Nr.: /5/A.14, IEE Groningen, 5 februari 2001

Transcriptie

1 Aan de leden van de statencommissie Economische Zaken Nr.: /5/A.14, IEE Groningen, 5 februari 2001 Behandeld door : G. Meijerink Telefoonnummer : (050) Bijlage(n) : 1 Onderwerp : Voortgang Antheus Geachte dames en heren, Inleiding Het medio maart 1996 in gang gezette Antheusproject is nu halverwege de periode Naar aanleiding hiervan vinden wij het een goed moment thans stil te staan bij de resultaten van dit project. Door middel van deze rapportage zullen wij op vergelijkbare wijze zoals u dat van ons jaarlijks bent gewend in algemeenheid ingaan op hetgeen tot nog toe is bereikt. Dit met de bedoeling te laten zien waar wij staan met Antheus. Voorts willen wij in het bijzonder aandacht schenken aan onze eigen provinciale rol met betrekking tot Antheus. Het bovengenoemde in aansluiting op het werkbezoek dat u als commissie aan Aldel hebt gebracht d.d. 18 januari jl. en de u toen reeds ter hand gestelde stukken (brochure Metal Parc Delfzijl en brief minister Jorritsma over Antheus aan de tweede Kamer). Volledigheidshalve treft u de brief van minister Jorritsma nogmaals bijgevoegd aan. Antheusconvenant Het convenant inzake "Ontwikkeling aanvullende industriële activiteiten in de regio Delfzijl" is begin 1996 vastgesteld door de volgende partijen: * Koninklijke Hoogovens NV (thans Corus) * de Minister van Economische Zaken * de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid * de NV NOM, Investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland * de gemeente Delfzijl * Aluminium Delfzijl BV (Aldel) * de provincie Groningen. De afgelopen jaren is Groningen Seaports eveneens toegetreden tot het Antheusconvenant.

2 Een tweetal hoofdpunten uit het convenant geven exact de doelstelling aan en onder welke omstandigheid destijds de Antheusovereenkomst tot stand is gekomen: 1. "Partijen spannen zich in om in de komende tien jaren in de regio Delfzijl aanvullende activiteiten te ontwikkelen of anderen te stimuleren die te ontwikkelen, waardoor het verlies aan werkgelegenheid ten gevolge van het sluiten van het electrolysebedrijf in 2006 zoveel mogelijk wordt beperkt". 2. "De opdracht van de projectorganisatie luidt: Het ontwikkelen van een cluster van bedrijven, dat op een bedrijfseconomisch verantwoorde wijze activiteiten zal uitoefenen gerelateerd aan het maken van vloeibaar aluminium, of aan het verder verwerken van vloeibaar aluminium, respectievelijk het omwerken ondermeer op basis van recyclen (het zogenaamde aluminiumpark). Indien zich hierbij activiteiten aandienen die niet binnen het aluminiumpark vallen, dan zullen tevens in het kader van de projectorganisatie het mninisterie van Economische Zaken, de NOM, het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de gemeente Delfzijl en de provincie Groningen de ontwikkeling van deze activiteiten onder hun verantwoordelijkheid en met medewerking van Hoogovens trachten te bevorderen". Alhoewel de aanleiding om te komen tot het Antheusconvenant vanuit een negatief verwachtingspatroon is ontstaan (zie bovengenoemd punt 1) zijn de kansen voor Aldel heden ten dage ten goede gekeerd. Natuurlijk speelt hierbij de liberalisering van de elektriciteitsmarkt een belangrijke rol en kan hierdoor de positie van Aldel in een positief daglicht worden geplaatst ook voor de periode na Zoals u bij de rapportage van vorig jaar reeds is gemeld heeft Aldel inmiddels het zogenoemde Retrofitprogramma afgerond. Dit heeft een investering gevergd van plm. 160 miljoen gulden. Met dit programma kan het elektrolysebedrijf weer aan de eisen van deze tijd voldoen op het gebied van milieu, veiligheid en energie-efficiency. Op dit moment is men bij Aldel bezig met de voorbereidingen van een vervolginvestering die ook aanzienlijk zal zijn teneinde de marktpositie te kunnen verstevigen met het oog op de langere termijn. Wat de opdracht van de projectorganisatie betreft (zie boven onder punt 2) kan worden vermeld, dat Antheus zich in eerste instantie heeft beperkt tot activiteiten die gerelateerd zijn aan aluminium, zoals aluminiumverwerking en -recycling. Al spoedig bleek dit een te grote beperking en werd de aandacht voor aluminium uitgebreid naar andere metalen. Antheus richt zich thans zoals bekend op de realisatie van een Metal Parc te Delfzijl. Antheus, een uniek samenwerkingsverband De projectorganisatie rondom Antheus is als volgt geregeld. Op bestuurlijk niveau kennen wij de begeleidingscommissie Antheus waar vanuit de provincie de gedeputeerde Economische zaken in is vertegenwoordigd. Deze