1 Visie op vrijheidsbeperking

Transcriptie

1 alle afdelingen Geldig vanaf : 13/01/2015 rubriek BELEIDSNOTA nr. OB1.11 ONDERSTEUNINGSBELEID onderwerp Visie op vrijheidsbeperking Bestemd voor : Medewerkers pedagogische en medische dienst versie gg.op 13/01/2015 Verwante procedure Pr.OB1.11/1 1 Visie op vrijheidsbeperking Vrijheidsbeperking gaat over alle maatregelen die cliënten in hun vrijheid beperken. Het gaat over veel meer dan enkel het gebruik van de Zweedse band: het gaat ook over bedhekken, een rolstoel op de rem, onrustmedicatie, het ondergaan van straf of het opleggen van gedwongen rustmomenten. Met andere woorden, het gaat over alle vormen van beperking van de keuzeen bewegingsvrijheid van de cliënt. De cliënt moet kunnen genieten van de grootst mogelijke mate van zelfbepaling. Hij heeft de vrijheid om, binnen zijn mogelijkheden, vorm te geven aan zijn leven en eigen keuzes te maken. Dit is de gebruikelijke situatie, de cliënt hoeft daarop niet af te dingen. Elke beperking die wij opleggen aan deze mogelijkheid tot zelfbepaling kan beschouwd worden als een vorm van vrijheidsbeperking en is in wezen niet evident. Daarom zoeken wij in de eerste plaats naar goede alternatieven voor het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen zodat wij in de mate van het mogelijke vrijheidsbeperking kunnen beperken. Soms zijn er geen alternatieven. In die gevallen volgen wij de procedure voor een zorgvuldige toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregelen en/of de procedure bij gebruik van gedragsbeïnvloedende medicatie. 2 Uitgangspunten - Er bestaat een spanning tussen de autonomie van de cliënt en de veiligheid die moet gegarandeerd worden. Het recht op vrijheid kan enkel onder druk komen te staan wanneer het recht op beschermwaardigheid in het gedrang komt. Dit impliceert een minimaal gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen: het recht op vrijheid wordt gerespecteerd, tenzij veiligheidsrisico s een kritische grens overschrijden. - Daarbij moet de organisatie de beschermwaardigheid van meerdere partijen bewaken: de cliënt zelf, de mede-cliënten, het personeel en de ouders. - Een belangrijke rol is weggelegd voor preventie. De visie op de cliënt en de bejegening kunnen in vele gevallen zodanig bijgestuurd worden dat de veiligheid van geen van deze partijen in gevaar komt. - Als een zorgvuldige afweging alsnog leidt tot de beslissing om de vrijheid van een cliënt te beperken, moet het handelingsplan een duidelijk doel omschrijven waarbij de maatregelen een veilige, gecontroleerde situatie creëren van waaruit groei terug mogelijk wordt of een neerwaartse ontwikkeling afgeremd wordt. - Een beperkte vrijheid moet steeds gedefinieerd worden als een op maat gebrachte vrijheid, waarbinnen de kwaliteit van leven van de cliënt bestendigd of vergroot wordt. - Vrijheidsbeperkende maatregelen vragen een transparante communicatie met alle betrokkenen. Enerzijds waarborgt een heldere beschrijving van de maatregel de correcte 1

