Woord vooraf. Georges Van Keerberghen Voorzitter STEUNPUNT GROENE ZORG VZW JAARVERSLAG

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2013

2 Woord vooraf In 2013 stond Steunpunt Groene Zorg aan de drempel van zijn deceniumviering. Het verslag van de jaarwerking laat zien dat de aangroei van zorgboerderijen blijft voortduren. De resultaten en de meerwaarde van het Interregproject STRO werden dit jaar duidelijk zichtbaar. Het steunpunt heeft, onder meer dankzij de inzet van externe expertise, een grote stap vooruit gezet in de optimalisering van de eigen dienstverlening. De matching van vraag en aanbod zal met behulp van de instrumenten die ontwikkeld werden binnen het STROproject, uitgroeien tot een specifieke competentie waarmee het steunpunt zich binnen zijn werkveld onderscheidt. Steunpunt Groene Zorg kon het voorbije jaar ook zijn rol als belangenbehartiger waarmaken. Een aantal strijdpunten werd bij de herziening van het subsidiebesluit voor zorgboerderijen gerealiseerd. Dat is onder meer te danken aan de waardering die het steunpunt geniet heeft opgebouwd bij de gesprekspartners binnen de Vlaamse overheid. Die waardering kwam er ook voor het eerst uitdrukkelijk van de kant van het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Eind 2013 kwam vanuit die hoek de toezegging van een subsidie voor de uitvoering van onze centrale, ondersteunende opdrachten. Voor het steunpunt zou de continuering van deze subsidie een cruciale hefboom kunnen betekenen in de toekomstige uitbouw van onze werking. Het moment is gekomen om die werking, na bijna 10 jaar, te evalueren. Steunpunt Groene Zorg is gegroeid vanuit het Innovatiesteunpunt voor Landbouw en Platteland. Het is de uitdrukkelijke wens van de stichters en bestuursleden dat het steunpunt zijn karakter van stimulator van innovatie behoudt en zelfs nieuwe impulsen geeft. Wie dit jaarverslag doorneemt zal de schitterende resultaten maar tegelijk de talrijke knelpunten en uitdagingen onderkennen. Creativiteit en innovatie bij het steunpunt, maar nog meer bij de zorgboerderijen en welzijnsvoorzieningen, vormen de sleutel naar toekomstige oplossingen. Het is de ambitie van het steunpunt om die innovatie en creativiteit te voeden. Georges Van Keerberghen Voorzitter 2

3 1. Historiek Op 20 januari 2004 werd Steunpunt Groene Zorg (SGZ) officieel gelanceerd. De initiatiefnemers waren Boerenbond, Ons (toen nog Groep KVLV) en Cera. Deze organisaties hadden tijdens de voorgaande jaren elk hun eigen expertise opgebouwd rond deelaspecten van Groene Zorg. In de aanloop naar de opstart hadden de oprichters in 2003 een voorbereidende studie uitgevoerd over de haalbaarheid en opportuniteit van Groene Zorg en een ondersteunend servicepunt. Zowel qua vragen vanuit de welzijnssector als qua land- en tuinbouwbedrijven die bereid waren om personen op te vangen, bleek Groene Zorg van bij de start een schot in de roos. De invoering van een Vlaamse subsidie voor zorgboerderijen einde 2005 betekende een belangrijke nieuwe hefboom voor Groene Zorg. Het aantal zorgboerderijen bleef toenemen en ook de vraag vanuit welzijnvoorzieningen groeide voortdurend. Dankzij middelen die de provinciebesturen daarvoor vrijmaakten, werd vanaf 2006 sterker ingezet op de uitbouw van een dienstverlening op provinciaal niveau. Deze dienstverlening is gericht op het samenbrengen van vraag en aanbod en was al sinds 2002 in een PDPO-project door Groene Zorg Oost-Vlaanderen uitgetest. Tot 2010 was er de trend van een toenemend aantal vragen. De groei in het aanbod aan zorgboerderijen werd gedurende de voorbije 10 jaar onverminderd doorgezet, zij het dat het aandeel van nietsubsidiabele zorgboerderijen steeds groter wordt. Van bij de start werkte Steunpunt Groene Zorg aan betere randvoorwaarden voor de samenwerking tussen landbouw en zorg. De Kwaliteitsgids Groene Zorg, die in 2007 werd opgemaakt, bundelde de ervaring van de eerste werkingsjaren in een handleiding voor wie wil starten met een zorgboerderij of ermee wil samenwerken. Sinds de uitgave van de Kwaliteitsgids is de aandacht voor een kwaliteitsgerichte samenwerking op de zorgboerderij een voortdurend werkingspunt van Steunpunt Groene Zorg gebleven. Ook in 2013 was dit het geval. Het Interregproject STRO bood ons de mogelijkheid tot samenwerking met twee expertisecentra. Zij boden steun bij de ontwikkeling van een bevragingsinstrument dat zowel het aanbod aan als de individuele vragen om zorgboerderijen, nauwkeuriger in kaart zal brengen. SGZ blijft immers uitgaan van het principe dat een geslaagde match van doorslaggevend belang is voor de kwaliteitszorg op de zorgboerderij. 3

4 2. Visie en missie Het begrip "Groene Zorg" legt de nadruk op verschillende aspecten: Groene Zorg benadrukt de meerwaarde die land- en tuinbouw kan bieden aan de klassieke zorgverlening. Groene Zorg legt de nadruk op een vraaggedreven zorgverlening in een 'groene' context. Groene Zorg doet een sterk appél op de motivatie en de sociale bewogenheid van de bedrijfsleider en zijn familie. Groene Zorg legt de nadruk op de grote diversiteit aan mogelijkheden en formules. Groene Zorg suggereert een zee van mogelijkheden en nieuwe kansen door twee sectoren met elkaar te verbinden. Steunpunt Groene Zorg vzw is een initiatief van Cera, Boerenbond en Ons. Bij de oprichting kreeg het steunpunt als hoofdopdrachten: - Samenwerken met overheid om tot regelgeving te komen en het creëren van goede randvoorwaarden - Uitbouwen van een kenniscentrum - Informeren - Inventariseren van vraag en aanbod - Netwerkvorming, ontmoetingsplaats creëren - Individueel begeleiden van land- en tuinbouwbedrijven en zorgvoorzieningen - Aanbieden van vorming voor land- en tuinbouwbedrijven Gaandeweg is deze opdracht van het steunpunt geëvolueerd naar een werking rond 4 pijlers: Dienstverlening Belangenbehartiging Kennis en onderzoek Vorming en informatie 4

