Woord vooraf. Georges Van Keerberghen Voorzitter STEUNPUNT GROENE ZORG VZW JAARVERSLAG

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2011

2 Woord vooraf Met enige fierheid presenteer ik u het verslag van de werking van Steunpunt Groene Zorg vzw over het jaar Steunpunt Groene Zorg wil met dit jaarverslag een bijdrage leveren aan een betere kennis, bij al wie dit aanbelangt, omtrent de evoluties in de werking van zorgboerderijen in Vlaanderen. Waar voorgaande jaren de tabellen stuk voor stuk getekend werden met opgaande lijnen, die op alle vlakken een groei van Groene Zorg in Vlaanderen weergaven, geeft dit jaarverslag een gevarieerder beeld. Dat gevarieerder beeld heeft deels te maken met het betere cijfermateriaal dat het steunpunt tegenwoordig bijhoudt. Dat laat ons toe om evoluties gedetailleerder in kaart te brengen. Maar misschien was 2011 ook wel een jaar waarin enkele trends afgevlakt of zelfs omgebogen werden. Al is het nog te vroeg daarover uitgesproken conclusies te trekken. Hoe dan ook, het doet als voorzitter deugd te mogen vaststellen dat het enthousiasme van de land- en tuinbouwsector om met mensen uit kwetsbare groepen op het bedrijf samen te werken, er niet op verminderd is. Ook in 2011 kwamen tientallen land- en tuinbouwers zich spontaan aanmelden als kandidaat zorgboer(in). Dat is een aanmoediging om ook onze eigen ambities hoog te houden. Die ambities liggen vooral op het vlak van kwaliteitszorg. In onze eigen dienstverlening aan zorgboerderijen en hulpverleners, in onze belangenbehartiging bij overheden en koepelorganisaties en op onze vele vormings- en bekendmakingsinitiatieven, zetten we hier voluit op in. Het Interregproject STRO, dat op 1 april 2011 van start ging, moet in ons streven naar meer kwaliteit op de zorgboerderij nog een tand bijsteken. Daartoe slaan we de handen in elkaar met Vlaamse en Nederlandse partners. Als steunpunt zijn we een onmisbare schakel in de bijdrage die de zorgboerderijen kunnen leveren aan een inclusieve samenleving. Toch blijft het, ondanks de vele lofbetuigingen uit diverse hoeken, ook van beleidsverantwoordelijken, uitkijken naar het moment waarop het beleid haar waardering voor Steunpunt Groene Zorg zal vertalen in een daadwerkelijke erkenning van ons steunpunt als een waarborg voor expertise en kwaliteit in de werking van de Vlaamse zorgboerderijen. Georges Van Keerberghen Voorzitter 1

3 1. Historiek Op 20 januari 2004 werd Steunpunt Groene Zorg (SGZ) officieel gelanceerd. De initiatiefnemers waren Boerenbond, Groep KVLV en Cera. Deze organisaties hadden tijdens de voorgaande jaren elk hun eigen expertise opgebouwd rond deelaspecten van Groene Zorg. In de aanloop naar de opstart hadden de oprichters in 2003 een voorbereidende studie uitgevoerd over de haalbaarheid en opportuniteit van Groene Zorg en een ondersteunend servicepunt. Zowel qua vragen vanuit de welzijnssector als qua land- en tuinbouwbedrijven die bereid waren om personen op te vangen, bleek Groene Zorg van bij de start een schot in de roos. De invoering van een Vlaamse subsidie voor zorgboerderijen einde 2005 betekende een belangrijke nieuwe hefboom voor Groene Zorg. Het aantal zorgboerderijen bleef toenemen en ook de vraag vanuit welzijnvoorzieningen groeide voortdurend. Dankzij middelen die de provinciebesturen daarvoor vrijmaakten, werd vanaf 2006 sterker ingezet op de uitbouw van een dienstverlening op provinciaal niveau. Deze dienstverlening is gericht op het samenbrengen van vraag en aanbod en was al sinds 2002 in een PDPO-project door Groene Zorg Oost-Vlaanderen uitgetest. Tot 2010 was er de trend van een toenemend aantal vragen. In 2011 stagneerde het aantal vragen tot samenwerking met een zorgboerderij. De groei in het aanbod aan zorgboerderijen werd, ook in 2011, onverminderd doorgezet. Van bij de start werkte Steunpunt Groene Zorg aan betere randvoorwaarden voor de samenwerking tussen landbouw en zorg. De Kwaliteitsgids Groene Zorg, die in 2007 werd opgemaakt, bundelde de ervaring van de eerste werkingsjaren in een handleiding voor wie wil starten met een zorgboerderij of ermee wil samenwerken. De inzichten uit de Kwaliteitsgids werden tijdens de daaropvolgende jaren uitgediept en gedifferentieerd naargelang de doelgroepen en sectoren waarmee op de zorgboerderij wordt samengewerkt. Verdere stappen in de optimalisering van de samenwerking tussen zorgboerderij en voorziening werden sectorgericht aangepakt. Sinds de uitgave van de Kwaliteitsgids is de aandacht voor een kwaliteitsgerichte samenwerking op de zorgboerderij een onverminderd werkingspunt van Steunpunt Groene Zorg gebleven. Ook in 2011 was dit het geval zowel in onze belangbehartiging bij de overheid (n.a.v. de herziening van het Besluit van de Vlaamse Regering m.b.t. de subsidiëring van zorgboerderijen) als bij de uitwerking van thema s als Goed verzekerd op de zorgboerderij. Ook de aanzet voor de opmaak van een protocol dat SGZ wil afsluiten met zorgboerderijen en voorzieningen ademt de geest uit van een sterke bekommernis voor kwaliteitsgerichte samenwerking in Groene Zorg. In dezelfde lijn moet het Interregproject Samen TeRug de boer Op, dat in 2011 van start ging, een verfijning van het matchingsinstrumentarium opleveren. SGZ blijft immers uitgaan van het principe dat een geslaagde match van doorslaggevend belang is voor de kwaliteitszorg op de zorgboerderij. 2

4 2. Visie en missie Door de term "Groene Zorg" te lanceren, willen we de nadruk leggen op verschillende aspecten: Groene Zorg benadrukt de meerwaarde die land- en tuinbouw kan bieden aan de klassieke zorgverlening. Groene Zorg legt de nadruk op een vraaggedreven zorgverlening in een 'groene' context. Groene Zorg doet een sterk appél op de motivatie en de sociale bewogenheid van de bedrijfsleider en zijn familie. Groene Zorg legt de nadruk op de grote diversiteit aan mogelijkheden en formules. Groene Zorg suggereert een zee van mogelijkheden en nieuwe kansen door twee sectoren met elkaar te verbinden. Steunpunt Groene Zorg vzw is een initiatief van Cera, Boerenbond en groep KVLV. Bij de oprichting kreeg het steunpunt als hoofdopdrachten: - Samenwerken met overheid om tot regelgeving te komen en het creëren van goede randvoorwaarden - Uitbouwen van een kenniscentrum - Informeren - Inventariseren van vraag en aanbod - Netwerkvorming, ontmoetingsplaats creëren - Individueel begeleiden van land- en tuinbouwbedrijven en zorgvoorzieningen - Aanbieden van vorming voor land- en tuinbouwbedrijven Bij de uitvoering van deze opdrachten hebben we speciale aandacht voor het verbindingsproces van de land- en tuinbouwsector met de sector van welzijn en zorg. In 2005 kreeg het steunpunt een nieuwe opdracht nl. screening en matching: het gericht afstemmen van vraag en aanbod konden we opzetten met de steun van de provincies Limburg, Antwerpen en Vlaams-Brabant. In 2006 werd ook een samenwerking met de provincie West-Vlaanderen opgezet. Sinds 2008 is Steunpunt Groene Zorg medepartner van Steunpunt Welzijn en de Centrale van de Landelijke Gilden in het project Groene Zorg Oost- Vlaanderen. 3

