Open Universiteit Nederland

Transcriptie

1 Adviesrapport Open Universiteit Nederland Instellingstoets kwaliteitszorg 17 november 2014

2

3 Adviesrapport Open Universiteit Nederland Instellingstoets kwaliteitszorg 17 november 2014 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 3

4 Inhoud

5 1 Samenvattend advies 6 2 Verantwoording Samenstelling van de auditcommissie Werkwijze van de commissie Opbouw van het adviesrapport en opzet van de hoofdstukken 12 3 Beschrijving van de instelling Algemene gegevens Profiel van de instelling Kengetallen per Beoordeling per standaard Standaard 1: Visie op de kwaliteit van het onderwijs Standaard 2: Beleid Standaard 3: Resultaten Standaard 4: Verbeterbeleid Standaard 5: Organisatie- en beslissingstructuur 26 5 Adviezen ter verbetering 30 6 Overzicht van het advies 32 Bijlage 1: Samenstelling van de commissie 34 Bijlage 2: Programma s locatiebezoeken 36 Bijlage 3: Overzicht van de bestudeerde documenten 40 Bijlage 4: Lijst met afkortingen 44 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 5

6 Hoofdstuk 1 Samenvattend advies

7 De Open Universiteit heeft in 2012 gekozen voor een positie als reguliere, niet-traditionele universiteit in het publieke bestel. Het profiel dat daarbij hoort is dat van dé universiteit voor deeltijdonderwijs in Nederland en Vlaanderen. Volgens de nieuwe visie die daarbij hoort ligt in het onderwijsaanbod van de OU niet langer de nadruk op de afzonderlijke onderwijsmodule of cursus maar op de bachelor- of masteropleiding als geheel. Dat heeft implicaties voor de inhoud en de vorm van het onderwijs. Studenten doorlopen een opleiding volgens een vast stramien en in een bepaald tempo. De Open Universiteit biedt studenten die zich aan deze intensievere vorm van onderwijs committeren ook meer begeleiding. De sinds 2007 wettelijk verruimde mogelijkheid voor het doen van onderzoek, stelt de universiteit daarnaast in staat om het wetenschappelijk karakter van de instelling verder te versterken. In de nieuwe visie is dat ook van wezenlijk belang. Het onderwijs wordt ontwikkeld door actieve onderzoekers en is ook qua vormgeving en in de uitvoering verweven met onderzoek. De commissie vindt de nieuwe visie coherent en consistent. De visie geeft richting aan de beleidsontwikkeling van het onderwijs, de beleidsontwikkeling van het onderzoek, de kwaliteitszorg en de organisatie en kan rekenen op draagkracht binnen de instelling. De commissie is daarom van oordeel dat de Open Universiteit voldoet aan standaard 1. De nieuwe visie is vooralsnog slechts ten dele vertaald in beleidsinstrumenten. Zo is een nieuw onderwijsmodel ingevoerd in de masterfase en is ook op een aantal andere relevante terreinen al wel sprake van concrete beleidsinstrumenten en concrete resultaten die zijn geboekt. De commissie is bijvoorbeeld onder de indruk van de manier waarop, zonder traditie in het disciplinair onderzoek, de universiteit vormgeeft aan het onderzoeksbeleid. Tevens is de commissie getroffen door de kwaliteit van het beleid ten aanzien van studenten met een functiebeperking. In de bachelorfase is nog geen nieuw onderwijsmodel ingevoerd, terwijl die betrekking heeft op het overgrote deel van het onderwijs dat studenten aan de Open Universiteit volgen. Welke consequenties de invoering van het nieuwe onderwijsmodel in de bachelorfase zou hebben voor de werkzaamheden van docenten en mentoren, de instroom van studenten en de financiële kaders, is nog niet in kaart gebracht. De commissie acht dit dermate van belang dat zij van oordeel is dat de Open Universiteit ten dele voldoet aan standaard 2. De evaluatie van onderwijs binnen de Open Universiteit is traditiegetrouw zeer sterk op het niveau van de cursussen. Op het niveau van de opleidingen is die de afgelopen jaren, mede met de komst van de opleidingsaccreditaties, gegroeid. In aansluiting op de visie heeft de instelling het instrumentarium op opleidingsniveau uitgebreid met een midterm review en enquêtes met betrekking tot de opleiding als geheel. Gezien de recente verplichtstelling van de midterm review heeft deze nog niet voor alle opleidingen plaatsgevonden. Wel stelt de commissie vast dat hiermee op het niveau van de opleidingen een goed beeld bestaat van de kwaliteit van het onderwijs. Op facultair niveau en op instellingsniveau wordt geaggregeerde informatie over de kwaliteit van het onderwijs gegenereerd en besproken. Deze informatie wordt door diverse gremia besproken en tot stand gebracht. De hoeveelheid gerichte informatie, waarmee de onderwijskwaliteit van de huidige faculteiten op het niveau van de instelling inzichtelijk is, is voor verbetering vatbaar. De instelling werkt aan de ontwikkeling van een dashboard waarmee sturingsinformatie wel tot stand wordt gebracht maar die is nu nog niet voorhanden. De commissie vindt echter dat een dergelijk dashboard, van het grootste belang is om de kwaliteitscycli op de verschillende niveaus (cursus, opleiding, faculteit, instelling) op adequate wijze met elkaar in verband te brengen. De commissie is daarom van oordeel dat de Open Universiteit ten dele voldoet aan standaard 3. De commissie stelt vast dat de Open Universiteit het onderwijs doorlopend verbetert. De verbetering vindt plaats naar aanleiding van evaluaties en past binnen de sterke kwaliteitscultuur die de commissie tijdens de bezoeken waarnam. De grote en ingrijpende veranderingen die recent hebben plaatsgevonden hebben alle het karakter van verbetering. De commissie is onder de indruk van de aanpak van de instelling hierbij. Het onderwijs, personeelsbeleid, het voorzieningenbeleid, de organisatie-inrichting, het bestuurs - model en de financiële sturing zijn door het College van Bestuur de afgelopen jaren gewijzigd en verbeterd. Een duidelijke agenda en prioritering, alsmede een goede aansluiting bij wat er binnen de organisatie op alle niveaus leeft, rechtvaardigen de verwachting dat dit proces de komende jaren goed zal worden voortgezet. De commissie is daarom van oordeel dat de Open Universiteit voldoet aan standaard 4. NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 7

