Loopbaansucces van zelfstandig ondernemers

Transcriptie

1 Loopbaansucces van zelfstandig ondernemers Anna Hoogmoed Studentnummer: Universiteit van Amsterdam Bachelorthesis Arbeids- & Organisatiepsychologie Begeleider mevr. prof.dr. A.E.M. van Vianen 10 juni 2013 Aantal woorden: 5507

2 Abstract In een economische crisis gaan meer ondernemingen failliet dan anders. Toch zijn er ook nu ondernemers, die een nieuw bedrijf starten. In deze paper bekijken we welke factoren van invloed zijn op een succesvol ondernemerschap. Extraversie bleek voor succesvolle ondernemers een belangrijke persoonlijkheidstrek, net als het hebben van een interne locus of control. Ook werd een relatie aangetoond tussen een succesvolle loopbaan als zelfstandig ondernemer en self-efficacy; het idee dat iemand heeft over zijn eigen kunnen. Ook een hoge motivatie, stresstolerantie, kennis en vaardigheden zijn van belang voor ondernemers. De ondernemers bleken vooral te leren doordat ze continu ervaringen opdoen. Tot slot worden in deze paper suggesties gedaan voor het trainen of begeleiden van zelfstandig ondernemers en voor het doen van vervolgonderzoek naar de succesfactoren van deze groep. 1

3 Inhoud 1. Inleiding Succesvol zelfstandig ondernemerschap Persoonlijkheidstrekken Self-efficacy Overige factoren Leren van zelfstandig ondernemers Conclusie Literatuur. 22 2

4 1. Inleiding In Nederland beginnen de laatste jaren steeds meer mensen een eigen bedrijf (CBS, 2012). Het starten van een eigen bedrijf brengt echter veel risico s met zich mee, zeker in een economische crisis. De kans dat een zelf gestart bedrijf failliet gaat, is de afgelopen jaren sterk toegenomen, zoals blijkt uit de cijfers van het CBS (2012). Het aantal faillissementen is in Nederland sinds 2002 meer dan verdubbeld, zie grafiek 1. Figuur 1 Aantal faillissementen van bedrijven in Nederland De cijfers geven aan dat het bijzonder risicovol kan zijn om in deze tijden van economische crisis een bedrijf te starten en dat de kans op succes van een bedrijf kleiner is dan voorheen. Ondanks dat risico zijn er toch steeds meer mensen, die een bedrijf beginnen en natuurlijk zijn er ook bedrijven, die wél overleven of het zelfs in tijden van economische crisis erg goed doen. Dit maakt het interessant om te kijken wat ervoor zorgt dat bepaalde zelfstandig ondernemers, ondanks de economische crisis, toch succes behalen. 3

5 Uit onderzoek blijkt dat meerdere factoren invloed hebben op het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. De onderzoekers zijn het echter niet eens over de vraag welke factoren het belangrijkst zijn voor dit loopbaansucces. Het is daarom interessant om de verschillende onderzoeken te vergelijken, om een idee te krijgen wat zorgt voor het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Omdat ondernemers zich constant moeten aanpassen aan de omgeving, kan ook het bestuderen van het leerproces van deze ondernemers inzicht bieden in hun kans op succes. In deze these zal eerst worden ingegaan op de vraag welke factoren bijdragen aan het succes van zelfstandig ondernemers. Daarnaast wordt besproken hoe zelfstandig ondernemers leren, gevolgd door voorstellen voor het trainen en begeleiden van zelfstandig ondernemers en suggesties voor vervolgonderzoek. 2. Succesvol zelfstandig ondernemerschap 2.1. Persoonlijkheidstrekken Persoonlijkheidstrekken vormen samen het karakter van een individu. Caprana en Cervone (2000, aangehaald in Rauch en Frese, 2007) stellen dat persoonlijkheidstrekken bepalen hoe iemand reageert op situaties, wat de prestatie beïnvloedt. Persoonlijkheidstrekken staan op deze manier in verband met het loopbaansucces van ondernemers. Het big-five model onderscheidt vijf karaktertrekken (Seibert & Kraimer, 2001). Die karaktertrekken zijn: extraversie, neuroticisme, vriendelijkheid, zorgvuldigheid en openheid voor ervaringen. Wanneer iemand hoog scoort op extraversie is die persoon gezellig, assertief, spraakzaam en actief (Barrick & Mount, 1991). Deze mensen vallen vaak op en krijgen veel aandacht in 4