5 3. Organisatiestructuur Algemene Vergadering De Algemene Vergadering is samengesteld uit tenminste 9 leden die elk afgevaardigd zijn vanuit een van de 3 stichtende organisaties: Boerenbond, Ons en Cera. In het voorjaar 2013 gaf Sonja De Becker haar ontslag als lid van de Algemene Vergadering. In haar plaats trad Peter Bruggen, namens Boerenbond, toe tot de Algemene Vergadering. Eveneens in het voorjaar 2013 ging Leen Neirinck op rust. Volgens artikel 9 van de statuten kwam daarmee automatisch een einde aan haar lidmaatschap van de Algemene Vergadering. Leden (eind 2013): Franky Depickere, Lieven Vandeputte en Stéphanie De Smet namens Cera Peter Bruggen, Christian Stivigny, Georges Van Keerberghen en Joris Van Olmen namens Boerenbond Nik Van Gool, Monique Swinnen en Chris Van Hoof namens Ons De leden van de Algemene Vergadering komen minstens eenmaal per jaar samen. Op 19 juni 2013 werd de Algemene Vergadering bijeengeroepen voor de goedkeuring van het Jaarverslag en de Rekening 2012 en de goedkeuring van de Begroting Raad Van Bestuur: De leden van de Raad van Bestuur worden benoemd door de Algemene Vergadering. Op 19 juni 2013 nam de Algemene Vergadering kennis van het ontslag van Leen Neirinck als lid van de Raad van Bestuur, omwille van haar opruststelling. De Algemene Vergadering benoemde daarop mevrouw Marleen Vanhees tot lid van de Raad van Bestuur. Eind 2013 zag de samenstelling van de Raad van Bestuur er als volgt uit: Voorzitter: Georges Van Keerberghen Secretaris: Chris Van Hoof Penningmeester: Joris Van Olmen Lid: Peter Dauwe, Marleen Vanhees De Raad van Bestuur vergaderde op volgende data: 13 februari april juni oktober december 2013 Groene Zorgraad In 2011 besliste de Raad van Bestuur tot de oprichting van een Groene Zorgraad. De Groene Zorgraad moet het draagvlak voor de strategische beleidsoriëntaties van het bestuur versterken. De raad functioneert niet als een adviesorgaan maar eerder als een refertegroep, een groep waarin de meningen van diverse betrokkenen worden beluisterd om zo een voeling te hebben met de stakeholders en nadien tot overwogen beslissingen te komen. De samenstelling bestaat uit een vaste groep met 10 zorgboer(inn)en en 10 vertegenwoordigers van zorg- en welzijnsvoorzieningen. Naargelang het thema kunnen 5

6 wisselende leden uitgenodigd worden. Die wisselende leden kunnen vertegenwoordigers zijn van onderzoek, beleid, koepelorganisaties, gebruikersverenigingen en specifieke types van zorgboerderijen of voorzieningen. De Raad van Bestuur en de medewerkers zijn observerende leden. De Groene Zorgraad kwam bijeen op 12 december 2013 en had als thema Welk model voor Groene Zorg in Vlaanderen? Er werd nagedacht over de gewenste toekomstige evolutie van Groene Zorg in Vlaanderen en over de rol die SGZ daarin kan opnemen. De inleiding, Het discours over zorgboerderijen in Vlaanderen, werd gebracht door dr. Joost Dessein van het ILVO. Medewerkers en hun taakverdeling: De provinciale medewerkers Nele Nackaerts : Antwerpen Katlijn Van der Meeren : Limburg en Vlaams-Brabant. Katlijn trad op 2 februari in dienst ter vervanging van Hilde Weckhuysen. Mieke Braet : Oost-Vlaanderen Els Roelof : West-Vlaanderen Zij coördineren de koppeling van vraag en aanbod. Zij verzorgen tevens de vormings- en informatieactiviteiten (0,4 0,5 VTE/provincie). De medewerker centrale werking Willem Rombaut Hij volgt de algemene dossiers op en staat in voor de communicatie en de begeleiding van de interne structuren. (0,5 VTE) De projectmedewerkers Mieke Braet Willem Rombaut Zij begeleiden het Interregproject Samen TeRug de boer op. (2 x 0,5 VTE) De administratieve ondersteuning Maria Coenen. De medewerkers komen maandelijks samen in een werkoverleg waarop zowel de provinciale als de algemene werking besproken en voorbereid wordt. Maatschappelijke zetel: Diestsevest Leuven tel (016) fax (016) Werksecretariaat: Remylaan 4b 3018 Wijgmaal tel (016) fax (016) website: 6

7 4. Uitbouw Steunpunt Groene Zorg in 2013 Vlaamse Overheid Sinds 1 oktober 2010 is er geen Vlaamse financiering voor de werking van Steunpunt Groene Zorg. De periode voordien, 1/01/ /09/2010, werd nog overbrugd met een erkenning als diversificatiepunt in het kader van de herstructurering van de suikersector. Het is reeds vele jaren een streefdoel van Steunpunt Groene Zorg de eigen werking op een structurele wijze gefinancierd te krijgen vanuit het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De contacten met dit beleidsdomein, die in 2012 opnieuw waren opgestart, werden verder gezet in In het najaar 2013 kwam er het verlossende bericht van een besluit van de administratie WVG dat Steunpunt Groene Zorg een eenmalige subsidie van euro toegekend kreeg. Het steunpunt beschouwt dit als een eerste stap naar een duurzamer samenwerkingsverband met de Vlaamse overheid in de vorm van een convenant als partnerorganisatie. Het steunpunt biedt immers kansen bij de realisatie van beleidsdoelstellingen zoals het faciliteren van inclusie, zorg op maat, empowerment van mensen uit kwetsbare groepen, continuïteit in de zorg,. Het is echter niet eenvoudig aan een organisatie als Steunpunt Groene Zorg een juiste plaats te geven binnen de regelgeving van het verkokerde welzijnslandschap. Het vinden van een passende positionering van het steunpunt binnen het welzijnsaanbod blijft daarom een belangrijke uitdaging. Provinciale overheden Antwerpen In 2013 werd opnieuw een bedrag van euro op naam toegewezen vanuit de Dienst Welzijn en Gezondheid van het Antwerps provinciebestuur. Op 22/10/2013 was er een overleg met de administratie Welzijn. Limburg Steunpunt Groene Zorg ontving een werkingssubsidie op naam (begroot vanuit landbouw en welzijn) voor een bedrag van euro. Op 27 maart 2013 kwam de provinciale stuurgroep bijeen. Oost-Vlaanderen In Oost-Vlaanderen is Steunpunt Groene Zorg samen met Centrale Landelijke Gilden en Steunpunt Welzijn medepromotor van de werking Groene Zorg Oost-Vlaanderen. Tussen deze drie partners werd in 2011 een protocol afgesloten en werd een partneroverleg geïnstalleerd. Dat partneroverleg is bedoeld om de inhoudelijke en budgettaire planning te bespreken en te evalueren. Het kwam samen op 27/02 en 26/11/2013. De stuurgroep kwam samen op 31/01/2013, 19/03/2013, 22/04/2013, 29/05/2013, 19/09/2013 en 10/11/2013. Voor 2013 voorzag het provinciebestuur in een toelage van euro, verdeeld onder de budgetten van welzijn en landbouw. Het project Zorg binnen Groene Zorg, dat uitgaat van de directie welzijn werd verder gezet: zorggasten die intensieve begeleiding bij dagbesteding nodig hebben maar waarvan de begeleidende dienst die niet kan opnemen, worden doorverwezen naar een dienst voor arbeidszorgbegeleiding. Deze laatste ontvangt een subsidie per zorggast. Groene Zorg Oost- Vlaanderen neemt het penhouderschap voor dit project op zich. Er waren overlegmomenten met de betrokken partners op 28/03 en 3/10/2013. Het provinciebestuur Oost-Vlaanderen is ook cofinancier van het Interregproject STRO. 7

