Thema 1 De kern van het ondernemen. Onderzoeksvraag 6 Hoe komt de prijs tot stand? 1 Intro. 2 Probleemstelling. 3 Leerplandoelstellingen.

Transcriptie

1 Onderzoeksvraag 6 Hoe komt de prijs tot stand? 1 Intro 1 Wie bood de tickets van de concerten aan? De organisatie achter Michael Jackson, samen met de O2 arena 2 Wie was vragende partij voor de tickets? De liefhebbers van de muziek van Michael Jackson 3 Hoeveel bedroeg de oorspronkelijke prijs van de tickets? Tussen de 50 en de 85 euro 4 Waar werden deze tickets te koop aangeboden? Op een internetsite 2 robleemstelling Hoe verhoudt de prijs zich ten opzichte van de gevraagde hoeveelheid? Geldt dat ook voor de prijs en de aangeboden hoeveelheid? Hoe wordt de prijs van een product of dienst bepaald? 3 Leerplandoelstellingen De leerlingen kunnen de werking van het marktmechanisme op de productmarkt met behulp van het vraag en aanbodschema illustreren; de rol van de marktprijs bij de ruiltransacties beschrijven. 4 VOETen LEREN LEREN De leerlingen: (opvattingen over leren) 1 werken planmatig; 2 reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën; (informatieverwerving) 3 kunnen uit gegeven informatiebronnen en kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen; (informatieverwerking) 4 kunnen zinvol inoefenen en herhalen; 5 kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten; 6 herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze; Van In 1

2 (regulering van het leerproces) 8 kunnen onder begeleiding hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zo nodig aanpassen. STAM De leerlingen: (doorzettingsvermogen) 4 blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven; (kritisch denken) 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; (zelfredzaamheid) 24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken; (zorgvuldigheid) 25 stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen; (zorgzaamheid) 26 gaan om met verscheidenheid. CONTEXTEN De leerlingen: (omgeving en duurzame ontwikkeling) 3 zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen; 4 zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren; (socio economische samenleving) 1 leggen met voorbeelden uit hoe welvaart wordt gecreëerd en hoe een overheid inkomsten verwerft en aanwendt; 2 toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van welvaart; 5 geven voorbeelden van het veranderlijke karakter van arbeid en economische activiteiten; 6 geven voorbeelden van factoren die de waardering van goederen en diensten beïnvloeden; (socioculturele samenleving) 2 gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen. 5 Opdrachten Opdracht 1 Hoe ziet de vraag naar koffie eruit? De theorie kun je klassikaal bespreken. De leerlingen tekenen zelf de grafiek. Je kunt via de applet op de methodesite aangeven hoe ze dat moeten doen. Zeg aan de leerlingen dat ze het benoemen van de curve en de assen niet mogen vergeten, en de benaming van de grafiek zelf evenmin. Van In 2

3 De interpretatie van de vraagcurve en het verloop ervan kun je beter toelichten aan de hand van de grafiek. In de tabel zie je de hoeveelheid koffie die consumenten vragen bij verschillende prijzen. We hebben het hier over een pakje koffie van 1 kg. rijs Gevraagde hoeveelheid (Q V ) 6, , , , , , Hoeveel bedraagt de gevraagde hoeveelheid bij een prijs van 6,50 euro? 40 2 En bij een prijs van 11,50 euro? 15 3 Vul aan. Hoe hoger de prijs, hoe lager de gevraagde hoeveelheid. Hoe lager de prijs, hoe hoger de gevraagde hoeveelheid. 4 Waarom is dat zo, denk je? De consument wil liefst een zo laag mogelijke prijs. Hoe lager de prijs, hoe meer stuks van een product de consument zal willen kopen. Van de bovenstaande tabel kun je een grafiek tekenen. We plaatsen de gevraagde hoeveelheid op de X as. De prijs staat op de verticale as, de Y as. Wanneer je de punten verbindt, krijg je de vraagcurve van koffie. De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid en verschillende prijzen. [We raden je aan om de leerlingen de bovenstaande zin te laten aanduiden of markeren.] GRAFIEK 1 De vraagcurve van koffie 1 Verklaar met je eigen woorden waarom de vraagcurve dalend verloopt. De vraagcurve verloopt dalend omdat bij een lagere prijs de consument meer wil kopen. Bij een hogere prijs wil de consument minder kopen. [Duid dit aan op de grafiek zoals je hieronder kunt zien.] Van In 3