6 gezelschap. Neuroticisme omvat angstig, depressief, boos, beschaamd, emotioneel, bezorgd en onzeker zijn. Mensen die hoog scoren op neuroticisme houden van controle en zijn vaak verlegen. Vriendelijkheid kan omschreven worden als flexibel, hoffelijk, vertrouwenswaardig, goedmoedig, coöperatief, vergevingsgezind en tolerant. Mensen die dit bezitten worden vaak aardig gevonden. Zorgvuldigheid staat voor grondig, voorzichtig, planmatig, en georganiseerd werken, maar tevens voor een hardwerkende, prestatiegerichte en volhardende persoonlijkheid. Openheid voor ervaring staat voor hoe fantasierijk, nieuwsgierig, origineel, ruimdenkend, intelligent en artistiek iemand is. Het big-five model is onder andere gebruikt in onderzoek naar loopbaansucces. Seibert en Kraimer (2001) toetste welke van de big-five persoonlijkheidstrekken zorgen voor loopbaansucces van werknemers. Loopbaansucces wordt opgedeeld in intrinsiek en extrinsiek succes. Met intrinsiek loopbaansucces wordt tevredenheid met het werk bedoeld. Extrinsiek loopbaansucces wordt bepaald door financiële resultaten, zoals de hoogte van het salaris of promoties. Extraverte werknemers bleken zowel een hoger intrinsiek als een hoger extrinsiek loopbaansucces te hebben; extraversie bleek in verband te staan met een hoger salaris, promotiemogelijkheden en tevredenheid met het werk. Wanneer iemand vriendelijker was, zorgde dit juist voor minder tevredenheid met het werk en als iemand open stond voor nieuwe ervaring, bleek dit negatief voor het salaris. Overigens werd in dit onderzoek meegenomen hoe en hoeveel in het betreffende bedrijf werd gecommuniceerd. Daaruit kwam naar voren, dat dat de negatieve invloed die vriendelijkheid heeft op salaris, alleen gold in organisaties waar veel interpersoonlijk contact nodig is, 5

7 ook wel mens-georiënteerde organisaties genoemd. In deze organisaties spelen de gevoelens van de werknemer een grotere rol. Het zojuist besproken onderzoek van Seibert en Kramer (2001) onderzocht welke van de big-five trekken zorgen voor loopbaansucces, maar richtte zich niet specifiek op zelfstandig ondernemers. Schmitt-Rodermund (2004) doet dit wel. Onderzocht werd, wat de invloed is van persoonlijkheidstrekken op het succes van zelfstandig ondernemers. Een ondernemende persoonlijkheid werd omschreven als iemand die laag scoort op vriendelijkheid en neuroticisme, maar juist hoog op extraversie, openheid voor ervaring en zorgvuldigheid. Iemand met die eigenschappen zal gemakkelijker de vaardigheden ontwikkelen, die nodig zijn om een succesvolle onderneming te beginnen, wat ervoor zorgt dat hij eerder interesse heeft in het starten van een eigen bedrijf. De benodigde vaardigheden bezitten en het hebben van interesse verhoogt de kans op loopbaansucces voor zelfstandig ondernemers. Uiteindelijk bleken extraversie, openheid voor ervaring en zorgvuldigheid dus positief te zijn voor het succes van zelfstandig ondernemers, terwijl vriendelijkheid en neuroticisme nadelig zijn voor loopbaansucces van deze ondernemers. In een meta-analyse verrichten Rauch en Frese (2007) onderzoek naar de relatie tussen karaktertrekken en loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Anders dan Seibert en Kraimer (2004) en Schmitt-Rodermund (2004) besteden Rauch en Frese ook aandacht aan de relatie tussen persoonlijkheidstrekken en de taken van de ondernemers. Een proactieve persoonlijkheid, innovativiteit en doelgerichtheid bleken eigenschappen, die een positief effect hadden op de uitkomsten van de taken van zelfstandig ondernemers. Een proactieve persoonlijkheid zorgt ervoor dat mensen de omgeving zelf willen beïnvloeden, 6

8 en hier actief hun best voor doen. Gekeken werd of de trekken die in dit onderzoek zijn gebruikt onder dezelfde trekken als de big-five trekken geschaald konden worden. Een proactieve persoonlijkheid zou dan bijvoorbeeld bij extraversie horen. Dit werd gedaan om te kijken of een van de big-five trekken loopbaansucces kon voorspellen. Echter bleek dit niet het geval. De trekken die in dit onderzoek naar voren kwamen als positief voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers, vielen onder verschillende trekken uit de big-five. Er kon dus alleen gezegd worden dat een proactieve persoonlijkheid, innovativiteit en doelgerichtheid in relatie staan met het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Andere beschrijvingen dan de big-five werden gebruikt voor het beschrijven van karakter (Boyd, 1984; Welsh & White, 1981, aangehaald in Begley & Boyd, 1987). Iemands karakter wordt door Begley en Boyd net als in de big-five beschreven door vijf karaktertrekken. Deze trekken zijn de mate waarin iemand wil presteren, tolerantie heeft voor ambiguïteit, een interne locus of control heeft, risico s neemt en type-a-gedrag vertoont. Iemand met een interne locus of control gelooft dat hij zelf verantwoordelijk is voor de uitkomsten van het werk. Type-A-gedrag houdt in dat iemand meer competitief, snel geïrriteerd, ongeduldig en snel agressief is. De behoefte te presteren, tolerantie voor ambiguïteit en neiging tot het nemen van risico s was hoger bij managers dan bij zelfstandig ondernemers. Dit effect bleek echter geen relatie te hebben met het loopbaansucces van deze ondernemers. Succesvolle zelfstandig ondernemers hadden een hogere interne locus of control dan de ondernemers die minder succes hadden. Het idee zelf verantwoordelijk te zijn voor de werkuitkomsten staat in verband met het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. 7

