. 4

5 In deze fase zijn er op dit moment slechts een beperkt aantal mogelijkheden voor financiering: Vaak wordt geput uit eigen middelen, familie en vrienden, subsidies of donaties, informal investors en soms durfkapitaal. De provincie zet in op versterking van deze fasen door het creëren van broedplaatsen, het creëren van dwarsverbanden met het project IkStartSmart, het stimuleren van valorisatieprogramma s zoals Startlife, Gelderland Valoriseert en een nieuw valorisatieprogramma gericht op de health-sector. Dit laatste programma wordt momenteel ontwikkeld waarbij tevens gekeken wordt naar samenwerking met de provincies Noord-Brabant en Overijssel. Startfase Deze fase wordt gekenmerkt door het verwerven van de eerste klant en daarmee de eerste omzet. Een eerste betalende klant is voor potentiële investeerders een bevestiging van een aansluiting met de markt. Financieringsinstrumenten die hierbij kunnen worden ingezet zijn onder meer de WBSO (een fiscale stimuleringsmaatregel van het rijk) en het BBMKB (een borgstellingregeling van het rijk). Bancair was het financieren van starters altijd al problematisch. Na de bankencrises en de aanscherping van de regelgeving rond het bancaire bedrijf (o.a. Basel III) is dit nu in toenemende mate en mogelijk zelfs blijvend het geval. Informal investors zijn in deze fase van ondernemen ook actief, al zijn zij in het algemeen terughoudend omdat in deze fase geen of weinig omzet wordt gegenereerd. De provinciale beleidsinzet is er op gericht deze fase te versterken door vorengenoemde valorisatieprogramma s (Startlife etc.) te ondersteunen en door te zorgen voor kapitaal voor startende ondernemingen. Deze ondersteuning kan via een provinciaal dakfonds worden geboden. Early Stage fase Na de startfase volgt de early stagefase waarin blijkt of de onderneming in staat is met de gecreëerde omzet winst te maken of minstens break even te presteren. Deze fase is nog altijd risicovol, maar de onderneming heeft al enigszins vaste voet gezet in de markt, werkt aan verbreding van haar klantenbasis en begint een track record op te bouwen. In deze fase is er sprake van een toenemend marktfalen omdat - gegeven de risico/rendementsverhouding -, slechts een beperkt aantal financiers in dit segment actief zijn. Om de succes-quote in deze fase van ondernemen te verhogen, is een brede aanpak nodig: verruiming van de hoeveelheid beschikbaar kapitaal voor ondernemingsfinanciering; aandacht voor de verbetering van de samenstelling en kwaliteit managementteams; uitbreiding van het netwerk van de onderneming (weten wie er in het eigen maar ook aanpalende marktsegmenten actief is en of samenwerking nuttig kan zijn). De provinciale inzet in deze fase is gericht op het verschaffen van groeikapitaal en bedrijfsbegeleiding. Deze ondersteuning kan via een provinciaal dakfonds worden geboden. Later Stage fase In deze fase neemt de financieringsbehoefte van de onderneming sterk toe door het snellere groeitempo. Dergelijke ondernemingen hebben vaak een sterke positie binnen hun (niche)markt; een bewezen trackrecord en een stabiele cashflow wat resulteert in ruimere groeimogelijkheden voor het bedrijf. Voor de financiering van deze doorgroei hebben financiers in de huidige economische situatie minder mogelijkheden dan voorheen. Over het algemeen kunnen zij nu per onderneming slechts kleinere bedragen beschikbaar stellen, om zo de risico s verder te beperken. Hierdoor moet een financieringsronde opgeknipt worden in twee of meerdere financieringsronden. Dit heeft tot gevolg dat de groei van het bedrijf vertraagd wordt of zelfs stokt en de kans bestaat dat het bedrijf ingehaald wordt door de concurrentie. De provinciale inzet is net zoals in de vorige fase gericht op het verschaffen van groeikapitaal en bedrijfsbegeleiding. Deze ondersteuning kan via een provinciaal dakfonds worden geboden. 5