4 13,00 12,00 11,00 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 V Qv Opdracht 2 Hoe zit het met het aanbod van koffie? De theorie kun je klassikaal bespreken. De leerlingen tekenen zelf de grafiek. Je kunt via de applet op de methodesite aangeven hoe ze dat moeten doen. Zeg aan de leerlingen dat ze het benoemen van de curve en de assen niet mogen vergeten, en de benaming van de grafiek zelf evenmin. De interpretatie van de aanbodcurve en het verloop ervan kun je beter toelichten aan de hand van de grafiek. Deze tabel toont je de hoeveelheid koffie die producenten bereid zijn te verkopen bij verschillende prijzen. We hebben het ook hier over een pakje koffie van 1 kg. rijs Aangeboden hoeveelheid (Q A ) 6, , , , , , Hoeveel bedraagt de aangeboden hoeveelheid bij een prijs van 6,50 euro? 10 2 En bij een prijs van 11,50 euro? 35 3 Vul aan. Hoe hoger de prijs, hoe hoger de aangeboden hoeveelheid. Hoe lager de prijs, hoe lager de aangeboden hoeveelheid. Van In 4

5 4 Waarom is dat zo, denk je? De producenten of verkopers willen liefst zoveel mogelijk winst maken en dus willen ze bij voorkeur een hogere prijs. Dus hoe hoger de prijs, hoe meer ze willen verkopen om zo meer winst te maken. Van de bovenstaande tabel kun je ook weer een grafiek tekenen. We plaatsen de aangeboden hoeveelheid op de X as. De prijs staat op de verticale as, de Y as. De grafiek die je krijgt als je de punten met elkaar verbindt, is de aanbodcurve. Die curve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en verschillende prijzen. [We raden je aan om de leerlingen de bovenstaande zin te laten aanduiden of markeren.] GRAFIEK 2 De aanbodcurve van koffie 1 Verklaar met je eigen woorden waarom de aanbodcurve stijgend verloopt. De aanbodcurve verloopt stijgend omdat de aanbieders meer willen verkopen bij een hogere prijs. Hoe lager de prijs, hoe minder ze willen verkopen. [Duid dit aan op de grafiek zoals je hieronder kunt zien.] 13,00 12,00 11,00 10,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0, A Qa Opdracht 3 Hoe wordt de prijs van koffie nu bepaald? De grafieken kunnen de leerlingen zelf tekenen. We raden aan dat je in de klas rondgaat en hun grafieken controleert. Het marktmechanisme van vraag en aanbod bespreek je bij voorkeur klassikaal. Benadruk vooral het feit dat in het evenwichtspunt de gevraagde en aangeboden hoeveelheid gelijk zijn. De symbolen kun je ook beter met iedereen samen bespreken. Van In 5

6 De prijs van koffie wordt bepaald door vraag en aanbod, die elkaar ontmoeten op de markt. De markt is een (fictieve) plaats in de economie waar kopers en verkopers tot een akkoord komen over de prijs. rijs Gevraagde hoeveelheid (Q V ) Aangeboden hoeveelheid (Q A ) 6, , , , , , We brengen nu de twee curves samen en krijgen het onderstaande resultaat. GRAFIEK 3 De vraag en aanbodcurve van koffie De evenwichtsprijs (e) of marktprijs ontstaat daar waar de vraag en aanbodcurve elkaar snijden. 1 Hoeveel bedraagt de evenwichtsprijs? De evenwichtsprijs bedraagt 9,50 euro 2 Omschrijf het begrip evenwichtsprijs met je eigen woorden. De evenwichtsprijs is de prijs waarbij de gevraagde hoeveelheid en de aangeboden hoeveelheid gelijk zijn. 3 Hoeveel bedraagt de evenwichtshoeveelheid (Qe)? De evenwichtshoeveelheid bedraagt Omschrijf het begrip evenwichtshoeveelheid met je eigen woorden. De evenwichtshoeveelheid is die hoeveelheid van gevraagde en aangeboden hoeveelheid die bij de evenwichtsprijs dezelfde is. Opdracht 4 Wat gebeurt er als de prijs lager is? Voor deze opdracht kun je beter de grafiek projecteren of tekenen. Je kunt daarna een rechte tekenen doorheen een prijs (< evenwichtsprijs) en aanduiden welke de gevraagde en de aangeboden hoeveelheid is. Licht dat bij voorkeur klassikaal toe. Van In 6