9 De relatie tussen persoonlijkheidstrekken en loopbaansucces is veel besproken. Het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers blijkt af te hangen van de hoeveelheid extraversie van de zelfstandig ondernemer, wanneer er gekeken wordt naar de big-five persoonlijkheidstrekken. Als men extravert is, verhoogt dat de kans op loopbaansucces. Een interne locus of control bleek ook van belang voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Persoonlijkheidstrekken zijn echter niet de enige factoren die in relatie staan met het succes van zelfstandig ondernemers. Self-efficacy wordt ook vaak in verband gebracht met loopbaansucces van ondernemers. In de volgende paragraaf zal dit verder uitgewerkt worden Self-efficacy In veel onderzoeken komt self-efficacy naar voren als een belangrijke voorspeller van succes op het werk(rauch en Frese, 2007; Lent, 2013; Zao, Hills & Siebert, 2005; Begley & Boyd, 1987; Baum & Bird, 2010). Self-efficacy is het idee dat iemand heeft over zijn of haar eigen kunnen. Rauch en Frese (2007) onderscheidden twee vormen van self-efficacy: gegeneraliseerde self-efficacy en specifieke self-efficacy. Gegeneraliseerde self-efficacy is het algemene zelfbeeld dat iemand heeft over zijn of haar eigen kunnen. Specifieke self-efficacy is het idee dat iemand heeft over zijn of haar eigen kunnen op een specifieke taak. Lent, Brown en Hackett (1994) deden onderzoek waarin alleen gegeneraliseerde selfefficacy werd gemeten. Zijn onderzoek was gebaseerd op de social cognitive career theory. Deze theorie omschrijft hoe loopbaansucces bereikt kan worden, waarin self-efficacy een grote rol speelt. Er zijn verschillende bronnen waarop iemands self-efficacy is gebaseerd; namelijk eerdere succeservaringen, rolmodellen, aanmoediging van anderen en door het ervaren van emoties. Het 8

10 verkrijgen van self-efficacy door eerdere succeservaringen houdt in dat iemand een positief gevoel heeft over zijn prestatie en dat dit bijdraagt aan zijn selfefficacy. Wanneer iemand een negatief gevoel heeft over een prestatie zorgt dit voor een verlaging van self-efficacy. Lent, Brown and Hackett (1994) stellen selfefficacy centraal in hun interessemodel, zie figuur 1. Figuur 1 Interesse model van Lent, Brown en Hackett (1994) In deze figuur is te zien dat de bronnen van self-efficacy van invloed zijn op self-efficacy verwachtingen, dit zijn de ideeën die iemand heeft over zijn competenties. Iemand die bijvoorbeeld onderzoeker wil worden, kan de verwachting hebben dat hij goed zal zijn in het uitvoeren van onderzoek. Selfefficacy verwachtingen hebben ook invloed op iemands uitkomstverwachtingen. Dat wil zeggen iemands idee dat zijn competenties en het uitvoeren van taken hem iets zullen opleveren, zoals bijvoorbeeld een goed salaris of promotievooruitzichten. De uitkomstverwachtingen en de self-efficacy verwachtingen hebben beide invloed op interesses, het stellen van doelen en acties met betrekking tot de doelen en de uiteindelijke prestatie. 9

11 Mede op basis van het interessemodel van Lent, Brown en Hackett (1994) hebben onderzoekers het verband tussen self-efficacy en loopbaansucces onderzocht voor zelfstandig ondernemers (Baum en Locke, 2004). Loopbaansucces werd geoperationaliseerd door middel van de groei van een bedrijf. Baum en Locke (2004) stelden een model voor waarin niet alleen selfefficacy, maar ook de doelen van de ondernemer invloed hebben op loopbaansucces, zoals ook het geval was in de social cognitive career theory van Locke, Brown en Hackett (2013). In tegenstelling tot deze social cognitive career theory werd verondersteld dat self-efficacy niet alleen werd bepaald door bovengenoemde vier bronnen, maar ook door de mate van passie en vastberadenheid van de zelfstandig ondernemer en diens mogelijkheden om nieuwe vaardigheden op te doen. De passie van een zelfstandig ondernemer staat voor hoe graag hij succes wil behalen met het bedrijf en vastberadenheid staat voor de mate waarin de zelfstandig ondernemer zal doorzetten. Deze drie kenmerken van zelfstandig ondernemen bleken inderdaad invloed te hebben op de mate van self-efficacy. De onderzoekers stelden echter dat self-efficacy niet enkel positief hoeft te zijn voor de prestatie van zelfstandig ondernemers (Baum en Locke, 2004). Zij redeneerden dat een hoge mate van self-efficacy weliswaar zorgt voor hoge verwachtingen van de prestatie, maar indien er niet aan de verwachtingen voldaan kan worden, dit extra negatieve effecten met zich mee zou kunnen brengen (Audia, Locke & Smith, 2000, aangehaald in Baum & Locke, 2004). Zo zou een te hoge self-efficacy bijvoorbeeld kunnen leiden tot risicogedrag, omdat de ondernemer inschat meer te kunnen dan hij of zij feitelijk kan (Knight, Durham & Locke, 2001, aangehaald in Baum & Locke, 2004). 10