6 Exit-fase In deze fase betreft het vaak een onderneming die zijn bestaansrecht al heeft bewezen en over een stabiele cashflow beschikt. Er zijn voldoende financieringsmogelijkheden voorhanden, waaronder bancair. Voor de provincie Gelderland zien wij vooralsnog geen rol weggelegd voor deze fase. In bijlage 1 hebben wij vorengenoemde fasen in een fictief voorbeeld gebundeld. Aan de hand van een ondernemer in de foodsector, wordt het innovatieproces gevolgd vanaf de uitwerking van een idee tot het leiden van een middelgroot bedrijf. Uiteraard is een dergelijk voorbeeld ook van toepassing op een bedrijf uit de healthsector en energiesector of in maakindustrie buiten deze sectoren. Afweging inzet subsidies en revolverende middelen Projecten en bedrijven in de idee- en ontwikkelfase (dus in de fasen vóór een businesscase) zullen met name een behoefte aan ondersteuning door middel van subsidies hebben. Deze investeringen leveren wel een duidelijk maatschappelijk rendement op, maar dit vertaalt zich niet direct in een economische winst die bij één partij terechtkomt en die teruggevraagd kan worden; investeringen in organiserend vermogen, internationalisering en arbeidsmarktprojecten lenen zich niet voor een revolverende inzet. Naarmate het innovatieproject of onderneming een duidelijk businessplan heeft en per vervolgfase meer volwassen wordt, neemt de verdiencapaciteit toe. Op basis van een businessplan nemen investeerders waaronder PPM of een andere fondsbeheerder van de publieke gelden immers een investeringsbesluit. Een volledige revolverende inzet van middelen is dan ook mogelijk bij investeringen in bedrijven in de groei- en doorgroeifase omdat hier een duidelijk verdienmodel aanwezig is. Wij willen tot een systeem komen waarin de opbrengsten uit de latere fasen worden ingezet ter dekking van opgelopen verliezen in eerdere fasen. Om dit te verwezenlijken wordt gedacht aan het inrichten van een dakfonds: de revolverende middelen worden in één dakfonds ondergebracht van waaruit alle fasen vanaf de pre-seedfase tot laterstagefase gefinancierd zullen worden. Dit dakfonds wordt beheerd door één fondsbeheerder die het fonds gedurende de looptijd intact houdt; dit houdt in dat het rendement zodanig moet zijn dat het vermogen in stand blijft, inclusief inflatie en beheerkosten. Vanuit een dakfonds zal vervolgens geïnvesteerd worden in fondsen die specifiek en gericht investeren in bepaalde sectoren van de economie. Het is aan de fondsmanager met zijn expertise - binnen de door de provincie gestelde kaders - om te bepalen met welke financiële instrumenten hij de gestelde doelen denkt te kunnen bereiken. Naast provinciale investeringsinstructies kunnen fondsen adviescommissies inzetten om maximale focus op realisatie van de beleidsdoelen te houden. Verder vervolg In het najaar ontvangt u het nader uitgewerkte Statenvoorstel Inzet Gelderse Revolverende Middelen, over de verdeling en inzet van revolverende middelen in de beleidsgebieden Innovatie, Energietransitie, Cultuur/Cultuurhistorie en Breedband. In dit voorstel integreren wij de uitwerkingsparagraaf waar u om heeft gevraagd. In dit statenvoorstel werken wij onder meer de volgende punten uit: De mate van revolverendheid van provinciale middelen en mogelijkheden om ingelegd kapitaal in stand te houden. Om dit te verwezenlijken wordt gedacht aan het inrichten van een dakfonds. De voordelen van een dakfonds zullen wij in het Statenvoorstel nader uitwerken. De opzet en vormgeving van een of meerdere revolverende fondsen ten behoeve van de Gelderse economie en topsectoren. Hierbij kijken wij nadrukkelijk naar de meerwaarde die samenwerking met andere provincies en het Rijk kan opleveren (bijvoorbeeld oprichting van een Agrifood-fonds of Lifesciences-fonds Oost Nederland). Bij dit laatste fonds lijkt zich een consensus af te tekenen tussen de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel. 6

7 De verdeling van de beschikbare middelen over de vier deelgebieden (innovatie en topsectoren, energietransitie (infrastructuur), cultuur/cultuurhistorie en breedband). Het procesverloop van ideeontwikkeling tot businesscase en van businesscase tot succesvolle onderneming. Belangrijke aspecten hierin zijn de juiste intake en begeleiding van initiatieven, kwaliteitsbeoordeling van businesscases en de vereiste deskundigheid daarbij. Het provinciaal flankerend beleid m.b.t. innovatieontwikkeling, netwerkondersteuning en bedrijfsbegeleiding in de 1 e, 2 e en 3 e lijn (preseed tot en met later stage/doorgroei) en de rol van andere partijen (inclusief eventuele investmentcommittee's) hierbij zal worden uitgewerkt. Procedurele aspecten rond het aanvragen en beoordelen van verzoeken om financiële ondersteuning (van subsidies tot en met leningen en participaties). De éénloket-gedachte en goede doorverwijzing en begeleiding van initiatieven van samenwerkingsverbanden, instellingen en ondernemers gelden hierbij als uitgangspunten. Hierbij worden tevens duidelijke criteria geformuleerd waaraan de initiatieven van (samenwerkingsverbanden van) ondernemers moeten voldoen. Het beleidsinhoudelijke kader wordt gevormd door het prioritaire programma Topsectoren & Innovatie voor food, health en de maakindustrie en het prioritaire programma Energietransitie voor energie- en milieutechnologie. De concrete doelen en prestaties die met de inzet van het (financieel) instrumentarium moeten worden behaald. Toetsing van het voorstel aan de 14 criteria uit het Statenvoorstel Algemene Kaderstelling Gelderse Revolverende Middelen. Hierbij zal onder meer ingegaan worden op provinciale sturingsmogelijkheden en verantwoording aan de Staten. In dit verband worden kaders aangegeven die in investeringsinstructies en beheerovereenkomsten aan fondsbeheerders zullen worden meegegeven. Wij zullen onze partners in het innovatieveld vanzelfsprekend nauw betrekken bij de opstelling van het uitwerkingsvoorstel. Om tot succesvolle businessontwikkeling te komen en de uitvoering van het programma soepel te laten verlopen zijn samenwerking en taakverdeling cruciale voorwaarden. Wij geven uw Staten in overweging om deze statennotitie ter kennisgeving aan te nemen Arnhem, 29 mei zaaknr Gedeputeerde Staten van Gelderland ing. J. Markink - plv. Commissaris van de Koningin drs. P.P.L. van Kalmthout - secretaris

8 Bijlage 1. Fictief voorbeeld van verschillende financieringsronden Saskia de Vries is een gerespecteerde onderzoeker aan de Wageningen Universiteit en houdt zich bezig met onderzoek naar het BKR-gen dat een rol speelt in de ontwikkeling van obesitas. Met een team van universitaire onderzoekers, identificeert zij tijdens haar onderzoek een aantal combinaties waarmee een snelle wijze van opkweken van eetbare algen tot de mogelijkheden behoort. Met deze mogelijkheid heeft zij een mogelijke oplossing voor de toenemende voedselschaarste in handen. Op basis van deze ontdekking vraagt de universiteit een patent aan. Saskia wil haar ontdekking gaan vermarkten via een eigen bedrijf en zoekt hiervoor ondersteuning. Via bemiddeling van Stichting Food Valley wordt Saskia gewezen op de kennis en kunde op het gebied van businessdevelopment binnen Oost NV. Samen met Oost NV wordt bekeken welke stappen er genomen moeten worden alvorens een businessplan kan worden opgesteld. Ook komt zij via Oost NV in contact met een investmentmanager van PPM Oost en een particuliere investeerder uit het netwerk van Meesters van de Toekomst. De opgedane kennis uit deze contacten stelt haar in staat om een businessplan op te stellen en richt vervolgens Alg2Eat BV op. Saskia vraagt een Gelderland voor Innovatie (GvI)-lening aan bij PPM Oost van ,-- en krijgt deze toegewezen onder de voorwaarde dat andere partijen ook eenzelfde bedrag investeren. Saskia krijgt de particuliere investeerder uit het netwerk van Meesters van de Toekomst zover om samen met Startlife dit bedrag via een lening te matchen. Om in het eerste jaar kosten te besparen, blijft zij nog parttime bij de universiteit werken. Saskia kiest ervoor om haar bedrijf in Wageningen te vestigen, dicht bij de universiteit en binnen het bereik van gespecialiseerde leveranciers en afnemers in de Food Valley. De universiteit verleent haar het gebruik van het intellectuele eigendom, maar wil in ruil daarvoor een aandeel van 5% in haar onderneming. Ook stelt Wageningen Universiteit een aantal universiteitsfaciliteiten beschikbaar waarvan zij gebruik kan maken. Oost NV introduceert Saskia bij een onderneming die het mogelijk maakt om op kleine schaal proefproducties te maken. Na een jaar van verder onderzoek met support van een aantal specialisten uit het netwerk van Wageningen Universiteit, Startlife, Oost NV en PPM Oost blijkt het mogelijk om op basis van de BKR-technologie algen met