8 Vlaams-Brabant De provinciale werkingssubsidie van euro werd volledig gedragen door het budget landbouw. Magda vzw, een dienst begeleid werken, kreeg, met steun van Steunpunt Groene Zorg, een project Arbeidszorg toegewezen. Het provinciebestuur Vlaams-Brabant is ook cofinancier van het Interregproject STRO. West-Vlaanderen Het provinciebestuur heeft zich bij overeenkomst tot en met 2018 geëngageerd tot een jaarlijkse financiering van de werking in West-Vlaanderen. In 2013 bedroeg de subsidie euro. Op 13/03/2013 en 5/09/2013 was er telkens stuurgroepvergadering. Het provinciebestuur West-Vlaanderen is ook cofinancier van het Interregproject STRO. Interreg IVa Vlaanderen-Nederland Op 15 juni 2011 werd het project STRO, Samen TeRug de boer op, goedgekeurd door de Stuurgroep van Interreg IVa Vlaanderen-Nederland. De startdatum werd met terugwerkende kracht vastgesteld op 1 april Het project loopt gedurende 3 jaar en heeft een totale kostprijs van 2,7 miljoen euro. De kosten van Steunpunt Groene Zorg zijn geraamd op euro. De financiering daarvan gebeurt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (49%), de provincie West-Vlaanderen (21%), de provincie Vlaams-Brabant (4%) en eigen middelen (26%). Voor Groene Zorg Oost-Vlaanderen gaat het om een totale kost van euro. De financiering van dit bedrag wordt gedragen door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (50%), de provincie Oost-Vlaanderen (34%) en eigen middelen (16%). Eind 2013 stapte Steunpunt Groene Zorg mee in de aanvraag van enkele partners voor een uitbreiding en verlenging van het project tot en met september Van de toegewezen cofinanciering werd nog maar een heel beperkt bedrag uitbetaald. In 2011 was er een blokkering van uitbetaling omwille van een onderzoek naar de berekeningswijze van het integraal uurtarief voor de toekenning van personeelskosten. Eind 2012 werd hierover een akkoord bereikt met het Interregsecretariaat. Kort daarop kwam er een tweede blokkering omwille van een onderzoek naar de instantie die controle moet uitoefenen op het Interregsecretariaat. Eind 2013 was deze tweede blokkering van middelen nog niet opgeheven. 8

9 5. Werking Dienstverlening In elke provincie is er een deeltijdse consulent werkzaam om de dienstverlening in Groene Zorg te behartigen. In 4 van de 5 provincies is daarbij Steunpunt Groene Zorg de organisator. In de provincie Oost-Vlaanderen ligt die opdracht bij het partnerschap Groene Zorg Oost-Vlaanderen. De samenwerking berust er op een protocol dat tussen Steunpunt Welzijn vzw, de Centrale van de Landelijke Gilden vzw en Steunpunt Groene Zorg vzw in 2011 werd vernieuwd Begeleiding van opstartende zorgboerderijen Wie interesse toont om te starten als zorgboerderij wordt bezocht door een consulent van Steunpunt Groene Zorg voor een zogenaamde screening. Tijdens dat bezoek worden de motivatie en de zorgmogelijkheden van de kandidaat-zorgboerderij onderzocht. In 2013 werden 124 kandidaten bezocht. 9 haakten na het screeningsbezoek af. Tabel 1 Aantal gescreende zorgboerderijen in 2013 Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL gescreend subsidiabel gescreend niet-subsidiabel afgehaakt na screening (subs) afgehaakt na screening (niet-subs) NIEUWE ZORGBOERDERIJEN Na het screeningsbezoek krijgen de nieuwe zorgboerderijen ondersteuning bij de opstart van hun eerste overeenkomst Inventarisering van het zorgaanbod Eind 2013 telde Steunpunt Groene Zorg 774 actieve zorgboerderijen in Vlaanderen. Over het ganse jaar groeide het aanbod aan actieve zorgboerderijen met 56. De meeste actieve zorgboerderijen zijn professionele land- en tuinbouwbedrijven in hoofd- of nevenberoep (76%). Enkel deze kunnen een subsidie als zorgboerderij ontvangen vanwege het Departement Landbouw en Visserij. Tabel 2 Aantal gesubsidieerde land- en tuinbouwbedrijven Aantal sinds 2005 Provincie (evolutie t.o.v. 2012) Aantal actief in 2013 (evolutie t.o.v. 2012) Antwerpen 134 (+6) 84 (+3) Vlaams-Brabant 91 (+5) 54 (+1) Limburg 104 (+3) 66 (-1) Oost-Vlaanderen 137 (+12) 90(+4) West-Vlaanderen 201 (+8) 111 (-9) Totaal 667 (+54) 405 (-2) Bron: Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het Departement Landbouw en Visserij 9

10 In 2013 stapten 54 nieuwe land- en tuinbouwers in de subsidiemaatregel. Sinds de maatregel van kracht is (2005) ontvingen reeds 667 land- en tuinbouwers een subsidie voor hun activiteit als zorgboerderij. Van de actieve zorgboerderijen zijn er 186 niet erkend als landbouwbedrijf (paardenmanege, hobbyboer, tuinaannemer, ). Het aandeel van deze nietsubsidiabele zorgboerderijen in het totale aanbod ging voorgaande jaren in stijgende lijn maar stabiliseerde in 2013 op 24%. Een aantal zorgboerderijen stopte de landbouwactiviteit in de loop van 2013 (pensionnering, overname, overlijden) en daarmee ook de zorgactiviteiten. Enkele gaven te kennen dat ze hun engagement wilden beëindigen. Alles samen haakten 47 zorgboerderijen af, daarvan 34 subsidiabele en 13 niet-subsidiabele. Grafiek 1 Grafiek 2 Bovenop het aantal van 774 actieve zorgboerderijen telde Steunpunt Groene Zorg op 31 december 2013 nog eens 49 kandidaat zorgboerderijen die wel reeds gescreend werden maar in 2013 nog niet actief zijn geweest. De helft van deze nieuwe kandidaten zijn niet-subsidiabele zorgboerderijen. 10

11 Matching van vraag en aanbod Via bedrijfsbezoeken en tijdens opvolgingscontacten wordt het aanbod van zorgboerderijen in kaart gebracht. Steunpunt Groene Zorg biedt welzijns- en zorgvoorzieningen de gelegenheid om hun vraag voor activering van een cliënt op de zorgboerderij aan te melden. De voorziening doet deze aanmelding met het daartoe voorziene aanmeldingsformulier. Daarin worden motivatie, hulpverleningsdoelen, verwachtingen en praktische mogelijkheden en beperkingen bevraagd. De provinciaal consulent van het steunpunt onderzoekt deze aanmeldingen en probeert ze te matchen aan een passende zorgboerderij. Op die wijze worden de aanvragers in contact gebracht met de meest gepaste zorgboerderij Aanvragen voor een zorgboerderij In 2013 ontving Steunpunt Groene Zorg 1124 aanvragen om een samenwerking met een zorgboerderij op te starten. Dit is een stijging met 24% ten opzichte van het aantal aanvragen in Ook het aantal aanmeldingen uit het recordjaar 2010 werd in 2013 met 111 (11%) overschreden. Tot 2010 nam het aantal aanvragen jaar over jaar toe. Sindsdien zijn er jaarlijkse schommelingen. Grafiek 3 De toename van het aantal aanmeldingen in 2013 is gespreid over alle sectoren. Toch is de toename van het aantal aanvragen het meest opvallend binnen de sector van personen met een handicap. 11

