Jaarverslag 2015 Erfgoedpartners

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2015

2 Erfgoed is van belang voor mensen en mensen zijn van belang voor erfgoed. Dat geldt zeker voor Groningen waar in het aardbevingsgebied de vraag zeer actueel is of alles wat er is, voor de toekomst behouden moet blijven. In onze visie is erfgoed de optelsom van alle zaken die je als samenleving voor het nageslacht wilt bewaren. Dat bewaren moet goed gebeuren, maar het heeft alleen zin als mensen het kunnen zien en ervaren. Daarom is het belangrijk om erfgoed bij de mensen te brengen en daar al mee te beginnen wanneer ze jong zijn. Erfgoed is ook belangrijk voor de economie. In een leefomgeving waar mensen zich thuis voelen, zullen ze met plezier wonen en werken. Bovendien zullen toeristen graag naar Groningen komen als er waardevol erfgoed is dat mooi wordt gepresenteerd. Het is daarom voor de provincie Groningen van belang dat erfgoed in zijn kracht staat en dat begint bij de beheerders. Onze erfgoedinstellingen zijn over het algemeen klein en vrijwilligers spelen een belangrijke rol. Een sterke kant is de kwaliteit van het erfgoed en het enthousiasme en de betrokkenheid van vrijwilligers, de kleinschaligheid daarentegen is een zwakte. Daarom willen we als steuninstelling erfgoed- en natuurorganisaties verbinden en erfgoedinstellingen zelfredzamer maken door het geven van adviezen, het organiseren van cursussen en platformbijeenkomsten en het ontwikkelen van samenwerkingsprojecten. Wij doen dit door wensen van het veld en de eisen van kennisinstituten met elkaar te verbinden in projecten waarbij de eigenaar wordt ondersteund en ook vrijwilligers op een professioneel niveau kunnen komen. Medewerkers van Erfgoedpartners wonen daarom regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land bij. Zo blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met erfgoedinstellingen in Groningen. Het jaarverslag 2015 is opgezet aan de hand van de volgende indeling: instandhouding en beheer publiek en educatie regionale samenwerking - platforms en cursussen.

3 Instandhouding en beheer Veiligheidszorg kerkelijke gebouwen Kerkgebouwen en hun collecties zijn kwetsbaar doordat deze voor een groot publiek toegankelijk zijn en vaak door vrijwilligers worden beheerd. Daarom is door Erfgoedpartners in samenwerking met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, de Stichting Oude Groninger Kerken, het bisdom Groningen- Leeuwarden en de provinciale afdeling Groningen van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in de Protestantse kerk Nederland, Donatus verzekeringen en de Politie Kunst & Antiekcriminaliteit Noord-Nederland, het project Veiligheidszorg kerkelijke gebouwen opgezet. Het doel was kerkelijke beheerders zoveel mogelijk te ondersteunen bij het opzetten en uitvoeren van plannen rond veiligheidszorg. Als vervolg op een in uitgevoerde pilot zijn in het najaar van 2014 en het voorjaar van 2015 bijeenkomsten belegd waaraan 28 kerkbeheerders hebben deelgenomen. Met de deelnemers werd nagedacht over preventie vooral inbraak- en brandpreventie (wat is er al in uw kerk aan preventie gedaan) en wat er in de verschillende kerken mis zou kunnen gaan. Deze vragen zijn meegenomen in het calamiteitenplan per instelling. Op 7 maart was Erfgoedpartners aanwezig bij een overleg van de Landelijke Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) in de PKN te Putten en op 10 maart voor OVO Stichtingen Behoud Kerkelijke Gebouwen (SBKG-en) in Nederland te Nijkerk om te kijken of het project ook landelijk navolging kan krijgen in samenwerking met bovengenoemde partijen. Collectiewacht: logboek Als onderdeel van het project Collectiewacht wordt een logboek ontwikkeld voor structureel behoud en beheer binnen de musea. De ontwikkeling van het logboek vindt plaats in samenwerking met musea met een scheepvaart-gerelateerde collectie. Zodra het logboek klaar is, wordt het ook voor andere musea beschikbaar gesteld. Het logboek is een digitaal handboek gericht op preventieve conservering. Koos Brandon Bravo heeft in het kader van haar studie aan de Reinwardt Academie de inhoud van het logboek ontwikkeld. Daarbij heeft zij de procedures afgestemd op die van het Museumregister. Het project is financieel mogelijk door een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het J.B. Scholtenfonds. Musip In het voorjaar is een begin gemaakt met de update van Musip (Museum Inventarisatie Project). In Musip zijn alle deelcollecties van musea geïnventariseerd, zie ook Omdat musea niet stil staan is een regelmatige update noodzakelijk. In 2016 wordt een overzicht van alle Groninger collecties ook zichtbaar binnen het gemeenschappelijke digitale museum dat de musea samen ontwikkelen.