commissie komt twee keer per jaar bij elkaar en heeft een sturende functie. Daarnaast kennen wij de werkgroep Antheus die bestaat uit de "werkers" en de "doeners". De werkgroep kent reguliere maandelijkse vergaderingen en is continu bezig om Antheus in de markt te zetten. Corus vervult in beide commissies de trekkersrol. Opgemerkt wordt dat ten aanzien van het magnesiumproject een aparte projectorganisatie in het leven is geroepen die bij de NOM NV is ondergebracht. Voorts is de stichting Metal Parc Delfzijl in het leven geroepen om als juridische entiteit te fungeren die het mogelijk maakt om eventuele subsidieverzoeken in te kunnen dienen in het kader van bijvoorbeeld het Kompas voor het Noorden. Uw commissie is onlangs akkoord gegaan om een bedrag van f ,-- beschikbaar te stellen als co-financiering in een desbetreffend Kompasproject.

3 Alle convenantpartijen zijn vertegenwoordigd in zowel de begeleidingscommissie als de werkgroep Antheus. In de stichting Metal Parc Delfzijl nemen Aldel, NOM NV, gemeente Delfzijl en Groningen Seaports deel. De ministeries EZ en SZW en de provincie Groningen hebben om principiële redenen (afhoudend beleid ten aanzien van participatie in nieuwe stichtingen) er voor gekozen om als partij niet deel te nemen in de stichting. Corus stelt zich op het standpunt dat deelname van "dochter" Aldel voldoende is. Inmiddels trekken alle convenantpartijen op zodanige wijze met elkaar op, dat hier sprake is van een unieke samenwerkingsvorm. Dit gelet op de intenties van alle betrokkenen en de inspanningen die de afgelopen jaren zijn gepleegd. Stand van zaken Antheus projecten De convenantpartijen hebben de afgelopen jaren diverse activiteiten ontplooid om tot potentiële investeringsprojecten te komen. Antheus richt zich op een tweetal kernactiviteiten: - de realisering van een Metal Parc Delfzijl - de realisering van een magnesium industriecluster. In het kader van deze rapportage richten wij ons met name op de Antheusactiviteiten die te maken hebben met de realisering van het Metal Parc. Met betrekking tot de realisering van een magnesium industriecluster zullen wij u in het kort de laatste stand van zaken melden. Aanhakend op onze rapportage van vorig jaar wordt onderstaand ingegaan op de belangrijkste lopende projecten alsmede de projecten die in de startfase verkeren. Voor een volledig overzicht hiervan verwijzen wij in dit verband naar de brief van minister Jorritsma aan de 2 e Kamer die u bijgevoegd aantreft. Lopende Projecten - De bouw van de flitsgietfabriek van het bedrijf RSP Technology op het Metal Parc nadert zijn voltooiing. Voor de productie fase in Delfzijl gaat het bedrijf uit van een productiecapaciteit van 600 ton/jaar, waarvoor in eerste instantie plm. 20 productiemedewerkers zullen worden aangetrokken. RSP Technology zal de opening van de fabriek te Delfzijl opluisteren met het houden van een symposium medio mei a.s. met als thema "Metal, the next generation; moderne eisen-nieuwe oplossingen". Bijgevoegd treft u nadere achtergrondinformatie over RSP aan. - Het verkrijgen van de officiële erkenning van de Eemshaven als "aluminiumhaven" door de London Metal Exchange (LME-status) blijft een moeilijk traject. Groningen Seaports heeft o.a. in nauwe samenwerking met Veem & Factor en met steun van bedrijven, die actief zijn in het produceren, verhandelen en verschepen van aluminium in Nederland ook dit jaar veel moeite gedaan om dit certificaat te verkrijgen. Tot nog toe is dit niet gelukt. Belangrijker is echter dat er steeds meer hoeveelheden aluminium, gebruik makende van het aluminium warehouse, via de Eemshaven worden verhandeld. - De aluminiumrecycler Intrec heeft aangegeven nauw samen te willen werken met Aldel en FHS. Hiertoe is inmiddels een contract gesloten tussen Intrec en FHS voor de levering van ton aluminium uit gerecycled schroot. Intrec wil daarbij met name gebruik maken van facilitysharing en zowel Aldel en FHS hebben aangegeven hiervoor mogelijkheden te zien. Projecten in de startfase - Een internationaal georiënteerd bedrijf, dat zich richt op de productie van speciale voertuigen voor aluminiumsmelterijen, heeft aangegeven zich binnen twee jaar op het Metal Parc in Delfzijl te willen vestigen. Het bedrijf heeft een overeenkomst gesloten met Aldel voor het onderhoud van de speciale voertuigen van Aldel. - In 1999 zijn contacten gelegd met een matrijzenmaker voor aluminiumextrusie, die een vestiging overweegt op het Metal Parc. Dit bedrijf wil echter pas definitief beslissen als er meer extrusie bedrijven zich vestigen in Delfzijl.