12 Grafiek 4 Grafiek 5 toont de evolutie van de leeftijdsspreiding van de aangemelde personen uit de sectoren die zowel volwassenen als minderjarigen aanmelden. Uit deze grafiek kunnen we aflezen dat de toename van de aanmeldingen uit deze sectoren en vooral vanuit de sector voor personen met een handicap zich hoofdzakelijk in de groep van minderjarigen situeert. Niet minder dan 124 aanmeldingen uit deze sectoren hadden betrekking op een minderjarige. In 2012 waren dat er 72 (+72%). In de leeftijdsgroep van jaar meten we een toename van 68 aanmeldingen (+43%). Daarentegen lag het aantal aanmeldingen van +45- jarigen in 2013 zelfs iets lager in vergelijking met voorgaande jaren. Grafiek 5 VAPH: voorzieningen erkend door het Vlaams Agentschap voor Personen met een handicap GGZ: voorzieningen binnen de sector voor Geestelijke Gezondheidszorg TZ: voorzieningen binnen de thuiszorg AW: voorzieningen binnen de sector van het Algemeen Welzijnswerk 12

13 Het zijn vooral VAPH-voorzieningen die in toenemende mate beroep doen op zorgboerderijen voor de groep van minderjarigen. Dat toont grafiek 6, waarin een beeld wordt gegeven van het leeftijdsprofiel per sector voor de aanmeldingen in Ook voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg melden minderjarigen aan maar dat was ook voorgaande jaren reeds een gekend gegeven. Opvallend is ook de jonge leeftijd van de kandidaat-hulpboeren die worden aangemeld vanuit de thuiszorg. Waar het zorgboerderijaanbod niet aansluit bij ouderen (of omgekeerd), blijken jongere mensen via de diensten voor gezinszorg wel een weg te vinden naar de zorgboerderij. Het gaat in de praktijk om een gemengd publiek van mensen met psychische problemen en personen met een handicap. Niet zozeer de thuiszorg, maar wel de voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg leiden nogal wat mensen op middenleeftijd naar de zorgboerderij. Grafiek 6 Grafiek 7 13

14 Samenvattend mogen we stellen dat mensen met een handicap vooral bij het begin van de volwassen leeftijd samenwerking zoeken met een zorgboerderij - en dan vaak vele jaren vaste klant blijven. Mensen met psychische problemen stromen in tijdens verschillende fasen van de levenscyclus. Ouderen stromen zo goed als niet in. Wanneer we alle aanmeldingen, over de diverse sectoren heen, bekijken, stellen we vast dat meer dan de helft (57%) daarvan een minderjarig persoon betreft (Grafiek 7). Een kwart (26%) is tussen 18 en 34 jaar oud. Slechts 1% van de aangemelde personen is ouder dan 65 jaar. Grafiek 8 geeft weer welk aandeel elke sector binnen het totaal aantal aanvragen vertegenwoordigt, in zijn evolutie gedurende de laatste 5 jaar. Voor het eerst nam het aantal aanvragen uit de sector voor personen met een handicap een aandeel van meer dan 20% van het totaal aantal aanmeldingen in. Ook het aandeel van de andere nam toe tot 10%. Dat laatste cijfer is voornamelijk een gevolg van een stijgende vraag bij thuiszorgdiensten en bij centra voor algemeen welzijnswerk. Het aandeel van de aanmeldingen vanuit onderwijs (41%) daalde, voor de eerste keer sinds Het aandeel van de aanvragen vanuit de bijzondere jeugdzorg daalde verder tot 13%. In 2008 vertegenwoordigde deze sector nog 23% van de aanvragen. Grafiek Opstart van een zorgboerderijovereenkomst Tabellen 3 en 4 geven een overzicht van het aantal samenwerkingsverbanden dat tussen zorgboerderijen en voorzieningen werd opgestart. Op aanmeldingen werden er 732 zorgboerderijovereenkomsten afgesloten. Dat is 65%. De voorgaande jaren was die verhouding quasi identiek. Na aftrek van de vragen die niet passen binnen de doelstellingen van een zorgboerderij (categorie nietrelevante vragen ) en van de vragen die naderhand worden ingetrokken door de indieners, haalt Steunpunt Groene Zorg een gemiddelde matchinggraad van 87%. 14

15 Van alle aanvragen is er 23% waarvan de indiener naderhand beslist om toch niet naar de zorgboerderij te gaan. Deze worden in de tabellen 3 en 4 ondergebracht bij de categorie ingetrokken vragen. Dat is een opmerkelijk hoog percentage maar door de jaarlijkse schommelingen is het moeilijk hier van een trend te spreken of deze schommelingen aan een bepaalde sector toe te wijzen. Het aandeel vragen dat niet past binnen de doelstellingen van een zorgboerderij (categorie niet-relevante vragen ), lag in 2013 dan weer opmerkelijk laag (2%). Het grootste aandeel van de vragen kwam in 2013 uit de provincie Oost- Vlaanderen (26%). De provincie Vlaams-Brabant telt het kleinste aandeel aanvragen (13%). In die provincie blijkt het ook moeilijkst een passend aanbod te vinden: voor 22 Vlaams-Brabantse aanmeldingen (15%) kon geen zorgboerderij voorgesteld worden. West-Vlaanderen is de provincie waar het aanbodtekort het laagst ligt: slechts 4% van de aanmeldingen kon niet toegeleid worden omwille van geen passend aanbod. Tabel 3 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per sector Sector Ingetrokken Gematcht Aantal vragen Niet relevant Geen aanbod Gemacht t.o.v. relevant, nietingetrokken Pers. M. handicap % Geestel. Gezondh % Bijz. Jeugdz % Onderwijs % Thuiszorg % Alg Welzijnsw % Andere % Totaal % Tabel 4 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per provincie Provincie Ingetrokken Aantal vragen Niet relevant Geen aanbod Gematcht Antwerpen % Limburg % Oost-Vlaanderen % Vlaams-Brabant % West-Vlaanderen % Totaal De Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling registreerde in nieuwe zorgboerderijovereenkomsten met gesubsidieerde zorgboerderijen. De overeenkomsten die op 1 januari 2013 al lopende waren meegeteld, waren er in actieve zorgboerderijovereenkomsten met gesubsidieerde land- en tuinbouwbedrijven. Wetende dat de gesubsidieerde zorgboerderijen ongeveer 75% van het zorgboerderijenbestand uitmaakt, kunnen we het totaal aantal overeenkomst in 2013 ramen op 1506 overeenkomsten in

