Bijlage 1 Document Best Practices

Transcriptie

1 Bijlage 1 Document Best Practices 1

2 1. INLEIDING In het coalitieakkoord van de gemeente Marum, Samen naar één Westerkwartier, wordt de vitaliteit van de dorpen beschreven als één van de speerpunten. Vitale dorpen worden gezien als de ruggengraat van de gemeente. Waar nodig wil de gemeente inzetten op het versterken van deze vitaliteit en biedt daarin haar ondersteuning aan. Dit vraagt om specifiek beleid hierop. Met enerzijds aandacht voor de betekenis en context van de begrippen leefbaarheid en vitaliteit, anderzijds voor een vertaling hiervan naar een passende werkwijze voor de gemeente Marum. De voorgenomen gemeentelijke herindeling naar één Westerkwartier en de transities in het sociale domein geven extra belang aan het (waar nodig) versterken van de vitaliteit van de dorpen. Minister Plasterk heeft een notitie uitgebracht in het kader van de gemeentelijke herindeling in Nederland, waarin hij de noodzaak van burgerparticipatie benadrukt en suggesties hiertoe doet naar gemeenten. Wat betreft de transities is het bevorderen van de leefbaarheid een wezenlijk onderdeel van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ook de andere transities vragen nadrukkelijke inzet van inwoners om samen met gemeenten hier vorm aan te geven. Aan de hand van voorbeelden van gemeenten die bekend zijn met het opzetten en uitvoeren van een dorpenbeleid, worden in dit document beleidsrichtingen geschetst die mogelijk voorbeeld kunnen zijn voor het dorpenbeleid en de werkwijze voor de gemeente Marum. Het dorpenbeleid van de volgende gemeenten is geraadpleegd: - Gemeente Winsum (Groningen) - Gemeente Tytsjerksteradiel (Friesland) - Gemeente Opsterland (Friesland) - Gemeente Súdwest Fryslân (Friesland) - Gemeente Neerijnen (Gelderland) - Gemeente Oost Gelre (Gelderland) Om een reële vergelijking te kunnen maken tussen het beleid van de verschillende gemeenten is allereerst een inventarisatie gemaakt van demografische kenmerken, aangevuld met relevante statistische gegevens over de steden of dorpen binnen de gemeenten en de wijze waarop burgers zich hierbinnen georganiseerd hebben. In samenwerking met de afdeling financiën zal een financiële paragraaf toegevoegd worden om inzicht te krijgen in de inkomsten en uitgaven van gemeenten gerelateerd aan het dorpenbeleid. Vervolgens is het beleid van de gemeenten beschreven aan de hand van een zestal beleidsonderwerpen, welke daarna in een matrix vergeleken worden met elkaar. Het document wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen voor mogelijke beleidsrichtingen in Marum. 2

3 2. ALGEMENE KENMERKEN GEMEENTEN Om tot een reële vergelijking te komen, is het van belang om een aantal kenmerken van de vergeleken gemeenten te kennen. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de demografische gegevens en de financiële situatie van de gemeenten. 2.1 Demografische gegevens In onderstaande tabel zijn de demografische gegevens 1 van Marum en de 6 geraadpleegde gemeenten weergegeven, die relevant zijn voor de vergelijking van het dorpenbeleid. Er wordt per gemeente onderscheid gemaakt tussen het aantal woonkernen en het aantal woonkernen met minimaal 500 adressen. Dit laatste is relevant gekeken naar de financiële verhoudingswet die de uitkeringen vanuit het gemeentefonds regelt. Daarnaast is de tabel aangevuld met het aantal dorpsbelangenorganisaties welke actief zijn in de gemeenten. Gemeente Inwoner- Aantal Land- Aantal Aantal Aantal dorps- aantal huishoudens Oppervlakte woonkernen woonkernen belangen- (km²) 500 adressen organisaties Marum , Winsum , Tytsjerksteradiel , Opsterland , n.v.t.* Súdwest Fryslân ,14 69** 13 Circa 40 Neerijnen , Oost Gelre ,12 8*** 3 6 * De gemeente Opsterland zet qua beleid niet in op de dorpsbelangenorganisaties ** Zowel dorpen als steden ** 6 van de 8 dorpen worden gezien als kleine kernen Tabel 1: Demografische gegevens van de 6 geraadpleegde gemeenten, aangevuld met de gemeente Marum 1 CBS: Demografische kerncijfers per gemeente