4 Molens zonder grenzen Nederlandse en Duitse molenorganisaties hebben hun kennis en kunde ten aanzien van instandhouding van molens en de opleiding tot molenaar kunnen uitwisselen binnen het project Molens zonder Grenzen. Dit gebeurde op initiatief van de Mühlenvereinigung Niedersachsen-Bremen en het Groninger Molenhuis. Het Handboek Molenonderhoud en de digitale lesmodules van het Groninger Molenhuis zijn herzien en vertaald. De EDR maakte deze uitwisseling financieel mogelijk. Molenbiotoop Samen met Landschapsbeheer Groningen (projectleider) werkt het Groninger Molenhuis aan een goede molenbiotoop voor alle molens in Groningen. Dit gebeurt in samenwerking met de gemeente en de omwonenden van de molen. Dit voorjaar is een begin is gemaakt met de molenbiotoop in Harkstede. Samen met de gemeente en de omwonenden is een omgevingsplan gemaakt. De biotoopwachter van het Gilde van vrijwillig molenaars is actief bij het project betrokken. Bomenkap bij De Groote Polder in Slochteren (situatie 2011) Groninger molenarchief Het molenarchief was ook in 2015 de plek waar mensen langs kwamen die naar informatie over de Groninger molens op zoek waren. Meestal waren dit mensen, die ontdekt hadden dat er onder hun voorouders molenaars voorkwamen en die zo geïnteresseerd waren geraakt in de molengeschiedenis. Anderen waren op zoek naar gegevens voor een boek- of tijdschriftpublicatie over de geschiedenis van een regio of plaats waar een of meerdere molens gestaan hebben. Zes mensen bezochten het molenarchief, op zoek naar gegevens over (verdwenen) molens van onder andere Ezinge, Enumatil en Ellersveld, terwijl circa 10 personen via een of meerdere vragen stelden over historische gegevens of oude foto's aanboden. Aardbevingen en erfgoed Erfgoedpartners maakt zich zorgen over de gevolgen van aardbevingen voor ons cultureel erfgoed. Groningen kent uniek erfgoed en het is (nog) onduidelijk of schade zich laat herstellen of voorkomen kan worden. Om duidelijk te maken dat ook de waarde van erfgoed een rol moet spelen binnen de besluitvorming over gaswinning, ondersteunde Erfgoedpartners een protestactie van monumenteneigenaren in februari: de klokken werden geluid, molens werden in de rouwstand gezet of de vlag werd halfstok gehangen. Erfgoedberaad Erfgoedpartners was deelnemer aan het Erfgoedberaad, waarbij de ontwikkelingen rond schade en afhandeling daarvan wordt besproken. Theo Hoek, directeur van Libau, zat het Erfgoedberaad voor en was afgevaardigde voor het cultureel erfgoed aan de Dialoogtafel. Werkateliers In vier werkateliers onderzochten overheden, belangenorganisaties en bewoners van de vier Groninger aardbevingsdorpen Middelstum, Onderdendam, Overschild en 't Zandt de toekomst van het erfgoed en hoe herstel en preventie van schade vorm kunnen krijgen. Erfgoedpartners was hierbij betrokken. In deze werkateliers stonden monumenten, herbestemming en leefbaarheid centraal.

5 Levend erfgoed: behoud en beheer van kerkhoven en begraafplaatsen Afgelopen jaren is actief een netwerk opgezet om kennis te delen rondom een cultuurhistorisch verantwoord behoud en beheer van begraafplaatsen. Samen met de Rijksuniversiteit Groningen, de steunpunten monumentenzorg en de Stichtingen Landschapsbeer van Groningen, Friesland en Drenthe worden richtlijnen ontwikkeld voor behoud en beheer van dit funerair erfgoed. Naast scholing wordt gewerkt aan een digitaal informatieplatform, een eenduidige manier van registratie en waardering. De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de RUG, Erfgoedpartners, Libau en de Gemeente Groningen. Bij de klankbordgroep zijn 9 gemeenten en de steunpunten monumentenzorg van de drie noordelijke provincies betrokken. Het project bouwt voort op een grensoverschrijdend netwerkproject dat op 5 februari in het steenhuis van Bunderhee (D) werd gepresenteerd. Hoewel de aandacht komend jaar ligt op samenwerking in Groningen, Friesland en Drenthe, zullen ook internationale netwerkontmoetingen op het programma staan. Archeologie en Landschap Vanaf 2013 heeft Erfgoedpartners een provinciale opdracht wat betreft de Archeologische Informatiepunten. Na een oriënterende fase heeft Erfgoedpartners een plan ingediend om de provinciale taak anders in te mogen zetten, waarbij de aandacht gaat naar archeologie en publiek. Hierbij krijgen de Archeologische Informatiepunten ondersteuning, maar daarnaast wordt een platform archeologie en publiek ingericht waarin archeologen en instellingen met een archeologische collectie bij elkaar worden gebracht. Daarnaast wordt een website ontwikkeld waarbij een breed publiek wordt geïnformeerd over archeologie en landschap en archeologische collecties. Publiek en educatie Promotie erfgoedsector Erfgoedpartners heeft een taak om voor de sector als geheel aandacht te vragen, maar kan ook op individuele schaal professionele concepten uitwerken. Promotie is dikwijls gebaat bij een gemeenschappelijke aanpak. Digitalisering collecties Erfgoedpartners heeft een projectplan ontwikkeld waarbij musea de mogelijkheid krijgen om hun topcollecties voor het brede publiek te ontsluiten door het laten maken van goed beeldmateriaal en aansprekende beschrijvingen. Door professionele foto s en teksten kunnen musea zo aanhaken bij de huidige beeldcultuur. De gedigitaliseerde objecten worden ook gepresenteerd in een digitaal museum van de samenwerkende Groningse musea. Zo worden alle belangrijke Groninger museumcollecties zichtbaar. Dit project is mogelijk dankzij een bijdrage van het Mondriaanfonds en het Fonds digitalisering Collecties van het prins Bernhard Cultuurfonds. Erfgoed aan tafel Zichtbaarheid is ook het overkoepelende thema van Erfgoed aan tafel. In de inleiding van de drie sprekers in 2015 stond steeds zichtbaar zijn of zichtbaar maken van erfgoed centraal. Aansluitend was er gelegenheid om met de spreker en andere aanwezigen in debat te gaan onder het genot van een eenvoudige maaltijd. Behalve een onderhoudende maaltijd biedt Erfgoed aan tafel ook gelegenheid tot netwerken. De aftrap was voor uitgever Peter Vroege, die op 19 februari een

