Transcriptie

1 NUMMER 78, 25 JULI 2014 Zomeruitgave De Erfgoedloper bevat in iedere editie informatie over het werk van Erfgoedpartners: over projecten, cursussen en platforms en activiteiten die in uitvoering zijn of die op stapel staan. Het zomernummer vormt daarop een uitzondering als wij terugblikken op de eerste zes maanden van het jaar. Het afgelopen half jaar is er veel gebeurd: tijd om de balans op te maken. Uit de reacties merken wij dat de nieuwsbrief goed wordt ontvangen. Geregeld vragen mensen of zij zich ook kunnen abonneren op Erfgoedloper. Het bereik is soms groter dan wij vermoeden, vaak wordt de nieuwsbrief doorgestuurd. In ieder geval maken wij ieder nummer steeds met veel plezier. Wij hopen dan ook nog lang door te kunnen gaan Ons beleidsplan Erfgoedpartners Groningen: samen werken aan cultureel erfgoed is leidraad bij deze halfjaarrapportage die op dezelfde manier is ingedeeld, namelijk Steuninstelling, Expertisecentrum en Kracht van de regio. Aan de slag ; Foto: Openluchtmuseum Het Hoogeland Warffum Visie Erfgoedpartners: Erfgoedpartners wil voor cultureel erfgoed in de provincie Groningen de steunfunctie zijn waar professionals en vrijwilligers terecht kunnen zodat ambities gerealiseerd kunnen worden. Samenwerking is daarbij het sleutelbegrip. Steuninstelling Het Groninger Molenhuis en het Museumhuis Groningen zijn sinds 2013 Erfgoedpartners. Hoewel nog steeds afzonderlijk zichtbaar voor de achterban, zijn Molenhuis en Museumhuis zich het afgelopen haf jaar meer en meer gaan profileren als Erfgoedpartners, zeker bij ambtelijke contacten. Dat uit zich ondermeer in de correspondentie, persberichten en ook aan de telefoon. Tegelijkertijd ligt het soms meer voor de hand om als Museumhuis of als Molenhuis naar buiten te treden. Zo is het persbericht over de toegekende provinciale restauratiesubsidie voor drie monumentale molens bewust verzonden als Groninger Molenhuis. Maar we merken dat het begrip Erfgoedpartners steeds meer ingeburgerd en vertrouwd raakt. Erfgoedpartners is geen dichtgetimmerde organisatie: wij staan open voor aansluiting door andere koepels.

2 Samenwerking staat voor ons hoog in het vaandel, zowel het stimuleren van als zelf samenwerking zoeken. Een goed voorbeeld zijn de erfgoededucatietrajecten, die wij met Kunststation C ontwikkelden en nog ontwikkelen voor diverse gemeenten. Ook Oktobermaand Kindermaand, Collectiewacht, Molens zonder grenzen en Levend Erfgoed (Memento Mori) zijn alleen mogelijk als partners elkaar vinden. Deskundigheid Als steuninstelling besteden wij veel aandacht aan deskundigheidsbevordering. Cursussen en platforms worden regelmatig zowel aangeboden als afgenomen. Behalve het vermeerderen van kennis bieden zij ook de mogelijkheid voor ontmoeting en kennisuitwisseling en overdracht. Ook kunnen ervaringen worden gedeeld en knelpunten besproken. Daarnaast kunnen platforms aanleiding geven tot het ontstaan van nieuwe projecten. Om de onderlinge contacten te bevorderen is op verzoek van de musea dit voorjaar door ons een nieuwe Erfgoedkaart uitgegeven, waarmee medewerkers van instellingen die zijn aangesloten bij Erfgoedpartners, Museumhuis gratis bij collegainstellingen een bezoek kunnen brengen. Promotie Erfgoedpartners is verantwoordelijk voor de promotie van de sector als geheel. Dat doen wij door persberichten te versturen maar ook door de uitgave van het digitaal tijdschrift Erfgoed in Zicht, dat begin juni voor het eerst verscheen. Het Museummagazine voor Noord-Nederland en Noord- Duitsland is al jarenlang een vertrouwde verschijning en kan nog immer op veel respons rekenen. Daarnaast hebben we in samenwerking met Scholma Druk de site ontwikkeld. Platformbijeenkomsten Gemiddeld twee keer per jaar (voor- en najaar) worden voor ieder platform bijeenkomsten georganiseerd. De platformbijeenkomsten dienen als ontmoetingsplaats voor medewerkers die zich binnen de verschillende erfgoedinstellingen bezighouden met dezelfde werkzaamheden. Het platform wil met name collegiaal overleg zijn: het uitwisselen van ontwikkelingen en het leren van elkaars ervaringen. Daarom wordt voor vrijwel iedere bijeenkomst Rondje instellingen als agendapunt opgenomen. Directeurenoverleg musea: dit overleg, dat bedoeld is voor musea met een professionele directeur, sprak onder andere over de (financiële) gevolgen voor de musea van de gemeentelijke herindeling. De nieuwe hoofdredacteur van Het Verhaal van Groningen was te gast, die de (nieuwe) koers van de organisatie uiteen zette. In een extra bijeenkomst werden de subsidiemogelijkheden die het Mondriaan fonds biedt voor samenwerkende musea besproken. Ook werd een toelichting gegeven op de plannen voor grensoverschrijdende samenwerking die vorm gekregen hebben in het plan Vitaal Eems- en Aa s Gebied. Platform educatie: Dit platform wordt bezocht door vertegenwoordigers van erfgoed- en kunstinstellingen maar ook door medewerkers van onderwijskoepels en Pabo s. Het voorjaarsoverleg besteedde vooral aandacht aan Cultuureducatie met Kwaliteit, met de nadruk op de cursus Erfgoedjuf en erfgoedmeester. Enkele cursisten gaven een korte presentatie van de praktijkopdracht die ze uitvoerden.

