DIAGNOSTISCH PROTOCOL VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "DIAGNOSTISCH PROTOCOL VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE"

Transcriptie

1 DIAGNOSTISCH PROTOCOL VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE Wim Tops Nationale Dyslexie Conferentie

2 INHOUD Inleiding Nieuwe studie van Callens, Tops, & Brysbaert (2012) Beknopt diagnostisch protocol van Tops, Callens, Lammertyn, Van Hees, & Brysbaert (2012) Begeleiding van jongvolwassenen met dyslexie

3 Inleiding

4 INLEIDING Toenemende instroom van studenten met dyslexie in het hoger onderwijs (±2 tot 3 %) Weinig empirisch onderzoek naar deze doelgroep in Vlaanderen en Nederland Recent ontwikkelde diagnostische instrumenten voor jongvolwassenen met (vermoeden van) dyslexie GL&SCHR (De Pessemier & Andries, 2009) IDAA (Van der Leij et al., 2012)

5 OVER DE GRENZEN 95% van het onderzoek is Engelstalig Gebruik van kleine steekproeven Afwezigheid van een controlegroep Hi! We have dyslexia

6 PROBLEEM Dyslexie is taalafhankelijk (Ziegler & Goswami, 2005) Verschillen in de organisatie van het onderwijssysteem Vrije toegang versus selectief onderwijs Invloed op het cognitief profiel van studenten

7 Odysseus Project Universiteit Gent Callens, Tops, & Brysbaert (2012)

8 NIEUWE STUDIE Hallo! Wij hebben dyslexie

9 NIEUWE STUDIE Grotere betrouwbaarheid o.m.v. grote steekproeven Vergelijking met een controlegroep Klinisch relevante resultaten voor het werkveld Generaliseerbaar naar andere alfabetische talen

10 STUDENTEN MET DYSLEXIE 100 eerstebacholorstudenten met dyslexie Achterstandscriterium Hardnekkigheidscriterium Exclusiecriterium 100 studenten zonder dyslexie Zelfde leeftijd Zelfde geslacht Zelfde studierichting

11 ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN COGNITIE METACOGNITIE PERSOONLIJKHEID

12 ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN COGNITIE Intelligentie Woordenschat Geheugen Executieve functies Verwerkingssnelheid Lees- en schrijfvaardigheid Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013

13 ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN METACOGNITIE Studiehouding Studiestrategieën Faalangst Concentratie Tijdbeheer

14 PROBLEMEN MET MVT PERSOONLIJKHEID Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid

15 VARIABELEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid

16 RESULTATEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Vergelijkbare (vloeiende) intelligentie Grote verschillen voor hoofdrekenen Vergelijkbaar geheugen behalve Zwakker fonologische KTG Problemen met het oproepen van feiten uit het LTG Algemeen tragere verwerkingssnelheid maar niet minder nauwkeurig Verminderd fonologisch bewustzijn

17 RESULTATEN Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Vooral problemen met lezen en spelling Spelling > lezen Woord = zin Engels = Nederlands Snelheidsprobleem (niet voor spelling) Geen groot verschil voor tekstbegrip indien voorgelezen

18 RESULTATEN Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie Faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Even gemotiveerd om te studeren Minder goed in het selecteren van hoofdideeën Minder efficiënte teststrategieën Metacognitieve kennis is vergelijkbaar Tops et al. (in revisie) Goede controlestrategieën in functie van de taak Minder goed in spelling maar niet minder zeker erover

19 RESULTATEN Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid Jongvolwassenen met dyslexie zien zichzelf niet anders dan leeftijdsgenoten Groepen goed gematcht Pleidooi voor dyslexie als geïsoleerde lees- en spellingstoornis met variantie in socio-emotionele aspecten vergelijkbaar in de populatie Beperking: selecte groep van hoogfunctionerende studenten met dyslexie

20 ALGEMEEN Opvallende gelijkenis met Engelse resultaten Generaliseerbaar naar alfabetische talen Bevestiging van de traditionele definities (discrepantiemodel) Grote individuele verschillen Nood aan gestandaardiseerde diagnostiek d.m.v. efficiënte protocollen