8 Het bestuursmodel kenmerkt zich door een verticale lijn en horizontale afstemmings- en adviesorganen. In de verticale lijn zijn de drie faculteiten en twee diensten de belangrijkste eenheden. Het bestuur bespreekt de voortgang van de eenheden op basis van de planning- en control cyclus. De commissie stelt vast dat de bevoegdheden en verantwoordelijkheden op papier helder afgebakend zijn maar dat in de praktijk nog veel rol-onzekerheid bestaat. Dat leidt tot een diffuus onderscheid tussen de verticale en horizontale sturing. Bij haar onderzoek naar de werking van de PDCA-cyclus op het niveau van opleidingen en faculteiten merkte de commissie op dat de voor een goede werking van het kwaliteitszorgstelsel nodige checks & balances onvoldoende zijn gewaarborgd. Dat komt volgens de commissie met name doordat de hoeveelheid bij de kwaliteitszorg betrokken gremia groot is en deze vaak bevolkt worden door de zelfde functionarissen. In confrontatie met de organisatieomvang, leidt de organisatie- en beslissingsstructuur tot een praktijk waarin de rol van de diverse gremia nog te diffuus is. De commissie is daarom van oordeel dat de Open Universiteit ten dele voldoet aan standaard 5. De instelling voldoet dus aan de standaarden 1 en 4 en voldoet ten dele aan de standaarden 2, 3 en 5. In het geval van de standaarden 2, 3 en 5 acht de commissie het echter reëel de Open Universiteit daaraan binnen twee jaar kan voldoen mits aan een aantal voorwaarden is voldaan. Om die reden kot de commissie tot het totaaloordeel positief onder voorwaarden. De voorwaarden luiden als volgt: 1. De Open Universiteit dient binnen twee jaar de gemaakte beleidskeuzes inzake de invoering van het nieuwe onderwijsmodel in de bachelorfase te hebben vastgelegd in concreet beleid en een start te hebben gemaakt met de implementatie van dit beleid. 2. De Open Universiteit dient binnen twee jaar ten aanzien van de kwaliteitszorg van het onderwijs een systeem te hebben ontwikkeld waarin alle relevante managementinformatie is geaggregeerd en geïntegreerd op het niveau van de instelling. 3. De Open Universiteit dient binnen twee jaar haar bestuursmodel zo te hebben ingericht dat personele unies worden vermeden zodat bevoegdheden en verantwoordelijkheden van verschillende gremia in de horizontale en verticale lijn ook in de praktijk helder zijn. Den Haag, 17 November 2014 Namens de commissie ter beoordeling van de Open Universiteit Nederland Kees Mouwen (voorzitter) Jetse Siebenga (secretaris) 8 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland

9 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 9

10 Hoofdstuk 2 Verantwoording

11 2.1 Samenstelling van de auditcommissie De auditcommissie is als volgt samengesteld: > > Prof. dr. ir. (Kees) Mouwen (voorzitter), onder meer voormalig vicevoorzitter College van Bestuur Universiteit van Tilburg en hoogleraar Strategie en innovatie van non-profit instellingen; > > Florine Boeding (student-lid) studeert de master Communicatie & Organisatie aan de Universiteit Utrecht; > > Prof. dr. (Ton) van Haaften (lid), wetenschappelijk directeur van Leiden University Centre for Linguistics (LUCL) & hoogleraar Taalbeheersing van het Nederlands; > > Em. prof. (Joost) Lowyck (lid) is emeritus hoogleraar Onderwijskunde KU Leuven; De commissie werd ondersteund door drs. Irma Franssen als procescoördinator voor de NVAO. Jetse Siebenga MSc. ondersteunde de commissie als secretaris namens de NVAO. In bijlage 1 zijn de cv s van de commissieleden opgenomen. 2.2 Werkwijze van de commissie De commissie heeft twee keer een bezoek gebracht aan de Open Universiteit. Het eerste bezoek vond plaats op 27 en 28 augustus 2014 en het tweede bezoek vond plaats op 14, 15 en 16 oktober Tijdens het eerste bezoek zijn de visie en het kwaliteitssysteem in den brede verkend. Tijdens het tweede bezoek heeft de commissie de 4 audittrails uitgevoerd. De programma s van de bezoeken zijn opgenomen in bijlage 2. Accreditatierapport Op 1 juli 2014 is door de NVAO een accreditatierapport aan de instelling toegezonden. Dit bevatte een overzicht van alle aanvragen voor accreditatie en Toetsen nieuwe opleiding en een schematische weergave van de resultaten daarvan. De NVAO ontving de reactie van de Universiteit op 2 juli Kritische Zelfreflectie De Open Universiteit heeft op 15 juli 2014 de kritische zelfreflectie aangeboden aan de NVAO. Voorbereiding eerste bezoek Op 28 mei 2014 vond een ambtelijk vooroverleg plaats te Heerlen. Na dit vooroverleg heeft de Open Universiteit een conceptprogramma opgesteld voor het eerste bezoek. Dit conceptprogramma was gebaseerd op het beoordelingskader voor de instellingstoets. Het programma is door de NVAO met de commissievoorzitter besproken en door de Open Universiteit nader uitgewerkt. Eerste bezoek op 27 en 28 augustus 2014 Op 27 augustus 2014 heeft de commissie in een voorbereidende vergadering de kritische zelfreflectie en enkele bijlagen besproken. Het College van bestuur heeft de stukken in een korte presentatie toegelicht. De commissie heeft in haar vergadering vragen geformuleerd voor de verschillende delegaties. Het gesprek met de Raad van Toezicht vond aansluitend plaats. Op 28 augustus vonden gesprekken plaats met het instellingsbestuur, studenten, student-vertegenwoordigers van de mede zeggenschap, docenten, personeelsleden van de mede zeggenschap, decanen, stafdiensten en onderwijsdirecteuren. Ook was er een open spreekuur waarvoor belanghebbenden zich van tevoren hadden aangemeld en die de commissie wilden informeren over kwaliteitszorg aspecten binnen de open universiteit. Aan het eind van de dag heeft de commissie aan de instelling meegedeeld tot welke audittrails zij had besloten. Werkwijze van de commissie met betrekking tot de audittrails In de eerste trail heeft de commissie het College van Bestuur gevraagd om de visie nader te duiden, met name de visie ten aanzien van het bachelor- en cursusonderwijs. De visie hierop was voor de commissie nog onvoldoende helder. Een belangrijk aandachtspunt hierbij was voor de commissie de visie op de functie van de studiecentra. Tijdens het eerste bezoek onderstreepten studenten het belang van de studiecentra, terwijl voor de commissie nog onvoldoende duidelijk was welke toekomstige rol de studiecentra is toebedeeld en hoe dit past in het geheel van ontwikkelingen binnen de Universiteit. Tevens heeft de commissie het College van Bestuur gevraagd naar haar visie op de rol van de ondersteuning bij de verander processen. De commissie heeft in de tweede trail gekeken naar de ondersteunende diensten, de gemeenschappelijke serviceorganisatie en de bestuursdienst. Besproken thema s zijn personeelsbeleid, financieel beleid en ICT. Daarbij stonden 2 vragen centraal. Ten eerste de vraag of de uitvoerende kwaliteit van de ondersteunende diensten op orde is en ten tweede of de ondersteunende diensten voldoende geëquipeerd zijn om de NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 11