5 3. Organisatiestructuur Algemene Vergadering De Algemene Vergadering is samengesteld uit tenminste 9 leden die elk afgevaardigd zijn vanuit een van de 3 stichtende organisaties: Boerenbond, Groep KVLV en Cera. Leden: Franky Depickere, Heidi Loos en Stéphanie De Smet namens Cera Sonja De Becker, Christian Stivigny, Georges Van Keerberghen en Joris Van Olmen namens Boerenbond Carla Durlet, Leen Neirinck, Monique Swinnen en Chris Van Hoof namens Groep KVLV Op 31 oktober 2011 eindigde het contract van Heidi Loos bij Cera. Volgens artikel 9 van de statuten kwam daarmee automatisch een einde aan haar lidmaatschap van de Algemene Vergadering. De leden van de Algemene Vergadering komen minstens eenmaal per jaar samen. Op 15 juni 2011 werd de Algemene Vergadering bijeengeroepen voor de goedkeuring van het Jaarverslag en de Rekening 2010 en de goedkeuring van de Begroting De Algemene Vergadering aanvaardde tevens het voorstel tot wijziging van art. 10, 2 lid van de statuten, waardoor het niet langer vereist is dat elk van de drie stichtende organisaties een vertegenwoordiger heeft in de Raad van Bestuur. Raad Van Bestuur: De leden van de Raad van Bestuur worden benoemd door de Algemene Vergadering. De Algemene Vergadering van 15 juni 2011 nam kennis van de ontslagnames van Griet Robberechts en Joost Desein uit de Raad van Bestuur. Leen Neirinck werd benoemd tot lid van de Raad van Bestuur. De samenstelling zag er eind 2011 als volgt uit: Voorzitter: Georges Van Keerberghen Secretaris: Chris Van Hoof Penningmeester: Joris Van Olmen Lid: Peter Dauwe, Leen Neirinck De Raad van Bestuur vergaderde op volgende data: 28 februari april juni oktober december 2011 Groene Zorgraad Op 28 februari besliste de Raad van Bestuur tot de oprichting van een Groene Zorgraad. De contouren ervan werden vastgelegd tijdens de bestuursvergadering op 19 oktober. De Groene Zorgraad moet het draagvlak voor de strategische beleidsoriëntaties van het bestuur versterken. De raad zal niet functioneren als een adviesorgaan maar eerder als een refertegroep, een groep waarin de meningen van diverse betrokkenen worden beluisterd om zo een voeling te hebben met de stakeholders en nadien tot overwogen beslissingen te 4

6 komen. De samenstelling bestaat uit een vaste groep met 10 zorgboer(inn)en en 10 vertegenwoordigers van zorgvoorzieningen. Naargelang het thema kunnen wisselende leden uitgenodigd worden. Die wisselende leden kunnen vertegenwoordigers zijn van onderzoek, beleid, koepelorganisaties, gebruikersverenigingen en specifieke types van zorgboerderijen of voorzieningen. De Raad van Bestuur en de medewerkers zijn observerende leden. Zij mengen zich niet in de discussie. De Groene Zorgraad zal één tot tweemaal per jaar bijeenkomen om zich te buigen over een actuele uitdaging voor SGZ of voor Groene Zorg in het algemeen. Naargelang het thema zal telkens een moderator buiten de Raad van Bestuur aangesproken worden. De installatie van de Groene Zorgraad is voorzien voor het voorjaar Medewerkers en hun taakverdeling: De administratieve ondersteuning van Steunpunt Groene Zorg wordt verzekerd door Maria Coenen. Els Roelof coördineert de koppeling van zorgvraag en aanbod in de provincie West- Vlaanderen. Willem Rombaut volgt de algemene werking en de overkoepelende dossiers op. Daarnaast verzorgde hij de koppeling van zorgvraag en -aanbod in de provincie Antwerpen. Hilde Weckhuysen coördineert de koppeling van zorgvraag en -aanbod in de provincies Vlaams-Brabant en Limburg. Mieke Braet coördineert de Oost-Vlaamse werking. Zij is personeelslid van Steunpunt Welzijn vzw, een van de drie promotoren van de projectwerking Groene Zorg Oost- Vlaanderen. Op 1 november 2011 trad Nele Nackaerts tijdelijk in dienst. Zij nam de koppeling van zorgvraag en aanbod in de provincie Antwerpen over van Willem Rombaut. Willem Rombaut kreeg zo de ruimte om het Interregproject Samen Terug de boer op deeltijds uit te voeren. Els, Willem, Hilde, Mieke en Nele komen maandelijks samen in een werkoverleg waarop zowel de provinciale als de algemene werking besproken en voorbereid wordt. Maatschappelijke zetel: Diestsevest Leuven tel (016) fax (016) Werksecretariaat: Remylaan 4b 3018 Wijgmaal tel (016) fax (016) website: 5