21 Beknopt diagnostisch protocol Tops, Callens, Lammertyn, Van Hees, & Brysbaert (2012)

22 INLEIDING Nood aan gestandaardiseerde diagnostiek voor jongvolwassenen Docenten vragen betrouwbare en valide diagnosticering i.f.v. faciliteiten Vragen over de organisatie van screening en diagnosticering in hoger onderwijs (Johnson et al., 2010) Recente screeningsmaterialen voor jongvolwassenen met dyslexie Weinig materiaal voor niet-engelstaligen Probleem met generaliseerbaarheid Bv. GL&SCHR (De Pessemier & Andries, 2009) en IDAA (van der Leij, 2012)

23 LITERATUUR Studie van Hatcher, Snowling en Griffiths (2002) Ruim cognitief profiel bij studenten met dyslexie (n = 23) en controlestudenten (n = 50) Discriminantanalyse (postdictie) 95% correct geclassificeerd op basis van 4 tests: Woordspelling Woorden lezen Verbaal KTG Schrijfsnelheid (kopieertaak)

24 ONDERZOEKSVRAGEN 1. Is een klein aantal testen voldoende om dyslexie vast te stellen bij jongvolwassenen? 1. Zijn de resultaten van Hatcher et al. (2002) generaliseerbaar? - Naar talen met een transparantere klanktekenkoppeling - Naar landen zonder toegangsvoorwaarden in het hoger onderwijs 1. Kunnen de resultaten gebruikt worden in nieuwe populaties van studenten met dyslexie?

25 METHODE Postdictie (Hatcher et al. 2002) Overschatting van het percentage van de systematische variantie Sample-specifieke variantie (ruis) wordt gebruikt om het model te fitten Generaliseerbaarheid naar een nieuwe steekproef leidt tot slechtere resultaten Predictie Training data versus test data Vermijdt overfitting (de fit neemt af van het moment dat er enkele variabelen ingegeven zijn) Ockham s hill = model verklaart ruis in plaats van de prestaties op bepaalde variabelen (Gauch, 2002)

26 PREDICTIEF MODEL Selectie van 10 variabelen met grootste effect size Correlaties berekenen tussen variabelen Multicolineariteit vermijden ( R >.70) Beste predictoren van Hatcher et al. (2002) toevoegen Resampling methode = tienvoudige crossvalidering (Kuhn, 2008)

27 BOTTOM FIVE Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Visueel geheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid

28 TOP TIEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid

29 TOP TIEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën 91 % Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid

30 REGRESSIE P(dyslexie) = exp(log-odds dys van persoon X) / (1 + exp(log-odds dys van persoon X)) Bv. persoon X score van 94 woordspelling score van 72 woorden lezen score van 116 fonologisch bewustzijn (omkeringen) Log-odds dys = * * * 116 = De log odds dat iemand met deze scores dyslexie heeft = exp(4.284) = 72.5 x groter dan de log odds dat deze persoon geen dyslexie heeft De kans dat deze persoon dyslexie heeft = exp(72.5) / (1 + exp(72.5) )= 0.986

31 DIAGNOSTIEK BIJ JONGVOLWASSENEN 91% van de studenten kan correct worden geclassificeerd d.m.v. 3 tests Woordspelling Woorden lezen Fonologische taak (omkeringen) Verschil in variabelen met Hatcher et al. (2002) Kernproblemen van jongvolwassenen met dyslexie Lezen en spellen op woordniveau Fonologisch bewustzijn Nationale Overleg Dyslexie Praxis Conferentie P - Code 2013

32 DIAGNOSTIEK BIJ JONGVOLWASSENEN Protocol voor categorische of onderkennende diagnostiek van dyslexie Baseline voor verder bijkomend onderzoek - Hulpvraag van de jongvolwassene centraal staat - Handelingsgericht werken primeert - Sterktezwakteanalyse in functie van totaalbenadering Beperking van het onderzoek - Variabelenselectie van Callens, Tops, & Brysbaert (2012) - Mogelijkheid tot uitbreiding met nieuwe variabelen Nationale Overleg Dyslexie Praxis Conferentie P - Code 2013