12 vele veranderingen die doorgevoerd moeten worden op een professionele manier te ondersteunen en te begeleiden. Dit mede vanuit het perspectief van de reorganisatie die heeft plaatsgevonden. Tijdens de trail is gesproken met leidinggevenden en werknemers van de diensten. Het rapport bevat verder vier bijlagen met: (1) informatie over de samenstelling van de commissie, (2) het programma van de locatiebezoeken, (3) een overzicht van de bestudeerde documenten en (4) een lijst met afkortingen. Een derde trail had betrekking op het functioneren van de kwaliteitszorgcyclus binnen de verschillende lagen van de organisatie. De commissie besloot voor deze trail vanwege de recente datum waarop de cycli op het huidige facultair niveau is ingericht; voorheen viel het facultair niveau samen met het opleidingsniveau. Het samenbrengen van meerdere opleidingsdomeinen in een faculteit heeft ook implicaties voor de kwaliteitszorgcyclus op instellingsniveau. De commissie heeft deze trail uitgevoerd bij de faculteit Cultuur- en rechtswetenschappen. Thema s die tijdens deze trail in het kader van de kwaliteitszorgcyclus aan bod zijn geweest zijn het nieuwe onderwijsmodel, studentbegeleiding en studeren met een functiebeperking, de meerwaarde van de laag van faculteiten voor de Open Universiteit, en de transitie van een centrale examencommissie naar een facultaire examencommissie. Tijdens de trail is gesproken met het facultaire management team, waaronder de decaan, coördinatoren onderwijs en onderzoek, studenten (waaronder studenten met een functiebeperking) en docenten. De commissie heeft in een vierde trail de verwevenheid van onderzoek en onderwijs bestudeerd. Zij heeft de faculteit Psychologie en Onderwijskunde en de faculteit Management, Science and Technology uitgenodigd om een casus te presenteren waaruit de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek blijkt. De commissie besloot tot deze trail omdat dit in eerdere opleidingsvisitaties als punt van aandacht naar voren is gebracht. 2.3 Opbouw van het adviesrapport en opzet van de hoofdstukken Hoofdstuk 3 bevat algemene informatie over de Open Universiteit plus een aantal kengetallen. Vervolgens geeft de commissie in hoofdstuk 4 haar oordeel over de kwaliteitszorg van de instelling per standaard van het beoordelingskader. Bij elke standaard worden de bevindingen opgesomd en vervolgens de overwegingen van de commissie gegeven. In hoofdstuk 5 zijn adviezen ter verbetering opgenomen. Het rapport sluit af met een samenvattende tabel van de oordelen over de kwaliteitszorg van de instelling. 12 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland

13 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 13

14 Hoofdstuk 3 Beschrijving van de instelling

15 3.1 Algemene gegevens Land Nederland Instelling Open Universiteit Locatie Heerlen (en 22 studiecentra in Nederland en Vlaanderen) Status van de instelling Opleidingen Bekostigd 17 De Open Universiteit heeft een landelijke functie, hetgeen onder meer tot uitdrukking komt in het netwerk van 22 studiecentra door heel Nederland en Vlaanderen. De OU kent drie faculteiten: Cultuur-en rechtswetenschappen, Management, Science and Technology en Psychologie en Onderwijswetenschappen. Daarnaast omvat de organisatie de Bestuursdienst en de Gemeenschappelijke Serviceorganisatie. 3.3 Kengetallen per Profiel van de instelling De context waarbinnen de Open Universiteit de laatste decennia heeft moeten opereren is er een waarbij de universiteit vanwege steeds veranderende politieke opvattingen, niet continu heeft kunnen rekenen op een duurzaam budget, een voor langere tijd gegarandeerde taakstelling en een daar van af te leiden inhoudelijk perspectief. Dat maakt dat de universiteit bestuurlijk en inhoudelijk opereert in een onzekere context. De commissie vindt het van belang dit op te merken. Binnen die context, richt de universiteit zich op het ontwikkelen, verzorgen en bevorderen van open en innovatief hoger onderwijs, in verwevenheid met onderzoek. Doelgroepen vormen met name mensen die het volgen van onderwijs combineren met werk, zorgtaken of andere activiteiten of aan mensen die geen toegang hebben tot het traditionele hoger onderwijs omwille van hun vooropleiding. Kortom, doelgroepen waarvoor andere hoger onderwijsinstellingen geen adequaat aanbod hebben of waarvoor een studie aan een traditionele universiteit niet mogelijk is. Studentenaantallen Totaal aantal studenten (2013) BaMa studenten (2013) hbo studenten (2013) Commercieel (2013) Opleidingen Totaal aantal opleidingen Bacheloropleidingen (2013) Masteropleidingen (2013) Verleende diploma s Ba (2013) Ma (2013) Personeel Totaal (2013) 576 fte Financiën Totaal budget (2013) 67,5 miljoen De kern van het opleidingsaanbod van de Open Universiteit bestaat uit academische bachelor- en masteropleidingen. Studenten kunnen onderdelen van deze opleidingen ook als afzonderlijke modules volgen. Daarnaast verzorgt de Open Universiteit ook een complementair onderwijsaanbod, dat andere instellingen niet willen of kunnen verzorgen. Dit bestaat uit schakelprogramma s waarmee studenten zich kunnen kwalificeren om toegang te krijgen tot specifieke masteropleidingen. Kenmerkend voor het onderwijs van de Open Universiteit is het open karakter, afstandsonderwijs, flexibiliteit en maatwerk. Het onderwijs is toegankelijk voor iedereen van 18 jaar en ouder. De universiteit positioneert zich dan ook als dé Universiteit voor deeltijdonderwijs. NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 15