4 2.2 Financiële gegevens De Algemene Uitkering Gemeentefonds maakt onderscheid in 3 geldstromen ten aanzien van kernen binnen een gemeente: - Algemene Uitkering Kernen; - Algemene Uitkering Kernen Bodemfactor; - Algemene Uitkering Kernen met minimaal 500 woonkernen. Tabel 2 geeft een weergave van deze inkomsten per gemeente. De gegevens zijn gebaseerd op het rekenmodel septembercirculaire Gemeente Algemene Uitkering Algemene Uitkering Algemene Uitkering Totaal Algemene Kernen* Kernen bodemfactor Kernen 500 adressen Uitkering Marum , , , ,00 Winsum , , , ,00 Tytsjerksteradiel , , , ,00 Opsterland , , , ,00 Súdwest Fryslân , , , ,00 Neerijnen , , , ,00 Oost Gelre , , , ,00 *De bedragen zijn inclusief de uitkeringsfactor Tabel 2: Financiële gegevens van de 6 geraadpleegde gemeenten, aangevuld met de gemeente Marum 4

5 3. HET DORPENBELEID VAN DE VERSCHILLENDE GEMEENTEN In de verschillende beleidsnotities op het gebied van kleine kernen/ dorpen komen over het algemeen dezelfde onderwerpen aan bod, soms in één beleidsnotitie en soms in verschillende notities die achtereenvolgens zijn opgesteld ter verdieping en uitbreiding van eerder geformuleerd beleid. De volgende onderwerpen kunnen worden onderscheiden: - aanleiding van het beleid; - doelstelling beleid; - dorpsvisies; - afsprakenkader tussen gemeente en dorpsbelangenorganisaties; - financiële middelen; - personele ondersteuning. Per gemeente worden deze onderwerpen toegelicht. De toelichting is gebaseerd op beschikbare beleidsnotities of afsprakenkaders. Ook zijn verschillende ambtenaren gesproken van de betreffende gemeenten. 3.1 Gemeente Winsum De gemeente Winsum is gelegen in Noord Groningen, tussen de stad Groningen en het Lauwersmeergebied. Het dorpenbeleid van de gemeente Winsum komt in verschillende beleidsnotities in meer of mindere mate aan bod: - Afsprakenkader gemeente Winsum en dorpsbelangenverenigingen (2008); - Dorpenatlas (2008); - Leefbaarheidsnotitie (2009); - Handleiding voor dorpsvisies (2013). Sinds 2006 kent de gemeente Winsum een dorpencoördinator, waarmee de eigenlijke start werd gemaakt met het dorpenbeleid. Op dit moment hebben onderwerpen als burgerparticipatie, het al dan niet verstrekken van een dorpsbudget, en het vertegenwoordigingsniveau van dorpsbelangen de aandacht. Aanleiding van het beleid Begin 2005 merkte de gemeente Winsum dat het contact met de dorpen was vastgelopen; de afstand tussen de burger en de politiek/ het bestuur werd als (te) groot ervaren. Doelstelling van het beleid Het verbeteren van de communicatie tussen de gemeente en burgers. Dorpsvisies In Winsum wordt gesproken over dorpsplannen. Er bestaat een handleiding voor inwoners van de dorpen en een routebeschrijving hoe om te gaan met de dorpsplannen. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van een dorpsplan ligt bij de dorpen zelf, hoewel de gemeente dit wel stimuleert. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties In 2008 zijn de dorpsbelangenorganisaties en de gemeente Winsum een afsprakenkader overeengekomen. De dorpsbelangenorganisaties worden hierin beschreven als adviesorganen. - Participatieniveau: Op verzoek van de gemeente worden dorpsbelangenorganisaties gevraagd te participeren in een projectgroep dan wel klankbordgroep. Ook worden dorpsbelangenorganisaties 5

