KWALITEIT VAN BESTAAN EN VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN

Transcriptie

1 KWALITEIT VAN BESTAAN EN VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN Het verhaal van een veranderende visie in een voorziening Sanne Van Den Abeele, orthopedagoog Emiliani Kwaliteit van bestaan en vrijheidsbeperkende maatregelen Emiliani Vandaag Historisch Kwaliteit van bestaan Visie/kader Vrijheidsbeperking binnen kader van kwaliteit van bestaan Vrijheidsbeperkende maatregelen Afgelegde weg in Emiliani Stap 1: visie Stap 2: procedure Stap 3: individuele fiche vrijheidsbeperking Stap 4: procedure afzondering Stap 5: «Ban de Band» Stap 6: PTV De verdere weg in Emiliani 1

2 EMILIANI Emiliani FAM Ondersteuning voor volwassenen met verstandelijke beperking Residentiële zorg voor 179 cliënten in verschillende woonvormen Dagbesteding RTH en kortdurend verblijf Lokeren (Oost-Vlaanderen) 2

3 Emiliani historisch Gesticht in 1958 Door de broeders Hieronymieten MPI voor 100 jongens met verstandelijke beperking Evolutie Van MPI naar voorziening voor volwassenen Van 100 jongens naar 179 mannen en vrouwen Van 3 afdelingen naar 19 verschillende woningen Van 7 broeders en 13 leken naar 285 medewerkers Van medische zorgverlening naar pedagogische ondersteuning met de klemtoon op kwaliteit van bestaan KADER VAN KWALITEIT VAN BESTAAN Belang van visie 3

4 Kwaliteit van bestaan Schalock Emancipatorisch werken = werken aan kwaliteit van bestaan 8 domeinen Emotioneel welbevinden Lichamelijk welbevinden Materieel welbevinden Persoonlijke ontwikkeling Zelfbepaling Rechten Sociale inclusie Interpersoonlijke relaties Kwaliteit van bestaan Kwaliteit van bestaan = universeel Kwaliteit van bestaan = individueel Cliënten goed leren kennen: Wat is voor hen kwaliteit van bestaan? Wat vinden ze belangrijk in hun leven? Wat maakt leven voor hen kwaliteitsvol? Niet zelf invullen! 4

5 Vrijheidsbeperking en kwaliteit van bestaan? Ondersteuning op maat Beslissingen in functie van verhogen van kwaliteit van bestaan Afwegingen gemaakt in multidisciplinair team! VBM Bedreiging voor kwaliteit van bestaan? Verhoging van kwaliteit van bestaan? Hoe cliënt zoveel mogelijk betrekken? Hoe zoveel mogelijk kwaliteit van bestaan blijven mogelijk maken? Hoe belangrijk is veiligheid? Welke risico s zijn verantwoord? Welke risico s willen we nemen? Voorbeelden Bedreiging kwaliteit van bestaan: E krabt aan wondjes en werd gefixeerd met handbeschermers die voor grote onrust en verdriet zorgden. E kwam niet tot rust. Het risico op mindere genezing van kleine wondjes werd in multidisciplinair team genomen. P s kledijkast werd altijd op slot gedaan omdat hij veel rommel maakte. P had niet de vrijheid om zelf zijn kledij te nemen. Dit werd als een te grote beperking van zijn kwaliteit van bestaan gezien in verhouding tot het risico van rommel in de kast. Verhoging kwaliteit van bestaan: M s kledijkast werd na veel overweging en uitproberen van alternatieven op slot gedaan omdat hij geen rust vindt s nachts en allerlei vuile, onhygiënische spullen tussen de kledij wegsteekt. Het multidisciplinair team hoop hem meer rust en duidelijkheid te geven. Een kleinere kast blijft los waarin steeds 4 stuks van elk kledijstuk liggen zodat M wel nog zelf kan kiezen. M stopt daarin geen vuile spullen. Het lijkt duidelijker voor hem. 5