2 beleidsnota Visie op vrijheidsbeperking - versie 1 gg. 13/01/2015 uitvoering ervan en anderzijds kan een vlotte toegankelijkheid van de argumentatie het kritisch denken over de maatregel aanmoedigen. 2.1 Structurele vrijheidsbeperking Er kunnen vrijheidsbeperkende maatregelen genomen worden die men eerder kan plaatsen onder de noemer van (ped)agogische aanpak'. Het gaat hier om controlerende maatregelen en middelen die kaderen in de dagdagelijkse begeleiding van de cliënten, rekening houdend met hun niveau, leeftijd, specifieke problematiek, (bijvoorbeeld: het gebruik van bedgordel bij epilepsie, gebruik van afgebakende speelruimtes, gesloten tuinen ). De vrijheid die de cliënt kan genieten, wordt op zijn maat gebracht; op maat van wat hij aankan. Structurele maatregelen worden beschreven in het ondersteuningsplan. 2.2 Situationele vrijheidsbeperking In moeilijke situaties kan vrijheidsbeperking geboden zijn: men beperkt de vrijheid in een bepaalde situatie om het gedrag van een cliënt te begrenzen. Bij reëel gevaar voor zichzelf en voor andere cliënten is verhoogd toezicht onvoldoende en zullen vrijheid beperkende maatregelen en middelen toegepast en gebruikt worden met als bedoeling om schade voor beide partijen te vermijden zodat de relatie zo weinig mogelijk aangetast wordt. Het beperken van de vrijheid kan op verschillende manieren gebeuren. - Time out of afzondering: afzondering in een gesloten en beveiligde ruimte om agressie te vermijden of te doen stoppen. De veiligheid van de cliënt en zijn omgeving staan hierbij centraal. Men registreert het gebruik van time out in Regas. - Fixatie: beperking van bewegingsvrijheid met behulp van materiaal, aangebracht op het lichaam (zowel overdag als nachtfixatie in bed), - Persoonlijke veiligheidstechnieken: technieken die toegepast worden in een individuele situatie waarin men zich bedreigd voelt door een cliënt zonder dat daarbij iemand letsel oploopt - Teamtechnieken: technieken die toegepast worden wanneer een gewelddadige persoon uit de groep verwijderd moet worden of in bedwang gehouden moet worden. Deze persoonlijke en teamgerichte technieken worden vaak gebruikt in combinatie met andere vrijheidsbeperkende maatregelen en middelen. Zij zijn nooit een doel op zich. Zij worden niet toegepast als straf noch om de uitoefening van het gezag te ondersteunen. - Medicatie: gedragsbeïnvloedende medicatie die de mogelijkheden van de cliënt beperkt door een sederende of remmende invloed. 2.3 Compartimenteren Compartimenteren is het fysiek scheiden van bewoners met behulp van hekjes of andere afsluitingen waarbij toch het contact en de interactie mogelijk blijft. Dank zij de compartimentering kunnen cliënten samen in een ruimte vertoeven zonder elkaars veiligheid in het gedrang te brengen. Wij beschouwen compartimenteren niet als een vrijheidsbeperkende maatregel maar als een manier om de ruimte zodanig in te richten dat interacties veilig kunnen verlopen. Het is een vorm van op maat gebrachte vrijheid. 2

3 beleidsnota Visie op vrijheidsbeperking - versie 1 gg. 13/01/ Dit doen wij niet Straffen Het corrigeren van ongewenst gedrag via straffen 1 houdt het risico in dat men de vrijheid van de cliënt aanzienlijk inperkt. We maken het onderscheid in fysieke sancties, sociale sancties en materiële sancties. - Fysieke sancties onder de vorm van het toedienen van een aversieve prikkel zoals slaan of pijn doen, zijn niet toegestaan! - Bij sociale sancties gaat men de sociale bewegingsvrijheid inperken en komen wij op het terrein van de vrijheid beperkende maatregelen. - Bij materiële sancties gaat het om het onthouden of ontnemen van iets dat aangenaam is voor de cliënt en hem nauw aan het hart ligt. Men mag in geen geval voeding of drank onthouden: cliënten moeten hun basisbehoeften niet verdienen met goed gedrag. Het doel van de straf is een psychologische grens te creëren om herhaling van het ongewenste gedrag zoals agressie te voorkomen. Door het stellen van grenzen kan de cliënt zich veiliger en meer zeker voelen. Men rekent erop dat de cliënt zal anticiperen op de negatieve gevolgen van de straf en deze zal willen vermijden en daarom zijn gedrag zal bijsturen. - Gezien de geringe leerbaarheid van de meeste cliënten zullen zij weinig of niet anticiperen op de negatieve gevolgen van straf en er daarom ook niet uit leren. Wat maakt dat straf in vele gevallen volstrekt nutteloos is. - Bovendien reageert men op hele korte termijn op de vorm van het ongewenste gedrag. Men moet ook blijven zoeken naar de betekenis van dat gedrag zodat men een aangepast antwoord kan bieden op langere termijn. Straf moet de uitzondering zijn en niet de regel. In normale omstandigheden wordt zelden of nooit gestraft. Als men toch wilt overgaan tot het straffen, dan kiest men een milde straf. Het signaal dat het ongewenste gedrag ontoelaatbaar is, is al voldoende Intimideren Een verwittiging is bedoeld om cliënten te herinneren aan een grens of een afspraak en hen op zo'n moment de kans te geven alsnog hun gedrag aan te passen. Wanneer dit echter gepaard gaat met overdreven veel vertoon van macht dan kan het waarschuwen en dreigen met een sanctie het karakter krijgen van een intimidatie. Intimideren gaat ten koste van de relatie; het is een uiting van een beheersende houding waarbij men de cliënt klein, bang en afhankelijk houdt. Wanneer men voortdurend intimiderend dreigt en waarschuwt, wordt de grens voor de betrokken bewoner onduidelijk. Zeker wanneer de begeleider dreigt met sancties die uiteindelijk toch niet uitvoerbaar zijn, verliest hij zijn gezag. 1 In neutrale gedragstherapeutische termen betekent straf datgene wat gedrag doet verminderen en betekent beloning datgene wat gedrag doet toenemen. 3

