Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar XIII Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 2001 Nr. 44 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 14 december 2000 Het Antheus-project, opgezet om nieuwe industriële activiteiten te ontplooien rondom de aluminiumsmelter Aldel in Delfzijl, is nu halverwege de periode Diverse activiteiten zijn in gang gezet en er zijn initiatieven genomen die nadere uitwerking vergen. De eerste twee bedrijven (FHS en RSP Technology) hebben zich gevestigd op het Metal Park in Delfzijl. Het initiatief voor een aluminium warehouse in de Eemshaven is succesvol gebleken. Voor het magnesiumproject is een feasibilitystudie gestart door een samenwerkingsverband van bedrijven. Ook moet opgemerkt worden dat het ontbreken van een toekomstperspectief voor de aluminiumsmelter na 2006, zoals in 1996 werd vastgesteld op basis van de verwachte energieprijzen, in positieve zin moet worden bijgesteld. Tegelijkertijd moet echter gesteld worden dat initiatieven lange voorbereidingstijd vergen voordat tot vestiging in Delfzijl wordt besloten en de nieuwe werkgelegenheid, ca. 50 personen, nog bescheiden is. Halverwege de rit blijven concrete resultaten iets achter bij hetgeen mijn ambtsvoorganger in 1996 verwachtte in zijn brief dd. 9 februari 1996 (Kamerstukken II 1995/96, XIII, nr 36), waarin hij u ook toezegde u elk jaar over de voortgang van het Antheus-project te informeren. 1 In het vervolg van deze brief zal ik eerst ingaan op de huidige situatie bij Aldel en daarna de stand van zaken geven van de lopende projecten, waaronder het magnesium project en nog in de opstartfase verkerende projecten. 1 Voorgaande rapportages in dit kader waren: over 1996 Kamerstukken II 1996/97, XIII, nr. 30 over 1997 Kamerstukken II 1997/98, XIII, nr. 31 over 1998 Kamerstukken II 1998/99, XIII, nr.29en over 1999 Kamerstukken II 1999/2000, XIII, nr. 43. Huidige situatie rondom Aldel in Delfzijl De liberalisering van de elektriciteitsmarkt zorgt ervoor dat één van de verwachtingen uit 1996, dat in 2006 de elektriciteitsprijzen in Nederland zodanig hoog zouden zijn dat rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid van sluiting van de smelter Aldel, in een ander daglicht wordt geplaatst. Dit zal er toe leiden dat de positie van Aldel na 2006 de komende periode opnieuw zal worden bezien. KST50470 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr. 44 1

2 Het bedrijf FHS, een aluminiumrecycler, is in 1999 opgestart. FHS verwerkt aluminium schroot dat vervolgens in gesmolten toestand direct doorgeleverd kan worden aan Aldel. Het bedrijf biedt werkgelegenheid aan 15 personen. Na een enigszins trage start heeft het bedrijf onlangs de capaciteit uitgebreid naar de verwerking van ca ton schroot op jaarbasis. Inmiddels is tussen FHS en het bedrijf Intrec een contract getekend voor de levering van ton aluminium uit gerecycled schroot. Het aluminium flitsgietbedrijf RSP Technology is in 2000 begonnen met de bouw van een productiehal in Delfzijl. Stand van zaken lopende Antheus projecten Sinds mijn vorige rapportage heeft de werkgroep veel activiteiten ontplooid om tot potentiële investeringsprojecten te komen. Allereerst de lopende projecten: Voor RSP Technology (eerder RSP Products genoemd) wordt op het Metal Park Delfzijl de laatste hand gelegd aan de bouw van de flitsgietfabriek. In de loop van 2001 zullen een aantal activiteiten overgebracht worden van Kampen naar Delfzijl en kan met de productie van flitsgegoten aluminium een aanvang worden gemaakt. RSP Technology is op basis van proefruns op de laboratoriumapparatuur in Kampen gestart met het benaderen van potentiële afnemers voor het maken van proefseries. Voor de