3 Het Platform Borgen had dit voorjaar het karakter van een kijkje in de keuken. Het platform was namelijk te gast in de borg Welgelegen in Sappemeer waar men kon kennismaken met de organisatie. Verder was een vertegenwoordiger van Landschapsbeheer Groningen te gast. Zij informeerde over twee projecten, namelijk over een project voor de noordelijke zone van de provincie in samenwerking met Friesland met focus op landgoederen en borgterreinen. Voor de regio Groningen-Assen met focus op een project gericht op het beleefbaar maken van verborgen borgen. Het Platform Instandhouding molens voor moleneigenaren. Verschillende zaken passeerden de revue waaronder een presentatie die het Molenhuis heeft laten maken die door moleneigenaren gebruikt kan worden om informatie te geven aan overheden en fondsen. Ook kwam de gezamenlijke subsidieaanvraag bij de provincie voor de restauratie van drie molens ter sprake en het belang van het doen van bouw- en cultuurhistorisch onderzoek. Het Platform Onderhoud molens voor technisch adviseurs van Groninger had een themabijeenkomst over aardbevingsschade aan Groninger molens waarvoor een vertegenwoordiger van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed als gastspreker was uitgenodigd. Promotie erfgoedsector Groningen kent relatief veel kleine erfgoedinstellingen, die niet altijd in staat zijn om op eigen kracht voor (grootschalige) promotie te zorgen. Erfgoedpartners heeft een taak om voor de sector als geheel aandacht te vragen, maar kan ook op individuele schaal professionele concepten uitwerken. Promotie is dikwijls gebaat bij een gemeenschappelijke aanpak. Dat doen wij door: Het uitgeven van de Zelfzwichter, het kwartaalblad van de Groninger molenwereld. De organisatie van het Groninger Molenweekend in juni, waaraan van de 84 monumentale molens zo n 70 meededen, vaak met een speciaal inhoudelijk programma. Het thema in 2014 was Naar de molen. Het uitgeven van het Museummagazine Noord-Nederland - Noord- Duitsland. Hierbij wordt in Nederland samengewerkt met Friesland en Drenthe en de Duitse partners Ost-Friesland, Oldenburg- Bremen en Emsland en Elbe-Weser-Dreieck. De website voor het aankondigen van culturele activiteiten. De activiteiten worden tegelijkertijd zichtbaar op de Agenda Groningen van Scholma Druk in Bedum. De website een publiekssite met informatie en verhalen over Groninger molens. In verband met Tocht om de Noord, die zich deze editie voornamelijk afspeelt in het Westerkwartier, is dit voorjaar vooral de informatie over de molens uit dit gebied geplaatst op de site. De uitgave vier keer per jaar van het digitale tijdschrift Erfgoed in Zicht, met informatie over de erfgoedsector. Het eerste nummer verscheen in juni en was een themanummer over borgen. Het jaarlijks organiseren van een erfgoeddag/molenvriendendag; in oktober 2013 stond het erfgoed in en rondom Stedum op het programma. Dit najaar wordt de erfgoeddag gekoppeld aan het tweedaagse wandelevenement in september Tocht om de Noord, dat deze keer Ontdek de ziel van de Groninger molen als thema heeft. Erfgoedpartners, Molenhuis is betrokken bij de organisatie.

