Toelichting over de behandeling van: Debatstuk startnotitie GroenLinks. Gezonde lucht in Nijmegen

Transcriptie

1 Toelichting over de behandeling van: Debatstuk startnotitie GroenLinks Gezonde lucht in Nijmegen Hierbij te betrekken: Brief van het college van B&W d.d. 28 januari 2014 inzake Tussenevaluatie van Uitvoeringsprogamma luchtkwaliteit Nijmegen 2010 t/m 2014 Van: Doel: Toelichting: De fractie van GroenLinks Opinie vormen 1. Debatstuk Gezonde lucht in Nijmegen Namens de fractie van GroenLinks heeft Pepijn Oomen het debatstuk Gezonde lucht in Nijmegen ingediend. De fractie van GroenLinks ziet dit stuk als een startnotitie wil met het college en de andere fracties van gedachten wisselen over de inhoud daarvan. GroenLinks beoogt dus géén besluitvorming over dit document als zodanig. 2. Brief van het college van B&W inzake tussenevaluatie van uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit Nijmegen 2010 t/m 2014 Bij brief van 28 januari jl. heeft het college de raad geïnformeerd over de voorlopige resultaten van het uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit Nijmegen door middel van een tussenevaluatie. Deze brief wordt bij de bespreking van het debatstuk betrokken. 3. Reactie van het college van B&W op de notitie De gemeenteraad krijgt nog een brief van het college van B&W met een reactie op het voorliggende debatstuk. Deze brief wordt door de griffie met de nazending naar de raad gestuurd. 4. Procedure ten aanzien van een debat in de kamerronde Op grond van artikel 15 lid 3 van de Verordening burgerronde en raadskamers kunnen raadsleden of fractievolgers een verzoek doen om een debat over een bepaald onderwerp te voeren in de kamerronde. Dat verzoek dient te worden ondersteund door tenminste één andere fractie. In dit geval wordt het verzoek ondersteund door fractie van de PvdA. Ook dient aan het debat een schriftelijk stuk ten grondslag te liggen. Dat is in dit geval de startnotitie die Pepijn Oomen heeft opgesteld. De fractie van GroenLinks wil het debatstuk in de kamerronde bespreken en beoogt in deze fase geen besluitvorming. Om die reden hoeft er ook geen behandeladvies gegeven te worden door de kamer. Naam steller: steller: Bijlagen: Pepijn Oomen pepijnoomen@gmail.com Tel. steller: Debatstuk Gezonde lucht in Nijmegen 2. Brief van het college van B&W d.d. 28 januari 2014 inzake Tussenevaluatie van Uitvoeringsprogamma luchtkwaliteit Nijmegen 2010 t/m 2014, inclusief de bijlage Nazending 1. Brief van het college van B&W inzake reactie van het college op het debatstuk van GroenLinks.

2 Gezonde lucht in Nijmegen Heel gewoon, maar nog niet vanzelfsprekend Startnotitie GroenLinks Nijmegen

3 Voorstel aan de gemeenteraad van Nijmegen De fractie van GroenLinks vraagt de raad en liet college om met een reactie te komen op de volgende voorstellen: 1. De Nijmeegse Norm introduceren en indien nodig aan de raad een pakket aan maatregelen voor te stellen om deze norm te bereiken; 2. Een stimuleringspakket voor duurzame stedelijke logistiek instellen; 3. Een meerjareninvesteringsplan opstellen voor fijnstofreducerende maatregelen voor de Scheepvaart, met andere Waalgemeenten nadrukkelijk te pleiten bij het Rijk voor maatregelen en de subsidieregeling van de Stadsregio onder de aandacht te brengen; 4. Een plan opstellen om gemotoriseerd verkeer te weren van fietspaden; 5. Optimaal medewerking verlenen aan de provincie Limburg teneinde de Maaslijn te elektrificeren; 6. Met een plan komen om het warmtenet uit te breiden; 7. Een bewustwordingscampagneplan opstellen rondom de Dag van de Luchtkwaliteit; 8. Samen met bewoners inzetten op een meetnetwerk voor PM2,5. Pepijn Oomen GroenLinks 2