6 VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN IN EMILIANI Vrijheidsbeperking Vrijheidsbeperking Vrijheidsbeperkende maatregelen Vrijheidsberovende maatregelen Structurele vrijheidsbeperkende maatregelen Situationele vrijheidsbeperkende maatregelen Structurele vrijheidsberovende maatregelen Situationele vrijheidsberovende maatregelen 6

7 Vrijheidsbeperking Vrijheidsbeperkende maatregelen Maatregelen die de cliënt beperken in zijn vrijheid van handelen Voorbeelden: kast op slot, uur van slapengaan, verbod om alleen naar buiten te gaan, iemand naar zijn kamer sturen, Vrijheidsberovende maatregelen Maatregelen die de cliënt van zijn vrijheid beroven Voorbeelden: afzonderingsruimte, time-out, fixatie Vrijheidsbeperkende maatregelen Structurele vrijheidsbeperkende maatregelen Maatregelen die de cliënt beperken in zijn vrijheid van handelen en die eigen zijn aan de werking van de dienst/woning Voorbeeld: uur van slapengaan, kast op slot, Situationele vrijheidsbeperkende maatregelen Maatregelen die de cliënt beperken in zijn vrijheid van handelen en die het gevolg zijn van de situatie op het moment Voorbeeld: iemand naar zijn kamer sturen 7

8 Vrijheidsberovende maatregelen Structurele vrijheidsberovende maatregelen Maatregelen die de cliënt beroven van zijn bewegingsvrijheid en die eigen zijn aan de werking van de afdeling Voorbeeld: fixatie om te belemmeren dat iemand s nachts rondwandelt, fixatie bij hoofdbonken, medicatie, Situationele vrijheidsberovende maatregelen Maatregelen die de cliënt beroven van zijn bewegingsvrijheid en die het gevolg zijn van de situatie op het moment Voorbeeld: afzondering bij agressie, noodmedicatie, AFGELEGDE WEG IN EMILIANI Van ja, maar naar neen, tenzij 8

9 Stap 1:Visie Visietekst op omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen en op omgaan met agressie Vertrekken vanuit waarden, vanuit visie, vanuit kijk op mensen met een beperking Visie waaraan beslissingen worden afgetoetst Communicatie en overleg Crisisontwikkelingsmodel BEWONER HULPVERLENER Fase 0 : NORMAAL GEDRAG OBSERVATIE / VERTROUWDHEID MET DE BEWONER Fase 1 : GEVAAR VOOR CONTROLEVERLIES ONDERSTEUNEND Fase 2 : VERLIES VAN CONTROLE DIRECTIEF ZIJN Fase 3 : ACTING-OUT / CHAOS PTV-TECHNIEKEN TOEPASSEN (persoons- en teamgerichte veiligheidstechnieken) Fase 4 : ONTSPANNING HERSTELBEWEGING Fase 5 : NORMAAL GEDRAG / EVENWICHT BESPREKING VOORVAL / LEERPROCES 9

10 Visie op mensen met een beperking Hulpverleningssituatie Vermijden van geweld = streefdoel Agressief gedrag kan niet Ingrijpen van hulpverleners noodzakelijk GEWELDLOOSHEID Signalen tijdig leren herkennen Vertrouwen, overtuiging, dialoog, samenwerking stellen we voorop Actieve opstelling Creatief nadenken om excalatie te voorkomen «Samen onderweg-model» (versus machtsmodel) Geen machtsstrijd/winnen-verliezen Geen straffen! Visie op VBM Doel Ingrijpen bij bedreiging van veiligheid van zichzelf of anderen Risico op controleverlies vermijden/voorkomen Fysiek herstel mogelijk maken (medisch) NIET: straffen! 10