6 geïnformeerd over beleid, direct meebeslissen in beleidsvorming is niet van toepassing. Het niveau varieert hiermee van luisteren/ raadplegen tot coproduceren/ samenwerken. - Contactmomenten: Twee keer per jaar vindt overleg plaats tussen het college en vertegenwoordigers van de dorpsbelangen. Daarnaast vinden er raads- en collegebezoeken plaats aan (clusters van) dorpen, dit gebeurt periodiek. Financiële middelen Dorpsbelangenorganisaties krijgen een subsidie, bestaande uit 150,00 onkostenvergoeding en een bedrag gerelateerd aan het inwoneraantal van het betreffende dorp. Het exacte bedrag is niet te herleiden uit de beleidstukken en ook de dorpencoördinator heeft dit niet kunnen specificeren. Op basis van een jaarlijkse begroting kan aanspraak gemaakt worden op de subsidie. Personele ondersteuning De gemeente Winsum kent de functie van dorpencoördinator voor zestien uur in de week. De dorpencoördinator fungeert als linking-pin tussen de dorpsbelangenorganisaties en het ambtelijk en/of bestuurlijk apparaat. In de loop der jaren is de rol van dorpencoördinator veranderd en ligt de nadruk meer op burgerparticipatie en het versterken van de sociale cohesie. 3.2 Gemeente Tytsjerksteradiel Tytsjerksteradiel is de vijf na grootste gemeente van de provincie Friesland. Vanaf 1970 is de gemeente sterk gegroeid als forenzen-gemeente. De gemeente kent sinds enkele jaren een beschreven beleid op de kernen in de gemeente, welke met voortschrijdend inzicht wordt uitgebreid en aangevuld. Ook op dit moment heeft het kernenbeleid de nadrukkelijke aandacht, in het kader van burgerparticipatie. Uitgangspunt hierin is: Burger aan zet!. Aanleiding van het beleid In de beginjaren van 2000 hadden verschillende besturen van dorpsbelangenorganisaties in de gemeente Tytsjerksteradiel een eigen toekomstvisie ontwikkeld. De behandeling van deze visies vond, binnen de gemeente, niet systematisch plaats. Dit leidde tot onnodige problemen waardoor de behoefte ontstond naar structuur en beleid. Achtereenvolgens zijn de Wurkwizer en Spelregels voor dorpsvisies ontwikkeld. De Wurkwizer is een werkovereenkomst over de wederzijdse betrokkenheid bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van beleid, de inspraak en de communicatie tussen het college en de dorpsbelangenorganisaties in de gemeente. De Spelregels voor dorpsvisies beschrijft beleid gericht op de dorpsvisies. Doelstelling van het beleid Duidelijkheid verschaffen over de wijze van behandeling en de uitvoerbaarheid van wensen en opvattingen in dorpsvisies, voor zover daar een rol voor de gemeente ligt. Dorpsvisies De verantwoordelijkheid tot initiatief van het opstellen van een dorpsvisie ligt bij de dorpen en de belangenorganisaties. Vervolgens wordt samen met de gemeente aan de ontwikkeling van de dorpsvisie gewerkt. Op dit moment heeft zeker de helft van de dorpen in Tytsjerksteradiel een dorpsvisie. 6

7 Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties - Het participatieniveau: Variërend van coproduceren/ samenwerken tot meebeslissen/ overdragen. - Contactmomenten: Er vindt tweejaarlijks contact plaats tussen het college en de afzonderlijke dorpsbelangenorganisaties. Daarnaast wordt eenmaal per jaar een plenaire vergadering tussen alle dorpsbelangenbesturen en het college gehouden. Financiële middelen Het beleid van de gemeente Tytsjerksteradiel wordt ondersteund door financiële middelen. De vergoeding bestaat uit een bedrag van 500,00 per dorp en 0,20 per dorpsinwoner. Jaarlijks dienen de dorpsbelangenbesturen een verzoek tot uitbetaling in, waarbij toegevoegd het financieel jaarverslag en het verslag van de ledenvergadering waarin dit verslag is behandeld. Personele ondersteuning Ten behoeve van het optimaliseren van de communicatie tussen de dorpsbelangenbesturen en het college heeft de gemeente Tytsjerksteradiel een dorpencoördinator aangesteld. De taken van de dorpencoördinator zijn dan ook voornamelijk op de communicatie gericht; linking-pin, ontwikkeling van communicatiebeleid en procesbewaking. Daarnaast is de dorpencoördinator verantwoordelijk voor het afhandelen van de jaarlijkse financiële vergoeding en speelt deze een nadrukkelijke rol in het proces van dorpsvisieontwikkeling. 3.3 Gemeente Opsterland De gemeente Opsterland ligt midden in de Friese Wouden in het zuidoosten van de provincie Friesland. De gemeente Opsterland kent op dit moment drie pijlers op het gebied van dorpenbeleid: 1. van dorpsspiegel naar dorpsvisie; 2. Vitaal Opsterland 2: beleid op vijf basisvoorzieningen in de dorpen; 3. dorpsbudgetten. Burgerparticipatie is een wezenlijk onderdeel van bovengenoemde beleidsstukken. Op dit moment heeft het ontwikkelen van een afsprakenkader met de dorpsbelangenorganisaties de aandacht. Met name om hun rol en status te beschrijven ten opzichte van de cyclus van dorpsvisies/ dorpsspiegels. Aanleiding van het beleid Begin 2000 constateerde de gemeente dat er weinig informatie beschikbaar was over de beleving van sociaal maatschappelijke thema s in de dorpen. Er waren her en der wel dorpsvisies ontwikkeld, maar zelfstandig vanuit dorpsbelangenorganisaties en niet altijd even realistisch. Vervolgens is beleid ontwikkeld op dorpsspiegels. Doelstelling van het beleid - Het in een vroeg stadium betrekken van dorpen en instellingen bij de gemeentelijke beleids- en planvorming, om in gezamenlijkheid de kwaliteit van leven in de Opsterlandse dorpen te behouden en te verbeteren. - Het vergemakkelijken en verbeteren van het contact tussen de dorpsbelangen en gemeente. 7