7 GRAFIEK 4 Vraag aanbodschema van koffie (prijs < evenwichtsprijs) 1 Hoeveel bedraagt de gevraagde hoeveelheid (Q V ) bij een prijs van 7,50? 35 2 Hoeveel bedraagt de aangeboden hoeveelheid (Q A ) bij een prijs van 7,50? 15 3 We kunnen ook zeggen dat bij een prijs van 7,50 de gevraagde hoeveelheid kleiner/groter is dan de aangeboden hoeveelheid. Dat noemen we een vraagoverschot (of een aanbodtekort). Hoe gaat het nu verder? Een deel van de vragers zullen nu geen koffie kunnen kopen en is bereid een hogere prijs te betalen voor de koffie. Ze zullen tegen elkaar opbieden om aan koffie te geraken, waardoor de prijs stijgt. Het is dat marktmechanisme dat ervoor zorgt dat de marktprijs gelijk is aan de evenwichtsprijs. Opdracht 5 Wat gebeurt er als de prijs hoger is? Voor deze opdracht kun je beter de grafiek projecteren of tekenen. Je kunt daarna een rechte tekenen doorheen een prijs (> evenwichtsprijs) en aanduiden welke de gevraagde en de aangeboden hoeveelheid is. Licht dat bij voorkeur klassikaal toe. 1 Hoeveel bedraagt de gevraagde hoeveelheid (Q V ) bij een prijs van 10,50? 20 2 Hoeveel bedraagt de aangeboden hoeveelheid (Q A ) bij een prijs van 10,50? 30 3 We kunnen ook zeggen dat bij een prijs van 10,50 de gevraagde hoeveelheid kleiner/groter is dan de aangeboden hoeveelheid. Dan spreken we van een aanbodoverschot (of een vraagtekort). GRAFIEK 5 Vraag en aanbodschema van koffie (prijs > evenwichtsprijs) Hoe gaat het nu verder? Het is het marktmechanisme dat er ook hier weer voor zorgt dat de marktprijs gelijk is aan de evenwichtsprijs. Want bij een hogere prijs dan de evenwichtsprijs zullen de aanbieders hun koffie niet kwijt geraken en blijven ze met overschotten zitten. Ze zijn bereid de koffie tegen een lagere prijs aan te bieden. De prijs zal dus dalen. Van In 7