11 Voorbeelden P: wanneer P de controle verliest en agressief gedrag stelt, wordt hij afgezonderd in een time-outruimte. Wanneer hij opnieuw tot rust is gekomen, wordt de draad weer opgepikt en gaat de dag verder. P krijgt nadien zijn eten en zijn koffie en hoeft niet vroeger te gaan slapen. M: wanneer M het tijdens het middagmaal moeilijk krijgt en naar haar kamer gaat om tot rust te komen, kan ze op haar kamer eten of nadat ze tot rust gekomen is verder eten. Ze pikt opnieuw in, ook al hebben de anderen intussen gedaan met eten. Stap 2: Procedure Uitwerken van procedure Verduidelijken van voorwaarden waaraan gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen moet voldoen Instructies voor toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen Communicatie met cliënt/en of wettelijk vertegenwoordiger Toepassing van maatregelen Beslissing Uitvoering Beëindiging Informatie delen en het gebeurde evalueren Beëindiging en nazorg 11

12 Stap 3: Individuele fiche vrijheidsbeperking Individuele fiche vrijheidsbeperking In kaart brengen van hoe de vrijheid van de cliënt beperkt wordt Op individueel niveau Onderdeel van de individuele dienstverleningsovereenkomst tussen voorziening en wettelijk vertegenwoordiger Regelmatig kritisch bekijken en evalueren Maatregelen in crisis mogelijk maar dan melding via registratieformulier aan orthopedagoog en overleg! Individuele fiche vrijheidsbeperkende maatregelen 12

13 Individuele fiche vrijheidsbeperkende maatregelen Voorbeelden: F: kast met persoonlijke spullen hoeft niet meer vast. Sliep vroeger samen met een andere cliënt waarvoor de kast vast was maar heeft intussen een individuele kamer. P: voordeur en achterdeur hoeven niet meer vast. P heeft een psychose doorgemaakt waarvoor de maatregelen genomen waren maar kan intussen opnieuw meer vrijheid aan. M: hoeft niet meer gefixeerd te worden in bed aangezien ze geen pampers meer draagt die ze kapot kan trekken. 13

14 Stap 4: Procedure afzondering Kwaliteitsdecreet 2011 Zorginspectie: Onaangekondigde inspectie Focus op vrijheidsbeperkende maatregelen Procedure afzondering Verduidelijken van de voorwaarden waaraan afzondering moet voldoen Instructies voor het toepassen van afzondering Registratieformulier voor afzondering en opvolging van afzondering Elke afzondering kritisch bekijken in overleg met orthopedagoog Registratie afzondering 14

15 Voorbeelden E: geen afzondering meer, kwam er niet tot rust, verkeerde redenen E: duur afzondering beperkt tot wanneer weer rustig, daarna naar zijn kamer ipv meer dan 1u in afzondering L. en F: verhuis naar andere leefgroep zonder time-out F: geen afzondering meer, bleek steeds bij het midddagmaal en een eigen tafel bracht rust Stap 5: «Ban de Band» Vilans (Nederland) Deelname werkgroep rond vrijheidsbeperkende maatregelen Bij elkaar op bezoek Uitwisseling van ervaringen Van ja, maar naar neen, tenzij Engagement voor afbouw van fixatie Afspraak voor driepuntsfixatie Alternatievenbundel Vilans: minder ingrijpende maatregelen / op zoek naar alternatieven Aanpak van time-outruimtes 15

16 Resultaat afspraak driepuntsfixatie 1 of 2 puntsfixatie die volledig werd afgebouwd 1 of 2 puntsfixatie die werd opgetrokken tot 3 puntsfixatie 11 3 Zoektocht naar alternatieven Zoeken naar best passende maar ook minst ingrijpende maatregel (hoe verder van het lichaam, hoe minder ingrijpend) In verhouding met het doel Zo kort mogelijk in duur In het belang van de cliënt, niet van personeel, organisatie, 16

17 Voorbeelden T : fixatie verminderd door zoektocht naar alternatieven (trappelzak en zachte wand) Voorbeelden Verkenning van de SafeSpace 17