productie fase in Delfzijl gaat het bedrijf uit van een productiecapaciteit van 600 ton/jaar, waarvoor ca. 20 productiemedewerkers noodzakelijk zijn. Het verkrijgen van de officiële erkenning van de Eemshaven als «aluminiumhaven» door de London Metal Exchange (LME-status) blijft een moeilijk traject dat veel tijd vergt. Groningen Seaports heeft o.a. in nauwe samenwerking met Veem & Factor en met steun van bedrijven, die actief zijn in het produceren, verhandelen en verschepen van aluminium in Nederland ook dit jaar veel moeite gedaan om dit certificaat te verkrijgen. Ondanks alle inspanningen en de steeds toenemende hoeveelheden aluminium die gebruikmakende van het aluminium warehouse reeds via de Eemshaven verhandeld worden, is het nog niet gelukt de LME-status ook daadwerkelijk te verwerven. In mijn vorige rapportage sprak ik over een nadere invulling van het businessplan door de vestiging van een koper-, brons en aluminiumbrons recyclingbedrijf op het Metal Park Delfzijl. Na langdurige overwegingen gaf dit bedrijf medio 2000 aan toch de voorkeur te geven aan een andere locatie dan Delfzijl. Tegelijkertijd heeft de aluminiumrecycler Intrec aangegeven nauw samen te willen werken met Aldel en FHS. Dit bedrijf wil daarbij met name gebruik maken van facility-sharing en zowel Aldel als FHS hebben aangegeven hiervoor mogelijkheden te zien. Zoals eerder aangegeven in deze brief is een eerste stap een contract tussen FHS en Intrec voor de levering van ton aluminium uit gerecycled schroot. Zoals in mijn vorige brief al aangegeven heeft eind 1999 de daadwerkelijke oprichting plaatsgevonden van de Stichting Metal Park Delfzijl. Met deze stichting is een rechtspersoon in het leven geroepen die het mogelijk maakt dat partijen gezamenlijk de noodzakelijke infrastructuur op het terrein ontwikkelen en die het aantrekken van (aluminium gerelateerde) activiteiten beter kan ondersteunen, ook op het financiële vlak. In september 99 heeft de provincie Groningen samen met Antheus aan een adviesbureau uit Maastricht opdracht gegeven de Duitse markt te verkennen voor mogelijke Antheus-projecten. Het bedrijf heeft een lijst enige tientallen bedrijven op tafel gelegd, maar bij nadere beschouwing bleek dat voor deze bedrijven weinig meerwaarde te halen was door vestiging in Delfzijl. Over het algemeen was sprake van Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr. 44 2

3 metaalbedrijven, die onderdelen toeleveren aan de machine-industrie. Vestiging in Delfzijl is dan niet de meest voor de hand liggende locatie daar geen winst te behalen is uit facilitysharing en de afstand tot afnemers in Nederland amper wordt verkort. Uiteindelijk heeft deze verkenning geen nieuwe projecten opgeleverd. Antheus projecten in opstartfase Antheus heeft ook het afgelopen jaar zijn contactennetwerk verbreed en verdiept. Over diverse potentiële projecten heeft afstemming en overleg plaatsgevonden. Een aantal projecten viel af, sommige projecten zijn wel veel belovend: In 1999 zijn contacten gelegd met een matrijzenmaker voor aluminiumextrusie, die een vestiging overweegt op het Metal Park. Bedrijf wil echter pas definitief beslissen als er meer extrusie bedrijven zich vestigen in Delfzijl. Antheus heeft medio 2000 een plan uitgewerkt voor het opzetten van een kleinschalige aluminium (proef)gieterij als onderdeel van een op de praktijk gericht aluminium kenniscentrum (MOVER) dat zich met name richt op kleinschalige productie, onderzoek op het gieten van aluminium en het verwerken van warm aluminium. Doelstelling is dat van dit kenniscentrum huidige en toekomstige bedrijven van het Metal Park tegen vergoeding gebruik kunnen maken. Tevens moet deze vorm van facility sharing er toe bijdragen