6 boeiende lezing verzorgde over de Bosatlas van het cultureel erfgoed. Andreas Blühm, directeur van het Groninger Museum, verzorgde op 25 juni een lezing over zijn werk in het Groninger Museum. Op 23 november was het woord aan Erik Neef, regio manager public affairs ANWB voor de 3 noordelijke provincies. Zijn inleiding had de titel Is de erfgoedwereld zichtbaar voor de toeristische wereld? Alle drie de lezingen waren in de Doopsgezinde Kerk in de Oude Boteringestraat in Groningen. Er was veel belangstelling voor de lezingen die steeds door ruim 50 mensen werden bezocht. Maand van de Geschiedenis Het thema van de Maand van de Geschiedenis 2015 was Tussen Droom & Daad. Om instellingen op ideeën te brengen hoe zij in oktober op een creatieve manier invulling aan dit thema kunnen geven, organiseerde Erfgoedpartners een inspiratiebijeenkomst. In het auditorium van het Groninger Museum werden op 1 mei zo n vijftig mensen onthaald op een lezing van cultuurhistoricus Thomas von der Dunk. De landelijke organisatie verzorgde een toelichting. De Strijd De VARA-televisie produceerde vanwege haar 90-jarig bestaan een serie onder de titel De Strijd, die in oktober werd uitgezonden. Op diverse locaties in het land werden in dat kader debatavonden gehouden. Erfgoedpartners was betrokken bij de avond in Groningen en regelde de locatie: het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Erfgoed inzicht Het in het voorjaar van 2014 gelanceerde digitale tijdschrift Erfgoed inzicht voldoet aan de verwachtingen. Het is bedoeld voor medewerkers van musea en andere erfgoedinstellingen, maar ook andere geïnteresseerden kunnen zich abonneren. In 2015 kwamen er 4 nummers uit. In april was het thema Gevangen Vrijheid en in juni Lustoord Groningen. Het septembernummer had als thema Geluid en december Oud en nieuw. Het aantal aansluitingen groeit nog steeds. Inmiddels ontvangen meer dan mensen het tijdschrift. Zo konden adressen van bezoekers aan de Dag van de Groninger Geschiedenis worden toegevoegd aan het bestand. Museummagazine Het Museummagazine bestaat dankzij de samenwerking tussen museumconsulentschappen aan beide zijden van de grens. Ook in 2015 is het Museummagazine voor Noord-Nederland en Noord- Duitsland uitgebracht in een oplage van exemplaren. Al meer dan tien jaar verschijnt in het voorjaar dit praktisch overzicht van bijna alle musea in het Noorden, dat gratis beschikbaar wordt gesteld voor het publiek. Dankzij dit boekje, waaraan 200 musea werden opgenomen, kan men het hele jaar bekende en onbekende schatten ontdekken. De Zelfzwichter Vier keer per jaar wordt het molenblad de Zelfzwichter uitgegeven. Met het blad wil Erfgoedpartners een breed publiek bereiken: van molenaars tot molengeïnteresseerden. Ieder nummer is dan ook steeds zo opgezet dat vrijwel iedereen er iets van zijn gading in kan vinden. Het thema in 2015 was Industriemolens. Dit jaar is door de redactie nagedacht over de toekomst van het blad. Is overstappen op een digitale versie een optie, zeker ook vanwege de hoge productiekosten en het teruglopende aantal abonnees? In 2016 zal daarover een besluit worden genomen.

