Ingrid Lieten directeur-generaal. Corporate Governance (CG) en BBB in Vlaamse overheidsbedrijven?

Transcriptie

1 Ingrid Lieten directeur-generaal Corporate Governance (CG) en BBB in Vlaamse overheidsbedrijven?

2 1. Uitgangspunten/ BBB 2. Beter Bestuurlijk Beleid 3. Stellingen & aandachtspunten 4. Conclusie 14/01/2015 2

3 1. Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) 14/01/2015 3

4 1.1. Doelstelling BBB Het veranderingstraject om de werking van het Vlaamse overheidsapparaat te optimaliseren, transparanter en slagvaardiger te maken Een Vlaams overheidsbeleid bewerkstelligen dat een maximale en kwaliteitsvolle toegevoegde waarde (effectiviteit) creëert aan minimale kosten (efficiëntie) 14/01/2015 4

5 1.2. Sleutelelementen BBB Transparantie Responsabilisering gekoppeld aan verantwoording Duidelijke taakverdeling Verantwoordelijkheidsafbakening tussen: Minister Departement Verzelfstandigd agentschap 14/01/2015 5

6 Stelling 1 14/01/2015 6

7 2. Stelling 1: Overheidsbedrijven hebben nood aan Corporate Governance BBB is geen eindpunt, noch een statisch model De Vlaamse overheid is net als iedere organisatie permanent in beweging en in ontwikkeling. De verdere professionalisering van organisaties wordt vandaag vertaald in streven naar deugdelijk bestuur of corporate governance Ook de Vlaamse overheid moet hier werk van maken 14/01/2015 7

8 De 9 Corporate Governance principes: Principe 1 : De vennootschap past een duidelijke Governance structuur toe. Principe 2 : De vennootschap heeft een doeltreffende en efficiënte raad van bestuur die beslissingen neemt in het vennootschapsbelang. Principe 3 : Alle bestuurders dienen blijk te geven van integriteit en toewijding. Principe 4 : De vennootschap heeft een rigoureuze en transparante procedure voor de benoeming en beoordeling van haar en zijn leden. Principe 5 : De raad van bestuur richt gepersonaliseerde comités op. Principe 6 : De vennootschap legt een duidelijke structuur vast voor het uitvoerend mandaat. Principe 7 : de vennootschap vergoedt de bestuurders en de leden van het uitvoerend management op een billijke en verantwoorde wijze Principe 8 : De vennootschap respecteert de rechten van alle aandeelhouders en moedigt hun betrokkenheid aan. Principe 9 : De vennootschap waarborgt een passende openbaarmaking van haar Corporate Governance. 14/01/2015 8

9 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 1 Codes voor profit-omgeving: Code Lippens (beursgenoteerde bedrijven) Code Buysse (familiebedrijven) Quid overheidsbedrijven? 14/01/2015 9

10 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 1 (vervolg) Developing the correct Corporate Governance Tripod (Montgomery & Kaufman 2003): Aandeelhouders Raad van Bestuur Management Elk orgaan heeft belangrijke verantwoordelijkheden die op zich zelf staan Interactie moet leiden tot deugdelijk bestuur: de juiste dingen doen en de dingen juist doen afhankelijk van context, bedrijvigheid, feitelijkheden: verschillende modellen dus ook ruimte voor model overheidsbedrijven 14/01/

11 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 1 (vervolg) Overheidsbedrijf administratie Overheidsbedrijf = keuze omdat de bedrijfsmatige structuur en organisatievorm een meerwaarde zal bieden in het realiseren van de doelstellingen = wetgeving privaatrechterlijke vennootschappen is van toepassing behoudens uitzondering 14/01/

12 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 1 (vervolg) In vergelijking met klassieke administratieve organisaties hebben overheidsbedrijven twee extra organen (naast minister en topambtenaar): Algemene Vergadering (AV) Raad van Bestuur (RvB) Belangrijke rol van de RvB t.o.v.: Belang aandeelhouder (in casu de Vlaamse Gemeenschap): Stakeholder value Algemeen belang Management Stakeholders => De overheidsbedrijven hebben nood aan corporate governance 14/01/

13 Stelling 2 14/01/

14 2. Stelling 2: De rol van de raden van bestuur heeft in BBB niet voldoende aandacht gekregen Als we de principes van corporate governance in de Vlaamse overheid willen waarmaken moeten wij hier verder aan werken 14/01/

15 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 2 Rol van de RvB in relatie tot CG: => how to 1) direct and 2) control the firm 1) direct = performance (strategische, gevoelige,..) beslissingen van de RvB zijn onomkeerbaar De RvB moet een kader scheppen voor het mangagement 2) control = conformance Wel: being in control of, beheersen, Niet: control over, heersen, 14/01/