12 De eerder besproken studies hadden aandacht voor het effect van selfefficacy op het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Er is ook onderzoek gedaan waarin self-efficacy als verklaring werd gezien voor de relatie tussen individuele kenmerken van de ondernemers en hun intenties een eigen bedrijf te starten (Zhao, Hills & Seibert, 2005). De neiging risico te nemen werd eerder al onderzocht in het onderzoek van Begley en Boyd (1987), maar daar werd het gemeten als eigenschap van het karakter, terwijl het hier wordt gemeten als individueel kenmerk. De percepties van hoeveel kennis was opgedaan op school, de ervaring als ondernemer en de neiging risico s te nemen werden gemeten als de individuele kenmerken van de zelfstandig ondernemer. Deze kenmerken bleken bij te dragen aan de ontwikkeling van self-efficacy. De intenties om een eigen bedrijf te starten bleken hoger te zijn wanneer er meer self-efficacy was. Dus als iemand het idee heeft dat hij goed is in zelfstandig ondernemen, start hij eerder een eigen bedrijf. De social cognitive career theory (Lent, Brown & Hackett 1994) ondersteunt dit, aangezien daar wordt gezegd dat een hogere self-efficacy zorgt voor interesses, wat doelgerichtheid tot gevolg heeft, waardoor er actie wordt ondernomen. Self-efficacy werd ook in relatie gebracht met motivatie voor het werk (Baum & Bird, 2010). Self-efficacy bleek samen met intelligentie te zorgen voor een hogere motivatie voor het werk van zelfstandig ondernemers. Hogere motivatie bleek in relatie te staan met loopbaansucces van deze ondernemers. Het loopbaansucces werd hier gemeten door de groei van het gestarte bedrijf te bekijken. Wanneer self-efficacy hoger was, had het bedrijf een grotere groei doorgemaakt dan bij een lage self-efficacy. 11

13 Het is duidelijk geworden dat self-efficacy een grote invloed heeft op de prestatie van zelfstandig ondernemers. De social cognitive career theory blijkt de relatie van self-efficacy met loopbaansucces van zelfstandig ondernemers te kunnen verklaren. Self-efficacy kan op verschillende manieren worden aangeleerd, om loopbaansucces te vergroten Overige factoren Persoonlijkheidstrekken en self-efficacy zijn in vorige paragrafen besproken, maar zijn niet de enige factoren van zelfstandig ondernemers die kunnen zorgen voor loopbaansucces. De motivatie om goed te willen presteren draagt tevens bij aan dit loopbaansucces (Rauch & Frese, 2007). Deze motivatie zorgt ervoor dat ondernemers moeilijkere taken kiezen, meer verantwoordelijkheden accepteren en meer vragen om feedback. Dit zorgt voor meer loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Motivatie bleek ook in het onderzoek van Baum en Bird al invloed te hebben op het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Hier werd motivatie hoger wanneer de self-efficacy en de intelligentie hoger waren, wat positief was voor het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Rauch en Frese (2007) verrichtten ook onderzoek naar de relatie tussen stresstolerantie en het loopbaansucces van de zelfstandig ondernemers. Ondernemers bleken een hogere werkdruk te hebben dan werknemers van een organisatie. Wanneer de stresstolerantie hoger is, kan er beter met een hogere werkdruk om worden gegaan, waardoor er betere resultaten bereikt kunnen worden. Stresstolerantie is dus van belang voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Unger, Rauch, Frese & Rosenbrusch (2011) onderzochten de relatie tussen menselijk kapitaal en loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. 12