7 Museumweek Ons echte goud: Nationale Museumweek 18 tot en met 26 april 2015 In 2015 organiseerde de Nederlandse Museumvereniging voor musea die bij de vereniging zijn aangesloten een museumweek, als opvolger van het museumweekend. Erfgoedpartners wilde alle Groninger musea met een programma in de schijnwerpers zetten door extra media-aandacht te vragen en de speciale programma s in de cultuurkalender te vermelden. Groninger Molenweekend 2015 De kleurrijke molen Tijdens het Groninger Molenweekend 2015, op 13 en 14 juni, waren zo n zeventig molens geopend voor het publiek. Het thema was de kleurrijke molen. In verschillende molens werden activiteiten georganiseerd. Zo waren er rondleidingen, demonstraties, exposities en presentaties en werd uitleg gegeven over molens. Ondanks de tegenvallende wind blijkt uit de evaluatie onder de molenaars en molengidsen dat dit jaarlijkse evenement geslaagd is. De evaluatieformulieren werden door 24 deelnemende molenaars ingevuld. Hieruit kwam naar voren dat zij samen zo n 680 bezoekers hebben ontvangen. Werven nieuwe molenaars Om nog meer mensen bij de Groninger molens te betrekken organiseerden het Gilde van vrijwillige molenaars, afdeling Groningen en het Groninger Molenhuis een openbare les. Op 28 maart was er voor ieder die dat wilde gelegenheid nader kennismaking met de molen. Niet alleen een kijkje achter de schermen maar ook zelf werken op en met de molen behoorde tot de mogelijkheden. Een aanwas van enthousiaste molenvrijwilligers is een zaak van voortdurende aandacht door het hele jaar heen. Daarom willen Gilde en Molenhuis dat mensen regelmatig met het ambacht van vrijwillig molenaar en molengids in aanraking komen. Uit de evaluatie, die door 19 personen is ingevuld, bleek dat 25 mensen hebben deelgenomen aan de open les. Met acht van hen zijn vervolgafspraken gemaakt. Website Groningermolens In 2015 is de website verder uitgebouwd met gedigitaliseerde documenten en afbeeldingen van bestaande en verdwenen molens. Een selectie van foto's en documentscans van deze molens zijn nu te raadplegen via de site. De op de site geplaatste afbeeldingen zijn door een samenwerking met De Hollandsche Molen ook raadpleegbaar via de site Verder is er van elke bestaande molen in de provincie een pagina gemaakt met feitelijke basisgegevens, een recente foto van molenaar of molengids en een kort historisch overzicht. In de komende tijd zullen meer pagina's uitgebreid worden met gedigitaliseerde foto's en documenten uit het molenarchief en zullen ook recente documenten aan de site worden toegevoegd.

8 Educatie Erfgoededucatietrajecten Dit jaar konden vijf erfgoededucatietrajecten worden voltooid en gepresenteerd. De trajecten komen tot stand door samenwerking tussen Erfgoedpartners, CultuurClick Groningen, de instellingen en de scholen en zijn mogelijk dankzij subsidie van Cultuureducatie met Kwaliteit. Met deze projecten worden ruim leerlingen bereikt. Dit is 60% van alle leerlingen binnen de deelnemende gemeenten Slochteren 11 februari in de Fraeylemaborg Mevrouw M. Goeree, wethouder cultuur, maakte een deel van de les mee die de leerlingen van groep drie en vier van basisschool De Kinderboom uit Slochteren kregen en ontving vervolgens de projectmap. De les ging over (het verschil tussen) Arm en rijk, leven op de Fraeylemaborg. Ze komen te weten hoe men woonde en leefde op een borg rond Andere projecten binnen dit traject zijn Het nieuwe oude huis (Erfgoedpartners), De Molenmuis (Slochter Molenstichting), Geknipt voor de kerk (Stichting Oude Groninger Kerken), Zoete diamanten (een educatief project over suiker met twee Bik-ers), Mijn opa in Slochteren (Bibliotheek Hoogezand), De Waterwasstraat (over de geschiedenis, de werking en het belang van rioolwaterzuivering met Platform Gras) Stolpersteine. Een steen, een naam een herinnering en De Monumenten-fietstocht (Stichting Cultureel Slochteren). Stadskanaal 1 april in CBS De Maarsborg Peter Gelling, wethouder cultuur van de gemeente Stadskanaal, en groep 3 van CBS De Maarsborg, kregen een exemplaar van Knoal! uitgereikt. De leerlingen van groep 3 van CBS De Maarsborg vertelden na de uitreiking wat ze hebben geleerd over hun eigen omgeving. De leerlingen in groep 1 en 2 leren in dit traject alles over verkeer en vervoer van vroeger en nu, groep 3 en 4 over wonen, werken en eten van vroeger en nu, groep 5/6 leert alles over Stadskanaal als vervoersader van de streek en groep 7/8 leren over de ontwikkeling die Stadskanaal in de jaren 50 doormaakte wegens de komst van de Philipsfabriek. Ook gaan zij werken over de toekomst van Stadskanaal! Deelnemende instellingen zijn ondermeer het Streekhistorisch Centrum, Museumspoorlijn S.T.A.R in Stadskanaal en Museum Klooster Ter Apel. Veendam 8 juni in de Wim Monnereau-school Wethouder Jaap Venema maakte een deel van de les over De kiepkerel mee. De Wim Monnereau-school is een basisschool voor speciaal onderwijs. Voor de groepen 1 en 2 zijn de programma s Opa Bombardons fanfarekoffer (Muziekschool Veendam) en Het nieuwe oude huis samengesteld. Bij dat laatste programma hoort een speciaal prentenboek over architectuur. De groepen 3 en 4 krijgen te maken