16 Grafiek 9 Niettegenstaande het aantal beschikbare zorgboerderijen jaar op jaar toeneemt, blijft het aantal actieve zorgboerderijen sinds 2010 nagenoeg constant. Dat blijkt duidelijk uit de registratiegegevens van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling. Grafiek 9 geeft de cijfers weer van de zorgboerderijen die in aanmerking komen voor de subsidie. Tegenover de evolutie van het toenemend aantal land- en tuinbouwbedrijven dat beschikbaar is voor zorgactiviteiten plaatst de grafiek het aantal zorgboerderijen dat daadwerkelijk actief is geweest en een subsidie heeft ontvangen. Dat laatste cijfer blijft opmerkelijk constant. Ook het aantal gesubsidieerde zorgboerderijovereenkomsten blijft sinds 2010 nagenoeg gelijk. Deze cijfers leren ons dat het potentieel aan zorgboerderijen onderbenut blijft. Bijna 1 op 3 zorgboerderijen is het voorbije jaar niet actief geweest Begeleidingscontacten Eens een aangemelde kandidaat hulpboer werd gematcht met een passende zorgboerderij blijft Steunpunt Groene Zorg de opstart en samenwerking opvolgen. In het bijzonder wanneer hetzij de zorgboerderij, hetzij de hulpverlener, voor het eerst een zorgboerderijovereenkomst afsluit, verleent het steunpunt ondersteuning bij de opstart. Maar ook indien zowel zorgboerderij als hulpverlener ervaring heeft met Groene Zorg, blijft de consulent van het steunpunt beschikbaar voor begeleiding. Met het oog op een goede begeleiding van de zorgboerderijen gaan de medewerkers van Steunpunt Groene Zorg geregeld ter plaatse op bezoek. In 2013 realiseerden zij 416 plaatsbezoeken op zorgboerderijen. Dat is een toename van het aantal plaatsbezoeken ten opzichte van 2012 (+14%). 351 bezoeken (84%) gebeurden naar aanleiding van de opstart van een nieuwe zorgboerderijovereenkomst. In 82 gevallen was dat omdat het voor de zorgboerderij de eerste maal was dat ze in een samenwerkingsverband met een voorziening stapte. Maar in meerderheid is het nog steeds het toenemend aantal hulpverleners dat samenwerkt met zorgboerderijen dat de noodzaak aan een goede opvolging van de opstartmomenten verklaart. Maar liefst 161 plaatsbezoeken (39%) waren er 16

17 omdat het voor de betrokken hulpverlener de eerste maal was dat hij/zij een zorgboerderijovereenkomst zou begeleiden. Tabel 5 Aantal plaatsbezoeken in 2013 (zonder kennismakingsbezoeken bij kandidaat zorgboerderijen) Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL opstart ZBO, nieuwe ZB én HV opstart ZBO, nieuwe ZB opstart ZBO, nieuwe HV opstart ZBO administratieve vraag probleembespreking Andere TOTAAL Dit cijfer illustreert de zware investering van Steunpunt Groene Zorg in de begeleiding van welzijnswerkers. In de meeste gevallen gaat het nochtans om hulpverleners die actief zijn in een voorziening die al eerder met zorgboerderijen samenwerkte. In veel voorzieningen is de samenwerking met een zorgboerderij echter te occasioneel of is de organisatiestructuur er niet op gericht om specialisatie in de samenwerking met zorgboerderijen toe te laten. Hierdoor zijn de meeste zorgboerderijovereenkomsten een nieuwe leerervaring voor de betrokken hulpverlener. Aanwezigheid van een medewerker van Steunpunt Groene Zorg bij opvolgingsen evaluatiegesprekken is eerder uitzonderlijk. Dit ligt anders in de provincie Oost- Vlaanderen waar een groep vrijwilligers deze taak opneemt. Dit verklaart het hoge cijfer in die provincie binnen de categorie andere. Grafiek 10 Toch tekenden we in 2013 een lichte toename van het aantal opstartgesprekken waarbij zowel zorgboerderij als de hulpverlener reeds ervaring had met de zorgboerderijovereenkomst (+9%) 17

18 Grafiek 10 laat zien hoe de verschillende motieven voor bezoeken aan zorgboerderijen werken als een communicerend vat. Naarmate de noodzaak van bezoeken met het ene motief zich meer opdringt gaat dit ten koste van het aantal bezoeken vanuit een ander motief. Door het hoger aantal aanvragen en matchings in 2013, steeg de noodzaak van begeleidingscontacten bij de opstart. Dit ging ten koste van plaatsbezoeken met het oog op behandeling van administratieve vragen of andere probleembesprekingen. Toch nam ook het aantal begeleidingen bij opstartgesprekken met ervaren zorgboeren en hulpverleners toe, wat een positieve evolutie is. Deze contacten met ervaren zorgboeren en hulpverleners zijn immers tegelijk opvolgingsgesprekken waarbij kan teruggeblikt worden op voorbije ervaringen Zorgprestaties De 405 zorgboerderijen die in 2013 een subsidie aanvroegen, stonden in voor 1130 zorgboerderijovereenkomsten. 55% van die overeenkomsten werd in 2013 gestart. 29% van de overeenkomsten waren reeds 2 of meer jaar in uitvoering. 12% liep al langer dan 5 jaar. De uitgaven van het Departement Landbouw en Visserij ter financiering van de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen gingen in 2013 opnieuw in stijgende lijn. (tabel 6). De hoop dat de financiering van deze subsidiemaatregel in het Europees programma voor plattelandsontwikkeling ( ) zou kunnen opgenomen worden, mochten we in 2013 definitief laten varen. De Europese Commissie bleef bij haar standpunt dat welzijn en zorg niet gerelateerd zijn aan landbouw en bijgevolg niet vanuit plattelandsmiddelen kunnen gefinancierd worden. Tabel 6 Totaal subsidiebedrag voor zorgboerderijen uitbetaald door DLV , , , , , , , ,50 TOTAAL ,50 Bron: ADLO De cijfers uit tabel 6 laten ons toe het aantal zorgdagen te schatten dat op de Vlaamse zorgboerderijen werd gepresteerd (nl. door het totaal bedrag van uitbetaalde subsidies, te delen door 40 euro/dag) (grafiek 11). Het gaat voor 2013 om een totaal van gesubsidieerde zorgdagen (+19% t.o.v. 2012). We moeten er ons rekenschap van geven dat dit een onderschatting is van de werkelijkheid. De prestaties van zorgboerderijen die niet voor subsidiëring in aanmerking komen zitten hier niet in begrepen. Bovendien komt het nog geregeld voor dat zorgboerderijen hun aanvraag niet of laattijdig doorsturen waardoor het bedrag waarop ze recht 18

19 zouden kunnen hebben (gedeeltelijk) niet wordt uitbetaald. Ten slotte wordt een beperkt aandeel van het aantal zorgdagen gesubsidieerd aan slechts 15 euro/dag (indien het gaat om groepsopvang met begeleiding vanuit de voorziening). Grafiek 11 Sinds 2012 inventariseert ADLO het aantal zorguren dat op de gesubsidieerde zorgboerderijen werd geregistreerd. Voor 2013 gaat het om zorguren (+9% t.o.v. 2012) die gerealiseerd zijn binnen zorgprestaties (+28% t.o.v. 2012). Aangezien het aantal zorgboerderijovereenkomsten niet noemenswaardig is gestegen tegenover voorgaande jaren, geven deze cijfers aan dat per overeenkomst gemiddeld meer zorgprestaties worden geleverd. De gegevens uit bovenstaande grafiek 11 laten ons toe het reëel aantal zorgdagen te ramen. Het aantal zorgdagen dat deze grafiek weergeeft heeft uitsluitend betrekking op de zorgprestaties van land- en tuinbouwbedrijven die in 2013 een subsidie ontvingen. Indien we uitgaan van een aandeel van 20 25% zorgboerderijen deze subsidie niet ontvangt, kunnen we het totaal aantal gepresteerde zorgdagen op zorgboerderijen in Vlaanderen ramen op tot