8 Dorpsvisies Alle dorpen kennen sinds circa 2002 dorpsvisies. Deze worden vierjaarlijks opgesteld/ herschreven naar aanleiding van zogenoemde dorpsspiegels. Een dorpsspiegel is een brede enquête onder de dorpsbewoners, aangevuld met onder andere groepsgesprekken en interviews. Dorpsbelangenorganisaties bundelen de resultaten en presenteren deze aan de raad. Vervolgens wordt een (realistisch) uitvoeringsplan opgesteld, dat na uitvoering wordt geëvalueerd. Dan herhaalt de cyclus zich. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties - Het participatieniveau: Variërend van raadplegen/ adviseren tot meebeslissen/ overdragen. - Contactmomenten: De gemeente Opsterland kent geen formele afspraken rondom contact, wel vindt er jaarlijks overleg plaats tussen het college en de dorpsbelangenorganisaties. Ook is er jaarlijks een ambtelijk overleg met de dorpsbelangenorganisaties. Financiële middelen Naar aanleiding van een pilot in 2013, gericht op dorpsbudgetten, heeft de gemeente Opsterland haar beleid op dorpen uitgebreid door het beschikbaar stellen van financiële middelen aan de dorpen. Uit de pilot bleek namelijk dat er een duidelijk verband ligt tussen het beschikbaar stellen van een dorpsbudget en de leefbaarheid en burgerparticipatie in het dorp. Het budget kent een vast bedrag per dorp van 2.500,00, aangevuld met 0,80 per inwoner. Personele ondersteuning Het beleid van de gemeente Opsterland wordt ondersteund door drie fulltime gebiedscoördinatoren. Deze functie is met name gericht op openbare ruimte. De gebiedscoördinatoren sturen ook de buitendienst aan. 3.4 Gemeente Súdwest Fryslân De gemeente Súdwest Fryslân bestaat sinds 1 januari 2011 als fusiegemeente van vijf gemeenten. In de voormalige gemeenten was de afstand tussen burger en bestuur (fysiek) klein. Tijdens het fusieproces bestond de angst dat met de schaalvergroting ook de bestuurlijke afstand zou vergroten. Dit heeft, na een intensief traject, geleid tot het kernenbeleid. Tevens is er een handleiding opgesteld rondom dorpsvisies en bestaat er een communicatieprotocol voor de gemeente en de belangenorganisaties. Op dit moment heeft vooral de sociale vitaliteit van de steden, dorpen en wijken de aandacht en de ontwikkeling van gebiedsteams en de samenwerking met de belangenorganisaties. Aanleiding van het beleid De gemeentelijke herindeling van de vijf gemeenten die sinds 1 januari 2011 gezamenlijk de gemeente Súdwest Fryslân vormen. Doelstelling van het beleid - Het realiseren van een vitale, sterke en solidaire samenleving waar burgers elkaar ondersteunen. - Het verbinden van alle interventies en acties die in de dorpen en steden worden ingezet ten behoeve van de leefbaarheid. 8