9 met de kiepkerel (Bik-er) en verdiepen zich in de eigen omgeving van vroeger en nu met het programma De groeten van Klaasje (Bibliotheek/Archief). De Waterstaatskerk in Veendam (Kijken in de kerk met een Bik-er en de Waterstaatskerk) en archeologie (Heemtuin Muntendam) komen aan bod in de programma s voor de groepen 5 en 6. Tenslotte verdiepen de oudste leerlingen van de basisschool zich in de spitse praam Familietrouw (Veenkoloniaal Museum) en horen zij alles over het leven aan boord van een binnenschip. Ook ontdekken zij dat niet alleen patat uit aardappelen wordt gemaakt maar ook snoep (Van aardappel tot snoep met het Veenkoloniaal Museum) en staan zij stil bij de slachtoffers van het naziterreur in het project Stolpersteine. Een steen, een naam een herinnering. Pekela 17 juni in OBS De Linde Burgemeester Meindert Schollema nam het eerste exemplaar van het prentenboek (een uitgave van Erfgoedpartners) Het nieuwe oude huis in ontvangst. De heer Schollema maakte een deel van de les rond dit prentenboek mee die de leerlingen van groep twee kregen. Ons Pekela is, anders dan de andere trajecten, een digitaal traject en is opgezet in samenwerking met de scholen en het project Ons Pekela. Het traject bestaat uit de volgende onderdelen: groepen 1 en 2 De molenmuis (molen De Onrust Oude Pekela) en Het nieuwe ouder huis; groepen 3 en 4 De kiepkerel (Bik-er) en De groeten van Klaasje (Bibliotheek/Archief); groepen 5 en 6 Kwartet in de kerk (Stichting Oude Groninger Kerken/Willibrorduskerk) en Met karton de ruimte in (Bik-er); groepen 7 en 8 Met karton de ruimte in (BIK-er); Schip vol verhalen (Veenkoloniaal Museum Veendam); Van aardappel tot snoep (Veenkoloniaal Museum Veendam); Stolpersteine. Een steen, een naam, een herinnering; groep 8 Ons Pekela. Het project Ons Pekela is indertijd opgezet door de bibliotheek, het Dollard College en CultuurClick Groningen. De gemeente Winsum is aangehaakt bij bestaande projecten. In 2015 zijn de voorbereidingen voor de volgende gemeenten van start gegaan: Bellingwedde, Grootegast, Zuidhorn en Oldambt. De planning is om deze trajecten in 2016 te presenteren. Oktobermaand Kindermaand Alle kinderen in de basisschoolleeftijd hebben tijdens Oktobermaand Kindermaand de kans om gratis kennis te maken met kunst en cultuur in Groningen, Drenthe en een klein beetje Friesland. Dit is mogelijk door de inzet van veel organisaties, waaronder de gemeenten in Groningen. Vrijwel alle Groningse burgemeesters lazen op de derde woensdag in september tijdens de zogenaamde burgemeestersactie de kinderen van groep 1 en 2 van een school uit hun gemeente voor uit het prentenboek Het nieuwe oude huis, geschreven door Tjibbe Veldkamp en geïllustreerd door Hans Prij. Het boek is een initiatief van Erfgoedpartners. De voorbereidingen voor Oktobermaand Kindermaan zijn begonnen in april. Aan Oktobermaand Kindermaand deden in kinderen mee en 35 organisaties. Er werden per weekeinde tientallen activiteiten aangeboden. Molenleskist De molenleskist is ook in 2015 gebruikt. Met de inhoud van deze kist kunnen leerkrachten op de basisschool, samen met de molenaar als gast, de kinderen vertrouwd maken met de werking van een molen en alles wat daar bij komt kijken. Daarna bezoeken zij de molen, waar de molenaar ze ontvangt en laat zien hoe een echte molen er uit ziet. In 2015 zijn drie nieuwe leskisten gemaakt - voor Winsum, Bellingwedde en Slochteren - zodat het totaal nu op zes komt.