4 Inleiding Nederland moet in 2015 voldoen aan Europese normen voor luchtkwaliteit. Dan gaat het over het terugdringen van fijnstof en stikstofdioxide. Nijmegen was een van de eerste steden begin deze eeuw die een uitvoeringsprogramma had voor luchtkwaliteit. Sindsdien is er ook veel gebeurd. Zo rijden de 218 bussen in de Stadsregio op het schone groengas, rijdt het wagenpark van de gemeentelijke organisatie op groengas en zijn er aardgastaxi's. Het fietsen en het OV wordt gestimuleerd, evenals de aanschaf van elektrische scooters. Daarnaast zijn we trots op de fietskoeriers in de stad en binnenstadservice, die ervoor zorgt dat veel pakketten gebundeld en schoon worden vervoerd naar de winkeliers in het centrum. Maar ook op het industrieterrein in Nijmegen-west is veel gebeurd; veel bedrijven daar hebben bijvoorbeeld eveneens hun wagenpark verschoond (diesel met roetfilter, aardgas/groengas, elektrisch). Volgens het college van B&W hebben we geen acute knelpunten meer met fijnstof en ook voor stikstofdioxide gaat het de goede kant op. Maar is het genoeg? Langdurige blootstelling aan fijnstof verhoogt de kans op vroegtijdig overlijden, zelfs bij concentraties beneden de officiele Europese norm. Tot die conclusie komt een Europees consortium van onderzoekers na het analyseren van 22 studies onder Europeanen. Fijnstof is de verzamelnaam voor deeltjes in de lucht die zo klein zijn dat ze diep in de longen doordringen. Het autoverkeer is een belangrijke bron, maar ook scheepvaart, fabrieken en verwarmingsinstallaties dragen bij. Voor elke toename van 5 microgram fijnstof per kubieke meter lucht in de jaarlijkse blootstelling, stijgt de kans op vervroegd overlijden met 7 procent. Het sterkste effect op de gezondheid vonden de onderzoekers bij fijnstof kleiner dan 2,5 micrometer. De EU heeft daarvoor een norm van 25 microgram per kubieke meter lucht vastgesteld waaraan voldaan moet worden vanaf In de analyse vonden de onderzoekers echter dat er bij mensen die wonen in gebieden waar de concentratie fijnstof onder die norm zit, toch een verhoogd risico is op vervroegde sterfte. Volgens de onderzoekers zijn de Europese normen dus te ruim. De fijnstofoverlast in Nijmegen is dus net als in de rest van Nederland te hoog ook al voldoen we naar verwachting grotendeels aan de Europese normen. Er is dus een verhoogde inzet nodig. Bij een inventarisatie van de fijnstofproblematiek constateerde GroenLinks dat de fijnstofproblematiek door veel inwoners van Nijmegen nog onderschat wordt. Veel mensen hebben geen weet van het sluipende gezondheidsrisico dat een vervuilde lucht met zich meebrengt. Een slimme bewustwordingscampagne kan helpen om met bewoners, bedrijven en gemeente samen te werken aan een schone lucht. Dat levert gezondheidswinst op voor veel Nijmegenaren. Deze startnofitie doet hiervoor een voorstel. We hopen dat het college hierdoor met een palcket aan maatregelen komt. 3

5 Maatregelen Er zijn talloze maatregelen mogelijk om de fijnstofuitstoot in de stad te reduceren. Enkele daarvan worden al uitgevoerd door het college, zoals in de inleiding uiteengezet. Met deze notitie beoogt de fractie van GroenLinks een aantal aanvullende maatregelen te introduceren. 1. Invoering Nijmeegse Norm Nijmegen voldoet over het algemeen aan de Europese norm voor emissies, die voor fijn stof en stikstof op een jaargemiddelde van 40 J.g/m3 ligt, op sommige tijden in de week is er een overschrijding (zie bijlage). Deze norm is voor grotere fijnstofdeeltjes (PMIO) maar daarenboven komt er in 2015 in de EU een norm voor ultrafijnstof (PM 2,5). Dan gaat het om een jaargemiddelde norm van 25.tg/m3. De WHO heeft geadviseerd tot een lagere norm en staatssecretaris Mansveld heeft gemeld deze aanscherping te willen beijveren bij de Europese Commissie. Met dit voorstel wil GroenLinks zich daarbij aansluiten en een Nijmeegse Norm introduceren, twintig procent onder de Europese norm. De fijnstof- en stikstofemissie zou volgens deze norm op 20 ag/m3 komen te liggen. Het zou goed zijn als Nijmegen gaat voor de Nijmeegse norm zodat we robuust onder de Europese normen blijven ten behoeve van de gezondheid van de Nijmeegse bevolking. Het is een ambitie, een streven. Uit een monitoring moet blijken op welke pleklcen we deze Nijmeegse norm niet halen en welke maatregelen we dan moeten nemen. Duidelijk is dat we het wagenpark verder moeten verschonen. Te denken valt aan (financiele) prikkels voor schonere voertuigen en het inbouwen van gezonde priklcels bij het verstrekken van parkeervergunningen: schone auto's betalen minder (of niets), vieze auto's betalen meer of worden geweerd (deze prikkels worden momenteel ook in de Randstad ingevoerd). Nu de Oversteek gerealiseerd is valt het instellen van milieuzones te heroverwegen. We vragen het college aan de raad een aanvullend paklcet aan maatregelen voor te leggen indien we niet voldoen aan de Nijmeegse norm. 2.Stimuleringspakket duurzame stedelijke logistiek Er kan nog een inhaalslag worden gemaakt met het vergroenen van de logistiek. Dit kan door de regelgeving rond de venstertijden te verduurzamen (niet meer toegankelijk voor dieselvoeituigen), en door ondernemers te stimuleren meer gebruik te maken van stadsdistributie zoals de Binnenstadservice. Ook taxibedrijven en autolesscholen rijden door de stad, veelal op Diesel of benzine. Door een stimuleringspakket kunnen ze worden verleid om naar elektrisch rijden of groen gas over te stappen. De dekking hiervan kan komen uit het Ondernemersfonds en middelen van de Stadsregio. 3. Meerjareninvesteringsplan Scheepvaart De scheepvaart rondom en door Nijmegen (Waal, Maaswaalkanaal) levert naar verhouding een stevige bijdrage aan de fijnstofuhstoot in de stad. Aanleg van walstroom is al een goede maatregel om de uitstoot stevig terug te dringen. Op sommige plekken (de Waalkade t.b.v. de sterk stroomvragende cruiseschepen) wordt nu walstroom aangelegd, maar nog niet overal is dit het geval (bijvoorbeeld de Waalhaven). Wij vragen het college om hiertoe met een investeringsplan te komen. Bij de Waalhaven is dit zeer gewenst vanwege de deels aanwezige en deels geplande grootschalige hoogbouw hieromheen. Wat betreft de uitstoot door benzine door de scheepvaart vragen we het college om samen met de andere Waalgemeenten bij het rijk te pleiten voor maatregelen. Ook roepen we het College op om de subsidieregeling van de Stadsregio voor schonere scheepvaart' nadruklcelijk onder de aandacht te brengen. ' Zie littp:// 4