20 5.2. Belangenbehartiging Om de kansen van samenwerking tussen landbouw en zorg te optimaliseren moet er ook aan structuren gesleuteld worden. Het wegwerken van knelpunten voor en het toegankelijker maken van de organisatie van Groene Zorgactiviteiten is daarom een belangrijke opdracht van Steunpunt Groene Zorg. In 2013 werden daartoe diverse dossiers opgevolgd Herziening subsidiebesluit De herziening van het Besluit van de Vlaamse Regering over de toekenning van een subsidie aan land- en tuinbouwers die zorgactiviteiten opnemen, was reeds voorgaand jaar aangekondigd. In 2013 werd de draad terug opgenomen. Dat had te maken met de beslissing om de administratie tot het bekomen van een subsidie, vanaf 2014 via het e-loket te laten verlopen. Om dit mogelijk te maken drong een aanpassing van het subsidiebesluit zich nog meer op. In het overleg met de administraties Landbouw, Welzijn en Onderwijs waren er vanuit Steunpunt Groene Zorg volgende aandachtspunten: De vraag om een objectieve afbakening van het begrip landbouwbedrijf in nevenberoep op basis van het bruto bedrijfsresultaat en zodanig dat landen tuinbouwers die in de vorige regeling aanspraak maakten op de subsidie deze ook in de toekomst zouden kunnen behouden. Verruiming van het aantal voorzieningen dat een zorgboerderijovereenkomst kan afsluiten o.a. gemeenschapsinternaten, voorzieningen met RIZIVconventie. Optrekken van het subsidiebedrag voor de situatie waarin de landbouwer accommodatie en werk ter beschikking stelt en de begeleiding van de activering door medewerkers van de voorziening gebeurt. SGZ vroeg eenzelfde bedrag als in alle andere situaties nl. 20euro/halve dag. De voorwaarde van maximum 3 zorggasten gelijktijdig op de zorgboerderij opheffen. Het behoud van een uitdrukkelijk engagement van de zorggast. Afstemming van de nieuwe regelgeving met de FOD Toezicht Sociale Wetten. Er waren overlegmomenten met de Vlaamse administratie op 08/03, 27/03 en 21/05/2013. Op 30/04/2013 was er de jaarlijkse evaluatievergadering over de subsidiemaatregel. Op dit overleg waren vertegenwoordigers van de administraties en kabinetten van landbouw, welzijn en onderwijs. Op de agenda: - cijfergegevens m.b.t. de subsidies aan land- en tuinbouwers in cijfergegevens i.v.m. de werking van SGZ in voorstelling van het protocol SGZ De meeste tijd werd benut voor de bespreking van de wijziging van het subsidiebesluit. Naar aanleiding van de bespreking van het ontwerpbesluit in de SALV (Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij), gaf Steunpunt Groene Zorg op 27/09/2013 een toelichting over de stand van zaken van zorgboerderijen in Vlaanderen en over de actuele uitdagingen. Het nieuwe Besluit van de Vlaamse Regering werd, samen met het bijhorende Ministerieel Besluit, goedgekeurd op 20 december In de definitieve tekst werd rekening gehouden met alle hoger vermelde bekommernissen van SGZ. 20

21 Omschakeling naar e-loket Agentschap Landbouw en Visserij Dat vanaf 01/01/2014 alle administratie voor het bekomen van een zorgboerderijsubsidie via het e-loket zou verlopen, betekende meteen dat er voor SGZ een nieuwe overheidspartner bij kwam: het Agentschap Landbouw en Visserij zal voortaan instaan voor de administratie van de zorgboerderijsubsidie. De voorbereiding van de overstap naar het e-loket van het agentschap gebeurde in nauw overleg met Steunpunt Groene Zorg. Er waren overlegmomenten op 07/06, 02/07 en 05/09/2013. Bij de implementatie van het e-loket waren er vanuit Steunpunt Groene Zorg volgende aandachtspunten: De instapdrempel voor zorgboeren zo laag mogelijk houden (geen beperking op mogelijke volmachthouders mits uitsluiting van personeelsleden van voorzieningen, persoonlijke ondersteuning van zorgboeren vanuit ALV) Tijdige en duidelijke communicatie naar voorzieningen bij de overstap naar het e-loket, zodat niemand voor verrassingen zou komen te staan na 01/01/2014. Duidelijke informatie op het e-loket over de wederzijdse verplichtingen waartoe zorgboeren en voorzieningen zich engageren bij afsluiting van een zorgboerderijovereenkomst Onder impuls van Steunpunt Groene Zorg organiseerde het Agentschap Landbouw en Visserij op 11/09/2013 een informatievergadering voor vertegenwoordigers van welzijns- en zorgvoorzieningen. 64 voorzieningen waren hierop vertegenwoordigd. Diezelfde dag was er ook een toetsingsmoment met een selecte groep van zorgboeren. In het e-zine van december besteedde Steunpunt Groene Zorg uitgebreid aandacht aan de omschakeling naar het e-loket. Vooral voorzieningen werden gesensibiliseerd om spoedig werk te maken van hun registratie bij het e-loket. Die sensibilisatie gebeurde ook via de talrijke informele contacten van onze consulenten met hulpverleners Samenwerking met de sector onderwijs Een aantal dossiers zette Steunpunt Groene Zorg ertoe aan om in overleg te gaan met het Departement Onderwijs en Vorming. In het kader van de herziening van het subsidiebesluit nam het kabinet Onderwijs het standpunt in om de samenwerking met een zorgboerderij slechts toe te laten voor leerlingen van 15 jaar of ouder. Uiteindelijk zag het kabinet af van dit standpunt en bleef alles bij het oude. Door de herziening van het subsidiebesluit is er de noodzaak tot een actualisering van de omzendbrief naar CLB s in verband met de samenwerking met zorgboerderijen. Steunpunt Groene Zorg wil ook klaarheid scheppen over de plaats van SGZ binnen het aanbod van schoolvervangende trajecten en over de financiering van onze machtingopdracht. Daartoe bereidde de Raad van Bestuur een standpunt voor. Op 30/05/2013 was er een overleg met het Departement Onderwijs en Vorming, waarop deze drie punten werden aangekaart. Steunpunt Groene Zorg volgt de ontwikkeling van het beleid betreffende schoolvervangende trajecten op via deelname aan de stuurgroep en de beleidsgroep van het Meldpunt Schoolexterne Interventies Vlaams-Brabant. Sinds 2012 participeert Steunpunt Groene Zorg ook aan het Netwerk Leerrecht Limburg. 21