16 Hoofdstuk 4 Beoordeling per standaard

17 4.1 Standaard 1: Visie op de kwaliteit van het onderwijs De instelling beschikt over een breed gedragen visie op de kwaliteit van haar onderwijs en op het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur. A. Bevindingen De Open Universiteit is de Universiteit voor deeltijdonderwijs in Nederland en Vlaanderen. Deze visie beschrijft de verschuiving van het onderwijs van Open (nadruk op cursus, open inschrijvingen en flexibiliteit) naar Universiteit (nadruk op opleiding en studiesucces). Daarbij verschuift het onderwijsconcept van begeleidde zelfstudie naar activerend online onderwijs. Ook is de organisatie van de OU recent omgevormd van zes relatief onafhankelijke faculteiten (ingedeeld naar opleidingsdomeinen) naar drie faculteiten waarin verschillende domeinen zijn samengevoegd. De organisatie en beslissingsstructuur zijn daarop aangepast. Visie op onderwijs Uitgangspunten bij het onderwijs van de Open Universiteit zijn meer structuur van het aangeboden onderwijs, intensievere begeleiding en cohortvorming. Het onderwijs wordt online aangeboden. In de bachelor gelden geen vooropleidingseisen, het onderwijs is open voor ieder die zich wetenschappelijk wil verrijken. De Universiteit wil een zekere flexibiliteit in het onderwijs behouden zodat studenten plaats- en tijdsonafhankelijk een eigen leerweg kunnen volgen. De intensivering van begeleiding sluit aan bij de behoefte van studenten. Het onderwijs wordt zoveel mogelijk verzorgd door wetenschappers die gepromoveerd zijn, die actief zijn op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en die de resultaten van hun onderzoek verwerken in het onderwijsmateriaal. Nieuw onderwijsmodel In het nieuwe onderwijsmodel is studiesucces een belangrijk aandachtspunt. Studenten die zich inschrijven commiteren zich aan een vooropgesteld studiepad om de opleiding met een bepaald tempo te doorlopen. Zij krijgen meer begeleiding dan studenten die een flexibele leerweg aanhouden. Dit nieuwe model is in 2014 ingevoerd in het masteronderwijs. Er zijn vaste begin- en eindmomenten en preferente leerpaden ingesteld. Tijdens de looptijd van de cursus is sprake van intensievere begeleiding. De bachelorfase moet ruimte bieden aan een grote diversiteit van studenten, er zijn meer studenten die een losse cursus volgen, en studenten hebben zeer uiteenlopende ervaringen met wetenschappelijk onderwijs. Het was voor de commissie na het eerste bezoek nog niet geheel duidelijk of de Open Universiteit ernaar streeft om dit brede publiek zoveel mogelijk te bedienen en hoe precies. De bacheloropleidingen vormen niet alleen onderwijsinhoudelijk, maar ook qua volume en financiering de basis van de open universiteit. Daarom heeft de commissie in de audittrails een beter beeld van de visie op de bachelorfase willen krijgen. De commissie leerde dat voor de bachelorfase geldt dat alleen de meest gemotiveerde en studievaardige studenten zullen worden uitgenodigd om een studiepad af te spreken dat in een vastgesteld tijdpad naar het diploma voert, in ruil voor intensievere begeleiding. Het onderwijs wordt aangeboden met behoud van flexibiliteit maar er worden wel preferente leerpaden uitgeschreven en een deel van de cursussen zal vaste begin- en eindmomenten kennen, ook zullen er voor een deel van de cursussen ingangseisen worden gesteld. Onderzoek De Open Universiteit onderscheid twee typen van onderzoek. Het profielonderzoek, dat zich toespitst op het gebied van leren en onderwijs, en het disciplinair onderzoek dat zich richt op de overige disciplines. De universiteit ontvangt sinds 2007 in de lumpsum ook budget voor het verrichten van onderzoek. Het aantal publicaties en promoties is sindsdien ook toegenomen en zal nog verder toenemen. Dit leidt tot versterking van de wetenschappelijke inhoud van het onderwijs waarmee het karakter van de instelling als universiteit meer nadruk krijgt. Het onderzoek dat de Open Universiteit verricht, ook het profielonderzoek, staat niet zelden in nauw verband tot het onderwijs. De commissie leerde tijdens de audittrails dat de invulling van het onderwijsprogramma een belangrijke stempel kan drukken op de onderzoeksagenda, waarbij het doel het doen van hoogwaardig onderzoek is. Dat geeft vorm aan de visie op onderwijs en onderzoek en de verwevenheid ertussen. Gedragenheid Over de uitgangspunten en het nieuwe onderwijsmodel is gesproken met de medezeggenschapsorganen. De structurering en temporisering van het onderwijs zijn veel besproken omdat het handelsmerk van de Open Universiteit tot nu toe juist het flexibele karakter is geweest. Er bestaat vrees dat een te sterke structurering ertoe leidt dat studenten afhaken. Tegelijkertijd, zo stelt de commissie vast, zijn er binnen de instelling diverse projecten geweest waarin elementen van het nieuwe onderwijsmodel beproefd zijn en waarmee positieve ervaringen zijn. Zo bleek bij de master Cultuurwetenschappen dat studenten sneller door modules heengingen indien daar planningseisen NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 17

18 en intensievere begeleiding aan verbonden waren. De visie op disciplinair onderzoek is binnen de instelling breed gedragen. De verruimde beschikbare tijd en de aandacht voor onderzoek beantwoordt aan een voor veel leden van de staf lang gekoesterde wens om daaraan meer aandacht te besteden. De visie is in die zin ook een bevestiging van de verruimde wettelijke opdracht op het gebied van onderzoek. Kwaliteitszorg en kwaliteitscultuur De Open Universiteit kent van oorsprong een profiel als onderwijsuniversiteit. Door middel van het profielonderzoek heeft de Open Universiteit vanaf haar oprichting veel aandacht besteed aan de kwaliteit en innovatie van het onderwijs. In de nieuwe visie is de aandacht voor de kwaliteit van onderwijs onverminderd aanwezig. Er is sprake van een instellingsbreed bewustzijn, een kwaliteitscultuur die voelbaar en merkbaar is- en die in de dagelijkse praktijk handen en voeten krijgt. Het College van Bestuur stimuleert deze cultuur doordat de rector en de voorzitter beide eens per maand een rondetafel gesprek houden, met acht mensen uit de instelling om te praten over waar ze mee bezig zijn en wat ze drijft. Daarnaast volgt een aantal mensen binnen de instelling de leergang academisch leiderschap; met elk van hen spreekt de rector maandelijks. Jaarlijks is er een dag van onderwijs waarop onderwijs en ontwikkelingen in het onderwijs door de aanwezigen wordt besproken. Naar de toekomst toe blijft de aandacht voor de kwaliteit van het onderwijs de agenda bepalen, zo stelde de commissie naar aanleiding van de gesprekken vast. B. Overwegingen Het nieuwe onderwijsmodel vormt de basis voor de transities die de universiteit op verschillende gebieden doormaakt. Daarmee geeft de visie zonder meer sturing aan de vorm geving van het onderwijs en de ontwikkeling van de organisatie. De visie is consistent en coherent en is duidelijk over de ambitie van de instelling. De toelichting die de commissie kreeg op de visie op de bachelorfase gaf verduidelijking. De commissie heeft gezien dat de behoefte aan deze verduidelijking ook binnen de organisatie leeft, en kan bijdragen aan het verder verbreden van het al bestaande, stevige draagvlak. De koers sluit aan bij ontwikkelingen binnen de organisatie of delen ervan. De decanen van de faculteiten dragen bij aan doorontwikkeling van de visie en de vertaling ervan in de faculteiten. Onder het docerend en wetenschappelijk personeel worden het nieuwe onderwijsmodel en de verruimde aandacht voor onderzoek breed gedragen. Veel van de medewerkers van de Open Universiteit koesteren al langer de wens om het onderzoek op een hoger plan te tillen. Voor hen is het van belang dat de instelling onderzoek als expliciet doel stelt. De commissie is zeer positief over de visie op onderzoek binnen de context van de Open Universiteit, en over de gedragenheid van deze visie. De commissie vindt de aandacht voor de inhoudelijke kwaliteit en de vorm van het onderwijs, een wezenskenmerk van de Open Universiteit. In alle aandachtsgebieden zoals rendementen, de verwevenheid van onderwijs en onderzoek, de kwaliteitscultuur en ook het nieuwe organisatiemodel, is aandacht voor de kwaliteit van het onderwijs een constante factor. De ambitie om de kwaliteit van het onderwijs op hoog peil te brengen en te houden sprak de commissie erg aan. Het bestuur, het management, de staf en de studenten spreken allen met eenzelfde passie en gedrevenheid over het belang en de waarde van het wetenschappelijk onderwijs dat de Open Universiteit mogelijk maakt voor mensen die daarvoor niet aan een traditionele universiteit kunnen of willen studeren. C. Oordeel De commissie is van oordeel dat de Open Universiteit Nederland voldoet aan standaard 1, Visie op de kwaliteit van het onderwijs. 4.2 Standaard 2: Beleid De instelling beschikt over adequaat beleid om de visie op de kwaliteit van haar onderwijs te realiseren. Dit omvat in elk geval: beleid op het gebied van onderwijs, personeel, voorzieningen, toegankelijkheid en studeerbaarheid voor studenten met een functiebeperking, verankering van onderzoek in het onderwijs, evenals de verwevenheid tussen onderwijs en het (internationale) beroepenveld en vakgebied. A. Bevindingen De commissie stelt vast dat de ontwikkeling van de visie en de totstandkoming van beleid hand in hand gaan. Door de reorganisatie waarbij per 1 januari 2014 ook de faculteiten hun huidige vorm hebben gekregen, is veel beleid pas recent (her)ontwikkeld. De commissie stelt vast dat er op instellingsniveau beleid is op in ieder geval de volgende gebieden: Onderwijsbeleid Het onderwijsbeleid is gericht op de invoering van het nieuwe onderwijsmodel. De opleidingen zijn georganiseerd op basis van een indeling van het academisch jaar in kwartielen, een vooropgezet studiepad met een nominale studielast van 30EC per jaar en vaste start- en einddata voor de cursussen. Begeleidingsmaatregelen zijn gericht op het afspreken 18 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland

19 en monitoren van een studiepad en op uitbreiding van contactmomenten tussen studenten en docenten en tussen studenten onderling. Redenen om het nieuwe onderwijsmodel eerst in het masteronderwijs in te voeren zijn beheersbaarheid en haalbaarheid. Het aantal studenten is veel kleiner dan in de bachelorfase, studenten zijn ook voor het overgrote deel gericht op het behalen van een diploma. Daarnaast is de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek het sterkst in de masterprogramma s aanwezig en hebben instromende studenten een academische bachelor afgerond. De studenten in de bachelorfase hebben een veel meer heterogeen karakter. Een aantal maatregelen uit dit nieuwe onderwijsmodel, zijn per ingevoerd in de bachelor en schakelprogramma s. Dat zijn in ieder geval de beschrijving van preferente studiepaden, aanpak van struikelvakken en terugdringen van de uitstelmogelijkheden door beperking van inschrijfrechten. De commissie bleef na toelichting op de visie voor het bachelor- en schakelonderwijs nog wel zitten met vragen over hoe de realisatie zal plaatsvinden. Zo impliceert het nieuwe model dat de vroeger losstaande modules meer geïntegreerd zullen worden in leerlijnen en in opleidingen, maar tegelijkertijd ook los gevolgd moeten kunnen worden. Dit geldt tenminste voor een deel van de modules. Hoe de modules precies aangepast gaan worden en onder welke condities, daarover bestaat nog te weinig duidelijkheid. Er is wel een visie, maar nog geen plan. Binnen de faculteit Psychologie en Onderwijskunde trof de commissie goede voorbeelden aan van de manier waarop modules in de context van een leerlijn kunnen worden aangeboden aan studenten met een heel diverse achtergrond of studiemotief, zonder dat van een module twee varianten ontwikkeld moeten worden. De modules bevatten referenties naar extra studiemateriaal dat alleen door studenten met minder voorkennis gebruikt zal worden. De vormgeving van het materiaal is zodanig dat studenten die wel over de voorkennis beschikken efficiënt en snel door de stof heen kunnen gaan. De commissie kon geen goed beeld krijgen van de verwachte consequenties van het nieuwe onderwijsmodel voor de bachelor. Hoeveel modules zullen worden aangepast, wat de toename van begeleiding betekent voor de werklast van het personeel en wat het verwachtte effect is op het aantal inschrijvingen bleef onduidelijk. De instelling verwacht op basis van de resultaten van het nieuwe onderwijsmodel in de master, meer zicht te krijgen op de consequenties. Onderzoeksbeleid Sinds 2007 kent de Universiteit verruimde mogelijkheden voor het doen van onderzoek op andere wetenschapsgebieden dan onderwijs en onderwijsinnovatie. Dat heeft geleid tot een forse toename van het aantal promoties en publicaties. In toenemende mate is voor de verschillende vakgebieden sprake van een onderzoeksagenda. De faculteiten stellen een facultair onderzoeksplan op. Omdat in de faculteiten uiteenlopende vakgebieden verenigd zijn, heeft de commissie zich, tijdens de trail naar de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek, verdiept in de wijze waarop dit facultair onderzoeksplan tot stand komt en in hoeverre gestuurd wordt op integratie van de vakgebieden. Het blijkt geen bewust beleid te zijn om onderzoeksinspanningen over verschillende vakgebieden heen te bundelen, maar men vindt in de praktijk wel aanzetten vindt om die onderzoeksinspanningen uit verschillende vakgebieden rondom een thema samen te brengen. De faculteit Management, Science and Technology heeft bijvoorbeeld een facultair onderzoeksplan waarbij het onderzoek zich richt op learning and innovation in resilient systems. De mate waarin binnen de faculteiten op dit gebied nadere integratie heeft plaatsgevonden varieert. Door middel van een vragenlijst is in 2013 bij de verschillende faculteiten een nulmeting uitgevoerd met betrekking tot de verwevenheid onderzoek-onderwijs. Doel is het inventariseren van de stand van zaken met betrekking tot het realiseren van de verwevenheid onderwijs en onderzoek. Hieruit blijkt dat studenten in alle opleidingen (zowel bachelor als master) zelf onderzoek verrichten. Het verrichten van onderzoek als een samenhangend geheel van activiteiten, gevoed door specifieke kennis, vaardigheden en houdingen, leren studenten met name in scriptiefase. Daarnaast is binnen alle opleidingen van de Open Universiteit onderzoek vormgegeven als doorlopende onderzoeksleerlijn. Behalve in de vakken van deze leerlijn komt onderzoek ook in andere vakken aan bod. De commissie leerde tijdens de trail naar de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek dat ook wanneer studenten losse cursussen volgen, zij in aanraking komen met onderzoek. Het beleid om het onderzoek van studenten in de scriptiefase aan te doen sluiten bij het lopend onderzoek van docenten werpt vruchten af. Een aantal van de studenten die de commissie gesproken heeft is in hoge mate betrokken bij het onderzoek van de docent. Andersom biedt de werkkring van studenten docenten soms mogelijkheden tot het verzamelen van data die zij anders niet gehad zouden hebben. NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 19