6 4. Gemotoriseerd verkeer weren van fietspaden Een zeer lokale fijnstofemissie verzorgen de bromniertjes en scooters die op de fietspaden rijden. De uitstoot hiervan is veel hoger geconcentreerd dan de uitstoot van personenauto's. Stedelijk verkeer stoot gemiddeld (een miljoen miljard) ultrafijnstofdeeltjes uit per kilometer; vrachtverkeer tien keer zoveel en sommige scooters nog meer dan vrachtwagens.^ De weggebruikers die hier het meeste last van hebben zijn nu juist de weggebruikers die het meest bijdragen aan reductie van de fijnstofuitstoot: de fietsers. Er is kortom een fantastische quick win te behalen door brommers te veiplaatsen van het fietspad naar de rijbaan. Dat is overigens ook conform de voorstellen die de G4 gemeenten onlangs hebben gedaan. Bij de inrichting van de stad conform de eisen van Duurzaam Veilig in 2004 is ervoor gekozen om bij grote doorgaande vierbaanswegen brommers op de fietspaden te laten rijden. Deze toenmalige keuze is dringend aan herijking toe, zeker wanneer we naar keuzes van andere gemeenten kijken. Nijmegen loopt hierop achter. Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld de Turmelweg, hier blijft de uitstoot van brommers en scooters in de tunnel hangen, terwiji er 4 rijbanen beschikbaar zijn voor auto's en scooters. We vragen het college om met een voorstel te komen voor een nieuwe wegindeling. 5. Elektrificatie Maaslijn Het openbaar vervoer in Nijmegen is een goed voorbeeld van effectieve fijnstofdaling. Het buswagenpark rijdt volledig op groen gas en de meeste treinen rijden elektrisch. Een uitzondering hierop vormen de treinen van Connexxion naar Venlo/Roermond. Deze zogeheten Maaslijn heeft geen bovenleiding: elektrisch rijden is onmogelijk. De provincie Limburg heeft plannen om deze lijn wel te gaan elektrificeren: we roepen het college op hier maximaal aan mee te werken en bij de provincies Gelderland en Brabant aan te dringen samen met buurprovincie Limburg op te trekken. Ook het CDA in Nijmegen deed eerder deze oproep. 6. Uitbreiden warmtenet Een van de bronnen van fijnstof zijn verwarmingsinstallaties. Het warmtenet kent echter dit probleem niet. De restwarmte wordt weliswaar afgenomen van de afvalcentrale ARN, maar deze bron zorgt niet voor een lokaal effect op de luchtkwaliteit; dat doen al die duizenden verwarmingsinstallaties bij de mensen thuis wel. Door meer woningen aan te takken aan het te realiseren warmtenet kan de luchtkwaliteit verbeteren. Deze winst is dus ook vooral te halen bij de bestaande woningen. We zien graag een plan van de gemeente om na de realisatie van het warmtenet in Waalsprong en Waalfront hoe er meer (bestaande) woningen in Nijmegen kunnen worden aangesloten op het warmtenet. 7. Bewustwordingscampagne De fijnstofproblematiek is er bij uitstek een die gebaat is bij bewustwording. Veel mensen realiseren zich niet dat er jaarlijks Nederlanders tien jaar te jong sterven door te hoge fljnstofemissies.'^ Bij een vergelijkbare longproblematiek - de sigarettenverslaving - is door een sterke campagne in ieder geval duidelijk gemaakt aan rokers welk risico ze lopen. Op het moment dat duidelijk wordt welk risico met rijgedrag wordt aangegaan, kan er ook in het dagelijks leven iets meer aan worden gedaan. Realiseren ouders die hun kinderen met de auto naar school brengen zich welk gezondheidsrisico dit met zich meebrengt? Zijn Nijmegenaren woonachtig aan druldce straten zich bewaist dat het niet verstandig is het slaapkamerraam open te doen tijdens de spits? Een rondje hardlopen langs druldce doorgaande auto wegen is goed ^ fijn stof.pdf: ^ 5

7 voor de conditie maar minder goed voor de longen. Een belangrijk onderdeel van deze notitie is kortom een grotere bewustwording van de risico's. Dit kan ook in combinatie met het Nijmeegs lespaklcet voor de luchtkwaliteit. We vragen het College hiertoe om deel te nemen aan de Dag van de Luchtkwaliteit (jaarlijks eind mei). 5. Robuuster meetnehverk Het huidige meetnetwerk staat helaas door het wegvallen van provinciaie middelen onder druk. In de afgelopen maanden heeft Milieudefensie laten zien dat het meest robuuste meetnetwerk tot stand kan komen door metingen met handzame apparatuur en zelfs met smaitphones. We vragen het college in overleg te gaan met Milieudefensie om voor Nijmegen de uitstoot goed in kaart te brengen, met name gericht op het ultrafijnstof (PM 2,5) omdat dit nog niet goed in kaart is gebracht. Groot voordeel is dat we dit samen met betrokken bewoners de metingen kunnen uitvoeren en hen daarmee betrekken bij het probleem van ongezonde lucht en de mogelijke oplossingen hiervoor. Dat vormt daarmee tegelijk een flinke bewustwording. 6