22 Samenwerking met OCMW s Zorgboerderijen die een ZBO afsluiten met een OCMW kunnen geen subsidie bekomen. Na voorstelling van de problematiek op de VVSG-stuurgroepen voor sociale diensten en activering, kwam VVSG tijdens een bespreking op 18/02/2013 tot het besluit om de vraag van SGZ mee te bepleiten bij ADLO. Op 15/03/2013 was er een gezamenlijk overleg met vertegenwoordigers van ADLO en VVSG. Tijdens deze bespreking erkende ADLO dat de sociale dienst van het OCMW een volwaardige welzijnspartner kan zijn bij afsluiting van een zorgboerderijovereenkomst. Toch werd beslist om de samenwerking tussen OCMW en zorgboerderij niet te integreren in het subsidiebesluit. De Minister van Landbouw heeft op Vlaams niveau immers geen partner die de OCMW s kan vertegenwoordigen en waarmee hij tot een afspraak kan komen. OCMW s zijn lokale en autonome besturen. Na de herziening van het subsidiebesluit zal er met VVSG en ADLO onderzocht worden op welke manier een afzonderlijke maar parallelle subsidieregeling voor ZBO met OCMW s kan uitgewerkt worden. 22

23 5.3. Kennis en onderzoek Dossierontwikkeling Persoonlijk assistentiebudget op de zorgboerderij Steunpunt Groene Zorg wil de mogelijkheden onderzoeken die het PAB-systeem biedt om de samenwerking tussen een budgethouder en een zorgboerderij te organiseren. Daartoe waren er overlegmomenten met een vertegenwoordiger van de gebruikersorganisatie Onafhankelijk Leven Toekomstige ontwikkeling van Groene Zorg en de rol van Steunpunt Groene Zorg Op 7/11/2013 was er op initiatief van de voorzitter van Steunpunt Groene Zorg een Ronde Tafel met externe onderzoekers en beleidsactoren uit de sectoren van landbouw en welzijn. Het gesprek ging over de gewenste toekomstige evolutie van Groene Zorg in Vlaanderen en over de rol die SGZ daarin kan opnemen. Ter voorbereiding was er op 04/09/2013 overleg met Joost Dessein (ILVO), die tijdens de Ronde Tafel een inleiding bracht over het discours over Groene Zorg in Vlaanderen, en op 15/10/2013 met Gianni Loosveldt, fractiemedewerker Vlaams Parlement. Op 12/12/2013 was er een Groene Zorgraad over hetzelfde thema Wetenschappelijk onderzoek Steunpunt Groene Zorg bood ondersteuning aan een aantal onderzoeksprojecten Criteria voor Kwalitatieve Zorglandbouw Hogeschool Gent zoekt in dit multidisciplinair onderzoeksproject een antwoord op volgende vragen: 1. Wat zijn zorgboerderijen (profielschets van de Vlaamse zorgboerderijen) 2. Aan welke pedagogische, landbouwkundige en economische kwaliteitscriteria moet een zorgboerderij minimaal voldoen? 3. Zijn de huidige financierings- en andere ondersteuningsvormen toereikend om aan de kwaliteitscriteria te voldoen? 4. Bestaan er alternatieve/innoverende modellen om kwaliteitsvolle zorgboerderijen uit te bouwen? Het onderzoeksthema werd voor indiening, op 15/04/2013, voorgesteld aan Steunpunt Groene Zorg. Daarbij werd het steunpunt uitgenodigd om deel te nemen aan de stuurgroep. In oktober 2013 ging het onderzoek van start. Steunpunt Groene Zorg maakte op basis van vastgestelde criteria een selectie van 80 zorgboerderijen voor het onderzoekspanel Vrijwillige tijdelijke opvang van volwassenen en ouderen met een zorgvraag in Vlaanderen Steunpunt Groene Zorg werd uitgenodigd om aan te sluiten bij de stuurgroep van dit PWO-project van HUB en KAHO, onder begeleiding van dr. Joris Van Puyenbroeck. Het blikveld van het onderzoek werd immers verruimd naar zorgboerderijen, als vorm van semi-informele opvang. Een onderzoekster deed observatie op 3 zorgboerderijen en 2 medewerkers van Steunpunt Groene Zorg werden ondervraagd. Steunpunt Groene Zorg nam deel aan de projectstuurgroep op 08/05/2013 en aan de focusgroep op 05/12/

24 Effectiviteit van de zorgboerderij in het kader van preventie schooluitval Frauke Alexander, studente Orthopedagogiek UGent, koos dit onderwerp voor haar masterthesis. In haar onderzoek concentreerde ze zich op jongeren die gedurende het voorgaande schooljaar onder begeleiding van een CLB naar de zorgboerderij gingen bij wijze van preventie tegen een volledige schooluitval. Steunpunt Groene Zorg ondersteunde het onderzoek door het aanbrengen van cases en met feedback op de vragenlijst Andere Op 16/10/2013 had Steunpunt Groene Zorg een onderhoud met Katrien Sel, wetenschappelijk medewerkster UGent, naar aanleiding van de publicatie van haar boek De Pauzeknop over haar bevindingen met time-out voor jongeren op de Kruiskenshoeve Internationale samenwerking Interregproject STRO Samen TeRug de boer op Op 15/06/2011 keurde de Stuurgroep Interreg IVa Vlaanderen-Nederland het project Samen TeRug de boer Op goed. De startdatum werd vastgesteld op 1/04/2011. De einddatum van het project is vastgesteld op 31/03/2014. Het project wordt gedragen door 8 promotoren. Hoofdpromotor van het project is Stad Brugge. Er waren partnerbijeenkomsten op 27/03, 20/06 en 27/11/2013. Inhoudelijk richt het project zich op 6 activiteitgebieden. Hierbij volgt een beschrijving van de vooruitgang die geboekt werd bij elk van die activiteitgebieden. Activiteit 1: opmaak aandachtsagenda Vlaanderen/Nederland De doelstellingen binnen dit activiteitgebied werden reeds in 2012 gehaald. Activiteit 2: uitwerking matchingsmethodiek * Ontwikkeling van een digitaal matchingprogramma dat toegankelijk is via internet. De Nederlandse projectpartner ZLTO, was voortrekker van dit projectonderdeel. Het resultaat dat ZLTO opleverde bleek maar in beperkte mate bruikbaar voor SGZ. SGZ nam daarom het initiatief om via een uitbreiding van het project een aanvullende investering te doen voor een digitale applicatie op maat van de organisatie van de matching aan Vlaamse kant. Er was een laatste overleg- en opvolgingsbijeenkomst met ZLTO en Zygo op 04/02/2013. * Een screeningsmethodiek om de competenties van zorgboerderijen in kaart te brengen Hiervoor werd beroep gedaan op de externe expertise van Thomas More Hogeschool: 3 docenten verbonden aan de opleiding arbeidspsychologie hebben die opdracht aangenomen. Er waren afzonderlijke vormingssessies met de medewerkers van SGZ, zorgboeren en hulpververleners om de voornaamste competenties waarover zorgboer(inn)en moeten beschikken te bepalen. Vanuit deze besprekingen bepaalden de onderzoekers van Thomas More 8 hoofdcompetenties voor zorgboerderijen. Deze werden uitgewerkt in een zogenaamd competentiewoordenboek. Voor elke competentie werkten zij een gradatie in 3 niveaus uit, waarop elke zorgboerderij afzonderlijk kan ingeschaald worden. Voor die inschaling kregen de medewerkers van SGZ een afzonderlijke opleiding. Vanaf oktober kon het screeningsmodel in de praktijk uitgetest worden. 24