10 Een van de kisten staat bij het Molenhuis en kan worden geleend, in 2015 is dat twee maal gebeurd (door molenaars uit Slochteren en Kantens). De andere staan permanent bij een molen(stichting) en worden in de betreffende regio gebruikt. Naast de drie eerder genoemde nieuwe locaties zijn dat Winschoten en Ten Boer. De kisten worden door individuele molenaars ingezet, maar pas nadat zij door het Molenhuis een korte instructie over de toepassing van de kist hebben gekregen. Daarnaast worden de kisten gebruikt bij in de volgende erfgoededucatietrajecten : De Marne, Eemsmond, Leek, Marum, Menterwolde, Pekela, Slochteren en Winsum. Regionale samenwerking Wad een workshop Belevings- en onderzoekstochten Erfgoedpartners organiseerde in 2015, samen met wetenschappers van de Stichting Verdronken Geschiedenis, Staatsbosbeheer, Het Groninger Landschap en Landschapsbeheer Groningen, in het oostelijk waddengebied onderzoekstochten. Naast onderzoek naar onbekende geschiedenis is een belangrijk doel de inwoners van het kustgebied bekend te maken met de eigen geschiedenis. Er is nog veel onbekend over de ontwikkeling van het Groninger waddengebied. Aan de hand van de verschillende thema s hebben wetenschappers met hulp van bewoners grondboringen gedaan. Zo onderzochten inwoners van Den Andel de ontstaansgeschiedenis van hun dorp. De tochten zijn financieel mogelijk door bijdragen van het Activiteitenbudget van de provincie Groningen, Levende Dorpen en de gemeente Eemsmond. Zoektocht naar Heffezand Twee keer werd onder leiding van professionele boorders en wetenschappers in dit dynamische waddengebied een boottocht ondernomen op zoek naar het verdwenen eiland Heffezand: op 19 april en op 12 juni. Ofschoon de expedities enkele puzzelstukjes en interessante vondsten opleverden, is Heffezand nog niet gelokaliseerd. Na afloop werden schelpen en veen geanalyseerd door de RUG. Bodemonderzoek rondom Pieterburen Op 20 juni is er op verschillende plaatsen bij Pieterburen onderzoek verricht naar de ontwikkeling van het landschap. Deze veldwerkdag was een initiatief van Landschapsbeheer Groningen en Erfgoedpartners. De kolken zijn onderzocht door vrijwilligers onder leiding van fysisch geograaf Anja Verbers. Van een korte brede sloot kon worden aangetoond dat het om een kolk gaat. Het is gelukt om de grootte van de kolk in beeld te krijgen door langs twee lijnen te boren. Ook is er geboord op een opmerkelijk hoge plek achter de haven van Pieterburen, die in de volksmond Martensploatske wordt genoemd. Uit de grondboringen, uitgevoerd in samenwerking met archeologe Isabel van der Velde en C14 deskundige Harm Jan Streurman bleek, bleek dat dit een natuurlijke ophoging (van

11 enkele meters!) is, gevormd door opslibbing van zand. Waarschijnlijk is deze plek al van voor de bedijking bewoond geweest. De boringen werden verricht met een groot aantal enthousiaste vrijwilligers en heeft mensen aangespoord om verder op onderzoek te gaan. Grondboringen en rondom Den Andel Op 19 september maakten bewoners van Den Andel een educatieve boottocht met ms De Noordster naar het Lutjewad waar ooit het eiland Heffezand lag. Van deze boottocht is door filmmaakster Liefke Knol een documentaire gemaakt. De boottocht was bedoeld om de deelnemers onderweg enthousiast te maken voor een aantal grondboringen in en rondom Den Andel waarvan de eerste plaatshad op 3 oktober. Met behulp van deze grondboringen gingen de inwoners op zoek naar de pleistocene ondergrond van het dorp. Deze laag bepaalt tot vandaag de ontwikkelingsgeschiedenis van het Hogeland. Erfgoeddag 17 oktober: Leven op de grens van land en water De Erfgoeddag 2015 was gesitueerd in de Eemshaven. Een van de programmaonderdelen was een zoektocht naar de verdwenen en dichtgeslibde Oer-Eems. Ook kinderen konden meedoen aan de zoektocht door in de buurt van poldermolen De Goliath onder leiding van een deskundige met een boortje of schep onderzoek te doen. In de molen verzorgde molenaar Bart de Haan een presentatie over De Goliath terwijl molengids Marinus van der Heide in het informatiecentrum vertelde over het ontstaan van de Eemspolder. Architectuurhistoricus Sanne Tillema liet in de molen zien hoe je de bouwgeschiedenis kunt herkennen. De kerk van Oosteinde werd speciaal voor de Erfgoeddag opengesteld. Arie de Jager, medewerker van Erfgoedpartners, legde uit hoe je het beste (antieke) spullen kunt onderhouden. Gea Straat verzorgde namens de Historische Vereniging Hunsingo een lezing over het leven op de grens van land en water. Het Van Oeckelenorgel uit 1874 werd bespeeld door Rudi Diekstra. Zo n zeventig mensen konden op deze Erfgoeddag worden begroet.