8 Bijlage: wat is fijn stof? Fijn stof is een complex mengsel van deeltjes van verschillende grootte en van diverse chemische samenstelling. Bij deeltjes met een doorsnede van 10 micrometer wordt gesproken van PMIO, bij deeltjes met een doorsnede van 2,5 micrometer van PM2,5 (fijne en ultrafijne deeltjes). De PMlO-deeltjes worden tegenwoordig gemeten; van de PM2,5 wordt er vaak nog niet gemeten en is er nog geen beleid (hoewel deze deeltjes schadelijker voor de gezondheid zijn dan hun gi'otere broers). Hier is nu (Europees) een kentering in gaande. 5 -io pm neus en keelholte 1-5 pm luchlwegen < 1 pm longblaasjes. evt. in bloeds omioop Er zijn twee verschillende typen fijn stof 1. Deeltjes die direct door menselijk handelen en/of natuurlijke processen in de lucht worden gebracht, waaronder uitstoot door transport, Industrie en landbouw. In kustgebieden zijn zeezout-deeltjes een belangrijke natuurlijke bron. Ook opwaaiend bodemstof is deels van natuurlijke oorsprong (veelal tussen PM2,5 en PMIO in, dus de grovere fractie van PMIO). 2. Deeltjes die in de atmosfeer worden gevormd na chemische reacties in de lucht. Hierbij spelen zowel gassen als reeds aanwezige deeltjes een rol. Ammoniak (NH3), sfikstofoxiden (NOx), zwaveldioxide (S02) en vluchtige organische stoffen (VOS) zijn bij deze reacfies de belangrijkste gassen (veelal PM2,5) (veelal afkomstig uit verbrandingsprocessen zoals motoren van verkeer en scheepvaart). 1 Hoewel antirookmagier Robert Jasper Grootveld het onderwerp in de provo-acties al ludiek onder de aandacht bracht (onder de titel 'uche uche'), verscheen het onderwerp luchtkwaliteit voor het eerst op de agenda van bestuurders in Nederland toen in 1996 de Europese Kaderriehtlijn Luchtkwaliteit verscheen, waaraan in 1999 nog verschillende dochterrichtlijnen aan werden toegevoegd. De problemen werden bekend en geaccepteerd, alsmede de bronnen van vervuiling en de gevolgen, zoals vroegtijdig overlijden bij langdurige blootstelling. Het was bekend dat luchtverontreiniging in Nederland voor 60 tot 80% afkomstig is van uitstoot door buitenlandse bromien, maar ook dat veel lokale bronnen aan het probleem bijdroegen. Het is dus zowel een grensoverschrijdend als een lokaal probleem. In het geval van fijn stof is dit nog eens extra gecompliceerd omdat ruim de helft van het fijn stof in Nederland van natuurlijke oorsprong is. Het gaat hierbij om onder andere zeezout en bodemstof De nietnatuurlijke bron van fijn stof is het verkeer in Nederland. Anno 2010 voldeed Nederland wel aan het jaargemiddelde van de Europese norm voor fijn stof, maar niet aan het daggemiddelde. Daarom is in dat jaar een Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit opgesteld om de verschillende overheden handvatten te geven om aan de slag te gaan. Een luchtkwaliteitstoets voor bouwplannen binnen gemeenten is een van de bekendere maatregelen die kan worden uitgevoerd. Andere acties die zijn voorgesteld zijn bijvoorbeeld beplanting op zogenaamde "hotspots", die dienen als luchtfilter en het fijn stof kumien opnemen. Dit kan leiden tot een reductie van fijn stof van 10 tot 25%.'' Overigens staat dit ook weer ter discussie. In 2011 moest de Nederlandse luchtkwaliteit voldoen aan de grenswaarden (d.w.z. de jaar- en daggemiddelden) van fijn stof en in 2015 zal het land ook moeten voldoen aan de grenswaarden van stikstofdioxide (althans, vanaf 10 meter van de rand 7

9 van wegen).^ Deze waarden staan niet noodzalcelijk vast: de Europese Commissie heeft al eens tijdelijk verhoogde grenswaarden vastgesteld.'' Er ontstaat onder bestuurders meer bewustwording van enerzijds het probleem van fijn stof, anderzijds van het mogelijke effect op bouwprojecten. Deze bewustwording vindt het eerst plaats bij de overheid, aangezien zij moet zorgen voor een gezonde leefomgeving. Jaarlijkse controles en rapportages worden uitgevoerd, maar onzekerheden ten aanzien van nieuwe regelgeving en de effecten van de maatregelen blijven bestaan bij overheden. Verschillende belangengroepen die betrokken zijn bij de fijnstofproblematiek beginnen de mogelijkheden van nieuwe wetgeving te ontdekken en gebruiken dit vaak om overheden te beinvloeden. In 2005 waren dit nog vooral (milieu)professionals die hier aandacht aan besteedden, maar ook hier wordt de interesse onder burgers steeds groter.^ Ook in Nijmegen is dit zichtbaar, zoals bij de discussie rondom 'West wil groene buffer'. Er bestaan irmiiddels goede en uitgebreide dossiers bij de overheid op het gebied van luchtkwaliteit, waarin veel meetgegevens worden verzameld.^ Specifiek voor Nijmegen kennen we al enige tijd de site Het blijkt nog steeds dat fijnstofconcentrafies en overschrijdingen van de norm vooral in de stedelijke gebieden plaatsvinden. De achtergrondconcentraties van fijn stof blijven in het overgrote deel van Nederland onder de grenswaarde voor daggemiddelde concentraties (niet meer dan 35 dagen met een daggemiddelde concentratie boven 50 ]xg/m^). Alleen in verstedelijkte gebieden en in gebieden met veel agrarische activiteiten in het midden en zuiden van Nederland wordt de norm oversclireden. De nieuwe Europese richtlijn die inzet op 25 j.g/m^ zal naar verwachting voor meer problemen in Nederland zorgen. ^ e l e i d_n_a_t uur m i l i e u e n a f v-tonenop/luclitkwaliteit.htm * -relevante ' ^ 8

