Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren"

Joannes Meijer
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 1 Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren

2 Aanpak van leerstoornissen op school 2

3 3

4 Hokjesdenken verdwijnt 4

5 5 COGNITIE EXECUTIEVE FUNCTIES PERSOONLIJKHEID

6 6 Executieve functies Processen voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag Essentieel in het dagelijks leven maar ook op school Actieve bijdrage bij tot de ontwikkeling van adequate leer- en studiestrategieën

7 7 Executieve Functies Inhibitie Cognitieve flexibiliteit Emotieregulatie Initiatief nemen Werkgeheugen Plannen en organiseren Ordelijkheid en netheid Gedragsevaluatie impulscontrole, stoppen met bepaald gedrag wanneer de situatie dat vereist omgaan met verandering emoties in goede banen leiden uit zichzelf aan een taak of activiteit beginnen tijdelijke informatie opslaan plannen = vooruit denken, organiseren = informatie structureren en hoofdlijnen bepalen opruimen en ordenen beoordelen van een taak of gedrag

8 Zintuigen Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen

9 9 Zwakke executieve functies Kinderen met leerstoornissen Kinderen met taalstoornissen Kinderen met motorische problemen Kinderen met gedragsproblemen Kinderen met autisme

10 10 Voorbeeld 1 Werkgeheugen = tijdelijke opslagplaats van taak-relevante informatie Hier les filles. (wandelen) à la mer. 1.Vertaal wandelen: se promener 2.Hier = gisteren gebruik van passé composé 3.Les filles = 3e persoon meervoud 4.Wederkerige werkwoorden vervoegen met être 5.Accord du participe passé Hier les filles se sont promenées à la mer.

11 11 Voorbeeld 2 Jan zet twee dozen op een plank. Elke doos is 45 cm. De plank is 1m lang. Hoeveel ruimte blijft er over? 1.1m = 100 cm 2.2 dozen van 45cm 3.2 x 45 = 90cm 4.Ruimte over = verschil = min (2 x 45) = cm 90 cm = 10 cm Er blijft 10 cm over.

12 Geassocieerde problemen bij OS Aandacht en concentratie concentratieproblemen verhoogde afleidbaarheid vergeetachtigheid en verstrooidheid Oriëntatie in tijd en ruimte moeilijk klok lezen zwak gevoel voor tijd en ordening in tijd weg vinden, begrippen links, rechts, voor, na, boven, onder zijn moeilijk moeizaam en moeilijk leesbaar geschrift onhandigheid

13 Orde en structuur taken vergeten agenda onvolledig ingevuld moeilijk orde houden, allerlei dingen verliezen Geheugen problemen met onthouden van losse, op zichzelf staande gegevens problemen met complexe opdrachten afspraken en spullen vergeten Sociale vaardigheden weinig zelfvertrouwen emotionele of sociale problemen, gedragsproblemen faalangst

14 EVALUATIE Wat wil je meten/weten? 14

15 15 Evaluatie Toetsen = steekproef van kennis/vaardigheden Beoordelen

16 16 DO! Duidelijke vraagstelling Enkelvoudige vragen Heldere lay-out Licht schooltaalwoorden toe (bladwijzer) Graduele opbouw Zuivere vragen met 1 doel (weinig executieve functies) Complexere vragen met verschillende doelen (veel executieve functies)

17 17 DO! Toetsvragen zijn identiek aan oefeningen uit de klas (ook qua formulering) Tempo mag geen bepalende factor zijn (= executieve functie) Maak toetsen niet te lang Authentiek (leefwereld) Voorstelbaar Gespreide evaluatie (zelf peer leerkracht)

18 18 DON T! Dubbelzinnigheden Vage formuleringen Te klein lettertype Te weinig witruimte Figuren zonder toelichting

19 19 DON T! Vragen zijn niet transparant Leerling heeft veel tijd nodig om vragen te ontcijferen Geen analogie met geoefende Ver van het bed show (bv. een bankdirecteur heeft )

20 Hoe optimaal ondersteunen? 20

21 Ondersteuning op school op schoolniveau Beleid rond ontwikkelingsstoornissen Remediëren op individueel niveau op klasniveau Stimuleren Compenseren Dispenseren

22 Op schoolniveau 22

23 Verschillende meningen Al die faciliteiten voor leerlingen met een stoornis, dat is niet eerlijk voor de andere leerlingen! Als ouder van een kind met dyslexie wil ik dat mijn zoon beroep kan doen op alle mogelijke ondersteuning op school. Zal door het overvloedig inzetten van sticordi-maatregelen de inspanning van leerling en school wegvallen en ontnemen we op die manier leerkansen van leerlingen?