7 4. Uitbouw Steunpunt Groene Zorg in 2010 Vlaamse Overheid Sinds 1 oktober 2010 is er geen Vlaamse financiering voor de werking van Steunpunt Groene Zorg. De periode voordien, 1/01/ /09/2010, werd nog overbrugd met een erkenning als diversificatiepunt in het kader van de herstructurering van de suikersector. Steunpunt Groene Zorg streeft ernaar de eigen werking op een structurele wijze gefinancierd te krijgen vanuit het Beleidsdomein Welzijn van de Vlaamse overheid. De contacten die in 2010 met het kabinet Welzijn daartoe werden opgezet, kregen in 2011 verder vervolg. Daarbij presenteerde Steunpunt Groene Zorg zich als een expertisecentrum dat zich toelegt op 4 functies: kennis, vorming en informatie, belangenbehartiging, dienstverlening. Het belang van een partnerschap met het Beleidsdomein Welzijn werd onderstreept omwille van de nood aan een ondersteunende werking in de richting van meer kwaliteitszorg op de zorgboerderij. Provinciale overheden Antwerpen De werking werd door de Bestendige Deputatie van de provincie Antwerpen erkend als sociaal project. SGZ ontving euro om zijn werking in de provincie verder uit te bouwen. Limburg Het PDPO-project, ingediend in 2009, werd verder uitgevoerd. Inhoudelijk richtte dit project zich dit op de ondersteuning van BuSO-scholen in de samenwerking met zorgboerderijen. Ook de uitwerking van dossiers over Omgaan met vertrouwelijke informatie en Goed verzekerd op de zorgboerderij gebeurde deels via dit project. Er werd een verlenging van het project tot 30/06/2012 toegestaan. De werkingssubsidie op naam (begroot vanuit landbouw en welzijn) bedroeg euro. De provinciale stuurgroep kwam samen op 25/01/2011. Oost-Vlaanderen In Oost-Vlaanderen is Steunpunt Groene Zorg samen met Centrale Landelijke Gilden en Steunpunt Welzijn medepromotor van de werking Groene Zorg Oost-Vlaanderen. Tussen deze drie partners werd in 2011 een protocol afgesloten en werd een partneroverleg geïnstalleerd. In het partneroverleg worden de inhoudelijke en budgettaire planning besproken en geëvalueerd. Het kwam samen op 15/02 en 18/11/2011. Voor 2011 voorzag het provinciebestuur in een toelage van euro, verdeeld onder de budgetten van welzijn en landbouw. De directie welzijn organiseerde op 25/01/2011 een Ronde Tafel Tekort aan zorg binnen Groene Zorg. De resultaten daarvan werden verwerkt in een projectvoorstel Zorg binnen Groene Zorg : zorggasten die intensieve begeleiding bij dagbesteding nodig hebben maar waarvan de begeleidende dienst die niet kan opnemen, worden doorverwezen naar een dienst voor arbeidszorgbegeleiding. Deze laatste ontvangt een subsidie per zorggast. Aan Groene Zorg Oost-Vlaanderen werd verzocht het penhouderschap voor dit project op zich te nemen. De uitwerking gebeurde tijdens overlegmomenten op 22/09, 7/10 en 27/10/2011. Vlaams-Brabant In 2011 werd de werkingssubsidie van euro volledig gedragen door het budget welzijn. Voorheen kwam ook sociale economie tussen. 6

8 Door het wegvallen van de betrokkenheid vanuit sociale economie kwam de stuurgroep niet meer bijeen. West-Vlaanderen In 2009 sloot Steunpunt Groene Zorg een overeenkomst af met het provinciebestuur waarbij deze laatste zich tot 2012 engageerde tot een jaarlijkse financiering van een halftijdse medewerker om de werking in West-Vlaanderen verder uit te bouwen. In 2011 ontving het steunpunt hiervoor een bedrag van euro. Op 16/03/2011 en 12/10/2011 was er telkens stuurgroepvergadering. Interreg IVa Vlaanderen-Nederland Op 15 juni 2011 werd het project STRO, Samen TeRug de boer op, goedgekeurd door de Stuurgroep van Interreg IVa Vlaanderen-Nederland. De startdatum werd met terugwerkende kracht vastgesteld op 1 april Het project zal 3 jaar lopen heeft een totale kostprijs van 2,7 miljoen euro. De kosten van Steunpunt Groene Zorg zijn geraamd op euro. De financiering daarvan gebeurt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (49%), de provincie West- Vlaanderen (21%), de provincie Vlaams-Brabant (4%) en eigen middelen (26%). Voor Groene Zorg Oost-Vlaanderen gaat het om een totale kost van euro. De financiering van dit bedrag wordt gedragen door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (50%), de provincie Oost-Vlaanderen (34%) en eigen middelen (16%). Van de toegewezen cofinanciering werd in 2011 nog niets uitbetaald. Eind 2011 begon het Interregsecretariaat een onderzoek naar de berekeningswijze van het integraal uurtarief voor de toekenning van personeelskosten. Zolang dit onderzoek lopende is zal geen enkel cofinancieringsbedrag uitbetaald worden. 7

9 5. Werking 2011 a) individuele begeleiding Land- en tuinbouw(st)ers Eind 2011 telde Steunpunt Groene Zorg 667 actieve zorgboerderijen in Vlaanderen. Over het ganse jaar groeide het aanbod aan actieve zorgboerderijen met 72. De meeste actieve zorgboerderijen zijn professionele land- en tuinbouwbedrijven in hoofd- of nevenberoep (81%). Enkel deze kunnen een subsidie als zorgboerderij ontvangen vanwege het Departement Landbouw en Visserij. Van de actieve zorgboerderijen zijn er 130 niet erkend als landbouwbedrijf (paardenmanège, hobbyboer, tuinaannemer, ). Het aandeel van deze nietsubsidiabele zorgboerderijen in het totale aanbod is in stijgende lijn. 19% van de zorgboerderijen behoort tot deze categorie. Een aantal zorgboerderijen stopte de landbouwactiviteit in de loop van 2010 (pensionnering, overname, overlijden) en daarmee ook de zorgactiviteiten. Enkele gaven te kennen dat ze hun engagement wilden beëindigen. Alles samen verminderde het aanbod voor 2011 met 28 zorgboerderijen, waarvan 19 subsidiabele en 9 niet-subsidiabele. Grafiek 1 8

10 Grafiek 2 De kaart met de spreiding van het aantal zorgboerderijen over Vlaanderen (zie bijlage 4.1.) geeft de goede spreiding van de zorgboerderijen in het landelijk gebied weer. Toch toont de kaart een aantal blinde vlekken waar weinig of geen zorgboerderijen voorkomen: rondom de zuidelijke grens tussen Oost- en West- Vlaanderen, Klein-Brabant, de oostelijke rand van de stad Antwerpen, een brede kring rondom Brussel, Genk en omliggende gemeenten. Uiteraard vinden we ook in de stedelijke centra geen zorgboerderijen. De tweede kaart (bijlage 4.2.) toont de spreiding van de groeiende groep van niet-subsidiabele zorgboerderijen. Die zijn het meest vertegenwoordigd in Zuid- Oost-Vlaanderen en in de Noorderkempen. Bovenop het aantal van 667 actieve zorgboerderijen telde Steunpunt Groene Zorg op 31 december 2011 nog eens 60 kandidaat zorgboerderijen die wel reeds gescreend werden maar in 2011 nog niet actief zijn geweest. Meer dan 4 op 10 van deze nieuwe kandidaten zijn niet-subsidiabele zorgboerderijen. Bij de nieuwe kandidaat zorgboerderijen was er vooraf een bedrijfsbezoek waarbij de motivatie en de zorgmogelijkheden werden onderzocht. 137 kandidaten werden in de loop van 2011 bezocht. Slechts 15 daarvan haakten af. Tabel 1 Aantal gescreende zorgboerderijen in 2011 Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL gescreend subsidiabel gescreend niet-subsidiabel afgehaakt na screening (subs) afgehaakt na screening (niet-subs) NIEUWE ZORGBOERDERIJEN