4 Landelijke projecten worden ook via Erfgoedpartners doorgegeven en aangeboden. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de Maand van de Geschiedenis. De landelijke organisatie is ondergebracht bij het Nederlands Openluchtmuseum. Via de erfgoedhuizen worden deelnemers geworven. De komende maand van de geschiedenis, die in oktober plaatsvindt, heeft als thema Vriend en Vijand, een thema dat ondermeer aansluit bij de aandacht dit jaar voor de Eerste Wereldoorlog die honderd jaar geleden uitbrak. Samenwerking Erfgoed wint aan kracht als organisaties samenwerken, als zij gezamenlijk één verhaal van Groningen vertellen, zeker in onze dunbevolkte regio. Dit komt enerzijds ten goede aan de bewoners van het gebied en anderzijds voldoet het aan een behoefte van de bezoekers aan dit gebied. Het is ook goed voor de erfgoedinstellingen in Groningen, want door het bundelen van de krachten kan een grotere doelgroep worden bereikt en bediend op het gebied van deskundigheidsbevordering, advisering en samenwerkingsprojecten. Daarom zet Erfgoedpartners in op projecten die samenwerking ondersteunen. Rouwbroche met mensenhaar Een goed voorbeeld van grensoverschrijdende samenwerking is Levend Erfgoed (Memento Mori) met drie Nederlandse en twee Duitse musea, de Rijksuniversiteit Groningen, de Fryske Akademy, de Ostfriesische Landschaft en Erfgoedpartners Museumhuis. Binnen het project buigen de vijf musea zich over de vraag of ze samen een digitaal museum kunnen opzetten rond het thema sterven en begraven. Een ander doel is om te onderzoeken of het werkt wanneer alleen de zoektermen (thesaurus) worden vertaald, zodat je via een Nederlandse zoekterm een Duitstalige treffer kunt krijgen en andersom. Drie molenrestauraties dankzij samenwerking De Provincie Groningen honoreerde de subsidieaanvraag voor de restauratie van drie molens. Het gaat om korenmolen Eureka in Wetsinge van Molenstichting Winsum, korenmolen Wilhelmina in Groningen van Molenstichting Hunsingo en poldermolen Groote Polder in Slochteren van de Slochter Molenstichting. Het bijzondere van deze aanvraag was dat de moleneigenaren uit Groningen besloten om samen op te trekken en een keuze te maken voor die molens die restauratie het meest nodig hadden. Het Groninger Molenhuis coördineerde de samenwerking en bemiddelde bij de cofinanciering. De Groningse aanpak kon op sympathie van de fondsen en de provincie rekenen. Belangrijk is dat molenorganisaties steeds vaker publieksbereik hoog in het vaandel hebben. Expertisecentrum Erfgoedpartners is een expertisecentrum op het gebied van musea (beleid, collectiebeheer en educatie), molenonderhoud (subsidieregelingen en beleid) en erfgoededucatie/cultuuronderwijs: erfgoedinstellingen doen veelvuldig een beroep op de deskundigheid van onze medewerkers. Advies en ondersteuning kan kortdurend zijn maar ook langere begeleiding vergen. Hierbij kan gedacht worden aan zaken rond beleid en bestuur, behoud en beheer en publieksbereik. Medewerkers van Erfgoedpartners wonen regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land bij. Zo blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met erfgoedinstellingen in Groningen. Er zijn derhalve contacten met het STEK (Stichting Erfgoed Kennis), het erfgoededucatie overleg, OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland),

5 LCM (Landelijk Contact voor Museumconsulenten) en de Molenadviesraad van de Vereniging De Hollandsche Molen. De komende maanden wil Erfgoedpartners zich met de musea inzetten voor digitalisering van collecties, waar mogelijk in samenhang met het gebruik van nieuwe media om nieuwe doelgroepen te benaderen. Wanneer meerdere organisaties dezelfde vragen hebben, kiezen we voor een gezamenlijke aanpak. Dit gebeurt bij de volgende onderwerpen: In het project Collectiewacht werd vanaf november 2013 met de collectiebeheerders van vijf musea met een scheepvaart gerelateerde collectie een pilot uitgevoerd om te komen tot een structurele verbetering van het behoud en beheer van hun collectie. Onder leiding van Erfgoedpartners Museumhuis zal, nu de pilotfase is afgesloten, een zogenaamde Ondersteuningsplatform Behoud en Beheer actief worden. Daarin kunnen organisaties met een collectie gebruik maken van de door deze pilot bijeengebrachte expertise. Erfgoededucatie De molenmuis is