18 Voorbeelden F : deur los en geen 1puntsfixatie meer. Schakelaar niet meer afgeschermd. Veranderde visie: VBM niet in overeenstemming met risico. VBM zorgen er niet voor dat F slaapt, slaappatroon van F is altijd wisselend. F loopt soms rond en speelt soms met het licht. Het licht werd gedimd in zijn lievelingskleur en de hinder voor andere cliënten vermeden. E: deur los en geen 1puntsfixatie Individuele kamer Veranderde visie: VBM niet in overeenstemming met risico. VBM zorgen er niet voor dat E slaapt. Soms is E onrustig en heeft hij nabijheid nodig. Dan zoekt hij de nachtdienst op. Soms is E rustig en slaapt hij vast. F: van volledige fixatie naar it-fitspak met handen aan pak gefixeerd Vraag van mama Eerst geprobeerd zonder fixatie maar risico bleek te groot Zoektocht naar alternatieven: it-fitspak A: geen 1puntsfixatie Risico bleek niet meer aanwezig, A kan niet meer rondlopen en zichzelf bezeren K: geen 1puntsfixatie meer Individuele kamer Fixatie bleek heel onveilig en groter risico dan weglaten van de fixatie Stap 6: PTV PTV = persoons- en teamgerichte veiligheidstechnieken met achterliggende visie op agressiehantering Vorming door Jeroen Cottenie Werksessie vrijheidsbeperking door Jeroen Cottenie Kader van mensenrechten en juridische aansprakelijkheid Keuze voor humane manier van fixeren Kritische blik op VBM in brede zin: regels en afspraken 18

19 Voorbeelden K: kan voor het eerst in jaren op zijn zij slapen door humane manier van 3 puntsfixatie Geeltjesmeting en werksessie met Jeroen Cottenie in team: afschaffen van blijven wachten op elkaar aan tafel, afschaffen van koffieregel, afschaffen van wachten op elkaar om naar beneden te gaan, Aansprakelijkheid Toelaatbaarheid van vrijheidsberoving Algemeen kan er gesteld worden dat er binnen het recht uitgegaan wordt van de principiële niet-toelaatbaarheid van elke vorm van vrijheidsberoving. (Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, Belgische Grondwet, bepalingen in het Strafwetboek) Enkele uitzonderingen Noodtoestand: dwangmaatregelen ter vrijwaring van een mensenleven of ter voorkoming van blijvende ernstige letsels Wettige verdediging Gevangenisstraf of opsluiting Internering Gedwongen opname volgens wet juni

20 Aansprakelijkheid Belang van procedures en afspraken Procedure afzondering Visietekst omgaan met agressie Visietekst omgaan met vrijheidsbeperkende maatregelen Individuele fiches vrijheidsbeperkende maatregelen Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen Ter voorkomen van letsels bij zichzelf of anderen Wanneer veiligheid van zichzelf of anderen in gedrag is Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen niet Om te voorkomen dat iemand rondloopt, om het comfort voor de hulpverlener te verhogen, om te voorkomen dat iemand opstaat, DE VERDERE WEG IN EMILIANI 20

21 Naar de toekomst Herwerken van de visietekst op vrijheidsbeperkende maatregelen en omgaan met agressie met het kader van PTV Aanpassen van de voorwaarden waaraan gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen moet voldoen Verduidelijken van redenen/risico s waarvoor vrijheidsbeperkende maatregelen mogen gebruikt worden of net niet Opmaak van procedure fixatie Verduidelijken van de voorwaarden waaraan fixatie moet voldoen Instructies voor het toepassen van fixatie Registratieformulier voor fixatie Elke fixatie kritisch bekijken in overleg met orthopedagoog Naar de toekomst Circulair proces visie vorming procedures zelfauditing auditing Leven in vrijheid vorming BAN DE BAND Geeltjesmeting boeken Intervisie 21