11 Na het screeningsbezoek krijgen de nieuwe zorgboerderijen ondersteuning bij de opstart van hun eerste overeenkomst. Ook de bestaande zorgboerderijen konden rekenen op een blijvende begeleiding, in het bijzonder wanneer zij een samenwerking opstartten met een voorziening die nog geen ervaring had in de samenwerking met zorgboerderijen. Met het oog op een goede begeleiding van de zorgboerderijen gaan de medewerkers van Steunpunt Groene Zorg geregeld op plaatsbezoek. Dit gebeurt voornamelijk in het kader van de opstart van nieuwe zorgboerderijovereenkomsten of bij bespreking van individuele dossiers. Tabel 2 Aantal plaatsbezoeken in 2011 (zonder kennismakingsbezoeken bij kandidaat zorgboerderijen) Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL opstart ZBO, nieuwe ZB én HV opstart ZBO, nieuwe ZB opstart ZBO, nieuwe HV opstart ZBO administratieve vraag probleembespreking Andere TOTAAL De medewerkers van Steunpunt Groene Zorg brachten 340 plaatsbezoeken op zorgboerderijen. Het aantal plaatsbezoeken daalde met 9% ten opzichte van bezoeken (76%) gebeurden naar aanleiding van de opstart van een nieuwe zorgboerderijovereenkomst. In 77 gevallen was dat omdat het voor de zorgboerderij de eerste maal was dat ze in een samenwerkingsverband met een voorziening stapte. Maar vooral het toenemend aantal hulpverleners dat samenwerkt met zorgboerderijen verklaart de noodzaak van een goede opvolging van de opstartmomenten. Maar liefst 151 plaatsbezoeken (44%) waren er omdat het voor de betrokken hulpverlener de eerste maal was dat hij/zij een zorgboerderijovereenkomst zou begeleiden. Dit cijfer illustreert de zware investering van Steunpunt Groene Zorg in de begeleiding van welzijnswerkers. In de meeste gevallen gaat het nochtans om hulpverleners die actief zijn in een voorziening die reeds eerder met zorgboerderijen samenwerkte. In veel voorzieningen is de samenwerking met een zorgboerderij echter te occasioneel of is de organisatiestructuur er niet op gericht om specialisatie in de samenwerking met zorgboerderijen toe te laten. Hierdoor zijn de meeste zorgboerderijovereenkomsten een nieuwe leerervaring voor de betrokken hulpverlener. Aanwezigheid van een medewerker van Steunpunt Groene Zorg bij opvolgingsen evaluatiegesprekken is eerder uitzonderlijk. In eerdere jaarverslagen werd er reeds op gewezen dat de kerntaak van Steunpunt Groene Zorg voor opvolging, bijsturing, ondersteuning en vorming van zorgboer(inn)en steeds meer in het nauw komt. 10

12 Grafiek 3 Grafiek 3 laat zien hoe de verschillende motieven voor bezoeken aan zorgboerderijen ekaars spiegelbeeld vormen. Aanwezigheid bij matchings met nieuwe zorgboeren en/of nieuwe hulpverleners is in 2011 gedaald, parallel met de daling van het totaal aantal matchings. Dit werkt enigszins in het voordeel van aanwezigheid bij opstartgesprekken met zorgboeren en hulpverleners met ervaring. Dit soort opstartgesprekken met ervaren betrokkenen zijn tegelijk opvolgingsgesprekken waarop met zorgboer(in) en hulpverlener kan teruggeblikt worden op voorbije ervaringen. Het opvolgende karakter van de contacten geldt ook bij probleembesprekingen en administratieve vragen. Grafiek 3 toont hoe de personeelsbegrenzing ervoor zorgt dat de contactvormen onderling werken als een communicerend vat. Daarbij blijkt dat de omvang van de vraag druk zet op de tijdsbesteding voor opvolging. Dit laatste kreeg in 2011, dankzij een dalende vraag, meer ademruimte dan tijdens het piekjaar

13 Welzijnsvoorzieningen Voorzieningen uit de zorg- en welzijnssector doen voornamelijk beroep op SGZ voor hulp bij hun zoektocht naar geschikte land- en tuinbouwbedrijven om mee samen te werken. Uit grafiek 4 blijkt dat meer dan vier op tien aanvragen voor samenwerking met een zorgboerderij gesteld wordt vanuit een centrum voor leerlingenbegeleiding. Samen met de voorzieningen voor jongerenwelzijn zijn de centra voor leerlingenbegeleiding goed voor 61% van de aanvragen voor een zorgboerderij. Minderjarige jongeren vormen daarmee de voornaamste doelgroep van zorgboerderijen. Voorzieningen uit de sector voor personen met een handicap en uit de geestelijke gezondheidszorg zijn goed voor respectievelijk 15% en 16% van de aanvragen. Ook vanuit die sectoren is één op de vijf aanvragen bedoeld voor minderjarigen. De resterende 8% van de aanvragen komt voornamelijk van diensten voor gezinszorg en van centra voor algemeen welzijnswerk. Grafiek 4 Tevens vragen de voorzieningen advies over het concreet opzetten van een samenwerking met een land- of tuinbouwbedrijf, het opmaken van een overeenkomst en omkaderingsvoorwaarden zoals verzekeringen, kostenvergoeding voor de zorgboerderijen,. 12

14 b) Inventarisatie van vraag en aanbod Inventarisatie van vraag en aanbod van reeds bestaande Groene Zorg initiatieven is een doorlopende opdracht van het steunpunt. De vraag naar samenwerking met land- en tuinbouwbedrijven geraakt steeds meer ingeburgerd in de welzijnssector. Om het toenemend aantal vragen te begeleiden naar een kwaliteitsvolle samenwerking werd in elke provincie een contactpunt voor dienstverlening opgezet. In 4 van de 5 provincies is daarbij Steunpunt Groene Zorg de organisator. In de provincie Oost-Vlaanderen is het partner. De samenwerking berust er op een protocol dat tussen Steunpunt Welzijn vzw, de Centrale van de Landelijke Gilden vzw en Steunpunt Groene Zorg vzw in 2011 werd vernieuwd. Via bedrijfsbezoeken wordt de aanbodzijde in kaart gebracht. Voor aanvragen vanuit welzijnsvoorzieningen wordt gewerkt met een aanmeldingsformulier. Daarin worden motivatie, hulpverleningsdoelen, verwachtingen en praktische mogelijkheden en beperkingen bevraagd. Op die wijze worden de aanvragers in contact gebracht met de meest gepaste zorgboerderij. Aanvragen voor een zorgboerderij In 2011 ontving Steunpunt Groene Zorg 922 aanvragen om een samenwerking met een zorgboerderij op te starten. Nadat voordien het aantal aanvragen jaar over jaar toenam werd in 2011 een daling met 9% tegenover 2010 genoteerd. Die daling is gespreid over alle sectoren, met uitzondering van de geestelijke gezondheidszorg, waar een lichte groei in vraag met 4% werd vastgesteld. De grootste daling van het aantal vragen situeert zich in de groep andere (-21%), die voornamelijk de thuiszorg en de eerstelijnszorg vertegenwoordigt, en bij de bijzondere jeugdzorg (-15%). Het aantal aanvragen uit onderwijs en uit voorzieningen voor personen met een handicap daalde in 2011 met 8%. (grafiek 5) Grafiek 5 13