vaste gast binnen de erfgoededucatietrajecten Erfgoededucatietrajecten Dankzij de regeling Cultuureducatie met kwaliteit is het mogelijk om voor steeds meer gemeenten erfgoededucatietrajecten te ontwikkelen. Deze trajecten ontstaan op verzoek van de scholen en in samenwerking met de erfgoedinstellingen binnen een gebied. Scholen en erfgoedinstellingen gaan voor meerdere jaren een samenwerking met elkaar aan. Eemsmond, Marum en Leek beten het spits af. De trajecten voor De Marne en Slochteren zijn in ontwikkeling en kunnen binnenkort worden gepresenteerd. De trajecten voor Veendam, Pekela en Stadskanaal staan klaar om te beginnen: scholen hebben een intentieverklaring getekend en erfgoedinstellingen willen aan de slag. De gemeenten Menterwolde en Bellingwedde met hun scholen hebben aangegeven dat zij willen starten. Met de gemeenten Zuidhorn, Oldambt en Grootegast zijn de eerste gesprekken gevoerd. Erfgoedjuf- en erfgoedmeester Cultuureducatie met kwaliteit maakte het ook mogelijk om erfgoedjuffen en meesters op te leiden. Van januari tot en met maart werd de cursus voor het eerst gehouden. De cursus, bestaande uit 10 lessen, werd deels in het Museumhuis en deels op locatie gegeven. Deze erfgoeddocenten moeten een brug kunnen vormen tussen cultuuronderwijs en cultureel erfgoed. Dit najaar wordt een tweede cursus gehouden. Deskundigheidsbevordering In het cursusaanbod van Erfgoedpartners is het mogelijk om cursussen af te nemen die in het Museumhuis/Molenhuis worden gegeven. Een opkomende markt zijn de cursussen op locatie. De consulenten van Erfgoedpartners komen steeds vaker in de erfgoedinstelling zelf een cursus verzorgen. Na de zomervakantie wordt het cursusaanbod voor dit najaar gepresenteerd.

6 Cursus Klantgericht denken Een incompany training voor medewerkers van Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum op 10 maart met de docenten Tom Heyne en Roely Klok. Cursus Werken met nieuwe media De vraag hoe kun je sociale media laten werken voor een culturele instelling? stond op 31 maart centraal op de cursus Werken met nieuwe media, die werd verzorgd door Sylvia Jansen (Marketinghulp MKB) in het Museumhuis/Molenhuis. Informatiebijeenkomst Museaal denken en handelen Tom Heyne en Arie de Jager verzorgden op 3 april in het Abel Tasmankabinet in Lutjegast voor het bestuur een informatiebijeenkomst museaal denken en handelen. Cursus Klantgericht denken De medewerkers van het Visserijmuseum Zoutkamp ontvingen op 10 april Tom Heyne, die daar een cursus klantgericht denken verzorgde. Terugkomavond molengidsen De afgelopen jaren zijn bijna 100 molengidsen opgeleid. Om ook toekomstige molengidsen goed te kunnen opleiden werd op 17 april in het Molenhuis een zogenaamde terugkomavond belegd. Ervaringen werden uitgewisseld en geïnventariseerd en contacten met medecursisten hernieuwd of aangeknoopt. Op deze avond, die werd geleid door Tom Heyne en Anna van der Molen, werd ook het nieuwe molenembleem gepresenteerd zodat molengidsen (nog beter) herkenbaar zijn voor bezoekers. Incompany bijeenkomst Museaal denken en handelen Voor medewerkers van het Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek op 24 april door Tom Heyne en Arie de Jager. Kijkje in de keuken Op 8 mei vond de voorjaarsbijeenkomst van Kijkje in de keuken plaats. Gastmuseum was het Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek. Het werken in een vrijwilligersorganisatie stond deze keer centraal: hoe houd je een erfgoedorganisatie vitaal en gezond, alle betrokkenen tevreden en met de neus dezelfde kant op. Het voortdurende samenspel tussen bestuur, de kartrekkers en de vrijwilligers. De bijeenkomst werd geleid door Tom Heyne en Roely Klok. Incompany training Tom Heyne verzorgde voor medewerkers van De Buitenplaats in Eelde op 12 mei een incompany training klantgericht handelen. Workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand Kindermaand In Museum Het Behouden Blik In het Museumhuis/Molenhuis had op 14 mei een workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand Kindermaand plaats. Aan de hand van voorbeelden van activiteiten werd de manifestatie uitgelegd. Carin van de Wal van Museum Het Behouden Blik in Uithuizermeeden vertelde over haar ervaring met Oktobermaand Kindermaand. De inspiratieochtend stond onder leiding van Anna van der Molen.