10 Fijnstofproblematiek Nijmegen in kaart De site biedt een kaail waarop de berekende jaargemiddelde PMIOfijnstofconcentraties zijn ingetekend: Bemmel Beuningen Ooslprhoiil Fijn stof 2011 (in M9'>n3) I < G , >40 oud Chen Heilig I andstichtinq De grotere wegen op de kaait, alsook het scheepvaartverkeer op de Waal veroorzaken concentraties tussen de 30 en 40 J.g/m3, een enkele industriele activiteit in West zorgt voor een uitschieter boven de 40 p-g (dit betreft overigens berekende concentratie adhv de vergunde uitstoot, deze uitstoot zal niet altijd aanwezig zijn en betreft waarschijnlijk een fovse overschatting). Zo lang de gemeente onder de 40 pg zit, is er volgens de Europese richtlijnen nog niets aan de hand. De WHO echter heeft geadviseerd de concentratie beneden de 20 pg/m3 te houden.^ Deze kaart laat zien dat Nijmegen niet door de beugel van het WHOadvies kan. Voor de PM2,5 fijnstofemissies zijn helaas (nog) geen kaarten beschikbaar. Deze kaart biedt gemiddelden. Het moge geen verwondering wekken dat de fijnstofemissie op piekuren hoger is. Zo is de gemeten concentratie op de Graafsweg in de periode juli 2013: ' 9

11 Graafscveg Monitoring Jl i' > r HT - -r r -, -f- ~ I:DI tf- i -- --~ t o - " 16;()0 2 o':kl 0:' :00 12:00 16:00 20:00 O.C :'oO 12:00 16:00 20:00 0: :00 16';l» :00 4:00 8. o: ConcenUolie in iiai'ms BlPMlO W?\M5 Temperaluur: 35'C Voltage: 7.1 IV Op spitstijden (in dit geval een fustige spits dankzij de vakantie) en op sommige andere tijden (diverse oorzaken) wordt de norm overschreden (de norm is vastgesteld als jaargemiddelde, dus de concentratie mag af en toe hoger dan 40 zijn). Dit is ook het geval rondom basisscholen, waar ouders hun kinderen tegelijkeitijd met de auto naar school brengen, jitist op het moment ook dat de kinderen buitenspelen. - Overigens is het meetpunt 'Graafseweg' een van de zeven meetpunten die de gemeente Nijmegen tot haar beschildcing heeft, in beheer bij het RIVM. De concentraties op de kaait zijn berekende concentraties. Onder het motto 'meten is weten' zou een fijnmaziger meetnetwerk een goed begin zijn van bewustwording van de fijnstofemissieproblematiek in Nijmegen. 10

12 Milieu Ingekomen stuk D5 (PA 12 februari 2014) Wonen Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus HG Nijmegen Datum 28 januari 2914 Ons kenmerk ML30/ Contactpersoon Jantine Stöckel Onderwerp Tussenevaluatie van het Uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit Nijmegen 2010 t/m 2014 Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de Raad, Om de luchtkwaliteit te verbeteren heeft u in januari 2010 het Uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit 2010 t/m 2014 vastgesteld. Nu het programma nog volop in uitvoering is willen wij u hierbij informeren over de voorlopige resultaten. Doel uitvoeringsprogramma De maatregelen uit het Uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit richten zich op het verbeteren van de luchtkwaliteit en het voldoen aan de wettelijke Europese normen voor fijn stof (PM 10 ), zeer fijn stof (PM 2,5 ) en stikstofdioxide (NO 2 ). PM 2,5 is de fijnere fractie van PM 10. Daarnaast kijken we naar de toekomst voorbij de horizon van het huidige uitvoeringsprogramma. Resultaten De tussenevaluatie maakt duidelijk dat we al veel gedaan hebben om de luchtkwaliteit in Nijmegen te verbeteren. Het effect van die maatregelen op de luchtkwaliteit is positief. Volgens prognoses overschrijden we de wettelijke Europese normen voor PM 10, PM 2,5 en NO 2 in 2015 niet meer. Dit is nog geen garantie dat we vanaf 2015 echt voldoen aan de wettelijke normen voor met name NO 2. De concentraties NO 2 zijn sterk afhankelijk van bepaalde meteorologische omstandigheden, ontwikkelingen in woningbouw en mobiliteit en Europese en landelijke maatregelen. In de bijlage geven we aan welke maatregelen we al uit hebben gevoerd en welke we de komende anderhalf jaar nog uit willen voeren, om te kunnen voldoen aan de wettelijke Europese normen vanaf Met de uitvoering van een aantal maatregelen zijn we gestopt. De gestopte maatregelen geven we, samen met de reden, aan in de bijlage. Daarnaast hebben we maatregelen toegevoegd. Deze geven we ook in de bijlage aan. Op deze toegevoegde maatregelen kregen we pas zicht na vaststelling van het uitvoeringsprogramma. Bezoek ook onze website Raadsbrieftussenevalproglucht (6).doc