4 - Antheus heeft medio 2000 een plan uitgewerkt voor het opzetten van een kleinschalige aluminium (proef)gieterij als onderdeel van een op de praktijk gericht aluminium kenniscentrum (MOVER) dat zich met name richt op kleinschalige productie, onderzoek op het gieten van aluminium en het verwerken van warm aluminium. Verderop in deze rapportage staan wij nadrukkelijk even stil bij dit veelbelovende project. - Een contact met een Duitse investeerder over het vestigen van een installatie voor de verwerking van black dross (zoutslak die o.a. vrij komt bij het produktieproces van FHS) heeft nog niet tot concrete resultaten geleid. Er is nog steeds interesse maar op dit moment onvoldoende om tot daadwerkelijke vestiging te komen. - Er zijn op dit moment gesprekken gaande met bedrijven om te komen tot de vestiging van een aluminiumgieterij die op kleine schaal thixotroop gegoten producten maakt. Dit zou kunnen leiden tot aanzienlijke synergie-effecten op het Metal Parc. Stand van zaken magnesiumproject Dit Antheusproject betreft het aantrekken van een magnesiumproductiebedrijf naar Delfzijl, dat primair magnesiummetaal moet gaan produceren op basis van het magnesiumchloridezout (MgCl2), dat in het nabijgelegen Veendam gewonnen wordt. In onze rapportage van vorig jaar hebben wij gemeld dat er oriënterende gesprekken zijn gevoerd over het opzetten van een kleinschalige magnesiumproductie van ton/jaar, met een mogelijke groei naar ton op termijn. Deze gesprekken hebben er inmiddels toe geleid dat een zogenaamde "Ontwikkel BV" is opgericht door Corus, Nedmag, HBG en de NOM, met medewerking van AKZO Nobel (voor de verwerking van mede geproduceerde chloor). De "Ontwikkel BV" zal een feasibility studie uit- voeren naar eerdergenoemde kleinschalige magnesiumproductie. Deze studie is medio 2000 gestart en zal naar verwachting ruim een jaar in beslag nemen. Parallel aan de feasibilitystudie wordt onder leiding van de provincie Groningen gewerkt aan het in kaart brengen van alle te doorlopen procedures, zoals bijvoorbeeld de M.E.R.-procedure, om vervolgens via de één-loket benadering deze procedure te kunnen starten. Brief minister Jorritsma aan de 2 e Kamer In de brief van 14 december 2000 van minister Jorritsma gericht aan de voorzitter van de Tweede Kamer over de vijfde voortgangsrapportage inzake Antheus vallen twee punten op die als volgt omschreven worden: 1. het ontbreken van een toekomstperspectief voor de aluminiumsmelter Aldel na 2006 zoals in 1996 werd vastgesteld op basis van de verwachte energieprijzen moet in positieve zin worden bijgesteld 2. halverwege de rit van Antheus blijven concrete resultaten iets achter bij hetgeen mijn ambtsvoorganger in 1996 verwachtte. Met minister Jorritsma onderschrijven wij het perspectief van Aldel om ook na de periode 2006 te kunnen blijven opereren als volwaardige speler op de aluminiummarkt. Eerder in deze brief zijn we daar reeds op ingegaan. Om met de woorden van de directeur van Aldel, de heer Anne Cnossen te spreken "Het voortbestaan van Aldel na 2006 is het beste Antheusproject". Naar aanleiding van de constatering van mevrouw Jorritsma dat de concrete resultaten van Antheus iets achter blijven bij hetgeen in 1996 was verwacht komen we in dit verband tot een paradox. Dat Aldel ook na 2006 zou blijven voortbestaan had niemand kunnen voorzien in De wens om te komen tot een Metal Parc te Delfzijl met een redelijk aantal bedrijven wordt nog steeds gekoesterd en kan op de langere termijn nog immer bewaarheid worden. Het is echter de afgelopen jaren gebleken dat het realiseren van nieuwe bedrijven en activiteiten op het Metal Parc een traject van lange adem is. Initiatieven vergen vaak lange voorbereidingstijd voordat tot vestiging in Delfzijl