15 Tabel 3 op blz. 15 toont hoe deze aanvragen verdeeld zijn over de verschillende sectoren van welzijn en onderwijs. Die verhouding is nauwelijks gewijzigd ten opzichte van Nog steeds komt het grootste aandeel van de aanvragen uit de onderwijssector (43%). Het aandeel aanvragen uit bijzondere jeugdzorg houdt een dalende trend aan (18%). In 2008 vertegenwoordigde deze sector nog 23% van de aanvragen. Die daling is voornamelijk het gevolg van een spectaculaire toename van het totaal aantal vragen, in belangrijke mate vanuit de onderwijssector. In absolute cijfers lag het aantal aanvragen uit de bijzondere jeugdzorg in 2011 immers 12% hoger dan in Tabel 4 toont dezelfde cijfers maar dan verdeeld per provincie. West-Vlaanderen blijft de provincie waar de zorgboerderijen het meest interesse oogsten vanuit de welzijnssector. De daling van het aantal aanmeldingen is, mits lichte verschillen, gespreid over alle provincies. (grafiek 6) Grafiek 6 Opstart van een zorgboerderijovereenkomst De beide tabellen 3 en 4 geven tevens een overzicht van het aantal samenwerkingsverbanden dat tussen zorgboerderijen en voorzieningen werd opgestart. Op 922 aanmeldingen werden er 601 zorgboerderijovereenkomsten afgesloten. Dat is 65%. In 2010 was die verhouding identiek. Na aftrek van de vragen die niet passen binnen de doelstellingen van een zorgboerderij (categorie nietrelevante vragen ) en van de vragen die naderhand worden ingetrokken door de indieners, haalt Steunpunt Groene Zorg een gemiddelde matchinggraad van 89%. Die matchinggraad verschilt nauwelijks naargelang de subsector. Ze ligt het hoogst bij aanvragen vanuit voorzieningen voor personen met een handicap en vanuit thuiszorgvoorzieningen. Voor vragen vanuit het algemeen welzijnswerk is het vinden van een geschikte zorgboerderij het moeilijkst. Van alle aanvragen is er 21% waarvan de indiener naderhand beslist om toch niet naar de zorgboerderij te gaan. Dit is een lichte toename ten opzichte van 2010 (18%). Deze worden in de tabellen 3 en 4 ondergebracht bij de categorie ingetrokken vragen. Het percentage ingetrokken vragen ligt het hoogst in de 14

16 sectoren van de bijzondere jeugdzorg (23%) en onderwijs (23%). Vragen vanuit voorzieningen voor personen met een handicap worden het minst ingetrokken (13%). Het grootste aandeel van de vragen komt uit de provincies West-Vlaanderen (26%) en Oost-Vlaanderen (21%). In beide provincies is de matchinggraad ook toegenomen tegenover het voorgaande jaar. In de drie andere provincies is de matchinggraad net gedaald. De provincie Limburg telt het kleinste aandeel aanvragen (16%). Het aantal niet-relevante en ingetrokken vragen ligt het hoogst in West- Vlaanderen (32%) en het laagst in Limburg en Vlaams-Brabant (21%). Tabel 3 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per sector SECTOR Aantal vragen Niet relevant Ingetrokken Gematcht Gemacht t.o.v. relevant, nietingetrokken Pers. M. handicap % % Geestel. Gezondh % % Bijz. Jeugdz % % Onderwijs % % Thuiszorg 48 5% % Alg Welzijnsw. 20 2% % Andere 8 1% % Totaal % % Tabel 4 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per provincie Provincie Aantal vragen Niet relevant Ingetrokken Gematcht Gemacht t.o.v. relevant, nietingetrokken Antwerpen % % Limburg % % Oost-Vlaanderen % % Vlaams-Brabant % % West-Vlaanderen % % Totaal % 15

17 In 2010 werd voor het eerst de leeftijdscategorie van de aangemelde personen geregistreerd. Grafieken 6 en 7 geven de evolutie in het leeftijdsprofiel van de jongeren die respectievelijk vanuit onderwijs en voorzieningen bijzondere jeugdzorg werden aangemeld voor een zorgboerderij. Waar in 2010 de vergelijking van de leeftijdsprofielen duidelijk aangaf dat jongeren uit het onderwijs, op jongere leeftijd worden aangemeld in vergelijking met de jongeren uit de bijzondere jeugdzorg, merken we dat beide leeftijdsprofielen in 2011 naar elkaar zijn toegegroeid. Ten opzichte van het voorgaande jaar merken we bij de aanmeldingen vanuit onderwijs in 2011, een relatieve toename van jongeren uit de leeftijdsgroep jarigen. Omgekeerd stellen we in 2011 een verjonging vast in het profiel van jongeren die vanuit de bijzondere jeugdzorg werden aangemeld. De hoogste piek ligt nu ook voor deze categorie in de leeftijdsgroep van jarigen. Grafiek 6 Grafiek 7 16

18 De grafieken 8-9 geven het leeftijdsprofiel van de aanvragers uit de andere sectoren weer. Ook vanuit deze sectoren wordt nog een behoorlijk aantal minderjarigen aangemeld, vooral via VAPH- en GGZ-voorzieningen. Van de aanmeldingen van voorzieningen voor personen met een handicap is de leeftijdsgroep jarigen het sterkst vertegenwoordigd. Bij de aanmeldingen vanuit de andere sectoren is dat de iets oudere leeftijdsgroep van jarigen. De groep van jarigen is relatief sterk vertegenwoordigd bij de aanmeldingen vanuit de thuiszorgdiensten. Voor alle sectoren komt het aantal aanvragen op het nulpunt voor de leeftijdscategorie van +65-jarigen. In de middenleeftijdsgroep toont grafiek 8 een spiegelbeeld tussen de sectoren GGZ en Thuiszorg. Dat kan toeval zijn maar wetende dat nogal wat van de aangemelde cliënten uit de gezinszorg te maken heeft met psychische moeilijkheden is er misschien toch sprake van een verband. Opvallend is het lager aantal aanvragen, vanuit alle sectoren, in de leeftijdscategorie 35-44j. en de daarop volgende piek in de groep 45-64j. Vooral de toename van het aantal aanvragen voor mensen uit de groep 45-64j is nieuw ten opzichte van De toename van het aantal aanvragen vanuit GGZ situeert zich volledig binnen deze leeftijdscategorie. Samenvattend kan gesteld worden dat mensen met een handicap vooral bij het begin van de volwassen leeftijd samenwerking zoeken met een zorgboerderij en dan vaak vele jaren vaste klant blijven. Mensen met psychische problemen stromen in tijdens verschillende fasen van de levenscyclus. Ouderen stromen helemaal niet in. Grafiek 8 Grafiek 9 laat de matchinggraad zien per leeftijdsgroep. Deze grafiek toont een lagere matchinggraad bij 24-35j. Dit lijkt zich vooral te situeren bij aanmeldingen vanuit VAPH-voorzieningen en in iets mindere mate bij GGZ-voorzieningen. 17

