NOTITIE. Onderwerp : Notitie bij Plan van aanpak wortelschades voor wegen in het buitengebied

Transcriptie

1 Van : Peter van den Oetelaar Wegbeheerder, afdeling Openbare Werken Datum : 11 april 2007 Onderwerp : Notitie bij Plan van aanpak wortelschades voor wegen in het buitengebied A. Inleiding Bij de vaststelling van de begroting 2007 is en amendement aangenomen om een plan van aanpak inclusief kostenraming op te stellen waarin tot uitdrukking komt op welke wijze de wegen en fietspaden in het buitengebied toekomstbestendig én verkeersveilig kunnen worden ingericht. Het college heeft hiermee ingestemd onder de kanttekening dat zij zich hierbij vooral zal richten op wortelopgroei en op versteviging van de bermen. De wens is dit plan nader integraal af te kunnen wegen bij de behandeling van de begroting In navolging op het vastgestelde beleid voor wegbeheer, heeft het beleidsaspect veiligheid een hoge prioriteit in het planmatige wegbeheer. Bij de opstelling van de programma s voor grootschalig onderhoud worden bij schadebeelden die verband houden met veiligheid thans eerder ingegrepen. Om nu ook bij het jaarlijks klein onderhoud het aspect veiligheid in te kunnen bouwen, kunnen aan schadebeelden welke als erg onveilig worden beschouwd extra aandacht worden geven. Schadebeelden welke hiervoor vooral in aanmerking moeten komen zijn wortelopgroei in (asfalt)wegen en fietspaden. Het beoogd effect van deze maatregelen is een verhoging van veiligheid van de weggebruiker. B. Ontstaan schade en risico. Direct onder het asfaltpakket ontstaat door de condensatie van vocht uit de ondergrond een klimaat (warmte en vocht) waarin boomwortels prima gedijen. Hierdoor groeien boomwortels op de scheiding van asfalt en fundatie. Doordat wortels niet alleen in lengte groeten maar ook in dikte, zal na verloop van tijd het asfalt worden opgedrukt. In extreme gevallen kan dit oplopen tot zo n 5 cm hoogteverschil op het wegdek. Met name voor de groep langzame verkeersdeelnemers zoals voetgangers en fietsers kunnen door het hoogte-verschil gevaarlijke situaties ontstaan. Voor het gemotoriseerde verkeer ontstaat vooral discomfort. Ook kan overlast aan de woonomgeving ontstaan door geluids- of trillingsoverlast. Het aspect veiligheid speelt zich daarom vooral af bij de langzamere verkeersdeelnemer. De aanpak van wortelopgroei zal zich daarom vooral moeten concentreren bij voet- en fietspaden en op wegen waarop veel fietsverkeer aanwezig is. Naast problemen als gevolg van wortelopgroei in de asfaltverharding, komen uiteraard ook situaties waarbij elementenverharding wordt opgedrukt. De verhardingsgroep elementen laten we in deze notitie buiten beschouwing. Herstel van wortelopgroei in elementenverharding kan met klein lokaal onderhoud verholpen worden. Pagina 1