een consistente kwaliteit, tekstuur en smaak te kweken. Alg2Eat BV is hiermee klaar voor de volgende stap, namelijk het opschalen van labschaal naar een pilotinstallatie. Voor deze opschaling is echter 1 miljoen nodig. Van Mibiton, een organisatie die de benodigde apparatuur ter beschikking kan stellen, krijgt Saskia te horen dat zij beschikbaar willen stellen mits een aantal andere partijen ook willen financieren. Saskia besluit verschillende partijen te vragen om deze beschikbaar te stellen via een participatie. PPM Oost beoordeelt het businessplan positief en bespreekt het voorstel ook met één van haar ketenpartners Dutch Greentech Fund (DGF - onderdeel van de Rabobank). Zij blijken samen bereid dit bedrag in twee tranches van te investeren voor een belang van 25% ieder, waarbij de GvI-lening wordt afgelost en de lening van de particuliere investeerder wordt omgezet in een aandelenbelang van 5%. Aan het einde van het tweede jaar blijkt de vooruitgang dusdanig dat er voldoende vertrouwen is om verdere opschaling naar een productie-unit mogelijk te maken. Daarvoor is echter een aanvullende investering van 1,5 miljoen nodig. Aangezien er vanuit de bestaande industrie voldoende belangstelling blijkt te bestaan, besluiten de bestaande aandeelhouders PPM Oost en DCF de aanvullende financiering van 1,5 miljoen te verstrekken. 8

9 Saskia realiseert zich dat door deze aanvullende investering haar belang zal verwateren maar realiseert zich hierbij dat de uiteindelijke waarde van Alg2Eat BV veel hoger zal kunnen worden zijn dan voorheen. Alg2Eat BV is inmiddels het derde jaar ingegaan en gegroeid naar een team van 1 vaste en 2 parttime medewerkers. Tevens is een ervaren Raad van Commissarissen (RvC) geïnstalleerd voor toezicht en ondersteuning op strategisch, financieel en organisatorisch gebied. De opschaling naar industriële productie verloopt moeizamer dan gedacht en aan het eind van jaar 4 is een aanvullende kapitaalsinjectie van noodzakelijk die door bestaande aandeelhouders wordt ingevuld. Het aantal vaste medewerkers is inmiddels naar 3 gegroeid. Ook Saskia zelf krijgt een andere rol. Zij blijkt toch meer wetenschapper te zijn dan ondernemer en zal verder gaan als Hoofd Ontwikkeling. De strategie wordt herzien. Alg2Eat BV wil zich ontwikkelen tot een consumentenmerk waarbij Alg2Eat wordt neergezet als duurzaam alternatief voor high end rundvlees zoals biefstuk en ossenhaas. Er wordt een ondernemer, Willem, bereid gevonden om deze strategie verder uit te ontwikkelen. Via het netwerk van de voorzitter van de RvC komt Saskia in contact met een toonaangevende Nederlandse vleesverwerker. Deze vleesverwerker ziet de potentie van de producten van Alg2Eat BV en wil een licentieovereenkomst afsluiten om het vlees in zijn huidige snacks te vervangen door producten op basis van de technologie van Alg2Eat BV. Met deze licentieovereenkomsten komt de productontwikkeling in een stroomversnelling en is een verdere uitbreiding van de productiecapaciteit noodzakelijk. Saskia en Willem denken samen met de RvC en de aandeelhouders na over de financiering van de volgende stap. In 2018 is het team inmiddels gegroeid naar 35 medewerkers: Alg2Eat BV is uitgegroeid tot een bedrijf dat internationaal zaken doet maar haar wortels stevig heeft verankerd in de Gelderse economie. Saskia en Willem overwegen om de internationale uitrol te versnellen en gaan op zoek naar een financier die hen hierbij kan ondersteunen. Rabo Ventures heeft in het verleden als eens meegedacht bij de strategische positionering van de onderneming en heeft via haar netwerk al de nodige kennis ter beschikking gesteld. Misschien moet ik hen eens bellen, zegt Willem tegen zichzelf. Een ding dat ik heb geleerd is dat je altijd een stap vooruit moet zijn dan de contacten in je netwerk. Er blijk veel animo in de markt te zijn bij verschillende zogenaamde later stage private partijen zoals Rabo Ventures en na een aantal maanden is de volgende financiering voor verdere internationalisering dan ook rond. Deze financieringsronde betekent eveneens de exit van de bestaande aandeelhouders PPM Oost en DCF. Hierdoor kan PPM Oost de vrijgekomen middelen opnieuw investeren in nieuwe businessplannen. 9