9 Dorpsvisies De gemeente Súdwest Fryslân stimuleert steden, dorpen en wijken om een visie op te stellen en biedt actief ondersteuning bij het opstellen en de vertaling naar uitvoeringsjaarplannen. In de eerder genoemde handleiding wordt beschreven hoe een visie kan worden gemaakt en welke ondersteuning de gemeente daarbij kan bieden. Bovendien is daarin een route aangegeven van het vervolgtraject. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties - Participatieniveau: Variërend van raadplegen/ adviseren toot meebeslissen/ overdragen. - Contactmomenten: Jaarlijks overleg tussen de contactwethouder, de dorpen- en wijkcoördinator en het bestuur van de belangenorganisaties van stad, dorp of wijk. Daarnaast worden jaarlijkse thematische conferenties georganiseerd vanuit de ambtelijke organisatie. Financiële middelen De financiële ondersteuning van de belangenorganisaties vindt plaats langs drie geldstromen: - Organisatiegeld: Een vaste subsidie voor de besturen, bedoeld voor het goed en onafhankelijk functioneren van de belangenorganisaties ,00 per vereniging. - Kwaliteitsgeld: Bedoeld voor de uitvoering van onderdelen van de visies. - Projectenbudget: Realisatie van leefbaarheidsprojecten. Vaak op basis van cofinanciering van de grotere projecten. Personele ondersteuning Elke stad, dorp en wijk heeft een eigen coördinator. In totaal zijn er zes coördinatoren werkzaam voor de gemeente Súdwest Fryslân, zij kennen een bereikbaarheid van vierentwintig uur per dag. Daarnaast werkt de gemeente Súdwest Fryslân met contactwethouders voor de steden, dorpen en/of wijken. 3.5 Gemeente Neerijnen De gemeente Neerijnen is een onderdeel van de Tielerwaard, het landschap dat tussen Gorinchem en Tiel wordt omsloten door de Waal en de Linge. Op 1 januari 1978 is de gemeente Neerijnen ontstaan door de samenvoeging van de gemeenten Haaften, Waardenburg, Est & Opijnen, Varik en Ophemert. Neerijnen is een groene en bedrijvige plattelandsgemeente met 10 dorpen, met allen een geheel eigen identiteit. Recent heeft het dorpenbeleid aandacht gehad en zijn diverse beleidsstukken ontwikkeld: - Visie Kleine Kernenbeleid; - Leefbaarheid Deel 1, gericht op burgerparticipatie; - Leefbaarheid Deel 2, gericht op dorpshuizen. Op dit moment heeft het verder ontwikkelen van participatiebeleid de aandacht. Aanleiding van het beleid Door de uitgestrektheid en de jonge leeftijd van de gemeente Neerijnen bestond bij het bestuur de indruk dat er absolute en gevoelsmatige afstand kon worden ervaren tussen de inwoners en het bestuur zelf. De schouwavonden tussen college en dorpsbewoners bevestigden dit beeld; er werden voornamelijk klachten geuit door bewoners. Daarnaast werd de noodzaak gevoeld om burgerparticipatie te stimuleren vanuit veranderende wet- en regelgeving. 9