dat door gezamenlijk kennis op te bouwen en toepassingsgereed te maken de kosten voor onderzoeksen ontwikkelingswerk worden verlaagd. In 2000 is een marktverkennende studie voor een dergelijk kenniscentrum uitgevoerd. Op basis van de resultaten van deze marktverkenning en contacten met enkele bedrijven wordt thans een businessplan alsmede een financieringsplan opgesteld voor een dergelijk kenniscentrum. Als vervolg op het voorgaande meld ik u nog dat een vorig jaar aangekondigd haalbaarheidsonderzoek voor een aluminiumgieterij, die op kleine schaal thixotroop gegoten producten maakt, is afgerond. Vestiging van een dergelijke fabriek op het Metal Park Delfzijl zou kunnen leiden tot aanzienlijke synergie-effecten daar zowel de productie van thixotroop aluminium uit aluminium (vanuit Mover), de verwerking door deze nieuwe aluminium gieterij en de recycling daarvan op één locatie zou kunnen plaatsvinden. Naast dit haalbaarheidonderzoek zijn op onderdelen al kleinschalige proefruns uitgevoerd, die met positief resultaat zijn afgesloten. Inmiddels heeft het geïnteresseerde bedrijf contacten met een Amerikaanse collega die al enige jaren succesvol thixotrope producten voor de automotive industrie produceert. Deze Amerikaanse collega zoekt een partner voor het uitbouwen van de Europese markt. Een joint venture tussen deze twee bedrijven biedt beide bedrijven voordelen en zou de basis onder een vestiging op het Metal Park Delfzijl verstevigen. Een contact in 1999 met een buitenlandse investeerder over het vestigen van een installatie voor de verwerking van black dross (zoutslak die o.a. vrijkomt bij het productieproces bij FHS) heeft nog niet tot concrete resultaten geleid. Men toont nog steeds interesse, maar nog onvoldoende om tot daadwerkelijke vestiging te komen. Een internationaal georiënteerd bedrijf, dat zich richt op de productie van speciale voertuigen voor aluminiumsmelterijen, heeft aangegeven zich binnen twee jaar op het Metal Park in Delfzijl te willen vestigen. Het bedrijf heeft een overeenkomst gesloten met Aldel voor het onderhoud van de speciale voertuigen van Aldel. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr. 44 3

4 Magnesium industriecluster Dit Antheus-project betreft het aantrekken van een magnesiumproductiebedrijf naar Delfzijl, dat primair magnesiummetaal moet gaan produceren op basis van het magnesiumchloridezout (MgCl2), dat in het nabijgelegen Veendam gewonnen wordt. In mijn rapportage van vorig jaar heb ik u aangegeven dat met betrekking tot dit onderwerp een aantal onderzoeken zijn uitgevoerd, over welke onderzoeken ik u ook gerapporteerd heb. Tevens gaf ik u in die rapportage aan dat een aantal partijen, mede op grond van een onderzoek van de NOM, oriënterende gesprekken voerden over het opzetten van kleinschalige magnesiumproductie van ton/jaar, met een mogelijke groei naar ton op termijn. Het hierbij vrijkomende chloor zou dan lokaal, in Delfzijl, afgezet kunnen worden. Deze oriënterende gesprekken hebben er toe geleid dat een zogenaamde «ontwikkel bv» in oprichting is door Corus, Nedmag, HBG en de NOM, met medewerking van AKZO-NOBEL (voor de verwerking van mede geproduceerde chloor) om een feasibility studie uit te voeren naar een dergelijke opzet. In deze feasibility studie zal zowel de technische uitwerking en haalbaarheid, als de financiële en de economische haalbaarheid van een dergelijke opzet worden bezien. Ook zullen de milieutechnische gevolgen en de haalbaarheid van de milieuvergunningen in afstemming met het bevoegd gezag worden bezien. Deze studie is medio 2000 gestart en zal naar verwachting ruim een jaar in beslag nemen. Parallel aan de feasibilitystudie wordt onder leiding van de provincie Groningen gewerkt aan het in kaart brengen van alle te doorlopen procedures, zoals bijvoorbeeld de M.E.R.