33 Begeleiding jongvolwassenen met dyslexie

34 HANDELINGSGERICHT WERKEN Geen pleidooi voor beperking van diagnostische protocollen Duidelijkheid over de hulpvraag Bv. hogescholen en universiteiten hertesten jaarlijks veel studenten op dyslexie Bv. uitgebreid diagnostisch protocol omwille van studieproblemen waarbij dyslexie één van de beïnvloedende factoren is Correcte beeldvorming over wat dyslexie inhoudt bij jongvolwassenen Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013

35 EVIDENTIE VOOR FACILITEITEN Docentperspectief versus leerlingperspectief Docent past zich aan een zwakte van de leerling Leerling compenseert zelf een zwakte om leerdoelen te bereiken Groeiperspectief Metacognitie stimuleren Zelfredzaamheid stimuleren Oplossingsgerichte aanpak Nadruk op verantwoordelijkheid van de jongere (sterktes) Zwaktes niet loskoppelen of isoleren Actief oplossingen laten formuleren Gezamenlijke inzet van school, leerkracht en leerling Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013

36 VOORBEELDEN VAN FACILITEITEN Lezen en spelling Tekst-naar-spraaksoftware Spellingschecker Verwerkingssnelheid Grote invloed van tijdsdruk Meer tijd voor examens Oproepproblemen en werkgeheugendeficits Gebruik van rekenmachine Spreiding van examens, geheugenkaarten, formularia Nood aan ondersteuning bij nota s of gebruik laptop tijdens lessen Moderne vreemde talen Begeleiding en/of compenserende maatregelen Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013

37 Contact Tel

Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs. Maaike Callens en Wim Tops

Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs. Maaike Callens en Wim Tops Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs Maaike Callens en Wim Tops Dyslexie? Onderkennende diagnose Achterstandscriterium Hardnekkigheidscriterium Exclusiecriterium Verklarende diagnose

Nadere informatie

Dyslexie en Hoogbegaafdheid

Dyslexie en Hoogbegaafdheid Dyslexie en Hoogbegaafdheid Amber de Wilde in samenwerking met Evelyn Kroesbergen - Universiteit Utrecht, afdeling Orthopedagogiek - Ambulatorium Universiteit Utrecht - Pieter Span Expertisecentrum Hoogbegaafdheid

Nadere informatie

ACHTERGROND EN RESULTATEN WIJZER OP WEG. STUDEREN & DYSLEXIE. Een wetenschappelijk onderbouwd begeleidingsprogramma voor studenten met dyslexie

ACHTERGROND EN RESULTATEN WIJZER OP WEG. STUDEREN & DYSLEXIE. Een wetenschappelijk onderbouwd begeleidingsprogramma voor studenten met dyslexie ACHTERGROND EN RESULTATEN WIJZER OP WEG. STUDEREN & DYSLEXIE. Een wetenschappelijk onderbouwd begeleidingsprogramma voor studenten met dyslexie PROJECTTEAM Jolien De Brauwer Ellen Meersschaert Annelies

Nadere informatie

Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren

Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren 1 Iedereen gelijk?! Prof. dr. Wim Tops Afdeling Neurolinguïstiek Faculteit Letteren Aanpak van leerstoornissen op school 2 3 Hokjesdenken verdwijnt 4 5 COGNITIE EXECUTIEVE FUNCTIES PERSOONLIJKHEID 6 Executieve

Nadere informatie

VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 6 16 jaar

VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 6 16 jaar VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding Naam: School: Klas: Geboortedatum: Onderzoeksdatum: Kalenderleeftijd: VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 6 16 jaar 1. Probleemstelling