10 Doelstelling van het beleid - Afstand verkleinen; - Bevorderen van leefbaarheid en vitaliteit door in te zetten op burgerparticipatie. Dorpsvisies Door het installeren van dorpstafels stimuleert de gemeente Neerijnen de dorpen om dorpsvisies te ontwikkelen. Naar aanleiding van thema-avonden en/ of brainstormsessies in dorpen wordt een dorpstafel geformeerd door betrokken en gedreven inwoners. De dorpstafel neemt de centrale coördinatie op zich voor het inventariseren van wensen en ideeën van dorpsbewoners en functioneert als gesprekspartner voor het dorp en de gemeente. Inmiddels hebben bijna alle dorpen een dorpstafel en een visie ontwikkeld. In de dorpen waar dit niet het geval is, wordt er actief aan een dorpsvisie gewerkt. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties De gemeente Neerijnen kent geen formeel afsprakenkader omtrent dit onderwerp. Ook is het niet vastgelegd in één van de andere beleidsdocumenten. Onderstaande is afgeleid uit de praktijk. - Participatieniveau: Op dit moment wordt burgerparticipatiebeleid ontwikkeld. - Contactmomenten: Jaarlijks vindt er een dorpsschouw plaats. Tijdens een dorpsschouw zijn alle bewoners van het dorp uitgenodigd om met het college in gesprek te gaan. Ontmoeten, samenwerken en inspraak staat centraal. Daarnaast is er vaker contact met bestuurders en ambtenaren op het moment dat dit door bewoners gewenst is. Zeker bij startende dorpstafels is er met regelmaat overleg. Financiële middelen Vanuit Leefbaarheidsgelden kan een subsidieaanvraag gedaan worden van maximaal 1.500,00. Het geld dient besteed te worden aan projecten waarbij ontmoeting centraal staat, zoals bijvoorbeeld dorpsdagen, dorpsborrels of het financieren van de entree voor jeugdvoorzieningen. Personele ondersteuning Rond 2013 is een accountmanager Kleine Kernenbeleid geïnstalleerd voor achttien uur. De functie is gericht op het uitvoeren van de bovengenoemde beleidsstukken. Dit houdt onder andere in: het organiseren van brainstormsessies met dorpen over wensen en behoeften, het opzetten en ondersteunen van dorpstafels, de verbinding leggen tussen dorpen en gemeente. Inmiddels is de term accountmanager op verzoek van de dorpen losgelaten en wordt de naam coördinator leefbaarheid gebruikt. 3.6 Gemeente Oost Gelre Oost Gelre is een gemeente in de regio Achterhoek in de provincie Gelderland. Op 1 januari 2005 is de gemeente ontstaan door het samenvoegen van de gemeenten Groenlo en Lichtenvoorde. Ook de dorpen Mariënvelde en Lichtenvoorde werden opgenomen in de nieuwe gemeente. Op het gebied van kleine kernenbeleid zijn na de herindeling diverse beleidsstukken ontwikkeld: - Nota kleine kernen gemeente Oost Gelre; - Beleidsnota herijking relatie dorpsbelangenorganisaties in verband met dorpsplannen. 10

11 Aanleiding van het beleid De gemeentelijke herindeling is aanleiding geweest om beleid te ontwikkelen op het leefbaarheidsvraagstuk van de kleine kernen en het voorzieningenniveau. De afstand tussen burger en bestuur was gegroeid. Ook had de herindeling zijn weerslag op de identiteit en gemeenschapsgevoel binnen de kernen. Doelstelling van het beleid - Het verkleinen van de afstand tussen burger en bestuur; - Het behouden van de leefbaarheid en vitaliteit in de kleine kernen. Dorpsvisies Verschillende dorpen hadden na de herindeling dorpsplannen opgesteld. Bij de uitvoering van de dorpsplannen stuitten de dorpsbelangenorganisaties echter op problemen, doordat er geen budgettaire of ambtelijke capaciteit beschikbaar werd gesteld om de uitvoering mogelijk te maken. Vervolgens zijn de bestaande plannen integraal (ambtelijk en bestuurlijk) getoetst en is budget beschikbaar gesteld. Deze wijze waarop nieuwe dorpsplannen tot stand komen is inmiddels vastgelegd. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties - Het participatieniveau: Niet beschreven. - Contactmomenten: Twee keer per jaar bezoekt het college een combinatie van kerndorpen. Daarnaast heeft elk dorp een eigen aanspreekpunt vanuit het college, waarmee regelmatig contact plaats vindt. Het aanspreekpunt rouleert om de twee jaar. Financiële middelen De gemeente Oost Gelre ondersteunt het kleine kernenbeleid met financiële middelen. Er wordt per kleine kern 1.500,00 beschikbaar gesteld. Daarnaast kan aanspraak gemaakt worden op subsidie gebaseerd op inwonertal. Personele ondersteuning Er is één ambtelijk aanspreekpunt voor de dorpsbelangenorganisaties in de gemeente. Deze ambtenaar wijst de dorpsbelangenorganisaties de weg binnen de gemeente, zoekt informatie op, coördineert informatie en koppelt informatie vanuit de gemeente terug naar de organisaties. De betrokken functionaris is verantwoordelijk voor de voortgang, de onderlinge communicatie en de naleving van de gemaakte afspraken. De aanstelling van de contactfunctionaris betreft 24 uur. 11