-procedure, om vervolgens via de één-loket benadering deze procedures op te kunnen starten. Tegelijkertijd wordt onderzoek gedaan naar de verwerking van het toekomstig te produceren magnesium. Daarbij worden contacten gelegd met grote, voornamelijk buitenlandse diecasters (spuitgieterijen), die geïnteresseerd zijn zich in Noord Nederland te vestigen. Hierbij vindt ook afstemming plaats met bedrijven in Nederland die kennis hebben op het gebied van het seriematig produceren, met name spuitgieten, van metalen producten. Uit contacten met buitenlandse diecasters is namelijk gebleken dat zij graag willen samenwerken met lokaal goed ingevoerde bedrijven. In eerdere rapportages heb ik u aangegeven dat het bij magnesium vrijkomende chloor door binding met ethyleen verwerkt zou kunnen worden tot EDC. Door de nu geplande kleinschalige opstart van de magnesiumproductie zal het daarbij vrijkomende chloor in eerste instantie lokaal afgezet kunnen worden en verschuift de behoefte aan ethyleen naar de verdere toekomst. De overweging om grote hoeveelheden ethyleen per pijpleiding aan te voeren, zal derhalve ook pas later aan de orde komen. Een tweetal bedrijven heeft vastgesteld dat de productie van ethyleen uit het in aardgas aanwezige ethaan een forse investering zou rechtvaardigen. Op dit moment wordt in de markt nagegaan of er belangstelling is voor een bepaalde minimum hoeveelheid ethyleen, die een verantwoorde productie mogelijk maakt. Indien de vraag naar ethyleen voldoende is overwegen partijen de bouw van een ethyleenfabriek op het snijpunt van aardgasstromen en potentiële klanten. Daarbij kan ook een eventueel aan te leggen ethyleenleiding een rol spelen; immers door aansluiting op het Europese ethyleen netwerk worden de afzet mogelijkheden verruimd en kunnen fluctuaties in productie en afname worden opgevangen. Essentieel hierbij is natuurlijk de te transporteren hoeveelheden ethyleen en de daarmee gemoeide financiële onderbouwing voor de te maken kosten. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr. 44 4

5 Samenvatting en conclusies Al eerder gaf ik u aan dat het realiseren van nieuwe bedrijven en nieuwe activiteiten op het Metal Park Delfzijl een project van lange adem is. Bij grote projecten, zoals bij het magnesiumproject, zijn de investeringen hoog, spelen veel facetten een rol en moeten van mondiaal opererende spelers vele belangen tegen elkaar worden afgewogen. Dat maakt het traject lang en soms onoverzichtelijk. Dat neemt niet weg dat het magnesiummetaal project duidelijke contouren krijgt en partijen betrokken worden die invulling kunnen geven aan nog in het project aanwezige hiaten. Met de uitwerking van een feasibility studie komt ook voor dit project het punt dichterbij dat bedrijven nadrukkelijk een keus zullen moeten maken daadwerkelijk een dergelijk project vorm te willen geven. Daarbij speelt ook nog mee of bedrijven bereid zijn op dat moment zich vast te leggen voor een aanzienlijke investering. Daarnaast heeft de Antheus-organisatie voor wat betreft aluminium vaak te maken met kleine bedrijven, die bij het opzetten van een nieuwe vestiging intensieve begeleiding en ondersteuning van bijvoorbeeld financiële en technische deskundigen nodig hebben. Door activiteiten op het gebied van facility sharing en gezamenlijke kennisopbouw probeert Antheus de stap voor deze bedrijven zo klein mogelijk te maken. Bovendien levert het aanbieden van deze faciliteiten een extra aantrekkingskracht voor vestiging op het Metal Park Delfzijl. De Minister van Economische Zaken, A. Jorritsma-Lebbink Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr. 44 5