13 Gemeente Nijmegen Milieu Wonen Vervolgvel 1 Om vanaf 2015 te voldoen aan de normen voor NO 2 en de luchtkwaliteit verder te verbeteren gaan we in 2014 door met het uitvoeren van de maatregelen uit het vastgestelde uitvoeringsprogramma zoals in de bijlage aangegeven. Met de maatregelen sluiten we aan bij de klimaatdoelstellingen uit de Duurzaamheidsagenda waar luchtkwaliteit onderdeel van uitmaakt. We zetten vooral in op het toepassen van schonere brandstoffen en doorstromingsmaatregelen voor verkeer. Verlenging Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Het huidige Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) loopt af op 1 augustus Dan is nog niet duidelijk of Nederland de Europese grenswaarden voor luchtkwaliteit in 2015 haalt. Dit is pas in de loop van 2016 bekend omdat we dan pas kunnen constateren of we aan de grenswaarden voor 2015 voldoen. De wettelijke rekenmethode met terugblik op 2015 is pas in 2016 gereed. Naar verwachting wordt het NSL verlengd tot 1 januari Als we niet deelnemen aan een verlengd NSL en onze luchtkwaliteit niet verbetert zijn we als gemeente zelf aan zet om een oplossing te vinden voor een (dreigende) overschrijding van de Europese grenswaarden. Oplossingen moeten we in dat geval zelf financieren terwijl we via het NSL 50% financiering van het rijk ontvangen. Ook moeten we een programma vaststellen gericht op het bereiken van de grenswaarde of direct mogelijke maatregelen treffen om die grenswaarde te bereiken. Dit kan ruimtelijke ontwikkelingen ná 2015 bemoeilijken. Ruimtelijke ontwikkelingen worden gestopt of beperkt als niet voldaan wordt aan de wettelijke normen voor luchtkwaliteit. Het rijk kan ons aansprakelijk stellen voor de overschrijding van de Europese grenswaarden. Wij onderzoeken de optie om aan te sluiten bij een verlenging van het NSL, ons uitvoeringsprogramma daarop aan te passen en de benodigde middelen voor cofinanciering te vinden. Gezondheid en luchtkwaliteit Ook als we in 2015 aan de huidige wettelijke normen voldoen kunnen we nog steeds veel winnen op het gebied van gezondheid van Nijmeegse inwoners en de daarmee gepaard gaande kosten, door de luchtkwaliteit verder te verbeteren. Ook onder de grenswaarden zijn er bewezen gezondheidseffecten, met name voor PM 10 en PM 2,5. De gezondheidseffecten van luchtverontreiniging veroorzaken jaarlijks hoge kosten voor onze maatschappij. Dit is vooral het gevolg van vroegtijdige sterfte en het verlies aan gezonde levensjaren door langdurige en kortdurende blootstelling aan fijn en zeer fijn stof. De blootstelling zorgt voor ontstaan en toename van ziekten en klachten. Provincie Gelderland benadrukt in haar nieuwe omgevingsvisie het belang van gezondheid in relatie tot luchtkwaliteit. Bezoek ook onze website Raadsbrieftussenevalproglucht (6).doc

14 Gemeente Nijmegen Milieu Wonen Vervolgvel 2 Recent verschenen in de media berichten over de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging. Onder andere werd geschreven over een nieuw Europees onderzoek naar de gezondheidseffecten van PM 10 en PM 2,5. Hieraan heeft de universiteit van Utrecht (onderdeel IRAS) deelgenomen. Door dit onderzoek is nog beter wetenschappelijk onderbouwd dat PM 10 en PM 2,5 ook onder de grenswaarde gezondheidseffecten geven. Aanscherping van grenswaarden is door deskundigen en politici in de media gesuggereerd en door de Wereld Gezondheidsorganisatie aanbevolen maar hierover is nog geen duidelijkheid. Dit geeft extra belang aan het verder verbeteren van de luchtkwaliteit in Nijmegen. We gaan bij toetsing van ruimtelijke plannen vooralsnog uit van vastgestelde grenswaarden. Voorbereidend op de toekomst verkennen we kansen voor Nijmegen op het gebied van het verbeteren van de gezondheid in relatie tot luchtkwaliteit. Vanwege gezondheidseffecten is het verstandig om ook bij het behalen van de huidige wettelijke normen te blijven investeren in maatregelen. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg bijlage: Overzicht uitvoering maatregelen Uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit 2010 t/m 2014 Bezoek ook onze website Raadsbrieftussenevalproglucht (6).doc