4 beleidsnota Visie op vrijheidsbeperking - versie 1 gg. 13/01/ Multidisciplinaire samenwerking: specifieke rol van elke functie De multidisciplinaire samenwerking staat voorop. Het beleid is het resultaat van deze samenwerking waarin verschillende functies hun specifieke rol te spelen hebben. In elke woning is er een referentieopvoed(st)er die de rol van fixatiecoach vervult. Deze ziet toe op - de correcte toepassing van de vrijheidsbeperkende maatregelen, - de registratie van structurele maatregelen in het handelingsplan en van de incidentele time out in Regas - de eerste introductie van nieuwe collega s in de correcte uitvoering van de maatregelen. De coördinator vrijheidsbeperkende maatregelen coördineert de technische toepassing van vrijheid beperkende maatregelen. - Hij stuurt van de fixatiecoaches aan. - Hij bewaakt de kwaliteit van het gebruikte materiaal en van de toegepaste technieken. - Hij beheert het materiaal: hij ziet toe op beschikbare middelen en op de bestellingen en geeft deze door aan de aankoopdienst. - Hij kan geconsulteerd worden voor technisch advies in de zoektocht naar minder ingrijpende alternatieven. De woningarts heeft, in samenspraak met de psychiater, de eindverantwoordelijkheid over het toedienen van gedragsbeïnvloedende medicatie. De psychiater wordt geraadpleegd bij nieuw op te starten medicatie of bij specifieke problemen. De beslissing wordt meegedeeld in het multidisciplinaire overleg. De orthopedagoge coördineert de specifieke toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen bij haar cliënten en neemt de eindbeslissing na overleg met alle betrokkenen. - Zij consulteert de woningarts over de voorgestelde maatregelen. - Zij stuurt de interdisciplinaire dialoog aan over de inhoudelijke toepassing van de vrijheid beperkende maatregelen. - Zij neemt de vrijheidsbeperkende maatregelen op in de handelingsplanning. - Zij volgt de communicatie met de ouders op. De aankoopdienst - Voert de bestellingen en de facturering uit, - verkent de markt op zoek naar materiaal en hulpmiddelen met de beste verhouding prijs/kwaliteit. 4 Verwante procedures In de procedure Pr./1 stellen wij de procedure voor die moet gevolgd worden indien men een vorm van vrijheidsbeperking wil toepassen. In de Pr.OB.1.3/2 stellen we de procedure voor die gevolgd moet worden indien men geconfronteerd wordt met ongeoorloofd handelen. De Pr.OB.1.3/1 is de procedure die gevolgd wordt bij het gebruik van gedragsbeïnvloedende medicatie. Richtlijnen rond veilige fixatie, toezicht en controle zijn als bijlage voorzien bij de procedure Pr.OB1.11/1 rond gebruik VBM. 4

5 beleidsnota Visie op vrijheidsbeperking - versie 1 gg. 13/01/2015 KADER KWALITEITSSYSTEEM Teksteigenaar Directeur zorg Indicatoren Welke Frequentie van nazicht analyse VBM s jaarlijks Audit/evaluatie Bevoegdheid inhoudelijke tekstwijziging Frequentie : 5 jaarlijks directiecomité 5