16 Stelling 3 14/01/

17 2. Stelling 3: De raden van bestuur van overheidsbedrijven hebben overduidelijk minder ruimte om hun wettelijke voorziene rol op te nemen 14/01/

18 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 Verschillende taken voor RvB A. Monitoring delegatiebevoegdheid B. Monitoring management C. Monitoring middelen en allocaties D. Monitoring systemen E. Monitoring resultaten F. Monitoring Raad van Bestuur => Gebeurt dit ook zo voor de RvB van een overheidsbedrijf? 14/01/

19 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 A. Monitoring delegatiebevoegdheid 1. Delegaties 2. Procedures 3. Checks & Balances 4. Verantwoording afleggen 5. Interne controle binnen de organisatie => Conclusie: deze taken kunnen perfect opgenomen worden 14/01/

20 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) B. Monitoring management 1. Toon aan de top, reputatiemgt (benoemingscomité) Corporate philosophy Compliance met missie & doelstellingen Attitude, gedragen, integriteitscheck => Conclusie: RvB in Vlaanderen kunnen hun overheidsmanagers niet zelf aanstellen mbt de huidige procedure op Vlaams niveau is er geen inspraak / rol voor de RvB! Bezoldiging wordt beslist door Vlaamse Regering Ad hoc bezoldigingsbeleid transparant statuut o.b.v. interne rechtvaardigheid 14/01/

21 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) B. Monitoring management 2. Opvolging resultaten & performantie (renumeratiecomité) Jaarlijkse evaluatie door betrokken minister Beslissing tot ontslag wordt genomen door Vlaamse Regering => Conclusie: Evaluatie door minister o.b.v. welke doelstellingen? Doelstellingen minister? Doelstellingen RvB In de huidige procedure geen rol voor RvB! Welke instrumenten heeft de RvB om de selectie, gedrag en akties van overheidsmanager te sturen? 14/01/

22 3. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) C. Monitoring middelen en allocaties 1. Financiële middelen (auditcomité) Waarderingen Schulden Off balances Engagementen in contracten Investeringen Liquiditeitsbeheer 14/01/

23 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) C. Monitoring middelen en allocaties (vervolg) => Conclusie: Meerjarenbegroting jaarlijkse begroting Toetsing van de meerjarenbegroting tijdens de jaarlijkse begrotingsonderhandelingen Slechts één keer zijn financiële gevolgen v/d beheersovereenkomst verankerd in dekreet voor de duur van de beheersovereenkomst (VRT) => geen decretale verankering voorzien RvB moet beheersovereenkomst tekenen geen zekerheid omtrent financieel engagement partner Complexiteit ESR-rapportering in relatie tot bedrijfseconomische rapportering 14/01/

24 ESR 95: Europees Stelsel van Rekeningen Internationaal vergelijkbaar boekhoudkundig raamwerk Doel: komen tot een systematische en uitvoerige beschrijving van: de totale economie van een EU-lidstaat de elementen waaruit deze economie is opgebouwd de betrekkingen van deze economie met andere economieën Hét referentiekader om de omvang te bepalen van Het vorderingensaldo: drukt het jaarlijkse begrotingsoverschot/tekort uit in een percentage van het BBP (tekort max. 3% BBP) Schuldgraad: drukt de totale overheidsschuld uit in een percentage van het BBP (max. 60% BBP of voldoende snel dalen) 14/01/

25 Opmaak ESR-begroting & ESR-vorderingensaldo BEDRIJFSECONOMISCHE begroting ESR begroting = toerekening aan periode waarop kost/opbrengst betrekking heeft = deels bedrijfseconomisch, deels op kasbasis VERSCHILLENDE AANREKENINGSMOMENTEN 14/01/

26 ESR en investeringen Verschillen ESR - BEDRIJFSECONOMISCH ESR: uitgave in ESR wanneer factuur leverancier geboekt wordt Bedrijfseconomisch: aanschaffingskost wordt gespreid over gebruiksduur met een maandelijkse afschrijving, die geen ESR-effect hebben Impact op ESR-vorderingensaldo Inschatting facturatiemomenten investeringsdossiers nodig Investeringsmogelijkheden via klassieke kapitaalsubsidies onder zware druk 14/01/

27 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) C. Monitoring middelen en allocaties 2. HRM - Kaderstatuut => Conclusie: Weinig impact op HRM door RvB en management (raamstatuut overheidsbedrijven) Geen link met missie, strategische en operationele doelstellingen Geen bijkomende flexibiliteit door BBB wel bijkomende regels en procedures 14/01/