2 C. Omvang probleemgebied In het amendement is verzocht om een plan van aanpak voor wortelopgroei waarbij met name maatregelen moeten worden getroffen in het buitengebied. In het buitengebied treffen we immers procentueel ook de meeste van dergelijke schadebeelden aan. Niet alleen omdat hier nu eenmaal de meeste bomen lang de weg staan (populierenlandschap, voorpootrecht, etc.), maar ook omdat deze bomen ook nog eens vaak dicht tegen de verharding staan. In hoofdzaak zal de aanpak van wortelopgroei zich dus moeten richten op wegen in het buitengebied, echter zonder de problemen binnen de bebouwde kom uit het oog te verliezen. D. Maatregelen Het herstellen van wortelopgroei is een vorm van symptoombestrijding. Indien een schade door wortelopgroei zich voordoet is uitstel van herstel al bijna niet meer mogelijk. Schade door wortelopgroei is ook altijd progressief. Hierdoor is er veel aan gelegen om wortelopgroei zoveel en zo vroegtijdig als mogelijk te voorkomen. De grote winst bij een preventieve behandeling van wortelopgroei zal zich met name richten op bestaande bomen. Hiervoor zijn in hoofdzaak 2 methoden geschikt: het doorfrezen van de wortels in de wegberm en het ingraven van wortelwerings- of geleidingsschermen. In 2006 is als proef gestart met wortelfrezen. Hierbij worden de wortels die al onder de asfaltverharding groeien met een speciaal ontwikkelde machine tot een diepte van cm doorgefreesd. Dit voorkomt het verder in dikte toenemen van de wortel waardoor de feitelijke opdruk van de verharding wordt voorkomen. Dit wortelfrezen dient zeer selectief te worden toegepast. Zo zullen wortels aan de zuidwest zijde van de boom zo veel mogelijk worden ontzien om de stabiliteit van de boom bij harde wind te behouden. De behandeling zich om de 2 a 3 jaar moeten herhalen omdat wortels weer doorgroeien. Doorgaans is dieper frezen dan 25 cm niet noodzakelijk. Dit omdat asfalt vaak niet dikker is dan 20 cm en omdat dieper frezen een risico inhoud voor beschadiging van kabels en leidingen en stabiliteit van de boom. Het plaatsen van kunststof wortelwering- of geleidingschermen is een andere manier van preventieve behandeling van wortelopgroei. Door het ingraven van een voor boomwortels ondoordringbaar kunststof scherm of schot, ter diepte van 30 tot 60 cm, voorkomt dat boomwortels niet in of onder de verharding groeien maar worden geleid naar een plaats waar de wortels geen schade en minder hinder kunnen toebrengen. Deze methode is vrij kostbaar omdat er materiaal moet worden aangekocht en er altijd omzichtig mechanisch graafwerk aan te pas komt. Daarentegen is deze zeer duurzaam omdat de behandeling niet hoeft te worden herhaald zoals bij het wortelfrezen. Daar waar mogelijk zal in gevallen waar schermen de voorkeur genieten, gekozen worden voor schermen ipv frezen. In het boombeleids - plan zal hier eveneens aandacht aan worden geschonken. Zoals eerder reeds werd gememoreerd zoeken wortels de onderzijde van de asfaltverharding op omdat hier een optimaal groeiklimaat voor wortels heerst, namelijk warmte en vocht. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat er een verband bestaat tussen de dikte van de asfaltverharding en de mate van wortelopgroei. Dit is enerzijds te verklaren doordat een boomwortel een dikke laag asfalt (> cm) uiteraard moeilijker omhoog drukt, maar anderzijds ook doordat het dauw- of condensatiepunt ín de asfaltverharding ligt ipv eronder. Pagina 2

3 Hierdoor ontstaat geen condensatie aan de onderzijde van het asfalt zodat een wortel eerder de diepte in zal groeien in zijn zoektocht naar vocht. Dit verklaart direct de veelheid van schades door wortelopgroei in voet- en fietspaden of lichtbelaste buitenwegen. Omdat op deze paden en wegen een veel mindere verkeersbelasting komt werden deze slechts in een dikte van 10 tot 12 cm uitgevoerd. Als preventieve maatregel kan het totale pakket aan asfalt worden uitgebreid naar deze 18 tot 20 cm. Dit voorkomt in de toekomst de kosten voor herstel van wortelopgroei. Naast preventieve maatregelen voor bestaande bomen zijn er natuurlijk ook te treffen maatregelen die wortelopgroei voorkomen bij nieuwe bomen. Daar waar mogelijk kan de soortkeuze van de nieuw te planten boom al preventief werken op de kans op wortelopgroei. Bepaalde boomsoorten wortelen van nature dieper dan de andere. Dit is o.a. het geval bij populieren van de ene of de andere soort. Daar waar mogelijk dient daarom bij de bepaling van de boomsoort het risico van wortelopgroei te worden betrokken. Bij het planten van nieuwe bomen of het uitvoeren van een inboet, kan op een uitstekende wijze worden voorzien in het toepassen van kunststof wortelwerings- of geleidingsschermen. Omdat in dit geval altijd grondwerk vereist is, kan deze voorziening vrij eenvoudig worden toegevoegd. In het (nog vast te stellen) boombeleidsplan wordt uitgebreid aandacht geschonken aan de bepaling en uitvoering van de standplaats van de boom. Hierin wordt naast het creëren van een optimale groeiplaats van de boom door toepassing van speciaal bomenzand of granulaat, ook ingegaan op het aspect schade aan de omgeving door de wortels door b.v. rekening te houden met de uiteindelijke (volwassen) afmeting van de boom, plantlocatie en de onderlinge plantafstand. E. Financiële paragraaf Jaarlijks wordt met de voorjaarsronde voor klein asfaltonderhoud, wegdekschade door wortelopgroei hersteld. Globaal wordt alleen al circa ,= besteed aan het herstellen van wortelopgroei, zijnde bijna tweederde van het totale onderhoudsbudget voor klein onderhoud (post ) welke totaal ,= (2007) bedraagt. Van dit bedrag kunnen we tussen de en strekkende meter wortelopgroei herstellen. Bij inventarisatie komen we jaarlijks aan de tot strekkende meter. Hierin moeten we selectief te werk gaan, zodat alleen de ergste schades worden weggenomen. Van de resterende schades wordt bezien of deze met groot onderhoud kunnen samenvallen. Het is daarom onmogelijk om alle geconstateerde schades door wortelopgroei jaarlijks te herstellen. Indien we jaarlijks alle noodzakelijke schade door wortelopgroei moeten herstellen (op basis van meter) is een jaarbudget noodzakelijk van ca ,=. Indien op een bepaald wegvak op korte afstand veel wortelschade achter elkaar wordt aangetroffen zal dit worden opgeschaald naar groot onderhoud. Een goed voorbeeld hiervan is de Brede Heide, welke we in de afgelopen voorjaarsronde grootschaliger hebben aangepakt. Deze herstelkosten zijn dan ook ten laste gebracht op de post groot onderhoud. Pagina 3