25 Er waren volgende contactmomenten met de onderzoekers van Thomas More Hogeschool: 29/01/2013 voorstelling van de werking van zorgboerderijen en SGZ; werkopdrachten voor bepaling van essentiële competenties van zorgboer(inn)en. 18/03/2013 bespreking competenties zorgboerderijen met medewerkers SGZ 21/03/2013 bespreking competenties zorgboerderijen met hulpverleners en zorgboer(inn)en 06/05/2013 bespreking van de geselecteerde competenties 03/09/2013 voorstelling resultaat aan medewerkers SGZ 10/09/2013 opleidingsdag voor medewerkers en vrijwilligers SGZ * Een vragenlijst om de ondersteuningsnood van de kandidaat hulpboer in kaart te brengen Hiervoor werd beroep gedaan op de externe expertise van HUBrussel: dr. Joris Van Puyenbroeck (orthopedagogie) en wetenschappelijk medewerkster Valérie Diels hebben deze opdracht aangenomen. Er werd gekozen om het gezinsondersteunend pedagogisch model van Walter Hellinckx als denkkader te hanteren. Dit model werd toegelicht tijdens de provinciale trefdagen voor zorgboeren en hulpverleners. De resultaten van de besprekingen tijdens deze trefdagen werden mee verwerkt bij de opmaak van de vragenlijst. Die vragenlijst werd uitgewerkt in 2 componenten. Enerzijds werd uitgegaan van uitsluitingscriteria voor risicogedrag. Anderzijds werden 46 vragen opgesteld die peilen naar de nood om aandacht, hulp, bijsturing en sanctionering. HUB stelde tijdelijk een digitale toepassing ter beschikking om de vragenlijst uit te testen. Tussen september en december deden 131 hulpverleners een aanmelding langs deze weg. Dat was voldoende om de interne consistentie en de differentiatiemogelijkheid van de vragenlijst te onderzoeken. Op het einde van de vragenlijst werd ook de tevredenheid over inhoud en gebruiksvriendelijkheid bevraagd. De gemiddelde tevredenheidsscores waren heel gunstig. De vragenlijst werd tussentijds bijgestuurd op basis van de inhoudelijke opmerkingen die via de evaluaties binnen kwamen. Overleg- en contactmomenten met HUB en SGZ: 17/01/2013 bespreking DSM-lijst, opmaken van tabel met uitsluitings- en risicofactoren volgens diagnose 22/01/2013 vormingssessie: in kaart brengen van matchingscriteria, basis voor stroomschema vragenlijst 05/02/2013 voorbereiding voorstelling theoretisch kader Hellinckx op trefdagen 25/02/2013 afstemmingsoverleg met HUB en Thomas More Hogeschool 29/03, 30/04, 05/06, 09/07 en 22/08/2013 bespreking vragenlijst gedragsprofiel 21/10/2013 tussentijdse evaluatie van de testfase 26/11/2013 bespreking van de methodiek voor de verwerking van de gegevens m.b.t. ondersteuningsnood naar de matchingmodule. Activiteit 3: Bouwen en renoveren van aangepaste infrastructuur Binnen dit activiteitgebied heeft SGZ geen opdrachten. Activiteit 4: Uitwerking methodiek voor aanpassing van zorgboerderij aan zorgvragers De AGB-scan is een methodiek die kan gevolgd worden bij (ver)bouwwerken met als doel de nieuwe accommodatie en de begeleiding binnen die accommodatie zo goed mogelijk af te stemmen op de noden van de doelgroep die men er wil begeleiden. Het is de bedoeling om via een reeks sessies deze methodiek over te 25

26 brengen aan zorgboerderijen. De invalshoek van (verbouw)werken wordt daarbij opengetrokken naar het volledige kader waarin de begeleiding op de zorgboerderij gebeurt. Het gaat dan om de inzet van een breed gamma aan materiële middelen die de begeleiding van de hulpboer faciliteren. Voor de uitwerking van deze activiteit wordt nauw samengewerkt met partner vzw Rotonde, die via de eigen instellingsboerderij Meander expertise op dit gebied heeft opgebouwd. Aan Nederlandse zijde is zorgboerderij Binnenste Buiten partner van dit gedeelte. In deze fase van het project werden verschillende vormingsactiviteiten georganiseerd: 7/05/2013 vormingssessie voor kleinschalige zorgboerderijen in Valleihoeve, Zingem onder het thema Structuur bieden in de praktijk 04/06/2013 twee vormingssessies op zorgboerderij Meander in Brasschaat met uitleg en demonstratie over aanpak van specifieke doelgroepen: één voor zorgboer(inn)en en één voor hulpverleners en vrijwilligers. 23/08/2013: dagexcursie met Vlaamse zorgboer(inn)en naar Zeeuwse zorgboerderijen. Bezoek aan: Binnenste Buiten (doelgroep kinderen/jongeren), Pitteperk (doelgroep volwassenen met mentale handicap) en Landleven (doelgroep ouderen). De Nederlandse zorgboer(inn)en gaven uitleg bij hun aanpak in de begeleiding van de zorggasten. Er waren overlegmomenten met Rotonde en zorgboerderij Binnenstebuiten op: 18/01 en 27/04/2013 Activiteit 5: Integratie van de zorgboerderij in het lokaal sociaal netwerk Voor uitvoering van dit projectonderdeel werd de Faluintjesstreek Aalst uitgekozen als gebied voor een proefproject. In deze regio wordt geëxperimenteerd met de kansen tot wederzijdse beïnvloeding tussen zorgboerderij en lokale gemeenschap. Een sterkere verankering van de zorgboerderij in de lokale gemeenschap kan extra ontwikkelingskansen bieden aan de zorgboerderij. Omgekeerd kan de zorgboerderij ook een plek tot gemeenschapsvorming bieden. Volgende acties werden ondernomen 22/09/2013 Publieksdag op zorgboerderij Ons dagelijks groen in Moorsel: formule van beursvloer voor verenigingen in de voormiddag en fietstocht met aangepaste fietsen in de namiddag, met betrokkenheid van zorgboerderijen in de streek. Ter voorbereiding waren er bijeenkomsten met de regionale werkgroep op 25/04, 14/05, 18/06, 09/07, 20/08 en 11/09/2013. Op 11/09/2013 was er een persmoment om de publieksdag aan te kondigen. Op 26/04/2013 was er een uitwisselingsmoment met medepromotor Rotonde uit Brasschaat. Activiteit 6: communicatie van de projectresultaten * Redactie Kwaliteitsgids De resultaten van het STRO-project zullen gebundeld worden in diverse brochures die deel zullen uitmaken van de Kwaliteitsbox Groene Zorg. Voor de uitwerking kon SGZ rekenen op de ondersteuning van een redactieraad die werd samengesteld uit vertegenwoordigers van andere promotoren. De redactieploeg kwam samen op 04/09 en 24/10/2013. Daarop werden volgende ontwerpen besproken: - een starterskit voor wie wil starten met een zorgboerderij (landbouwer, particulier, voorziening). Hierin komen thema s als financiering, samenwerkingsvormen, doelgroepen, begeleidingstips, grensoverschrijdende samenwerking, werken met vrijwilligers, 26