19 Grafiek 9 TOELICHTING BIJ DE CIJFERS 2011 kan worden omschreven als het jaar waarin het plafond van de dienstverleningscapaciteit van SGZ zich aftekende. Het Jaarverslag 2010 waarschuwde reeds voor de grens aan de groei van de dienstverlening indien er geen toename van overheidsmiddelen zou komen, evenredig met de groei van het aantal aanvragen. Niet zozeer het aanbod aan zorgboerderijen zet een rem op de groei van Groene Zorg in Vlaanderen. In sommige regio s is zelfs sprake van een overaanbod aan zorgboerderijen (zie hiervoor ook de toelichting bij de ADLO-cijfers op p 25). De grens aan de groei wordt eerder bepaald door de beperkte middelen die de overheid ter beschikking stelt om de kwaliteitsgerichte samenwerking tussen landbouw en welzijn te waarborgen via een dienstverlenende omkadering. De medewerkers van SGZ zien zich voor de uitdaging geplaatst om de balans tussen kwantiteit en kwaliteit van het eigen dienstverleningaanbod in een juist evenwicht te brengen. Met het oog op een eventuele toekomstige structurele financiering van het steunpunt, is dat geen bijkomstig discussiepunt. Het wordt nu zaak om zelf te bepalen welke tijdsruimte nodig is om de opvolging, bijsturing, ondersteuning en vorming van zorgboeren en boerinnen als kerntaak van Steunpunt Groene Zorg kwaliteitsvol in te vullen. Daarbij moeten we ons rekenschap geven van de specificiteit van de aanvragen naargelang de sector van waaruit ze komen. Zo is er het omvangrijke aandeel van aanvragen om een zorgboerderij vanuit de sector onderwijs. Niet enkel omwille van het hoge aantal vragen maar ook omwille van de soms minder passende omkadering voor de begeleiding van die vragen, eist deze subgroep een aanzienlijk deel van de dienstverleningscapaciteit van SGZ op. De begrenzing van de dienstverlening van SGZ kan als gevolg hebben dat voorzieningen rechtstreeks contact nemen met een zorgboerderij waarmee ze 18

20 eerder hebben gewerkt, in de hoop zo sneller bediend te zijn. Bij die werkwijze zijn enkele bedenkingen te maken. SGZ merkt op dat hulpverleners, na een goede ervaring met een zorgboerderij, geneigd zijn de grenzen te verleggen en meer complexe situaties aan de zorgboerderij toevertrouwen. Daarbij worden de limieten van de draagkracht van het zorgboergezin wel eens afgetast. De kruik gaat zo lang te water tot ze breekt Dat de eerste samenwerking goed is verlopen, is nog geen garantie voor eender welke andere vraag om samenwerking. Als SGZ weten we van elke zorgboer wat hij wil, kan en mag. Elke vraag is een andere vraag voor een specifieke persoon in een bepaalde context. Die specifieke kenmerken van een aanvraagdossier kunnen een reden zijn om toch niet naar die bepaalde zorgboerderij te gaan. Niet enkel de motivatie van de zorggast is een belangrijke succesfactor voor het welslagen van de samenwerking op de zorgboerderij. Het belang van motivatie geldt net zo goed voor de zorgboerderij. Blijkbaar voelen zorgboer(inn)en zich geremd om hierover open te communiceren wanneer ze worden aangesproken door een hulpverlener. SGZ geeft aan zorgboer(inn)en steeds voldoende ruimte en bedenktijd vooraleer te beslissen over een kennismaking en eventuele samenwerking. Onze regel is dat een zorgboer enkel een overeenkomst opstart indien hij zich daar goed bij voelt. Sommige voorzieningen beschouwen de zorgboerderijen waarmee ze geregeld samenwerken als hun zorgboerderijen. Denk de dienstverlening van SGZ weg en er ontstaat een battle for farms op het terrein. Daarbij zal het belang van de zorgboerderij volledig op de achtergrond verdwijnen. De ontsluiting van een Groene Zorgaanbod voor ambulante dienstverleners, gerealiseerd door SGZ, wordt in dit scenario ongedaan gemaakt. Deze diensten zullen immers aan het kortste eind trekken. In werkelijkheid gaat het niet om hun zorgboerderijen. Door te flirten met wat mogelijk is, wordt niet enkel de beschikbaarheid van de eigen zorgboerderij op het spel gezet. Ook andere voorzieningen die wél rekening houden met de draagkracht van de zorgboerderij, verliezen een deel van het aanbod wanneer een zorgboerderij, na enkele slechte ervaringen, beslist om ermee te stoppen. Uitzonderlijk gebeurt het dat SGZ een bepaalde zorgboerderij schrapt uit zijn aanbod. Voor andere zorgboerderijen oordelen we dat bepaalde doelgroepen of zorggasten met specifieke problematieken er niet meer terecht kunnen. Dat gebeurt niet zonder ernstige redenen. Meestal hebben die te maken met de bescherming van de zorggasten. Voorzieningen zijn niet op de hoogte van die redenen. Als zij niet samenwerken met SGZ blijven zij hun cliënten naar die zorgboerderij sturen en stellen ze hen daarmee bloot aan het gegeven risico. De kracht van SGZ ligt onder meer hierin dat informatie gecentraliseerd maar toch discreet behandeld wordt. Het is onverstandig en soms zelfs onverantwoord om daar geen gebruik van te maken Als we de trend over meerdere jaren bekijken merken we een lichte terugval in de betrokkenheid van de bijzondere jeugdzorg bij het zorgboerderijgebeuren. Hoewel niet in absolute cijfers daalt wel het aandeel BJZ-aanmeldingen in het totaal aantal. Dat wil niet noodzakelijk zeggen dat voorzieningen uit de bijzondere 19