14 Menselijk kapitaal zijn de opleidingen, ervaringen, kennis en vaardigheden die iemand heeft. Menselijk kapitaal wordt opgedeeld in twee delen; de uitkomsten van menselijk kapitaal, wat de kennis en vaardigheden zijn en de investeringen in menselijk kapitaal, waar ervaringen en opleiding onder vallen. Een hoger menselijk kapitaal bleek positief voor loopbaansucces. Kennis en vaardigheden voorspelde loopbaansucces echter beter dan opleidingen en ervaringen. Een ondernemer met meer kennis en vaardigheden zal dus ook meer kans op succes hebben dan ondernemers met minder kennis en vaardigheden. Ardichvili, Cardozo en Ray (2003) ontwierpen de opportunity identification and development theory. Deze theorie gaat over hoe kansen worden ontwikkeld. Dit wordt volgens de theorie gedaan door de kansen te herkennen, te evalueren en aan te passen. Shane en Venkatraman (2000) zeiden in lijn hiermee dat voor het bereiken van loopbaansucces het niet genoeg is om kansen te herkennen. Een ondernemer zou ook bewust de keuze moeten maken om kansen te benutten. Dit wordt ook gesteld in de opportunity identification and development theory. Ondernemer bleken kansen te herkennen en te ontwikkelen, wanneer zelfstandig ondernemers een bepaalde mate van interesse hebben in het ondernemen (Ardichvil, Cardozo & Ray, 2003). Door deze mate van interesse is de ondernemer meer alert voor het herkennen van de kansen. Ook eerdere informatie over kansen en cognitieve eigenschappen, waardoor kansen gewaardeerd kunnen worden, bleek van invloed te zijn op de mogelijkheid tot het herkennen van kansen. Als iemand teveel vertrouwen heeft in zijn eigen kunnen bleek de ondernemer minder kansen te herkennen dan wanneer het vertrouwen in eigen kunnen lager was (Hogarth & Karelaia, 2012). Het herkennen van kansen bleek wederom in relatie te staan met loopbaansucces 13

15 van zelfstandig ondernemers. Baron (2008) verrichtte onderzoek waarin de relatie tussen affect en het herkennen van kansen werd onderzocht. Een positief affect bleek in relatie te staat tot het vaker herkennen van kansen. De eerder besproken onderzoeken (Hogarth & Karelaia, 2012; Ardichvili, Cardozo & Ray, 2003; Shane & Venkatraman, 2000) concludeerden dat het herkennen van kansen een positieve relatie had met het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Geconcludeerd wordt dat een positief affect zorgt voor meer succes van zelfstandig ondernemers. Een positief affect kan beïnvloed worden door hoe optimistisch iemand is. Hmieleski en Baron (2009) onderzochten de relatie tussen optimisme en loopbaansucces. Het bleek dat optimisme een negatieve relatie had met loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Deze relatie zou verklaard kunnen worden doordat optimisme ervoor kan zorgen dat de ondernemers onrealistische verwachtingen hebben, te zelfverzekerd zijn en negatieve informatie niet opnemen, wat kan zorgen voor het niet nemen van de juiste beslissingen en onrealistisch beoordelen van de kansen (Segerstrom & Solberg Nes, 2006, aangehaald in Hmieleski & Baron). Dit sluit aan bij Baum en Locke (2004) die zeiden dat een te hoge self-efficacy zou kunnen leiden tot risicogedrag. Hmieleski en Baron noemen het echter geen risicogedrag, maar niet weloverwogen beslissingen. Verscheidene factoren hebben een relatie met loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Motivatie, stresstolerantie, een positief affect en een hoog menselijk kapitaal blijken een positieve relatie te hebben met het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Het herkennen van kansen blijkt belangrijk, maar ook het evalueren van deze kansen is essentieel voor het succes 14

16 van zelfstandig ondernemers. Er werd gesteld dat optimisme negatief samen zou kunnen hangen met het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. 3. Leren van zelfstandig ondernemers Het is duidelijk geworden welke factoren bijdragen aan loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Om te zien hoe deze factoren verbeterd kunnen worden, zal gekeken worden naar het leerproces van zelfstandig ondernemers. Ervaringen bleken bij te dragen aan het leerproces van deze ondernemers (Minniti & Bygrave, 2001; Politis, 2005). Het conceptual framework beschreef het leerproces als een proces van leren door ervaringen (Politis, 2005). Ondernemers kunnen leren doordat zij zien welk gedrag succes oplevert en welk gedrag niet (Minniti & Bygrave, 2001). De ondernemer zal acties die succes opleveren eerder herhalen. Wanneer een bepaalde verkooptechniek bijvoorbeeld blijkt te werken bij de ene klant, zal de ondernemer deze eerder ook toepassen bij een andere klant. Het is belangrijk dat de uitkomsten van gedrag goed worden geëvalueerd om het leergedrag langer te behouden. Als ondernemers de uitkomsten niet goed evalueren kan het zijn dat bepaalde uitkomsten ten onrechte als positief worden gezien waardoor mogelijk betere alternatieve gedragingen niet overwogen worden. Minniti en Bygrave kwamen erachter dat zelfstandig ondernemers het meest leren van positieve uitkomsten. Positieve uitkomsten zorgen ervoor dat het vertrouwen in het gedrag wordt versterkt. Meer ervaringen zijn positief voor het succes van zelfstandig ondernemers (Minniti & Bygrave, 2001). Dit komt doordat elke nieuwe ervaring wordt opgeteld bij eerdere ervaringen. Negatieve uitkomsten kunnen echter ook leerzaam zijn, omdat die iemand leren hoe het niet moet (Stokes & Blackburn, 2002, aangehaald in Politis, 15