12 Platforms Gemiddeld twee keer per jaar (voor- en najaar) worden voor ieder platform bijeenkomsten georganiseerd. De platformbijeenkomsten dienen als ontmoetingsplaats voor medewerkers die zich binnen de verschillende erfgoedinstellingen bezighouden met dezelfde werkzaamheden. Het platform wil met name collegiaal overleg zijn: het uitwisselen van ontwikkelingen en het leren van elkaars ervaringen. Daarom wordt voor vrijwel iedere bijeenkomst Rondje instellingen als agendapunt opgenomen. Platform educatie In het platform educatie van 5 februari stond het beleid van de Stichting Oude Groninger Kerken ten aanzien van erfgoededucatie centraal. Agmar van Rijn verzorgde een inleiding over de aanpak en uitwerking van het educatiebeleid van de stichting, welke keuzes er gemaakt worden en waarom bepaalde activiteiten wel of niet (meer) worden uitgevoerd. Directeurenoverleg Op 10 maart stonden de provinciale cultuurnota, het digitaliseringsproject Collecties on-line, nut en noodzaak van steuninstellingen en de werkdruk binnen musea op de agenda. Op 15 september was Hans Poll, directeur van Marketing Groningen te gast. Hij hield een inleiding over de nieuwe structuur van De Verhalen van Groningen. Het project is nu ondergebracht in een aparte stichting, die nauw verbonden is met Marketing Groningen. Op 11 november had in klein comité een overleg plaats tussen de musea, De Verhalen van Groningen en Erfgoedpartners waarin ondermeer de verhouding tussen De Verhalen en de erfgoedinstellingen in Groningen werd besproken. Platformbijeenkomst veiligheidszorg De jaarlijkse platformbijeenkomst veiligheidszorg had deze keer plaats op 19 maart. De bijeenkomst viel uiteen in twee delen. Het eerste deel werd gehouden in het Groninger Museum. Rob van Straten, hoofd beveiliging van het museum, verzorgde een rondleiding met betrekking tot veiligheidsaspecten die genomen zijn voor de tentoonstelling Het geheim van Dresden - Van Rembrandt tot Canaletto. Tijdens het tweede deel, bij Erfgoedpartners, werden praktijkervaringen gedeeld en kwam de stand van zaken met betrekking tot veiligheidszorg en calamiteitenplan aan de orde. Platform Borgen In het overleg van 7 april werd gesproken over een gemeenschappelijke webpagina voor de borgen, de herijking van het borgenboekje, samenwerking binnen de Noordelijke Lustwarande en afstemming met de Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen. In de najaarsbijeenkomst op 6 oktober stond het Projectvoorstel Groninger Borgtuinen op de agenda. In het projectvoorstel zijn de plannen voor borgtuinen en voor een nieuwe website/brochure opgenomen. Het voorstel is opgebouwd rond de onderdelen inventarisatie, participatie en zichtbaarheid. Het project zal ingediend worden bij het activiteitenbudget van de provincie. Platform Instandhouding voor moleneigenaren Op 28 april stond het platform in het teken van nut en noodzaak van bouwhistorisch onderzoek bij molens. Molenaar Henk Pot gaf een toelichting op de restauratie en het onderhoud van molen De Zwaluw in Nieuwe Pekela.

13 Kijkje in de keuken De voorjaarsbijeenkomst van Kijkje in de keuken was op 12 februari in MOW - Museum de Oude Wolden in Bellingwolde. De ochtend stond in het teken van het gastmuseum: beleidsplan, organisatie, behoud en beheer, publiek en presentatie kwamen daarbij aan de orde. Directeur Obby Veenstra hield na de lunch een inleiding over het MOW en sociale media/online presentatie. Daarna verzorgde Michel Aaldering, regio-coördinator/marketeer bij Marketing Groningen, een inleiding over wat Marketing Groningen kan betekenen voor de erfgoedinstellingen. Panel van deskundigen Op 15 oktober was Kijkje in de keuken te gast in Museum t Rieuw en het Noordelijk Archeologisch Depot (NAD), beide in Nuis. Na het ochtendgedeelte, waarin Het verhaal van t Rieuw : beleidsplan, organisatie, behoud en beheer, publiek en presentatie centraal stond en de rondleiding door het museum was er na de lunch en Het verhaal van het NAD. In het depot behandelde een panel van deskundigen allerlei aspecten rond behoud en beheer van houten en metalen voorwerpen, het zowel actief als passief conserveren en restaureren. Cursussen Op 26 maart had de cursus Werken met Adlib plaats. De cursus werd gegeven door Tom Heyne en Arie de Jager. Er waren twaalf deelnemers. Op 9 april gaf Tom Heyne voor medewerkers van het Noord-Nederlands Trein & Tram Museum in Zuidbroek de in-company training Klantgericht handelen. Voor het Landelijk Gilde van vrijwillig molenaars gaven Tom Heyne en Arjen Strijkstra op 6 juni een instructiedag voor landelijke docenten cursus molengids in Nijkerk. Het landelijk Gilde wil de Groninger cursus landelijk verspreiden. Het is de bedoeling dat de deelnemers op den duur zelf in hun eigen provincies de cursus tot molengids zullen aanbieden. Voor medewerkers van de (informatie)balie van MOW de Oude Wolden verzorgde Tom Heyne op 16 november een in-company training klantvriendelijkheid.