21 jeugdzorg minder dan vroeger samenwerken met zorgboerderijen. De cijfergegevens van ADLO met betrekking tot het aantal gesubsidieerde zorgboerderijovereenkomsten laat zien dat ongeveer 20% van de matchings niet gebeurd via SGZ (zie p ). SGZ vermoedt dat een groot aandeel daarvan uitgaat van voorzieningen uit de bijzondere jeugdzorg. Het is immers in die sector dat de wens om rechtstreeks in contact te gaan met zorgboerderijen, zonder beroep te doen op de dienstverlening van SGZ, het sterkst leeft. Die wens is te begrijpen omdat in die sector vaak kort op de bal moet gespeeld worden. Een omweg via SGZ maakt dat moeilijker. Daartegenover staan de hoger opgesomde bedenken. Het is wenselijk hierover in structureel overleg met de sector te gaan. De mobiliteit van de zorggast blijft van doorslaggevend belang voor het al dan niet kunnen opstarten van een zorgboerderijovereenkomst. In combinatie met de vaak afgelegen ligging van de zorgboerderijen, is dit wel een van de voornaamste hindernissen van praktische aard bij het tot stand komen van een samenwerking tussen zorgboerderij en hulpboer. De bereikbaarheid van de zorgboerderijen met het openbaar vervoer (veel zorggasten zijn daarvan afhankelijk) is niet altijd vanzelfsprekend. De inperking van de dienstverlening die de vervoersmaatschappij De Lijn voor 2012 heeft aangekondigd, kan wat dat betreft voor extra problemen zorgen. Uit de cijferanalyse onthouden we het grote aantal aanvragen dat naderhand wordt ingetrokken. Eén op vijf aanvragen blijkt om die reden niet door te gaan. Met het oog op meer efficiëntie is dit een aandachtspunt. Een aanmelding en de voorbereiding ervan, vergt van alle partijen tijd en energie. De hulpverlener moet de wenselijkheid en haalbaarheid uitzoeken en bespreken met zijn cliënt. Ook de cliënt moet er zich mentaal op instellen. Dikwijls heeft SGZ al heel wat werk verzet wanneer plots blijkt dat de samenwerking met de zorgboerderij toch niet doorgaat. Een betere kennis bij hulpverleners over de mogelijkheden en beperkingen van zorgboerderijen kan alvast een manier zijn om dit cijfer naar beneden te halen. SGZ organiseert daarom in de verschillende provincies meerdere infosessies per jaar. Voor veel hulpverleners is de aanmelding voor een zorgboerderij slechts een occasioneel gebeuren en dus niet van aard om er specifieke vorming voor te volgen. SGZ pleit er daarom voor om op het niveau van de voorziening de samenwerking met zorgboerderijen te centraliseren bij één persoon of dienst. In het streven van SGZ naar kwaliteitszorg is de vraag naar de effectiviteit van de samenwerking met de zorgboerderij cruciaal. Er is nood aan meer gebundelde en gesystematiseerde kennis over de randvoorwaarden waarbinnen een samenwerking met een zorgboerderij meer kans op slagen heeft. Ook dat zou het aantal onnodige aanmeldingen kunnen beperken. Precies om die reden is het belangrijk binnen het dienstverleningspakket van SGZ, meer ruimte te creëren voor opvolging en evaluatie. Ook gerichte opdrachten aan onderzoekscentra kunnen ons hierbij vooruit helpen. De resultaten van 2011 laten ons toe nog even te reflecteren op deze van het jaar Dat was een recordjaar wat betreft het aantal matchings. Andere cijfers tonen echter dat het tegelijk een dieptepunt was op het gebied van alle andere activiteiten van SGZ. De gegevens van het aantal plaatsbezoeken geven aan dat er minder opvolgingscontacten waren. Verder in dit jaarverslag wordt aangetoond dat ook op het gebied van het aantal vormingsuren, aangeboden door SGZ, 2010 een minder rooskleurig jaar was (zie p ). 20

22 c) samenwerken met overheid om tot regelgeving te komen en het creëren van goede randvoorwaarden Het wegwerken van knelpunten voor de organisatie van Groene Zorgactiviteiten, was ook in 2011 één van onze prioriteiten. Steunpunt Groene Zorg werkte aan: - de regelgeving ter subsidiëring van zorgboerderijen - de verzekeringspositie bij de organisatie van Groene Zorg - overleg met de welzijns- en onderwijssector voor de toepassing van de principes van de Kwaliteitsgids Groene Zorg - een nieuw afsprakenkader voor de samenwerking tussen SGZ, zorgboerderijen en voorzieningen - andere initiatieven inzake belangenbehartiging Regelgeving subsidie voor zorgboerderijen Om in aanmerking te komen voor de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen moeten zorgboeren aantonen dat ze land- of tuinbouwer in hoofd- of nevenberoep zijn. Voor de definitie van deze afbakening wordt in het Besluit van de Vlaamse Regering dat de subsidie voor zorgboerderijen regelt, verwezen naar deze van de VLIF-reglementering (Vlaams Landbouw Investeringsfonds). In december 2010 kwam er een aanpassing van de VLIF-reglementering. De voorwaarden waaronder landbouwers op dit fonds beroep kunnen doen werden gewijzigd. Dit heeft directe gevolgen voor de toepassing van de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen. Omdat in de nieuwe VLIF-reglementering een striktere omschrijving van een landbouwbedrijf in nevenberoep is opgenomen, dringt een aanpassing van het Besluit van de Vlaamse Regering (BVR) omtrent de zorgboerderijsubsidie zich op. Het BVR zou aangepast worden in die zin dat de omschrijving uit het oude VLIF-reglement wordt overgenomen. Deze stelt dat een landbouwer ten minste 35% van de inkomsten uit landbouwactiviteiten moet halen en de arbeidsbehoefte op het bedrijf ten minste moet overeenkomen met de inzet van een halftijdse kracht. De aanpassing van het Besluit van de Vlaamse Regering moet, volgens SGZ, de gelegenheid bieden om eerder gesignaleerde knelpunten met betrekking tot de toepassing van het BVR aan te pakken. Op 19/05 en 29/06 nodigde de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) SGZ en de departementen Welzijn en Onderwijs uit voor overleg i.v.m. een wijziging van het BVR. SGZ pleitte daarop voor: - duidelijker, objectiever afbakenen welke bedrijven wel/niet in aanmerking komen voor de subsidie - de afbakening van nevenberoep mag zeker niet strenger zijn dan nu het geval is - weglaten van investeringswaardigheid als criterium voor subsidie - mogelijkheid om eerst aanvraag subsidie in te dienen en pas na bevestiging een ZBO te starten - gelijkschakeling subsidiebedrag voor groepsopvang met dat van individuele opvang - erkenning van de preventieve inzet van zorgboerderijen ter voorkoming van problematische afwezigheden in onderwijs - sociale diensten van OCMW s op te nemen als diensten die een ZBO kunnen afsluiten 21

23 Er werd overeengekomen de subsidie uitsluitend te oriënteren op de samenwerking met hulpverlening. Dit sluit niet uit dat een zorgboerderij ook functioneel kan zijn in functie van arbeidsreïntegratie en sociale economie maar dan moet dit binnen een ander beleidskader bekeken worden. Wat betreft de aanpassing van de zorgboerderijovereenkomst (ZBO) werkte SGZ een voorstel uit. SGZ stelt daarin voor om : - in het BVR enkel een opsomming te maken van wat de ZBO minimaal moet inhouden en geen ministerieel besluit meer te voorzien, zodat een aanpassing van het model ZBO in de toekomst geen wijziging van BVR of MB vergt - het handelingsplan niet op te nemen in de ZBO maar de partijen wel te laten vermelden dat er een handelingsplan (m.i.v. kennismakings- en evaluatiegesprek) is - ingeval van samenwerking met een CLB, de ZBO mee te laten tekenen door de school - de handtekening van de zorgvrager onder de ZBO als voorwaarde te behouden - de contactgegevens van de permanentie uitdrukkelijker te vermelden - de verzekeringssituatie uitdrukkelijker te vermelden Omwille van de vertrouwensrelatie die Steunpunt Groene Zorg met zorgboerderijen en welzijnsvoorzieningen opbouwt, wordt het steunpunt frequent geraadpleegd bij vragen van administratieve aard. Een goede afstemming met ADLO, die instaat voor de uitvoering van de subsidiemaatregel, is daarom wenselijk. Op 9/02/2011 was er een informeel overleg met ADLO. Volgende punten kwamen daarop ter sprake: * De organisatie en promotie van de Huldiging van de 500 gesubsidieerde zorgboerderij in Vlaanderen * De signalering van knelpunten in de samenwerking tussen zorgboerderijen en voorzieningen bijzondere jeugdzorg n.a.v. van een schadegeval op een zorgboerderij * Een vragenlijst over de bedrijfsactiviteiten van land- en tuinbouwbedrijven die een erkenning als zorgboerderij aanvragen, indien zij de voorbije 10 jaar geen VLIFdossier hebben ingediend. De eventuele afstemming van bedrijfsgegevens met het Agentschap Landbouw en Visserij. * De mogelijkheid van automatisering van de administratie voor de subsidie en de eventuele afstemming op de digitalisering van de procedure bij SGZ, die zou worden gerealiseerd in het kader van het Interregproject STRO. Op 17/03/2011 was er de jaarlijkse evaluatievergadering waarop ook de administraties en de kabinetten van Welzijn, Onderwijs en Landbouw vertegenwoordigd zijn. Volgende punten kwamen er aan bod: - aanpassing van de regelgeving n.a.v. gewijzigd VLIF-besluit. - cijfergegevens ADLO en SGZ verslag registratiegegevens SGZ over samenwerking onderwijs zorgboerderijen - opvolging kwaliteitszorg bijzondere jeugdzorg - opvolging overleg sociale inspectie in