20 De commissie concludeerde in de trail dat studenten die onderzoek verrichten een goede distantie behouden tot hun werkpraktijk. De begeleiding en de opzet van de scriptie draagt hieraan bij. Personeelsbeleid Het personeelsbeleid kenmerkt zich door een recente reorganisatie in de ondersteuning, en bij de docenten door toegenomen aandacht voor wetenschappelijk onderzoek, meer aandacht voor de R&O-gesprekken en strategisch personeelsbeleid. De reorganisatie had reductie van de overhead tot doel, de instelling is erin geslaagd een percentage van 25,9 te realiseren. Dit is een afname van 5,4 % ten opzichte van De commissie heeft onderzoek gedaan naar de mate waarin de organisatie krachtig genoeg is een aantal toekomstige transities (digitale leeromgeving, opzet van informatiesystemen, toenemende begeleiding en aanpassing van de studiecentra) uit te voeren. In gesprek hierover met het College van Bestuur gaf het College aan zich bewust te zijn van de gevolgen van de veranderingen voor de werkdruk en de benodigde kwalificaties. Dat uit zich in een heldere prioritering en een helder tijdspad. De aandacht voor de R&O gesprekkencyclus is toegenomen. De instelling heeft als doelstelling in het jaar % van de Resultaat- en ontwikkelgesprekken te voeren. Uit de rapportages van de auditgesprekken die het College van Bestuur met de faculteiten voert blijkt dat men binnen instelling doende is om dit percentage te realiseren. Daarnaast is tijdens de gesprekken de werkdruk en ontwikkeling van medewerkers een vast onderdeel. Het personeelsbestand van de Open Universiteit is niet evenwichtig, aldus de kritische zelfreflectie. Dat komt doordat 66% van het personeel 45 jaar of ouder is en het aandeel vrouwen in topfuncties op 26% ligt. Tot 2018 zal circa 150 FTE uitstromen. Dat stelt de Open Universiteit in de gelegenheid om het personeelsbestand voor 150 FTE opnieuw samen te stellen. De instelling richt zich daarbij op talentvol wetenschappelijk personeel dat zowel onderwijs geeft als onderzoek doet. De werving en begeleiding van jonge onderzoekers heeft daarbij de aandacht. De commissie stelt vast dat de Open Universiteit veel aandacht besteedt aan ontwikkeling van medewerkers op didactisch vlak. Op 1 juni 2014 beschikt 61% van de docenten met Basiskwalificatie Onderwijs (BKO)-plicht over een certificaat. Ultimo 2015 moet dat percentage zijn toegenomen tot 80%. Binnen het BKO-traject van de Open Universiteit ligt een sterke nadruk op het ontwerpen van online onderwijs (leeromgeving en content). Van de docenten die voor 1 januari 2014 een BKO-certificaat hebben gehaald, moet 80% ultimo 2015 tenminste 40 Permanente Educatie-punten op jaarbasis (bij een voltijds aanstelling) behalen. Deze punten kunnen worden behaald met aanvullende professionaliseringsactiviteiten op het gebied van onderwijs(innovatie), didactische vaardigheden of onderwijstechnologie. Voorzieningenbeleid De digitale leer- en werkomgeving is een belangrijke voorziening voor de Open Universiteit. Hoewel cursussen deels nog gedrukt worden afgenomen, vindt een groot deel van het onderwijs digitaal plaats. In aansluiting op de visie wordt er gewerkt aan een nieuwe digitale leeromgeving. Momenteel zijn er drie verschillende digitale leer- en werkomgevingen in gebruik, dit is historisch gegroeid. Voor de realisatie van de digitale leeromgeving is een projectorganisatie gestart en is de basis infrastructuur gereed gemaakt. De commissie heeft nog geen demonstratie van de nieuwe leeromgeving kunnen zien. Wel heeft de commissie de plannen voor de ontwikkeling hiervan ingezien en besproken. Tevens heeft de commissie een demonstratie gekregen van een virtuele klas op een van de nu in gebruik zijnde digitale leeromgevingen. De commissie was onder de indruk van de mogelijkheden voor interactie. Ook leerde zij dat de digitale klas een grotere populatie bereikt de face-to-face bijeenkomsten die eerder voor deze specifieke cursus in een van de studiecentra werden gehouden. Sinds 2009 beschikt de Open Universiteit over een digitale bibliotheek die door alle studenten vanaf elke computer met internettoegang kan worden benaderd. Daarnaast kunnen studenten van de Open Universiteit op vertoon van hun inschrijvingsbewijs gratis bij elke universiteitsbibliotheek een pas krijgen. Tevens hebben studenten 50% korting op een lidmaatschap bij de Koninklijke Bibliotheek en gratis toegang tot de mediabibliotheek Academia. De Open Universiteit heeft 16 studiecentra in Nederland. De studiecentra worden gebruikt voor voorlichting, begeleiding, onderwijs en tentaminering. Het College van Bestuur is voornemens om de studiecentra om te vormen tot vestigingen en servicecentra, in aansluiting op het nieuwe onderwijsmodel. De intensievere begeleiding van studenten moet ook door wetenschappelijke staf plaatsvinden die een standplaats heeft op een van de vestigingen. Ook zijn in de vestigingen de faciliteiten voor organisatie van virtuele bijeenkomsten aanwezig. 20 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland

21 Bij de inrichting van de vestigingen zoekt de Open Universiteit samenwerking met andere universiteiten. Dat biedt verruimde faciliteiten en ook een onderzoeksomgeving waar de jonge veelbelovende onderzoeker die de Open Universiteit wil aantrekken, meer mogelijkheden heeft. In de trail naar de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek stuitte de commissie op mooie voorbeelden van hoe het netwerk van de Open Universiteit, studenten in staat stelt om gebruik te maken van onderzoeksfaciliteiten. De belangrijkste activiteit van de huidige studiecentra is de afname van tentamens. Daarvoor wil de Open Universiteit een landelijke dekking blijven garanderen, het plan is om hiervoor een aantal servicecentra met beperkte functionaliteit in te richten. De plannen zijn nog beperkt uitgewerkt. De impact met betrekking tot zichtbaarheid van de Open Universiteit, dienstverlening aan studenten en financiën zijn nog niet in kaart gebracht. Zo heeft bijvoorbeeld nog geen analyse van de risico s plaatsgevonden. Toegankelijkheid voor studenten met een functiebeperking Het onderwijs van de Open Universiteit is geschikt voor studenten met een functiebeperking die ertoe leidt dat ze minder mobiel zijn of minder goed groepsgewijs kunnen studeren. In 2013 studeerden 913 studenten met een functiebeperking aan de Open Universiteit. De commissie sprak met enkelen van hen. Een student met verminderd gezichtsvermogen vertelde dat studiemateriaal speciaal voor hem wordt ingesproken. Een andere student met functiebeperking had nooit speciale voorzieningen aangevraagd maar werd door de instelling zelf daarover benaderd. Met de speciale tentamenvoorziening die ze nu heeft studeert ze een stuk aangenamer. In 2007 is de laatste nota over instellingsbreed beleid voor studenten met een functiebeperking verschenen. Voor deze studenten is er een aparte studieadviseur die studenten en medewerkers gericht informeert over de mogelijkheden en voorzieningen voor deze doelgroep. Ook is er bij elk studiecentrum en in elke faculteit een contactpersoon voor studenten met een functiebeperking. Het beleid wordt met regelmaat geëvalueerd door stichting handicap en studie, de aanbevelingen hieruit worden voor zover relevant meegenomen bij de ontwikkeling van de digitale leeromgeving. Middelen Het financieel beleid van de instelling is gewijzigd met de vorming van de nieuwe organisatie- en beslissingsstructuur. De instelling maakt een omslag van financial control naar management control, waarbij de sturing gericht is op de realisatie van facultaire doelstellingen binnen de strategische koers van de organisatie als geheel. De sinds een jaar ingestelde meerjarenbegroting is een belangrijk onderdeel hiervan. De prognose voor de begroting gebeurt vooralsnog op basis van gerealiseerde cijfers. Voor 2015 is dan ook nog niet geanticipeerd op de eventuele gevolgen van het verhogen van het collegegeld voor studenten waarvoor de Open Universiteit Instellingsgeld mag rekenen, noch op de financiële gevolgen van het nieuwe onderwijsmodel voor de bachelorfase. De commissie stelt op basis van de gesprekken vast dat de omslag nog niet volledig gemaakt is en dat de strategische sturing op de begroting nog uitgebreid kan worden. Uit het gesprek met het instellingsbestuur blijkt dat zij verwacht de omslag van financial control naar management control in drie jaar volledig voltooid te hebben. B. Overwegingen De visie van de Open Universiteit wordt deels geconcretiseerd in het beleid. Zo is het onderwijsbeleid met betrekking tot het masteronderwijs volledig uitgewerkt. Voor de bachelorfase is de visie helder geworden maar zijn nog geen beleidsplannen gemaakt. Ook de haalbaarheid en de risico s van het nieuwe onderwijsmodel voor de bachelor zijn door de instelling niet in kaart gebracht. De commissie stelt als voorwaarde voor het voldoen aan de standaard dat de instelling het beleid voor de bachelorfase en het schakelonderwijs uitwerkt. De commissie is onder de indruk van de wijze waarop het onderzoek binnen de universiteit gestalte heeft gekregen. De resultaten zijn in verhouding tot de jonge onderzoekstraditie indrukwekkend. De verbinding tussen de vakgebieden binnen de nieuw samengestelde faculteiten heeft nog geen sterke inhoudelijke meerwaarde. Onderwijs en onderzoek zijn nauw met elkaar verweven en beïnvloeden elkaar wederzijds. Door de expertise en de creatie van netwerken wordt de student goed aangestuurd door de universiteit, terwijl het onderzoek vaak binnen een reële context wordt uitgevoerd. De begeleiding en opzet van het onderzoek borgen het wetenschappelijk karakter voor studenten bij wie het onderzoek is verbonden aan een werkkring. Het personeelsbeleid sluit aan bij de onderzoeksambities van de universiteit en tevens bij het karakter van de instelling als onderwijsorganisatie. Niet alleen in de NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 21

22 ambities en invulling met betrekking tot de BKO maar ook de voortdurende onderwijsprofessionalisering die de Open Universiteit van haar medewerkers vraagt geven blijk van een kwaliteitscultuur die in het personeelsbeleid verankerd is. De commissie vraagt blijvende aandacht voor de personele belasting van zowel ondersteunend als docerend personeel, gezien de vele veranderingen die de organisatie doormaakt. De commissie was onder de indruk van het beleid voor studenten met een functiebeperking. De instelling maakt consciëntieus werk van het treffen van voorzieningen voor deze studenten en weet daarin veel te bereiken. Binnen de instelling is een duidelijk aanspreekpunt voor deze studenten en de instelling heeft een proactieve houding op dit gebied. Met betrekking tot het beleid rondom voorzieningen is de commissie geconfronteerd met veel plannen, waardoor de effectiviteit van het beleid nog moeilijk te beoordelen is. De commissie is positief over de stappen die zijn genomen voor de ontwikkeling van één digitale leeromgeving, ten opzichte van de oude situatie waarin drie gehanteerd werden. Met betrekking tot de studiecentra ziet de commissie dat de plannen in lijn liggen met de visie en het nieuwe onderwijsmodel. Daarin staat immers ook de verdergaande digitalisering centraal, alsmede de intensivering van begeleiding. De plannen zijn evenwel op hoofdlijnen vastgesteld en er zijn nog geen risicoanalyses gemaakt. De consequenties van de plannen zijn naar smaak van de commissie nog onvoldoende doordacht. De instelling staat nog het nodige te doen als het gaat om professionalisering van de financiële sturing, vooral in meerjarig perspectief. Er is nog te weinig sprake van strategische sturing waarbij de diverse eenheden op basis van begrotingsrichtlijnen en kaders financieel beleid kunnen voeren. Ook de planning en control cyclus moet nog worden geoptimaliseerd. Voor een goede strategische en operationele sturing van de instelling is een goed uitgelijnde Planning&Control-cyclus, te hanteren vanuit een management-control perspectief belangrijk. De commissie prijst het College van Bestuur dat het de beweging hiernaartoe heeft ingezet en beveelt aan dat deze inspanningen met kracht worden voortgezet. De commissie is positief over de richting waarin de instelling zich ontwikkelt. In de transitie die de instelling op veel gebieden doormaakt sluit zij aan bij eerdere ontwikkelingen, zoals onder meer in het onderzoeksbeleid en het personeelsbeleid, maar ook in het onderwijsbeleid en het beleid op het gebied van kwaliteitszorg. Voor een aantal aspecten is het beleid nog weinig voldragen en zijn allerlei vragen waar men in de uitvoering op stuit, nog onbeantwoord. Ook zijn de risico s van de voorgenomen plannen in veel gevallen niet of weinig doordacht. De financiële sturing is in transitie. De allocatie van middelen voor beleid binnen de faculteiten is nog niet vanuit strategische sturing en door middel van management-control ingeregeld. De commissie concludeert dat voor een aantal beleidsterreinen zoals onderzoeksbeleid, personeelsbeleid, alsmede het beleid voor studenten met een functie beperking, sprake is van adequaat beleid in lijn met de visie. Voor enkele, andere, toch wel essentiële beleidsterreinen zijn de plannen nog niet af. Daarmee is niet goed vast te stellen of sprake is een adequaat beleid dat leidt tot duurzame uitvoering van de visie. Met name onduidelijkheid over het onderwijsmodel in de bachelorfase en het schakelonderwijs, de realisatiekansen van een goede digitale leeromgeving dat het nieuwe onderwijsmodel draagt maar dat nu in de opstartfase verkeert, en de financiële sturing in de organisatie maken dat de commissie vindt dat de instelling deels voldoet aan standaard 2, beleid. C. Oordeel De commissie is van oordeel dat de Open Universiteit Nederland ten dele voldoet aan standaard 2, Beleid. 4.3 Standaard 3: Resultaten De instelling heeft zicht op de mate waarin haar visie op de kwaliteit van haar onderwijs wordt gerealiseerd, en meet en evalueert regelmatig de kwaliteit van haar opleidingen bij studenten, medewerkers, alumni en vertegenwoordigers van het beroepenveld. A. Bevindingen De commissie heeft in het kader van standaard 3 onderzoek gedaan naar de wijze waarop de kwaliteitszorgcycli (zoals beschreven in de kritische zelfreflectie), in de praktijk functioneren en naar de systemen voor managementinformatie, op basis waarvan de leiding van de organisatie sturing uitoefent. De instelling beschikt over vier kwaliteitszorgcycli op verschillende niveaus die met elkaar verbonden zijn. De Open Universiteit streeft daarbij naar systematisering van de kwaliteitszorg door implementatie van instellingsbrede kaders en de aanscherping en betere documentatie van 22 NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland

23 procedures. De focus ligt op de aanpak van verbeterpunten door het opschalen en instellingsbreed implementeren van vernieuwingsinitiatieven. Evaluatie-instrumenten De commissie stelt vast dat alle gremia systematisch betrokken worden bij de evaluatie van het onderwijs. De Open Universiteit beschikt over verschillende instrumenten om het oordeel van studenten, docenten, alumni en werkveld over de kwaliteit van haar onderwijs te meten. Het ECOP (Expertisecentrum Onderwijs en Professionalisering) voert deze onderzoeken uit en rapporteert hierover instellingsbreed en naar de afzonderlijke eenheden. Cursussen De cursusevaluaties bij de Open Universiteit onderscheiden zich van die van andere instellingen in die zin dat cursusevaluatie tevens plaatsvind voorafgaand aan de exploitatie van de cursus en tijdens de eerste periode van aanbieding. Eens geëxploiteerd krijgen de studenten ook na het maken van het tentamen een evaluatieformulier. De resultaten van de evaluaties worden samen met verbetermaatregelen opgenomen in jaarlijkse cursusverslagen. Buiten de systemen nemen docenten ook initiatief voor evaluatie van hun cursus door studenten, zo leerde de commissie tijdens de gesprekken. Opleidingen Kwaliteitszorg op het niveau van opleidingen is binnen de instelling in de loop der tijd uitgegroeid. De komst van opleidingsaccreditaties was hiertoe een eerste aanzet, met de nieuwe richting waarin de Open Universiteit zich ontwikkelt wordt de kwaliteitszorg op opleidingsniveau voltooid. De cursusverslagen vormen de bouwstenen voor de opleidingsverslagen en worden per opleiding besproken door de curriculumcommissie. De resultaten worden ook teruggekoppeld aan de coördinator onderwijs en de programmaleider. De Open Universiteit heeft het systeem van mid-term review op opleidingsniveau nieuw leven ingeblazen, elke opleiding is verplicht een dergelijk review te ondergaan. Ook stelde de instelling in 2013 naast de huidige enquêtes een opleidings-enquête (BaMa) in. Tot slot is het verplicht geworden dat elke opleiding een opleidingsplan heeft waarin het onderwijs is beschreven. Ten tijde van het bezoek van de commissie hebben alle masteropleidingen in ieder geval een dergelijk plan, vanwege de invoering van het nieuwe onderwijsmodel. De bacheloropleidingen hebben niet allemaal een opleidingsplan. Alle informatie met betrekking tot de opleiding en de cursussen die onder de opleiding vallen wordt jaarlijks geaggregeerd in een opleidingsjaarverslag dat de programmaleider opstelt. Dit verslag wordt besproken en becommentarieerd door de curriculumcommissie, door de vakgroepleiders, door de onderwijscommissie en tenslotte op facultair niveau. Jaarlijks bepaalt de programmaleider in overleg met de coördinator onderwijs en de decaan op basis van het opleidingsplan en de Onderwijs en Examenregeling welke cursussen gereviseerd zullen worden, welke nieuw ontwikkeld zullen worden en welke uit het aanbod gaan. Faculteiten De opleidingsjaarverslagen worden zoals gezegd besproken in de facultaire onderwijscommissie, het facultair managementteam en de Universitaire Commissie Onderwijs (UCO). Ook op facultair niveau wordt vervolgens een onderwijsverslag geschreven waarin integratie van de opleidingsjaarverslagen plaatsvindt. De samenwerking op het gebied van kwaliteitszorg, tussen opleidingen binnen eenzelfde faculteit, is een nieuw aspect, voorheen viel het facultair niveau immers samen met het opleidingsniveau. Aggregatie op instellingsniveau Binnen de instelling functioneren vier cycli die met elkaar in verband staan. De cyclus bestaat uit een PDCA-cyclus op cursusniveau, opleidingsniveau, facultair niveau en instellingsniveau. De commissie stelt vast dat de cycli op instellings- en faculteitsniveau in ontwikkeling zijn, mede als gevolg van de instellingsbrede reorganisatie in De systematisering van de instellingsbrede kwaliteitszorg moet leiden tot het jaarlijkse Universitair onderwijsverslag. Dit verslag bestaat uit een jaarlijkse retrospectieve en prospectieve reflectie op de realisatie van beleidsdoelstellingen en prestatieafspraken. Het verslag komt tot stand op basis van de geaggregeerde uitkomsten van de facultaire onderwijsverslagen, uitkomsten van het kwaliteitszorgverslag, het verslag van het college van examens en het verslag met betrekking tot de voorzieningen en diensten. De Universitaire Commissie Onderwijs (UCO) coördineert de kwaliteitszorg op instellingsniveau. Deze commissie bestaat uit de coördinatoren onderwijs van de drie faculteiten, het hoofd van de afdeling academische zaken en het hoofd van de gemeenschappelijke serviceorganisatie. De coördinatoren zijn verantwoordelijk voor het maken van de facultaire onderwijsplannen en het onderwijsverslag. NVAO Adviesrapport Open Universiteit Nederland 23