8 6 To the point Net zoals de gekende wekelijkse markt in je buurt, wordt de term markt in de economie gebruikt voor de plaats waar vragers (kopers) en aanbieders (verkopers) elkaar ontmoeten. De vragers (of ook consumenten) laten zich beïnvloeden door de prijs. Ze zijn bereid een bepaalde prijs te betalen wanneer die in overeenstemming is met de kwaliteit. Zo niet zullen ze snel overstappen naar de concurrent. Hoe hoger de prijs van het product, hoe lager de gevraagde hoeveelheid (Q V ) van de consumenten. Omgekeerd geldt uiteraard: hoe lager de prijs, hoe groter de gevraagde hoeveelheid. De aanbieders (of producenten) produceren op basis van de bestellingen die ze gemiddeld binnenkrijgen. Ze zorgen ervoor dat de prijs die ze voor hun product vragen hun kosten voor de productiefactoren kan dekken. Hoe hoger de prijs, hoe meer winst de producent kan maken. Bij een hogere prijs zullen ze dan ook meer willen aanbieden en zal de aangeboden hoeveelheid (Q A ) stijgen. Hoe lager de prijs, hoe minder ze zullen willen aanbieden. Op de markt komt dan de evenwichtsprijs of marktprijs (e) tot stand. Bij die evenwichtsprijs hoort ook de evenwichtshoeveelheid (Qe). Het is bij de evenwichtsprijs dat Q A en Q V gelijk zijn. Is de prijs hoger dan de evenwichtsprijs, dan is er een aanbodoverschot. In dat geval is de gevraagde hoeveelheid (Q V ) kleiner dan de aangeboden hoeveelheid (Q A ). Is de prijs lager dan de evenwichtsprijs, dan is er een vraagoverschot. In dat geval is de gevraagde hoeveelheid (Q V ) groter dan de aangeboden hoeveelheid (Q A ). 7 Mindmap Consumenten roducenten Wie? Wie? X as? Curve? Vragers Markt Aanbieders Curve? X as? Y as? Y as? Gevraagde hoeveelheid rijs Qa = Qv? Qa > Qv? De markt is in evenwicht. Aanbodoverschot Aangeboden hoeveelheid rijs Qa < Qv? Vraagoverschot Vul nu je begrippenlijst verder aan. Van In 8

9 8 Oefeningen Oefening 1 Hoe tekenen we de vraag en aanbodcurve? Deze oefening kunnen de leerlingen individueel oplossen. Controleer de grafieken die ze tekenen. Ook mogen de leerlingen de symbolen niet vergeten te schrijven (bij gevraagde en aangeboden hoeveelheid). In de tabel zie je de gevraagde hoeveelheid bij verschillende prijzen voor de Nintendo Wii. 1 Welke curve ga je tekenen? De vraagcurve rijs Gevraagde hoeveelheid (= Q v ) 150, , , , , , Teken die curve op het millimeterpapier. 3 Benoem de assen. 4 Benoem de curve. 5 Vergeet ook de grafiektitel niet. Vraagcurve Nintendo Wii 350,00 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 V 50,00 0, Qv Van In 9

10 Om de aanbodcurve te tekenen, maken we gebruik van de volgende gegevens. rijs Aangeboden hoeveelheid (= Q a ) 150, , , , , , Teken de curve op het millimeterpapier. 2 Benoem de assen. 3 Benoem de curve. 4 Vergeet ook hier de grafiektitel niet. Aanbodcurve van Nintendo Wii 350,00 A 300,00 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0, Qa Oefening 2 Wat is de marktprijs van een ticket voor de Q party? Deze oefening kunnen de leerlingen individueel oplossen. Controleer de grafieken die ze tekenen. Ook mogen de leerlingen de symbolen niet vergeten te schrijven (bij gevraagde en aangeboden hoeveelheid). Maak gebruik van de gegevens in de tabel om het vraag en aanbodschema voor tickets voor de Q party van Qmusic te tekenen. Duid de evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid aan. Van In 10

11 rijs Gevraagde hoeveelheid (= Q v ) Aangeboden hoeveelheid (= Q a ) 5, , , , , Vraag en aanbodcurve van tickets voor Qparty 30,00 25,00 V A 20,00 15,00 e 10,00 5,00 0,00 Q e Q Oefening 3 Zijn de volgende stellingen juist of fout? Deze oefening kunnen de leerlingen individueel of in duo oplossen. De verbetering doe je bij voorkeur klassikaal. Beoordeel de volgende stellingen. Als ze fout zijn, pas je ze aan. 1 Wanneer we de vraagcurve willen tekenen, plaatsen we de aangeboden hoeveelheid op de Y as en de prijs op de X as. FOUT: Voor de vraagcurve plaatsen we de gevraagde hoeveelheid op de X as en de prijs op de Y as. 2 De evenwichtsprijs is de prijs waar de vraagcurve de Y as snijdt. FOUT: De evenwichtsprijs is de prijs waar de vraagcurve de aanbodcurve snijdt. Van In 11