28 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) C. Monitoring middelen en allocaties 3. Relatie stakeholders 4. Reputatie => Conclusie: RvB moet hier behoedzaam mee omgaan => raakvlak met publieke opinie, pers en dus met de politieke wereld 14/01/

29 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) D. Monitoring systemen (welke, werken ze, effectiviteit) Doelstellingen van systemen: Beschermen tegen onverwachte aansprakelijkheden risico s Assets Fraude vermijden Fouten en onregelmatigheden snel opsporen Via: 1. Interne controlesysteem (auditcomité) 2. Riskmanagement & crisismanagement 3. Legal due diligence 4. Tegengestelde belangen 14/01/

30 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) D. Monitoring systemen (welke, werken ze, effectiviteit) - vervolg => Conclusie: RvB kan haar rol redelijk uitvoeren, maar: Controlecascade overheidsbedrijven Regeringscommissaris Inspectie van Financiën Rekenhof IAVA Externe commissarissen Efficiëntie & effectiviteit kostprijs Bevoegdheid mbt fraudeaudits! Rondetafelconferentie Rekenhof 14/01/

31 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) E. Monitoring resultaten 1. Financiële resultaten 2. Uitvoering strategische doelstellingen => Conclusie: Over welke doelstellingen gaat het hier? Regeerverklaring? Beleidsnota s? RvB? 14/01/

32 Planningscyclus Beter Bestuurlijk Beleid Principe: drievoudige planning Beleidscyclus Vlaamse regering Beheerscyclus Agentschap Begrotingscyclus Vlaams Parlement 14/01/

33 Strategisch niveau Beleidsnota Mobiliteit Beheersovereenkomst Meerjarenbegroting Band met prefiguratie begroting in kader van beheersovereenkomst /01/

34 Operationeel niveau Beleidsbrief 2007 Begroting en actieplannen /01/

35 Strategisch en operationeel planningsproces Workflow 14/01/

36 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 3 (vervolg) F. Monitoring RvB => Conclusie: Evaluatie en samenstelling van de werking van de RvB in nog geen doorleefd proces: Niet in de RvB zelf Noch bij haar aandeelhouder = Vlaamse Regering Noodzakelijk gezien de complexiteit (omgeving, kennis, wetgeving, ) Cruciale rol voor de Voorzitter van de RvB Remuneratie leden RvB => Pleidooi om meer aandacht te geven aan de raden van bestuur van overheidsbedrijven 14/01/

37 Stelling 4 14/01/

38 2. Stelling 4:De overheidsmanager moet geen politieker willen zijn, en de politieker moet geen overheidsmanager willen zijn 14/01/

39 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 4 Relatie tussen overheidsmanager en het politieke spelersveld is heel specifiek en misschien ook één van de moeilijkste onderdelen van de job: De grens tussen beide is permanent in beweging Overheidsmanager moet meedenken met politiek beleid wordt bepaald door politiek Politiek moet middelen in vraag stellen Politiek mag geen operationele beslissingen nemen 14/01/

40 2. Aandachtspunten m.b.t Stelling 4 (vervolg) Beide partijen moeten elkaar dus waarderen en optreden als loyale partners, maar: Verschillende cultuur (bedrijfsmatige politiek) Beleidslijnen uitvoeren opzetten Jaarlijkse meerjarenbegroting Gevoeligheden stakeholders Wetstraat Publieke opinie vereenzelvigd vaak minister met de resultaten (los of het om aktie minister gaat of operationele actie overheidsbedrijf) Mening van het publiek is een belangrijke driver voor de politicus => deze komt dan ook vaak in de verleiding om zelf manager te spelen 14/01/

41 3. Conclusie 14/01/

42 3. Conclusie Invoering BBB zal grote invloed hebben op: Recrutering, evaluatie en ontslag overheidsmanager Overheidsmanager zal in het kader van evaluatie heel wat (bevoegde en functionele) ministers tevreden moeten houden Overheidsmanager zal zichtbaarder en kwetsbaarder worden Steeds meer resultaatsverbintenissen voor de overheidsmanager Mandaatsysteem voor de overheidsmanager 14/01/

43 3. Conclusie (vervolg) Meerjarencyclus BBB Regeerverklaring Beleids- door nieuw verkozen regering brieven voor de verschillende ministers Beheersovereen komst Jaarlijkse opdracht voor de overheidsmanager voor de duur v/e ambtstermijn evaluatie van de overheidsmanager door de minister SPOILD SYSTEM? 14/01/

44 3. Conclusie Een overheid bestaat om de kwaliteit van het leven te verbeteren Streven naar de beste mensen binnen sterke structuren vanuit streven naar kwaliteit 14/01/