17 2005). Politis deelde ervaring op in twee soorten; ervaringen met het opstarten met het bedrijf en ervaringen specifiek voor een branche. In de ICT branche bijvoorbeeld, zou de eerste soort ervaring kunnen zijn dat iemand een ICT bedrijf start en hierdoor ervaring opdoet. De ervaring specifiek voor een branche zou dan bijvoorbeeld kunnen zijn dat iemand met een bepaald programma kan werken. Ervaringen blijken ondernemers te helpen om kennis en vaardigheden te ontwikkelen. Het leren door middel van ervaringen bleek door drie fases te gaan; in de eerste fase worden de ervaringen meegemaakt, waarna ze in de tweede fase worden gebruikt in nieuwe situaties. Men kan dan bijvoorbeeld het gedrag, dat positieve resultaten opleverde, herhalen. In de derde fase zorgt het gebruiken van de ervaringen ervoor dat de ondernemer meer kennis heeft. De kennis zorgt ervoor dat er beter met problemen kan worden omgegaan en dat kansen sneller worden herkend. Het sneller herkennen van kansen werd in de vorige paragraaf gevonden als een voorspeller voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers (Shane & Venkatraman, 2000). Shane en Venkatraman vroegen zich af of positieve of negatieve uitkomsten van gedrag een meer invloed hadden op loopbaansucces. Cope (2005) verrichtte echter onderzoek waaruit bleek dat zowel positieve als negatieve uitkomsten van gedrag zorgen voor leren van zelfstandig ondernemers. Het leerproces van ondernemers bleek een proces te zijn waarin ze constant leren door ervaringen. Cope zegt tevens dat het leren van ondernemers door verschillende stadia gaat, maar noemt andere stadia dan Politis (2005) in zijn onderzoek. Het stadium voor paraatheid is het eerste stadium, waarin ondernemers klaar zijn voor ervaringen. In hoeverre ondernemers gereed zijn voor ervaringen ligt aan de achtergrondkennis die 16

18 eerder is opgedaan bijvoorbeeld op school of eerder werk. In het tweede stadium is de ondernemer in een situatie waar de ervaring opgedaan kan worden. Om in dit stadium het meeste te leren, moet de ondernemer zoveel mogelijk contact maken met zijn omgeving. Op die manier kan hij kansen beter herkennen, wat belangrijk bleek te zijn voor het behalen van loopbaansucces (Ardichvili et al., 2003; Baron, 2008). In het laatste stadium heeft de ondernemer al een eigen bedrijf en leert hij constant doordat het bedrijf in contact is met de omgeving. De ondernemer leert over zichzelf, het bedrijf, de omgeving, het netwerk en het omgaan met professionele relaties. Kritische ervaringen blijken in dit stadium een grote rol te spelen, omdat deze een verandering van processen en strategieën kunnen veroorzaken. Een kritische ervaring zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat er door gebruik van een bepaalde strategie een grote klant wordt binnengehaald. Van die ervaring kan geleerd worden, wat ervoor zorgt dat die strategie in de toekomst vaker gebruikt wordt. Het maakt voor het leren van kritische uitkomsten volgens Politis (2005) niet uit of de uitkomsten positief of negatief zijn. Voor het leren door negatieve ervaringen is het essentieel dat men accepteert dat er iets verkeerd gegaan is en bereid is hiervan te leren. Cope zegt echter dat ondernemers niet alleen door kritische ervaringen leren, omdat ze constant leren van alles wat ze meemaken. Het leren van zelfstandig ondernemers wordt gezien als een proces waarin gedrag constant wordt aangepast (Harrison & Leitch, 2005; Politis, 2005). Ervaringen bleken een grote rol te spelen in het leerproces van zelfstandig ondernemers. Het maakt daarbij niet uit of de ervaringen een positieve of negatieve uitkomst hadden, aangezien van beide geleerd lijkt te kunnen worden. 17

19 Harrison en Leitch (2005) deden onderzoek waarbij ze niet enkel aandacht hadden voor zelfstandig ondernemers, maar de vergelijking maakten tussen zelfstandig ondernemers en werknemers. Er werd gevonden dat leren continu gebeurt door ervaringen, zoals Politis (2005) ook had gevonden in zijn onderzoek. Hier wordt echter ook gevonden dat zelfstandig ondernemers meer continu leren dan werknemers. Werknemers zouden niet continu hoeven leren omdat zij in een stabiele omgeving werken, waar zij de taken moeten uitvoeren die ze opgedragen krijgen van een baas. Ondernemers moeten zich echter constant aanpassen aan de omgeving, en zullen daarom constant blijven leren. Verschillende elementen van het leren van zelfstandig ondernemers zijn besproken, maar er is nog geen eenduidig beeld van hoe dit leren verloopt. Zo is nog niet duidelijk of zelfstandig ondernemers het meest leren van positieve of van negatieve uitkomsten, of juist van allebei evenveel. Het is wel duidelijk dat ondernemers leren van ervaringen en dat deze ervaringen voor ondernemers continu plaatsvinden. Kritische ervaringen kunnen bijdragen aan het veranderen van strategieën of processen, maar er kunnen ook andere ervaringen zijn, die bijdragen aan het leren van zelfstandig ondernemers. 5. Conclusie Het doel van dit paper was om erachter te komen wat zorgt voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Factoren werden benoemd die bijdragen aan het loopbaansucces van de ondernemers. Tevens werd hun leerproces bekeken. Als eerste werd het big-five model van persoonlijkheidstrekken benoemd. Extraversie bleek in relatie te staan met loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Zonder de big-five werd de aandacht ook gericht op 18