7 Introductiebijeenkomst Cultuurkalender Groningen Om (toekomstige) gebruikers wegwijs te maken op de website organiseerde Erfgoedpartners een introductiebijeenkomst op 20 mei. Informatiebijeenkomst over crowdfunding en andere subsidiemogelijkheden Op 2 juni gaf Nico Voskamp van voordekunst.nl in het Museumhuis/Molenhuis een workshop crowdfunding specifiek voor de erfgoedsector. Daarnaast informeerde Roeli Broekhuis over de verschillende provinciale fondsen die er zijn en welke subsidiemogelijkheden zij bieden. In voorbereiding: Bijeenkomst Open data en erfgoed Later dit jaar heeft in het Museumhuis/Molenhuis een bijeenkomst Open data en erfgoed plaats. Open data is een project van de gemeenschappelijke overheden. De Provincie Groningen vindt het beschikbaar stelen van open data van groot belang. Bij deze bijeenkomst wordt de erfgoedsector geïnformeerd op welke wijze zij ook aan open data kunnen bijdragen of natuurlijk van deze data kunnen profiteren. Cultuureducatie met Kwaliteit Groningen In de jaren is extra geld beschikbaar om de kwaliteit van cultuureducatie te stimuleren. In Groningen zorgen Kunststation C, IVAK de cultuurfabriek, Vrijdag (voorheen Kunstencentrum) en Erfgoedpartners voor de uitvoering van de regeling. Kracht van de regio De slag bij Heiligerlee in 1568 maakt deel uit van de culturele biografie van Groningen; foto Agnes Tonkes Groningen kent een groot en kleurrijk pallet aan erfgoedinstellingen en mensen die zich met erfgoed bezighouden, die tezamen de culturele biografie van Groningen vormen. Een regio wint aan kracht als instellingen elkaar versterken en samenwerken. Erfgoedpartners wil die samenwerking stimuleren waardoor het publieksbereik wordt vergroot en bezoekers worden gemotiveerd om de regio te bezoeken. Ook kunnen betere presentaties worden gerealiseerd en de betrokkenheid van inwoners met de eigen regio worden verhoogd. Daardoor ontstaat een positieve uitstraling. In dit proces willen wij vooral regisseur zijn en de belangrijkste spelers met elkaar verbinden. Erfgoedpartners zoekt actief samenwerking met organisaties met aanvullende expertise zodat efficiënt en doelmatig gewerkt kan worden. Erfgoedpartners is voor de volgende projecten verantwoordelijk: Stolpersteine - het verhaal achter de namen is een samenwerkingsproject tussen het Museumhuis, journalist Cees Stolk en Liefke Knol AV Produkties. Zij maakten samen documentaires over mensen die slachtoffer zijn geworden van de Duitse bezetter en de invloed die dit na jaren nog heeft op hun nabestaanden. Vincent Hazelhoff schreef de biografieën van de slachtoffers, in het kader van een stage voor zijn studie geschiedenis. Hij legde contacten met mensen of organisaties die Stolpersteine hadden aangevraagd en zorgde voor een goede ordening op de website van Het Verhaal van Groningen. Daar zijn de biografieën te lezen en de documentaires te bekijken.

8 Abt Emo lezing 2014 Op 6 juli had de tweede Abt Emo lezing plaats in de kerk van Wittewierum. Spreker was de bekende schrijver Frank Westerman. De tweejaarlijkse abt-emo-lezing is een initiatief van Erfgoedpartners en beeldend kunstenaar Ynskje Penning. De titel van de lezing was Open brief aan Arjen Robben. De schrijver doet een oproep aan de beroemde voetballer, die afkomstig is uit het gasbevingsgebied, zich als ambassadeur voor dit gebied op te werpen. In zijn voordracht greep Westerman ook terug op de beroemde Groninger abt Emo van Huizinge die in 1219 de verwoestende Marcellusvloed meemaakte. De lezing was een groot succes: de kerk was meer dan vol. Van deze lezing is, net als van de eerste, een speciaal cahier gemaakt. Agenda di 9 september Directeurenoverleg 10:00-12:00 uur Museumhuis za/zo sep Tocht om de Noord Westerkwartier wo 1 oktober Informatiebijeenkomst 09:30-12:30 uur Museumhuis Wegwijs in registratie di 7 oktober Platform borgen 10:00-12:00 uur Museumhuis Erfgoedloper is een uitgave van ERFGOEDPARTNERS: Museumhuis Groningen / Groninger Molenhuis Lopende Diep 8, 9712 NW Groningen t. (050) Reacties en kopij: pol@erfgoedpartners.nl. Wanneer u de Erfgoedloper niet langer wenst te ontvangen, kunt u dit aangeven door een bericht te sturen naar info@erfgoedpartners.nl.