Verkondiging Maartenskerk zondag 26 juni 2016 Mattheus 25, en Jona 3 Teun Kruijswijk Jansen I Juni is de detective-maand : in de boekhandel met

Transcriptie

1 Verkondiging Maartenskerk zondag 26 juni 2016 Mattheus 25, en Jona 3 Teun Kruijswijk Jansen I Juni is de detective-maand : in de boekhandel met mooie aanbiedingen, en op TV,voor wie niet van voetbal houdt, door de aanwezigheid van George Gently, Vera en Lewis, the Five. Bij goede detectives weet je heel lang niet wie het gedaan heeft. Er zijn ook detectives die zo ingewikkeld zijn, dat je nog lang na moet denken hoe dit nou toch in elkaar zat. In die zin lijken ze op gelijkenissen: het is niet wat het lijkt, en hoe langer je erover nadenkt hoe meer vragen er boven komen. Onze gelijkenis van vanmorgen riep dat in de voorbereiding ook wakker. Hoe meer je erover nadenkt hoe ingewikkelder het lijkt te worden. En dan doet de gelijkenis met de lezer of hoorder precies waar Jezus, of Mattheus, hem voor bedoeld heeft: dat die je uit je gewone doen haalt, de grond omwoelt, zodat je echt op kunt horen, en straks als een ander mens, opnieuw toegerust verder kunt. II De gelijkenis begint met een beeld. God wordt vergeleken met een man die op reis gaat en het beheer van zijn hele bezit aan zijn dienaren overdraagt. Dat is een daad van groot vertrouwen! Hij geeft de ene dienaar vijf talent, de tweede twee en de derde een. Dat woord talent wordt vaak vereenzelvigd met wat wij onder talent verstaan: een geestelijk of fysiek vermogen dat je hebt. Talentenjacht betekent de beste, meest getalenteerde, er uit zoeken. Maar dat is een bron van misverstand: want talent betekent uit Jezus mond iets heel anders, namelijk een groot bedrag,

2 zeg maar een ton. De man vertrouwt zijn dienaren vijf, twee en een ton toe. Dan vertelt het verhaal vervolgens hoe de eerste en de tweede dienaar met dat bedrag aan de slag gaan en daar nog eens zoveel bij verdienen. Opnieuw moet je zeggen: ook dat is een daad van vertrouwen, maar nu omgekeerd: vertrouwen van die dienaren in hun heer! Want geld waarmee je werkt, kun je ook verliezen (denk aan de bankencrisis van 2008!). Daarover maken deze twee dienaren zich echter geen zorgen. Ze vertrouwen er kennelijk op dat hun heer ze niet zal afstraffen, wanneer hun ondernemingen zouden gaan mislukken. Als de heer terugkeert, prijst hij hun voor hun trouw. Het Griekse woord drukt daarvoor tegelijkertijd het vertrouwen dat de een de ander geeft, en de trouw waarmee die ander dat vertrouwen beantwoordt, uit. De heer prijst zijn dienaren hier dus voor het feit dat ze het in hen gestelde vertrouwen met eenzelfde vertrouwen beantwoord hebben. In dat vertrouwen hebben zij hun werk gedaan. Daarin vooral zijn zij trouwe dienaren. Zo tekent Jezus hier de relatie tussen God en mens, als een relatie van wederzijds vertrouwen. En dan komt de derde dienaar. Ook die heeft iets met vertrouwen, maar dan negatief. Hij verwoordt namelijk zijn diepe wantrouwen tegen zijn heer door te zeggen: heer, ik wist dat u een hard mens bent, die erop uit is te maaien waar hij niet heeft gezaaid. Daarom heb ik uw geld begraven: hier hebt u het weer terug. De heer noemt hem dan in onze vertaling lui. Maar voor dat woord mag je ook zeggen: terughoudend of bang om risico te lopen. De derde dienaar is wantrouwig dus; gedreven door het wantrouwen van de angsthaas. Hij geeft zijn heer precies