20 persoonlijkheidstrekken. Een interne locus of control bleek in verband gebracht te kunnen worden met loopbaansucces van ondernemers. Onderzoeken naar de andere persoonlijkheidstrekken gaven gemengde resultaten. Hier zal dan ook meer onderzoek nodig zijn om uitspraken te doen over de bijdrage van die persoonlijkheidstrekken aan loopbaansucces. Self-efficacy is belangrijk voor het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. De social cognitive career theory (Lent, Brown & Hackett 1994) kan dit verklaren, doordat daar gesteld wordt dat self-efficacy in relatie staat met de prestatie. Self-efficacy kan op verschillende manieren worden aangeleerd, namelijk door eerdere succeservaringen, door rolmodellen, aanmoediging van anderen en door het ervaren van emoties. Andere factoren dan persoonlijkheidskenmerken en self-efficacy spelen een rol in het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Hoge motivatie, stresstolerantie en menselijk kapitaal bleken belangrijk voor het loopbaansucces van de ondernemers, net als het herkennen van kansen. Tevens bleken een positief affect en optimisme het loopbaansucces te beïnvloeden. Het leerproces van zelfstandig ondernemers werd als laatste bekeken. Leren bleek bij ondernemers continu plaats te vinden. Een belangrijke factor in het leren van zelfstandig ondernemers is ervaring. De ondernemers leren van ervaringen door de positieve of negatieve uitkomsten te zien. De kennis die is opgedaan over het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers zou gebruikt kunnen worden om ondernemers te trainen of te begeleiden om het succes te vergroten. Onderzoek naar persoonlijkheidskenmerken laat zien, dat een interne locus of control een positieve relatie heeft met loopbaansucces van zelfstandig ondernemers (Begley 19

21 & Boyd, 1987). Een interne locus of control zou met training kunnen worden aangeleerd door de ondernemer te laten inzien hoeveel invloed hij heeft op de uitkomsten. In de social cognitive career theory (Lent, Brown, Hackett, 1994) wordt gesproken over de grote rol die self-efficacy heeft op loopbaansucces. Er werd gesteld dat self-efficacy kan worden aangeleerd door zelf te presteren. Een begeleider zou een ondernemer eerst kunnen helpen bij het behalen van succes, waardoor de ondernemer het in het vervolg zelf kan omdat de self-efficacy verhoogd is. Self- efficacy zou ook kunnen worden aangeleerd doordat iemand leert door het gedrag van anderen te observeren. Hierdoor worden mensen bewust van wat wel en niet effectief is op de werkvloer. Dit zou gebruikt kunnen worden voor training door bijvoorbeeld op bezoek te gaan bij succesvolle bedrijven of films over deze bedrijven te bekijken. Menselijk kapitaal bleek positief te zijn voor het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers (Unger et al., 2009). Dit zou betekenen dat het begeleiden van zelfstandig ondernemers gericht kan worden op het vergroten van het menselijk kapitaal. Een begeleider zou de ondernemer extra opleidingen of trainingen kunnen laten volgen, waardoor het menselijk kapitaal vergroot kan worden. Het menselijk kapitaal kan ook vergroot worden door met nieuwe ervaringen kennis en vaardigheden op te doen. De begeleider zou de ondernemer bijvoorbeeld kunnen laten meelopen bij een succesvol bedrijf. Het werd wel duidelijk dat kennis en vaardigheden sterker in relatie staan tot loopbaansucces dan opleiding. Kennis en vaardigheden kunnen echter wel opgedaan worden door opleidingen of trainingen te volgen. 20

22 Het herkennen en ontwikkelen van kansen bleek erg belangrijk voor het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers (Ardichvili, Cardozo & Ray, 2003). Wanneer een ondernemer problemen heeft met het herkennen van kansen, kan hier een training voor worden gegeven. Training zou er door middel van oefening voor kunnen zorgen, dat de ondernemers de kansen beter gaan herkennen. Ervaring bleek namelijk de kennis en vaardigheden te kunnen vergroten (Unger, Rauch, Frese & Rosenbusch, 2011). Aan de hand van de eerder genoemde literatuur zijn verschillende voorstellen gedaan tot training of begeleiding van zelfstandig ondernemers. Deze kunnen gebruikt worden om zelfstandig ondernemers te helpen bij het behalen van loopbaansucces. Het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers kan nog niet volledig verklaard worden. Onderzoek zou zich in de toekomst kunnen richten op de factoren die bijdragen aan succesvol ondernemerschap, maar waarvan de samenhang nog niet duidelijk is. Een positief affect, self-efficacy en optimisme lijken met elkaar te maken te hebben, maar in relatie tot loopbaansucces zijn ze alleen nog afzonderlijk onderzocht. Dit bleek verschillende resultaten op te leveren. Te veel optimisme bleek niet goed te zijn voor loopbaansucces, terwijl self-efficacy en een positief affect wel een positief effect bleken te hebben op het behalen van loopbaansucces. Dit verschil zou kunnen komen doordat de verschillende onderzoeken in andere economische omstandigheden zijn gedaan. Een van de onderzoeken is bijvoorbeeld gedaan voordat de economische crisis ontstond. Risicogedrag als gevolg van hoog optimisme zou voor de economische crisis minder negatieve effecten gehad kunnen hebben omdat de kans dat het 21