4 Als basis voor de te voeren discussie ter indicatie, de navolgende meterprijzen per maatregel ter onderbouwing: Asfalt: Asfaltherstel: ca. 20,= /m1 (0,50 m. breed) Koppen frezen: ca. 0,50,=/m1 (0,50 m. breed) Aanpassen asfaltdikte: ca. 5,= tot 7,= /cm laagdikte/m2 Berm: Wortelfrezen: ca. 1,= /m1 Plaatsen scherm: ca. 25,= /m1 (Bestaande situatie, met grondwerk) idem ca. 3,= /m1 (nieuwe situatie, zonder grondwerk) F. Conclusies en voorkeursvolgorde oplossingen. Indien meer preventieve werkzaamheden zullen worden uitgevoerd, zal de schade aan de wegdekken op termijn verminderen. Als preventieve maatregel zijn in 2006 wortels gefreesd in een totale bermlengte van 9 km. ( ,=). Hierbij is niet over de volledige lengte wegberm gefreesd, maar uitsluitend op die plaatsen waar wortelgroei in een vroegtijdig stadium geconstateerd is. In de praktijk wijst uit dat men tussen de 5 en 10 meter per boom freest. Globaal is vorig jaar één derde tot een kwart van het gehele gebied behandeld. Op deze manier kan per 3 tot 4 jaar het gehele areaal aan wegbermen met wortelopgroei preventief worden behandeld. Omdat thans niet alle asfaltschade door wortelopgroei kan worden behandeld, zal de komende 3 jaar een inhaalslag op preventief vlak moeten worden gemaakt. Indien de mogelijkheid ontstaat tot meer preventief onderhoud zal gedurende een overzichtelijke periode van 3 jaar een extra budget noodzakelijk zijn van ,=, te besteden aan het wortelfrezen. Na deze 3 jaren zal de fysieke asfaltschade naar verwachting afnemen zodat deze jaarlijkse investering van ,= effect oplevert in minder te herstellen asfaltschade. Als voorkeursoplossing is in bijgaande kruistabel (tabel 1) een score aangegeven op welke facetten welke maatregel sterke of juist zwakke punten oplevert. Deze opzet zal als basisinformatie bijdragen aan de opiniërende discussie in de cie RZ. 11 april 2007, Peter van den Oetelaar Wegbeheerder afdeling Openbare Werken Pagina 4

5 AANPAK WORTELOPGRIOEI IN ASFALTVERHARDING Tabel 1 Nieuwe situatie voorkeur volgorde kosten Investering effect maat- regel effect beplanting duur zaam- keuze boomsoort lokatie plantgat frezen wortels berm heid aan- zien beheer uitvoerings- duur Wortelgeleidingsschermen Asfaltdikte aan- passen Bestaande situatie keuze boomsoort (inboet) lokatie plantgat frezen wortels berm Wortelgeleidingsschermen herstel asfaltschade (frezen+vullen) herstel asfalt schade (koppen frezen) Asfaltdikte aanpassen Pagina 5