15 Bijlage A: overzicht uitvoering maatregelen Uitvoeringsprogramma luchtkwaliteit 2010 t/m 2014 Categorie Maatregel Omschrijving Status Resultaat Schone brandstoffen 1. LNG voor vracht- Stimuleren LNG-brandstof Voortzetten Tussenstand: verkeer voor vrachtverkeer Transportbedrijf Nijmegen heeft 5 trucks op LNG aangeschaft. 2. Schoon wagenpark Heel gemeentelijk wagenpark Voortzetten Tussenstand: op groengas Eind van de 63 gemeentelijke voertuigen op groengas. Meerdere afgeschreven voertuigen niet vervangen waardoor hoeveelheid voertuigen is afgenomen. Gebruik landelijk groengaslogo sinds begin 2011 voor nieuwe voertuigen. Eind '13 plaatsing aardgasvulpunt (thuistap) bij Stadsbedrijven voor eigen wagenpark. 3. Schone taxi's Nijmegen geeft subsidie voor Gereed Eindresultaat: onderhoudskosten aardgastaxi's In 2013 rijden 34 taxi's op aardgas in regio Nijmegen door onze subsidie. Daarnaast nog aantal aardgastaxi's door rijkssubsidie voor aanschaf. 4. Parkeerdifferentiatie Onderscheid maken in parkeren Voortzetten Ministerie vastgesteld dat gedifferentieerd parkeren op basis van soort voertuig en juridisch onhaalbaar is voor 'bezoekers'. Gemeente brandstof Amsterdam wil gedifferentieerd parkeren via vergunningen. Nijmegen onderzoekt mogelijkheden voor gedifferentieerd parkeren via vergunningen. 5. Schone vrachtwagens Inzet op schone vrachtwagens Voortzetten Tussenstand: i.p.v. milieuzone centrum Nijmegen Onderzoek uitgevoerd door Robert Goevaers naar CO2- koeling op vrachtwagens. Rapport opgeleverd. Daarnaast contract Binnenstadservice verlengd tot medio '13 voor schone levering van kantoorartikelen gemeente Nijmegen. 6. Scheepvaart- Onderzoek naar uitstoot Gereed Eindresultaat: onderzoek scheepvaart Waal door TNO Onderzoek uitgevoerd door TNO. Gemeente heeft rapport ontvangen. Maatregel wordt voortgezet in maatregel 7, Schone scheepvaart. 7. Schoner varen Stimuleren van schonere scheep- Voortzetten Tussenstand: (Stimuleren) vaart door Nijmegen GGD-onderzoek naar uitstoot scheepvaart op de Waal in Aanleg Walstroom op Waalkade is in plannen opgenomen. Stadsregio heeft projectleiderschap op zich genomen vanaf eind Walstroom voor de Waalkade is in uitvoering. Subsidieregeling voor nageschakelde technieken bij schepen is in de maak bij Stadsregio. 8. Bouwlogistiek Stimuleren van een schone invulling Voortzetten Tussenstand: van de bouwlogistiek door o.a. Projectleiding door Stadsregio. Opzetten van regionale Nieuwe maatregel. schoon vervoer en bundeling van bijeenkomsten voor marktpartijen (aannemers) en Nog onbekend bij start transport bij bouwprojecten. andere organisaties voor onderlinge versterking en programma. brainstorm. 9. Luchtemissiemaat- Werkgroep getrokken door Gestopt Werkgroep Eolus gestopt. Uit tussenrapport bleek regelen bedrijven Stadsregio om te onderzoeken dat puntbronnen nu weinig/geen negatieve invloed op wat voor effect puntbronnen op luchtkwaliteit hebben of door andere projecten al op luchtkwaliteit in Nijmegen hebben. worden gepakt. 10. Elektrische scooters Gemeentelijk wagenpark voorzien Voortzetten Tussenstand: en fietsen van elektrische fietsen en scooters. Gemeentelijk wagenpark is voorzien van 10 e-fietsen Gebruik van elektrische scooters en 10 e-scooters. Subsidie voor bedrijven voor aanschaf in Nijmegen stimuleren. e-scooters is op '13 gestart. Voor particulieren in juni '13. In oktober '13 waren er 55 aanvragen, waarvan 32 door particulieren en 23 scooters door ondernemers 11. Oplaadpunten voor Oplaadpunten creëren op strate- Voortzetten Tussenstand: elektrisch vervoer gische locaties Eind '13 zijn er 16 oplaadpunten op strategische locaties waarvan 4 in parkeergarages. E-laad Nieuwe maatregel. exploiteert en beheert ze. Er wordt gewerkt aan Nog onbekend bij start toetsingskader voor oplaadpunten door afdeling programma. Openbare Ruimte. Stadsregio werkt aan regionale concessie voor oplaadpunten. 12. Onderzoek effect Onderzoek uitbesteden om Gestopt Gestopt wegens teruggedrongen luchtverontreiniging stadsverwarming effect van stadsverwarming op en prioriteit voor andere maatregelen. luchtkwaliteit te onderzoeken. 13. Biogas voor aardgas Rijden op groengas faciliteren/ Voortzetten Tussenresultaat: stimuleren Sinds dec rijden stads- en regionale bussen op groengas. Project Groene Hub is gestart en pakt groengas voor aardgas op. Door project Rijden op groengas van Stadsregio zijn een rekenmodel voor rijden op groengas en een regionale subsidie voor taxi, (bestel)bus, vrachtwagen op groengas opgezet. Daarnaast tweede aardgasvulpunt in Nijmegen vanaf 2012 dat o.a. groengas aan gemeentelijk wagenpark biedt. 14. Promotie schone Promoten van schone brandstoffen Gestopt Ingehaald door andere maatregen zoals biogas brandstoffen voor aardgas. 15. Lespakket voor lucht Promoten van het ontwikkelde Voortzetten Tussenresultaat: lespakket zodat het op Het lespakket wordt in '13 door SSGN en NSG toegescholen wordt gebruikt. past. 2 Andere scholen hebben belangstelling. Interesse voor lespakket door GGD Rotterdam. 16. Onderzoek Tunnel- Onderzoek naar luchtkwaliteit Voortzetten Onderzoek moet nog worden opgepakt. Voortzetten weg, bijstelling in tunnel om ontbreken van i.v.m. bijna-knelpunt luchtkwaliteit. luchtmodellen gegevens in luchtmodellen bij