23 fout ging klein was. Dit onderzoek zou herhaald kunnen worden om te kijken of optimisme in deze tijd dezelfde gevolgen heeft. Vervolgonderzoek zou tevens gericht kunnen worden op persoonlijkheidstrekken in relatie tot het loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. De big-five indeling wordt veel gebruikt om persoonlijkheid te verklaren, maar er zijn onderzoekers die een andere indeling voorstellen. Er zou onderzocht kunnen worden, welke indeling van karaktertrekken het best gebruikt kan worden bij het verklaren van loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Hier zou dan de aandacht gericht moeten worden op welke karaktertrekken onderscheiden moeten worden. Het begeleiden of trainen van zelfstandig ondernemers is nog weinig onderzocht. Suggesties zijn gedaan voor training of begeleiding op basis van de factoren die belangrijk bleken voor loopbaansucces van zelfstandig ondernemers. Onderzocht zou dan nog moeten worden of deze training en begeleiding bijdragen aan het loopbaansucces van deze ondernemers. Dit zou gedaan kunnen worden door een groep ondernemers training of begeleiding te geven en een andere groep niet. Het loopbaansucces zou in beide groepen gemeten kunnen worden om vast te stellen of de training en begeleiding bijdraagt aan het loopbaansucces. Wanneer blijkt dat de begeleiding of training bijdraagt aan het loopbaansucces, zou deze kennis gebruikt kunnen worden bij het vergroten van loopbaansucces van ondernemers. 6. Literatuur Ardichvili, A., Cardozo, R., & Ray, S. (2003). A theory of entrepreneurial opportunity identification and development. Journal of Business Venturing, 18(1),

24 Baron, R. A. (2008). The role of affect in the entrepreneurial process. Academy of Management Review, 33, Baum J.R. & Bird B. (2010). The successful intelligence of high growth entrepreneurs: Links to new venture growth. Organization Science, 21, Baum, J. R., & Locke, E. A The relationship of entrepreneurial traits, skill, and motivation to subsequent venture growth. Journal of Applied Psychology, 89: Begley, T., & Boyd, D Psychological characteristics associated with performance in entrepreneurial firms and smaller businesses. Journal of Business Venturing, 2, Centraal Bureau voor de Statistiek (2012). Faillissementen; afwikkelingen, financieel naar herkomst. Den Haag/Heerlen. Cope, J. (2005). Toward a dynamic learning perspective of entrepreneurship. Entrepreneurship Theory and Practice, 29(4), Harrison, R.T. & Leitch, C.M. (2005). Entrepreneurial learning: Researching the interface between learning and the entrepreneurial context. Entrepreneurship Theory and Practice, 29(4), Hmieleski, K.M. & Baron, R.A., Entrepreneurs' optimism and new venture performance: a social cognitive perspective. Academy of Management Journal 52, Hogarth, R. M., & Karelaia, N. (2012). Entrepreneurial success and failure: Confidence and fallible judgment. Organization science. 23,

25 Lent, R.W., Brown, S.T., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of vocational behavior, 45, Lent, R. W. (2013). Social Cognitive Career Theory. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work, 42, Minniti, M., & Bygrave, W. (2001). A dynamic model of entrepreneurial learning. Entrepreneurship Theory and Practice, 25(3), Politis, D. (2005). The process of entrepreneurial learning: a conceptual framework. Entrepreneurship Theory and Practice, 29(4), Rauch, A., Frese, M., Let's put the person back into entrepreneurship research: a meta-analysis of the relationship between business owners' personality characteristics and business creation and success. European Journal of Work and Organizational Psychology 16 (4), Seibert, S.E. & Kraimer, M.L. (2001). The five-factor model of personality and career success. Journal of vocational behavior, 58, Schmitt-Rodermund, E. (2004). Pathways to successful entrepreneurship: Parenting, personality, early entrepreneurial competence, and interests. Journal of Vocational Behavior, 65, Shane S, Venkatraman S. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of Management Review, 25, Unger J.M., Rauch A., Frese M. & Rosenbusch N. (2009). Human capital and entrepreneurial success: A meta-analytical review. Journal of Business Venturing, 26(3), Zhao, H., Seibert, S. E., & Hills, G. E. (2005). The mediating role of self-efficacy in 24

26 the development of entrepreneurial intentions. Journal of Applied Psychology, 90,