5 wordt besloten. Ook minister Jorritsma onderkent dit in haar brief. Rol provincie Groningen Terugkijkend naar onze rol binnen Antheus willen wij niet verhullen, dat wij samen met onze convenantpartners soms een moeilijke weg hebben moeten afleggen om te komen tot waar wij op dit moment als Antheusorganisatie staan. Met name in de beginfase van het Antheusproject hebben wij nogal energie gestoken in vragen als "hoe zwaar weegt het commitment van alle convenantpartijen", "is het verwachtingspatroon van alle betrokkenen even hoog" en "willen wij dezelfde inzet plegen voor Antheus". Gaandeweg de rit is het benodigde vertrouwen dat als basis moet dienen voor een vruchtbare samenwerking tussen de convenantpartijen ontstaan en op dit moment zijn wij van mening dat we participeren in een uniek samenwerkingsverband. Wij hebben dit reeds eerder genoemd. Wat is in financiële zin onze inzet geweest de afgelopen vijf jaar? Naast het inzetten van menskracht hebben wij evenals de andere convenantpartijen op jaarbasis voor de projectorganisatie Antheus een bedrag van f ,-- beschikbaar gesteld te beginnen in Daarnaast hebben wij eigen financiële middelen ingezet voor specifieke projecten, veelal als co-financiering. Onderstaand treft u hiervan een overzicht aan. 1997: f ,-- t.b.v. projectorganisatie Antheus 1998: f ,-- t.b.v. projectorganisatie Antheus f ,-- t.b.v. vooronderzoek project "Nieuwe vervoersconcepten voor de 21 e Eeuw ten behoeve van de Noordelijke maritieme sector" (met name het gebruik van aluminium) 1999: f ,-- t.b.v. projectorganisatie Antheus f ,-- t.b.v. onderzoek project "Nieuwe vervoersconcepten voor de 21 e Eeuw ten behoeve van de Noordelijke maritieme sector" (kennismaken van bedrijven met het produceren van nieuwe basismaterialen zoals aluminium) f ,-- t.b.v. project "Duitse acquisitie Metal Parc Delfzijl" f ,-- t.b.v. vooronderzoek clusterproject "Management van technische informatiestromen in complexe scheepsbouwprojecten" (tijdens de voorfase en productievoorbereiding) 2000: f ,- t.b.v. de stichting Metal Parc Delfzijl als co-financiering in kader van Kompasproject f ,-- t.b.v projectorganisatie Antheus. Met name met betrekking tot de bovengenoemde projecten die te maken hebben met de Noordelijke maritieme sector hebben wij als provincie Groningen het voortouw genomen. Voor 2001 hebben wij een bedrag van in totaal f ,-- gereserveerd voor het Antheusproject. Het MOVER project Zoals wij reeds aangaven bij het onderdeel Projecten in de startfase is het project MOVER een veelbelovend project. Dit is een project dat door Antheus zelf is geïnitieerd waarbij Corus en Aldel een belangrijke trekkersrol vervullen. Onderstaand gaan wij hier nader op in. De opzet van het Metal Parc Delfzijl is er op gericht om een zo sterk mogelijke samenhangende cluster van bedrijven, met name op het gebied van de verwerking van aluminium, te laten ontstaan.