14 Over ons Bedrijfsfilosofie Erfgoedpartners is een expertisecentrum op het gebied van musea (beleid, collectiebeheer en educatie), molenonderhoud (subsidieregelingen en beleid) en erfgoededucatie/cultuuronderwijs: erfgoedinstellingen doen veelvuldig een beroep op de deskundigheid van onze medewerkers. Advies en ondersteuning kan kortdurend zijn maar ook langere begeleiding vergen. Hierbij kan gedacht worden aan zaken rond beleid en bestuur, behoud en beheer en publieksbereik. Medewerkers van Erfgoedpartners wonen regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land bij. Zo blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met erfgoedinstellingen in Groningen. Er zijn derhalve contacten met het STEK (Stichting Erfgoed Kennis), het erfgoededucatie overleg, OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland), LCM (Landelijk Contact voor Museumconsulenten) en de Molenadviesraad van de Vereniging De Hollandsche Molen. Bureau De interne organisatie werkt voor 35% voor het Molenhuis en voor 65% voor het Museumhuis. In 2015 waren de volgende personen werkzaam voor Erfgoedpartners: Roeli Broekhuis Tineke de Danschutter Gea Geertsema Tom Heyne Frank Houwaard Roely Klok Anna van der Molen Yvonne Nijlunsing Thea Pol Arie de Jager Hülya Çağan Externe experts Franjola van Hellemond Frans Driesens adviseur organisatie, beleid en projectontwikkeling, directeur (36 uur) consulent erfgoed en publiek (24 uur) bureaucoördinatie en financiën (24 uur) opleidingsmogelijkheden (8 uur) administratie algemeen en documentatie, coördinator Molenarchief (32 uur) gesubsidieerd vanwege de gemeente Groningen. Per 1 juli als gepensioneerde vrijwilliger 24 uur per week werkzaam projecten (16 uur) projecten (16 uur) consulent Behoud en Beheer (8 uur) communicatie/public relations, relatiebeheer (32 uur) veiligheidszorg (vrijwilliger 12 uur) interieurverzorgster (4 uur) museumadviseur systeembeheerder/webmaster

15 Projectmedewerkers Arjen Strijkstra wordt ingeschakeld voor de cursus molengids Vrijwillige medewerkers Jaap van Driel en Willem Jans, Molenarchief en Joep Gründemann, biotoopwachter Werkervaringsplaats Sanne Tillema projecten (24 uur) Bestuur Het bestuur hanteert de code cultural governance en heeft een duidelijke profielschets voor de werving van nieuwe bestuursleden. De zittingstermijn is twee keer vier jaar, met uitzondering van de zetel die door het Groninger Museum wordt ingevuld. In 2015 zaten in het bestuur: Erik Triemstra, voorzitter, Henk Steegstra, penningmeester, Mabel Schalij, secretaris, Tony Dam, lid vanuit molenwereld, Grieto de Vries, lid vanuit molenwereld, Caspar Martens, lid vanuit Groninger Museum, en Jan Wiebe van Veen, lid vanuit de museumwereld. Nieuwe leden In 2015 sloot zich aan als lid de Stichting Folkingestraat Synagoge in Groningen. De Stichting Historische Verenigingen Westerkwartier (SHVW) bedankte waarmee de stand gelijkt blijft: 58 aangesloten instellingen. Molenorganisaties De bijna 90 molens in Groningen zijn ondergebracht bij 29 eigenaren:10 gemeenten, 6 particulieren, 12 molenstichtingen, 1 waterschap en 1 meerschap. Platform Borgen Voor het platform borgen worden de 16 borgen van de voormalige borgenstichting uitgenodigd. Archeologische informatiepunten De provincie kent vier archeologische informatiepunten waarvoor werkzaamheden worden verricht. Nieuwsbrief Erfgoedloper De activiteiten van Erfgoedpartners worden toegelicht in de digitale nieuwsbrief Erfgoedloper. Erfgoedloper verschijnt iedere twee weken op vrijdag. De nieuwsbrief behandelt steeds (de voortgang van) projecten van Erfgoedpartners.