24 Op 31/12/2011 telde ADLO 557 gesubsidieerde zorgboerderijen in Vlaanderen tegenover 500 het jaar voordien, 406 eind 2009 en 320 eind Dit komt neer op een stijging met 11% tegenover 2010, 37% tegenover 2009 en met 74% tegenover De verdeling van het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen per provincie leest u in tabel 5. Grafiek 10 geeft een overzicht van de evolutie van het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen sinds eind Het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen in West- Vlaanderen overstijgt dat van de andere provincies. In elk van de provincies zien we een min of meer constante groeilijn. Grafiek 10 Tabel 5 Aantal gesubsidieerde zorgboerderijen dec Antwerpen 109 Limburg 92 Oost-Vlaanderen 106 Vlaams-Brabant 76 West-Vlaanderen 174 TOTAAL 557 Bron: ADLO In tabel 6 hebben we het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen tegenover het totaal aantal land- en tuinbouwbedrijven met een voltijdse arbeidsinzet geplaatst. Die verhouding bedraagt 2,88%. In 2010 was dat nog 2,43% en in 2009 was 1,89% van de professionele bedrijven actief als zorgboerderij. Het stijgende aandeel van zorgboerderijen onder de land- en tuinbouwbedrijven heeft niet enkel te maken met de absolute groei van het aantal zorgboerderijen 23

25 maar wordt mede verklaard door een tegenovergestelde tendens van een dalend aantal land- en tuinbouwbedrijven in Vlaanderen. In de loop van 2011 daalde het aantal bedrijven met minimum één voltijdse tewerkstelling met 6,14%. Nog steeds heeft de provincie Limburg de sterkste vertegenwoordiging van zorgboerderijen. Ook Oost-Vlaanderen haalt nu de kaap van 2%, maar in deze provincie is de zorgboerderij het minst doorgedrongen tot de professionele sector. Daarentegen is Oost-Vlaanderen de provincie met het hoogst aantal nietsubsidiabele zorgboerderijen. Tabel 6 Aantal gesubsidieerde zorgboerderijen t.o.v. aantal voltijdse bedrijven volgens landbouwtelling 2011 (bron NIS) ZB met VTE-bedrijven subsidie Antwerpen ,55% Limburg ,01% Oost-Vlaanderen ,17% Vlaams-Brabant ,67% West-Vlaanderen ,48% TOTAAL ,88% De uitgaven van het Departement Landbouw en Visserij ter financiering van de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen stegen met ongeveer euro ten opzichte van 2010 (tabel 7). Ook de subsidieuitgaven wijzen op een vertraging in de groei. Van de ,50 euro die in 2006 werd uitbetaald kwam de EU nog tussen voor 28,5%. Sinds 2007 staat de Europese Commissie deze tussenkomst niet meer toe en wordt het subsidiebedrag volledig gedragen door de Vlaamse overheid. De Vlaamse Regering hoopt dat de subsidiemaatregel in het volgende Europees programma voor plattelandsontwikkeling ( ) opnieuw kan opgenomen worden. De Europese Commissie blijft vooralsnog bij haar standpunt dat welzijn en zorg niet gerelateerd zijn aan landbouw en bijgevolg niet vanuit plattelandsmiddelen moeten gefinancierd worden. Tabel 7 Totaal subsidiebedrag voor zorgboerderijen uitbetaald door DLV , , , , , ,00 TOTAAL ,00 Bron: ADLO 24

26 De cijfers uit tabel 7 laten ons toe een raming te maken van het aantal zorgdagen (=totaal bedrag van uitbetaalde subsidies, gedeeld door 40 euro/dag) dat op de Vlaamse zorgboerderijen werd gepresteerd (grafiek 11). Het gaat voor 2011 om een totaal van gesubsidieerde zorgdagen. We moeten er ons rekenschap van geven dat dit een onderschatting is van de werkelijkheid. De prestaties van zorgboerderijen die niet voor subsidiëring in aanmerking komen zitten hier niet in begrepen. Hun aandeel kan geraamd worden op 20%, wat het totaal op meer dan zorgdagen brengt. Bovendien komt het nog geregeld voor dat zorgboerderijen hun aanvraag niet of laattijdig doorsturen waardoor het bedrag waarop ze recht zouden kunnen hebben (gedeeltelijk) niet wordt uitbetaald. Tenslotte wordt een beperkt aandeel van het aantal zorgdagen gesubsidieerd aan slechts 15 euro/dag (indien het gaat om groepsopvang met begeleiding vanuit de voorziening). Grafiek 11 ADLO beschikt over de cijfers van het aantal zorgboerderijen dat in 2011 subsidies ontving. Dat waren er 403. Van de 557 subsidiabele zorgboerderijen vroegen 156 (28%) in de loop van 2011 geen subsidie aan. Dit wijst erop dat een aanzienlijk deel van de beschikbare zorgboerderijen in 2011 geen zorgactiviteiten heeft uitgeoefend. De 403 subsidiabele en actieve zorgboerderijen sloten in nieuwe zorgboerderijovereenkomsten af. Dit is minder dan in 2010 (-8%) toen er nog 725 nieuwe zorgboerderijovereenkomsten werden afgesloten. Daarbovenop stonden deze 403 zorgboerderijen in voor de uitvoering van 465 zorgboerderijovereenkomsten die reeds lopende waren vóór 1 januari Gemiddeld hadden deze 403 actieve zorgboerderijen 2,8 overeenkomsten lopen. Deze overeenkomsten liepen niet noodzakelijk gelijktijdig aangezien de overeenkomsten die lopen met voorzieningen uit bijzondere jeugdzorg en met onderwijsvoorzieningen, eerder van korte duur zijn. Tegenover de 666 nieuwe zorgboerderijovereenkomsten die ADLO in 2011 registreerde staat het cijfer van 662 matchings die SGZ in datzelfde jaar heeft 25