6 Er is een behoefte aan een kleinschalig Centrum voor research, proefproductie en opleiding op het gebied van aluminium halffabrikaten. Een dergelijk centrum zal mits geholpen door een eenmalige startsubsidie kostendekkend moeten opereren namelijk door een gedeelte van de productiecapaciteit te gebruiken voor de verkoop en productie van niche-producten. Een eerste verkennend onderzoek naar de marktmogelijkheden is gedaan in opdracht van Antheus en is positief uitgevallen. Deze proefgieterij kan starten als centrum voor halffabrikaten en de bijbehorende spin-off activiteiten. In een later stadium kan ook verdere verwerking wellicht een plaats krijgen zodat potentiële nieuwe bedrijven proefproducties kunnen uitbesteden in eerste instantie aan "Mover" waardoor de aanloopkosten en risico's van nieuwkomers aanmerkelijk verkleind worden. Met het Productie-Research -en Opleidings Centrum "Mover" moeten de volgende doelen worden gerealiseerd: * Versterking van de infrastructuur van het Metal Parc Delfzijl zodat zowel de positie van de huidige metaalbedrijven Aldel, FHS, RSP en ook KBM wordt versterkt, alsmede de positie van toekomstige ondernemingen aantrekkelijk wordt gemaakt. * Verlagen van de drempel voor de vestiging van nieuwe bedrijven door het bieden van faciliteiten voor productontwikkeling en kleinschalige proef-productieseries. Met name bedrijven welke actief zijn in down-streamactiviteiten in aluminium kunnen profiteren van de productontwikkeling en het (proef)materiaal van Mover. * Behouden en verbeteren van de kennis op het gebied van de productie en de verwerking van aluminium door een innige samenwerking met de researchcentra, kennisinstituten en het Technologie Centrum Noord-Nederland. Kortom aansluiting zoeken bij de bestaande technologische infrastructuur. Binnen Mover is ruimte en zijn faciliteiten aanwezig voor stagiaires en afstudeerders. Daarnaast zijn er faciliteiten in samenwerking met o.a. Aldel en KBM voor opleiding en onderzoek. * Het produceren en leveren van speciale halffabrikaten aan de markt. Het gaat hier om zowel proefseries van nieuwe producten alsmede om kleine series van specialiteiten die Mover kan leveren gezien de aanwezige kennis en faciliteiten. * Het ontwikkelen en verkopen van gietsystemen aan aluminium gieterijen. De kennis en ervaring op het gebied van gietsystemen is binnen Mover aanwezig om succesvol deze kennis om te zetten in een winstgevende activiteit. Het businessplan met betrekking tot Mover is inmiddels gereed en in het kader van het Kompas voor het Noorden zal er binnenkort een subsidie-aanvrage worden ingediend teneinde dit voor het Metal Parc Delfzijl zo belangrijke project daadwerkelijk te kunnen laten starten nog dit jaar. Wij hechten als college veel waarde aan de totstandkoming van dit project. Het project kan een belangrijke stimulans zijn voor nieuw te vestigen bedrijvigheid op het Metal Parc Delfzijl. In één van de volgende bijeenkomsten van uw commissie zullen wij zoals de zaken er thans voor staan het Moverproject aan u voorleggen met het verzoek om co-financieringsmiddelen in dezen hiervoor beschikbaar te stellen. Samenvatting en conclusies Al eerder gaven wij aan dat het realiseren van nieuwe bedrijven op het Metal Parc te Delfzijl een project van lange adem is. Het traject dat Antheus heeft af te leggen is er één van vallen en opstaan. Antheus heeft na het bepalen van haar strategie en werkwijze in de beginfase en een verkenning van de committeringen van de verschillende convenantpartijen in de periode daarna vorderingen gemaakt met de concretisering van projecten. Natuurlijk willen ook wij graag dat zaken sneller gerealiseerd worden dan in de praktijk vaak blijkt. Er valt de komende jaren dan ook nog genoeg te doen. Toch menen wij dat we op de goede weg zijn met Antheus. Er liggen genoeg kansen en mogelijkheden. Waarbij met name het positieve toekomstperspectief voor Aldel in de

7 periode na 2006 als belangrijke katalysator vor Antheus kan gaan werken. Belangrijk is ook, dat de convenantpartijen in goede harmonie samen werken en van elkaars netwerken weten te profiteren. Onze insteek is dan ook om voor de komende periode met volledige inzet verder te gaan met het Antheusproject. Wij zullen uiteraard uw commissie daar op gezette tijden nader over blijven informeren. Met betrekking tot het magnesiumproject zullen wij u eveneens op de hoogte houden zodra hierover relevante informatie beschikbaar is. Het vorenstaande wordt u ter kennisneming gebracht. Wij verwachten u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten der provincie Groningen:, voorzitter., griffier.