16 Nieuwe maatregel. Nog onbekend bij start programma. te kunnen stellen. 17. Meetprogramma Meetnet voor NO2 opzetten en Voortzetten Tussenresultaat: NO2 onderhouden om hoeveelheid NO2 Meetnet is opgezet en resultaten worden regelmatig te meten en knelpunten te bepalen. geanalyseerd. Doorstromingsmaat- 18. Stadsdistributie Stimuleren van duurzame distributie Voortzetten Tussenresultaat: regelen en vervoers- van goederen in de stad. Venstertijden voor centrum zijn aangepast voor alternatieven. duurzame voertuigen. Duurzame voertuigen mogen tijdens avonduren de binnenstad bevoorraden. Contract Binnenstadservice voor schone levering kantoorartikelen gemeente tot medio '13. Contract met fietskoerier Velocity. Organiseren denktank logistiek met HAN, ROC en overheden. Stimuleert en faciliteert ontwikkelingen van ondernemers. Stadsdistributie eerst onder project Groene Hub ondergebracht. Per 2013 is stadsdistributie voortgezet met middelen uit beter benutten/slim werken goederen vervoer. Vormt ook onderdeel van Groene Kracht programma van Stadsregio. 19.TPN West Ondersteuning door gemeente Gereed Eindresultaat: van bedrijvenvereniging TPN West Handboek vervoersmanagement gemaakt. 10% voor opzetten van duurzaam en emissiereductie bij 6 voorbeeldbedrijven. economisch rendabel vervoers- Ondersteuning van verdere doorontwikkeling concept. distributieconcept TPN-West nl. CombiPakt. Jaarlijkse toename van bedrijven met vervoersmanagementplan te vinden op Vervoersmanage- Stimuleren van bedrijven/ Gereed Bedrijven zijn zover gestimuleerd dat ze dit nu zelf ment grote bedrijven werknemers om andere vervoers- oppakken. Is door Stadsregio gestimuleerd door wijzen te gebruiken. prijsvraag beste logistieke concept. Daaruit kwamen 5 winnaars waarvoor de bezwarentermijn nog loopt. Begin dec. '13 worden de 5 initiatieven gepresenteerd. 21. DVM op Pr. Maurits- Verleggen bufferpunt van Voortzetten Tussenresultaat: singel Traianusplein naar Bouwweg/ DVM Pr. Mauritssingel is klaar. 1 Jaar durende Vrouwe Udasingel. evaluatie vindt vanaf midden 2014 plaats. Is onderdeel geworden van maatregel 27 DVM Doorstroomroute. 22. Aansluiting verkeers- Plan van aanpak verkeers- Gereed Eindresultaat: centrale en beheer management. Is afgesloten in Resultaten onderzoek worden gebruikt in maatregel 27 DVM Doorstroomroute. 23. Aanpassen Uitbreiden van transferium Gereed Eindresultaat: transferium Ressen voor meer Transferium is aangepast en uitgebreidt. 24. Aanleg parallelroute Creëren van 2 x 1 rijstrook met Voortzetten Tussenresultaat: westelijk vrijliggend fietspad. De Margaretha van Mechelenweg is op 1 oktober 2013 opengesteld. Van het vrijliggende fietspad is zuidelijk deel klaar. Noordelijk deel wordt over paar jaar uitgevoerd samen met aangrenzende woningbouw. 25. Knip Griftdijk Ruimte voor busvoorzieningen Ligt stil en bewonersvriendelijke knip ten zuiden van Stationsstraat. 26. Verkeersmaatregelen Kruisingen St. Annastraat Voortzetten Tussenresultaat: St. Annastraat + en Graafseweg aanpassen St. Annastraat is fysiek afgerond. Aanpassingen DVM Graafseweg zodat verkeer beter doorstroomt. en evaluatie moeten nog. Studie naar verbetering verkeersdoorstroming Graafseweg in 2012 afgerond. Aanpassingen Graafseweg nog niet uitgevoerd. Deze zijn afgestemd op HOV-traject en mede afhankelijk van verkeersontwikkeling n.a.v. De Oversteek. 27. DVM Doorstroom- Dvm op doorstroomroute Voortzetten route door Nijmegen om verkeersdoorstroming te verbeteren. Nieuwe maatregel. Nog onbekend bij start programma. 28. Stimuleren fiets- stimuleren fietsgebruik zodat Voortzetten Tussenresultaat: gebruik gemotoriseerd verkeer afneemt en Snelfietsroutes worden aangelegd. Opening luchtkwaliteit verbetert. snelfietsroute Nijmegen-Beuningen april ' werknemers in de regio op de fiets i.p.v. auto door succesvolle subsidie van de stadsregio voor e-fietsen voor woon-werkverkeer. 29. HOV Realiseren Hoogwaardig Voortzetten Tussenresultaat: Openbaar Vervoer tussen Nijmegen, In planstadium. Nijmegen-Noord en aantal omliggende dorpen. Groen 30. Groene structuren Realiseren groene structuren Gestopt Gestopt als luchtmaatregel wegens beperkte langs bijvoorbeeld wegen om effecten van groen op luchtkwaliteit. De gemeente lucht te filteren. realiseert wel groen om andere redenen zoals verbetering van de leefomgeving. 31. Groeninrichting Prins Groene structuren langs Gestopt Gestopt als luchtmaatregel wegens beperkte Mauritssingel en Prins Mauritssingel en Graaf effecten van groen op luchtkwaliteit. Wel is er om Graaf Allaardsingel Allaardsingel om lucht te filteren. andere redenen aandacht voor groen zoals verbetering van de leefomgeving. 32. Groeninrichting Groene structuren in Bloemer- Gestopt Gestopt als luchtmaatregel wegens beperkte Bloemerstraat straat om lucht te filteren. effecten van groen op luchtkwaliteit. Wel is er om andere redenen aandacht voor groen zoals verbetering van de leefomgeving.

17 33. Binnenstedelijke Deelname aan pilot van het Rijk Gestopt Gestopt wegens beperkte effecten van groen op meetproef om het effect van groen op de luchtkwaliteit. luchtkwaliteit in de stad te meten.