24 Wettelijk kader VN-Verdrag over rechten van personen met een handicap Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsdecreet VN verdrag Recht op onderwijs van personen met een handicap Handicap = niet uitsluitend medisch probleem, maar wel sociale drempel Inclusief van aard Recht op redelijke aanpassingen die niet disproportioneel zijn weigering = discriminatie

25 M-decreet Start op 1 januari 2015 (1 september 2015) Inclusief onderwijs Recht op redelijke aanpassingen in gewoon onderwijs Hervorming van buitengewoon onderwijs Prominentere rol voor CLB s Controle door de overheid

26 Universeel ontwerp Aanpassingen en maatregelen voor alle leerlingen Toepasbaar op school- en klasniveau Niet-stoornis specifiek

28 Wat leren? Presenteer inhoud en informatie op verschillende manieren Voorzie verschillende manieren van voorstelling (visueel, auditief, voorbeelden, ) Hoe leren? Voorzie verschillende manieren waarop leerlingen kunnen aangeven wat ze kunnen/weten Waarom leren? Stimuleer de interesse en de motivatie om te leren

29 Wat leren? Bied alternatieven voor auditieve informatie Bied alternatieven voor visuele informatie Vb. Gebruik van You Tube filmpjes Hoe leren? Mondeling overhoren in plaats van schriftelijk Gebruik van (sociale) scripts Ondersteun planning en organisatie Vb. Leersleutels Waarom leren? Gebruik authentieke en relevante leerinhouden Vermijd bedreigende situaties (bv. vooraan in de klas spreken) en afleiding (bv. omgevingsgeluiden)

30 Op klasniveau 30

31 Faciliteiten en ondersteunende maatregelen Onderwijsfaciliteiten Examenfaciliteiten Student Leerkracht Stimulerend Compenserend Remediërend Dispenserend Zorgcoördinator Zorgleerkracht STICORDImaatregelen (Henneman, 1989)

32 STIMULEREN Socio-emotioneel welbevinden (begrip en succeservaringen) Relatie leerkracht leerling REMEDIËREN Taakgericht oefenen met als doel het halen van de norm Extra instructie/extra oefening

33 COMPENSEREN Hulpmiddelen worden ingezet en gebruikt om de leerdoelen te behalen DISPENSEREN Vrijstellen van onderdelen van het leerplan

34 Leerkrachtperspectief versus leerlingperspectief Leerkracht past zich aan een zwakte van de leerling Leerling compenseert zelf een zwakte om leerdoelen te bereiken Groeiperspectief Metacognitie stimuleren Zelfredzaamheid stimuleren Oplossingsgerichte aanpak (Steenbeek-Planting & Kleijnen, 2011) Nadruk op verantwoordelijkheid van de jongere (sterktes) Zwaktes niet loskoppelen of isoleren Actief oplossingen laten formuleren Gezamenlijke inzet van school, leerkracht en leerling

35 CONCREET Verminderde verwerkingssnelheid Zwak werkgeheugen Problemen met oproepen uit langetermijngeheugen Minder efficiënte leesbegripstrategieën Meer tijd Geheugenkaarten, formularie, ZRM Voorleessoftware, spellingcontrole...

36 Op individueel niveau 36

37 Executieve functies trainen Metacognitie (zelfbewust maken) Leerstrategieën aanscherpen Transfer maken van nieuw geleerde vaardigheden en kennis Zelfcontrole verbeteren Zelfcontrolemethodes (vb. HOERA) Studiewijzers

38 Psycho-educatie Sensibiliseren (ouders, leerkrachten,...) Informeren (kennis over de stoornis vergroten) Ruimer beeld schetsen van dyslexie en dyscalculie Zelfinzicht vergroten Aanzet tot sterktezwakteanalyse Aanzet tot concreet plan van aanpak

39 Psycho-educatie Recente initiatieven voor jongvolwassenen Studeren met dyslexie: UGent, cel Diversiteit en Gender: Proef op de som: Artevelde, Geprikkeld om te weten: Artevelde,

40 Vragen? 40

41 Bedankt voor jullie aandacht! 41

Vergelijkbare documenten

WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE

DYSCALCULIE BIJ VOLWASSENEN Dr. Wim Tops Neurolinguïst Psycholoog De Kronkel Rijksuniversiteit Groningen WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE één hardnekkige rekenstoornis 2 veel voorkomende stoornis drie