12 3 De aanbodcurve verloopt stijgend omdat de producent meer wil aanbieden bij een lagere prijs. FOUT: De aanbodcurve verloopt stijgend omdat de producent meer wil aanbieden bij een hogere prijs en minder wil aanbieden bij een lagere prijs. 4 Wanneer de prijs hoger is dan de evenwichtsprijs, dan is er een vraagtekort. JUIST 5 Wanneer de prijs lager is dan de evenwichtsprijs, dan is er een aanbodoverschot. FOUT: Wanneer de prijs lager is dan de evenwichtsprijs, dan is er een vraagoverschot. Oefening 4 Zijn de vraag en aanbodcurves altijd rechtlijnig? Deze oefening kunnen de leerlingen individueel oplossen. Controleer de grafieken die ze tekenen. Je kunt daarna toelichten dat een vraag of aanbodcurve nooit rechtlijnig is, maar dat men rechtlijnige curves gebruikt omdat het makkelijker is om zo bepaalde conclusies te trekken. Teken het vraag en aanbodschema aan de hand van deze gegevens. rijs Gevraagde hoeveelheid (= Q v ) Aangeboden hoeveelheid (= Q a ) 20, , , , , , V A Q Van In 12

13 1 Wat valt je op wanneer je de punten uitzet en verbindt? De vraag en aanbodcurve verlopen niet rechtlijnig: het zijn twee krommen. In werkelijkheid zijn deze curves zelden of nooit rechtlijnig. 2 Hoeveel bedraagt de evenwichtshoeveelheid? De evenwichtshoeveelheid bedraagt 75. En de evenwichtsprijs? De evenwichtsprijs bedraagt 60 euro. 9 Check up Kun je de opdrachten en oefeningen zelfstandig oplossen? Zo ja, vink dan het vakje ernaast aan. Zo neen, maak dan eerst de extra oefeningen via Noteer daarna in de laatste kolom de nummers van de Extra s die je maakte. Doelstelling Opdracht Oefening Extra Hoe verhoudt de prijs zich ten opzichte van de gevraagde hoeveelheid? Hoe verhoudt de prijs zich ten opzichte van de aangeboden hoeveelheid? Hoe wordt de prijs van een product of dienst bepaald? 3 2 Wat als de prijs lager is dan de evenwichtsprijs? 4 Wat als de prijs hoger is dan de evenwichtsprijs? 5 Zijn de vraag en aanbodcurve altijd rechtlijnig? 4 10 Direct De filmpjes en teksten in deze rubriek worden regelmatig geactualiseerd zodat het niet mogelijk is om een modeloplossing op te nemen. Lees het artikel op 1 Waarom verdienen topvoetballers zoveel? Het is simpelweg de wet van Vraag en Aanbod. Bespreek dit klassikaal en noteer hier je conclusies. 2 Waar kom je dit mechanisme nog tegen? Denk eens aan bepaalde grondstoffen. 11 ersoonlijk woordenboek De leerlingen kunnen hier een lijst maken van begrippen die niet in de woordenlijst achteraan zijn opgenomen. Van In 13

14 12 Action! Kun je de vraag en aanbodcurve ook tekenen met behulp van een rekenblad? Via leer je hoe je een vraag of aanbodcurve kunt maken met MS Excel. Geef de onderstaande gegevens in MS Excel in. Maak op basis van die gegevens een spreidingsdiagram om de vraag en aanbodcurve voor te stellen. rint zowel de tabel als het spreidingsdiagram af. rijs Gevraagde hoeveelheid (= Qv) Aangeboden hoeveelheid (= Qa) 5, , , , , Vraagcurve 30,00 25,00 V 20,00 15,00 10,00 5,00 0, Qv 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 Aanbodcurve 5,00 0, Qa Van In 14

15 30,00 25,00 Vraag en aanbodcurve V A 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Q Evaluatiecriteria Vraag en aanbodcurve in Excel Naam: Max. Score Opmerkingen Vraag en aanbodcurve Juiste keuze grafiektype Juiste selectie van de gegevens Benoeming van de assen Grafiektitel Zijn de reeksen bewerkt? Orde en netheid Zijn de gegevens van de grafiek leesbaar (niet te klein/groot)? Zijn de grafieken netjes afgeprint? TOTAAL Van In 15