3 hetzelfde bedrag terug. Hij heeft het zaakje van begin af aan niet vertrouwd, en zijn heer niet vertrouwd, en zo gezorgd dat hij geen enkel risico liep. Zijn heer wilde over de rug van anderen rijk worden, en daar doet hij niet aan mee. Dan volgt het slot, met de boodschap van Jezus: want al wie heeft zal nog meer krijgen, in overvloed, maar aan wie niets heeft, zal ook wat hij heeft ontnomen worden. Zegt Jezus hier werkelijk dat de rijken rijker worden, en de armen verder onteigend worden? Met je talenten woekeren heeft dat ooit wel betekend: daarom konden de calvinisten in de Gouden Eeuw ook zo rijk worden en prachtige schilderijen laten schilderen. Hard werken, spaarzaam leven zodat je niet meer wist wat je anders nog voor je geld kon doen dan een Bijbelse voorstelling van Rembrandt aankopen. Maar ook wij hebben de boodschap mogelijk mee gekregen: als je niet genoeg gebruik maakt van wat je meegekregen hebt, doe je tekort: gebruik je handen, gebruik je verstand! Ik denk dat de boodschap van Jezus over wie heeft meer zal krijgen, en wie niet heeft ontnomen wordt alleen te begrijpen, en te verdragen is, als je door hebt dat het gaat waar het in de hele gelijkenis over gaat: over vertrouwen! Daarin gaat op wat Jezus zegt: vertrouwen vermenigvuldigt zichzelf. Het heen-en-weer gaan van vertrouwen geven en terugontvangen. Zoals wantrouwen helaas zich ook vermenigvuldigt: waar vertrouwen beschadigd wordt, komt de cirkel op gang van een steeds groter wordend onderling wantrouwen. Van vertrouwen kun je daarom zeggen: wie heeft, zal er meer van krijgen, en wie het niet heeft zal ook wat hij daarvan nog wel heeft, verliezen. III

4 Deze gelijkenis is in het verleden gebruikt om mensen aan te zetten tot harder werken: woekeren met je talenten. Verschillenden onder ons zullen daar de sporen nog wel met zich mee dragen! Eigenlijk heb ik zelf altijd het meest op gehad met dienaar nummer drie. De eerste twee werden overvraagd in de inzet en de risico s die ze moesten nemen, en ik snapte de angst van de derde wel, de angst om te falen, om gekwetst te worden, en daarom maar liever niks fout te doen. Maar als je ziet dat het eerst gaat om de Heer die toevertrouwt, en de dienaren die daarop vertrouwen dat de Heer hen nooit laat vallen in hun positieve inzet, wordt het een ander verhaal. Wie deze gelijkenis goed leest komt tot de ontdekking dat het niet gaat om woekeren, om nog harder werken of overvraagd te worden. Het gaat om mededogen. Er wordt ons iets toevertrouwd als de heer op reis is, en wij mogen vertrouwen dat hij ons niet zwaar afrekent op waar we tekort schieten, of menen tekort te schieten. Hij vraagt wel om onze kop niet in het zand te steken: ons wantrouwen te koesteren, ons terug te trekken uit de samenleving, of de verhoudingen waar we in leven. Steeds weer ben je geroepen om er toch op uit te gaan, en het talent van je vertrouwen te benutten. Dat is evangelie, goed nieuws, in een tijd waarin groeiend maatschappelijk wantrouwen gewild en ongewild groeit, en voorlopig de toon aan zal blijven geven. Dat is verwarrend en verhullend als het om de kern van het evangelie gaat. Nee, het legt de kern van het evangelie ook bloot: allemaal, hoe weinig of hoeveel we ook in te brengen hebben, hebben we hopelijk een talent gekregen: het vermogen om te vertrouwen. Als je dat vermogen bezit, wordt het groter. En als je dat mist, mis je meer dan alleen maar dat ene vermogen: want waarvoor en voor wie kun je dan leven?

5 bron: Tien beelden, Bernard Luttikhuis