12 4. EEN VERGELIJKING VAN HET DORPENBELEID Afsprakenkader Financiële middelen Gemeente Aanleiding Doelstelling Dorpsvisie Participatie- Contact- Dorpsbudget Organisatie- Personele niveau* momenten vergoeding ondersteuning Marum - Voorgenomen Herindeling - Transities Sociaal Domein Nog te formuleren Alle dorpen hebben een dorpsvisie (format wisselt). Nog niet beschreven - 1x per jaar college met dorpsbelangen Geen Geen Geen - 2x per jaar Voor enkele college met Winsum - Gemeentelijk initiatief - Afstand tussen gemeente en burger (en omgekeerd) Communicatie- en relatiegericht dorpen bestaat een dorpsplan. Slecht 1 dorp heeft het format gehanteerd. Voor de andere dorpen staat dit op Variërend van niveau, afhankelijk van het beleidsonderwerp dorpsbelangen - Periodieke raadsbezoek aan clusters van dorpen - Collegebezoek Onderdeel van het subsidiebeleid, het bedrag is gerelateerd aan het inwonertal Onderdeel van het subsidiebeleid, met een maximum van 150,00 Dorpencoördinator voor 16 uur (daarnaast 16 uur beleid) de planning aan dorpskernen - Gemeentelelijk - 1x per 2 jaar Tytsjerksteradiel initiatief - Niet systematische behandeling dorpsvisies Eenduidige werkwijze met duidelijke kaders Alle dorpen hebben een dorpsvisie Variërend van niveau, afhankelijk van het beleidsonderwerp college met dorpsbelangen - 1x per jaar college met alle besturen 500,00 per dorp plus een vergoeding per inwoner van 0,20. Geen Dorpencoördinator voor 18 uur** dorpsbelangen 12

13 - Gemeentelijk Opsterland initiatief - Gebrek aan informatie over de beleving van thema s op sociaal maatschappelijk vlak in de - Gezamenlijk de kwaliteit van leven behouden en verbeteren. - Communicatie verbeteren Alle dorpen hebben een dorpsvisie Variërend van niveau, afhankelijk van het beleidsonderwerp - 1x per jaar college en dorpsbelangen - 1x per jaar ambtelijk overleg met dorpsbelangen 2.500,00 per dorp plus een vergoeding per inwoner van 0,80 Geen Gebiedscoördinato ren gericht op openbare ruimte (3x 36 uur) dorpen - Vitale, sterke Ruim 40 dorpen Súdwest Fryslân Herindeling en solidaire samenleving. - Verbinding daar waar het gaat om en/of wijken hebben vanuit een visie aanspraak gemaakt op financiële Variërend van niveau, afhankelijk van het beleidsonderwerp 1x per jaar contactwethouder met bestuur dorpsbelangen Afhankelijk van de dorpsvisie en de bijbehorende maatregelen*** 1.000,00 Dorpen- en wijk coördinatoren, in totaal 6 x uur. leefbaarheid ondersteuning Neerijnen - Gemeentelijk initiatief - Noodzaak tot burgerparticip atie vanuit veranderende wet- en regelgeving - Leefbaarheid en vitaliteit bevorderen - Realiseren van korte lijnen tussen burger en bestuur In alle dorpen is een dorpsvisie in ontwikkeling of gereed Beleid op burgerparticipatie wordt momenteel ontwikkeld Niet in beleid omschreven, maar minstens 1x per jaar is er een dorpsschouw. Op afroep is vaker contact, zeker met startende dorpstafels. Subsidieregeling gericht op ontmoeting van 1.500,00 per dorp Geen Coördinator Leefbaarheid (18 uur) 13

14 - Het verkleinen van de afstand 1.500,00 per tussen burger kleine kern. 2x per jaar tussen en bestuur Alle dorpen Daarnaast kan college en Oost Gelre Herindeling - Het behouden hebben een Niet beschreven aanspraak gemaakt combinatie van van de dorpsvisie worden op subsidie dorpen leefbaarheid en gebaseerd op vitaliteit in de inwonertal. kleine kernen * Participatieniveau ** De dorpencoördinator is ook verantwoordelijk voor het dorpshuizenbeleid *** Daarnaast kent de gemeente Súdwest Fryslân ook nog een projectenbudget, cofinanciering bedoeld voor grotere projecten gericht op leefbaarheid ,00 Contactfunctionari s (24 uur) Tabel 3: Confrontatiematrix; een vergelijking tussen het kernenbeleid van de verschillende gemeenten 14

15 5. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Op basis van het voorgaande worden conclusies getrokken. Deze conclusies kunnen gebruikt worden voor mogelijk beleid in de gemeente Marum. 5.1 Conclusies In algemeenheid blijkt dat het dorpenbeleid in alle gemeenten een proces is wat continu in ontwikkeling is en raakvlakken heeft met diverse beleidsterreinen. De integraliteit hiervan verschilt erg per gemeente. Wat betreft de uitgewerkte beleidsonderwerpen zullen per onderdeel conclusies getrokken worden. Aanleiding De aanleiding voor dorpenbeleid verschilt per gemeente. Tegelijkertijd is het de vraag of er in alle gemeenten ook echt sprake is van dorpenbeleid of dat verschillende beleidsdocumenten gezamenlijk bijdragen aan de leefbaarheid van de dorpen. Overeenkomstig is het gemeentelijk initiatief tot beleid. Ook speelt in alle gevallen de afstand tussen gemeente en inwoners een rol. Doelstelling van het beleid Het valt op hoe specifieker de doelstelling beschreven is, hoe concreter de vertaling in beleid. Dit heeft vervolgens invloed op de wijze waarop hier uitvoering aan wordt gegeven. Ook heeft de doelstelling, maar met name een algemene visie op dorpenbeleid, invloed op de integraliteit. Dorpsvisies In alle gemeenten wordt het schrijven van dorpsvisies gestimuleerd en hebben (een groot gedeelte van) de dorpen deze ontwikkeld. Over het algemeen worden deze visies als prettige werkdocumenten ervaren, de afstemming hierin met de gemeente qua haalbaarheid speelt hierin een grote rol. Afsprakenkader tussen de gemeente en dorpsbelangenorganisaties Niet alle dorpen hebben een afsprakenkader als apart beleidsdocument. Het komt voor dat dit in verschillende documenten beschreven staat of af te leiden is. Het dorpenbeleid krijgt echter nadrukkelijk inhoud met het hebben van een afsprakenkader. Het geeft duidelijkheid over hoe partijen zich tot elkaar verhouden en wat de contactmomenten zijn. Ook wordt in een aantal gemeenten in het afsprakenkader vastgelegd hoe om te gaan met initiatieven en projecten. Dit geeft duidelijkheid, versnelt aanvragen en vergroot de kansen op slagen. Financiële middelen Bijna alle gemeenten verstrekken financiële middelen ter ondersteuning van het dorpenbeleid. De beschikbaarheid van deze middelen draagt enerzijds bij aan gevoel van vertrouwen en waardering richting dorpsbelangen (relationeel) en anderzijds verhoogt en vergemakkelijkt het de uitvoerbaarheid van doelstellingen van de dorpen (praktisch). Daarnaast wordt door een aantal gemeenten een organisatievergoeding gegeven voor de dorpsbelangen organisaties. Ook hierbij zit de winst op relationeel vlak, daarnaast op kwaliteit en stevigheid van de dorpsbelangen. Personele ondersteuning Alle onderzochte gemeenten kennen personele ondersteuning in de vorm van een contactpersoon. De titel van de functie verschilt evenals het aantal uren. De inhoud is vergelijkbaar. Het hebben van een 15

16 contactambtenaar ondersteunt het beleid; het geeft de gemeente een gezicht, de lijnen worden verkort en het geeft kennis over wat er speelt in de dorpen. Ook komt het de integraliteit in beleid ten goede, de contactambtenaar weet binnen de ambtelijke organisatie te verbinden. 5.2 Aanbevelingen Allereerst is het de gemeente Marum aan te bevelen om een duidelijke definitie te bepalen van het kleine kernenbeleid. Een duidelijke visie en doelstelling maken hier onderdeel van uit. Intern draagt dit bij aan de integraliteit van de beleidsterreinen die onderdeel zijn van het kleine kernenbeleid of hier raakvlak mee hebben. In relatie tot dorpsbelangen geeft het duidelijkheid en stelt het kaders. Vanuit deze visie kan ook opnieuw gekeken worden naar de dorpsvisies. De dorpsvisies in de gemeente Marum dateren van 2012 of eerder. Het is wenselijk deze te evalueren en met de dorpen in gesprek te gaan over de leefbaarheid van de dorpen in de huidige context, waarbij de gemeentelijke herindeling, de transities in het sociale domein van invloed zijn. Vervolgens kunnen de beleidsonderwerpen, zoals beschreven in dit document, gezamenlijk worden besproken om te bepalen op welke manier beleid ondersteunend kan zijn in het verder ontwikkelen van de dorpen. Om uitvoering te geven aan bovengenoemde aanbevelingen is het wenselijk om een startdocument op te stellen, waarin beschreven staat op welke wijze dit gebeurt, wie daarbij betrokken zijn en welke middelen daarvoor ingezet (kunnen) worden. 16