Nadere informatie

DEUREN OPENEN VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE EEN WETENSCHAPPELIJK ONDERBOUWD COACHINGPROGRAMMA

DEUREN OPENEN VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE EEN WETENSCHAPPELIJK ONDERBOUWD COACHINGPROGRAMMA DEUREN OPENEN VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE EEN WETENSCHAPPELIJK ONDERBOUWD COACHINGPROGRAMMA Eline Van Kerckhove PROJECTTEAM Jolien De Brauwer Ellen Meersschaert Annelies Aerts Eline Van Kerckhove

Nadere informatie

DE MEERWAARDE VAN EEN TOTAALPROFIEL IN DE HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK VAN DYSLEXIE

DE MEERWAARDE VAN EEN TOTAALPROFIEL IN DE HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK VAN DYSLEXIE DE MEERWAARDE VAN EEN TOTAALPROFIEL IN DE HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK VAN DYSLEXIE TOL-congres Brugge, 30 september 2011 www.codelessius.eu UITGANGSPUNT Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt

Nadere informatie

Visuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam

Visuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Visuele aandachtspanne Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Programma Waarom visuele aandachtspanne (VAS)? Wat is VAS? Relatie met lezen Recente ontwikkelingen Samenvatting Vragen Dyslexie Een

Nadere informatie

VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 4 8 jaar

VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 4 8 jaar VCLB De Wissel - Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding Naam: School: Klas: Geboortedatum: Onderzoeksdatum: Kalenderleeftijd: VERSLAG CHC- INTELLIGENTIEONDERZOEK 4 8 jaar 1. Probleemstelling

Nadere informatie

The Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen

The Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen The Only Way is Up - Risk Factors, Protective Factors and Compensation in Dyslexia. S. van Viersen SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Dyslexie is een specifieke leerstoornis waarbij sprake is van ernstige

Nadere informatie

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum IDS-2 Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren HTS Report ID 256-867 Datum 27.09.2018 IQ screening Testleider: - INLEIDING IDS-2 - scorehulp 2/5 Inleiding De intelligentie- en ontwikkelingsschalen

Nadere informatie

Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012

Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012 Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo Bert de Vos Marga Kemper - b.devos@aps.nl - mkemper@cinop.nl Juni 2012 Vraag bij binnenkomst Wat zie je in de klas, waarbij je denkt: dit zou door dyslexie

Nadere informatie

Executieve functies en metacognitie

Executieve functies en metacognitie Executieve functies en metacognitie Annemie Desoete 25.10.2011 Ugent, Arteveldehogeschool & Sig OVERAL LETTERS & CIJFERS Concepten DC/DL 1. Achterstand op rekenen/lezen (< pc 10) 2. RTI 3. Niet verklaar

Nadere informatie

Studiesucces met dyslexie mbo

Studiesucces met dyslexie mbo Studiesucces met dyslexie mbo Karin Lukassen, APS Marga Kemper, Cinop Oktober 2012 Wat is dyslexie? Wat is dyslexie? Definitie en kenmerken Vaardigheidsniveau Criterium van de didactische resistentie Criterium

Nadere informatie

Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)

Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) 101 102 Hoofdstuk 1. Algemene introductie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van de Interactieve Tekentest (IDT), een nieuwe test

Nadere informatie

Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs

Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs Dyslexie en dyscalculie in het hoger secundair onderwijs Prof. dr. Wim Tops (Rijksuniversiteit Groningen) Dr. Frauke De Weerdt (IVV Sint-Vincentius Gent) Overzicht deel I 1. Definities dyslexie en dyscalculie

Nadere informatie

Dag van intelligentie

Dag van intelligentie Dag van intelligentie 2018 Intelligetiemeting in het onderwijs Jeannette Rosbach Casus Thomas (9 jaar) Groep 5 regulier onderwijs Vanaf start basisschool zorgen. Komt moeilijk mee in de klas. Wisselende

Nadere informatie

Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7

Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7 Beelddenken: Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7 Een samenvatting van het wetenschappelijk onderzoek naar beelddenken Inhoudsopgave Inleiding

Nadere informatie

Dyslexie als algemeen magnocellulair deficit!? Resultaten van recent onderzoek

Dyslexie als algemeen magnocellulair deficit!? Resultaten van recent onderzoek Dyslexie als algemeen magnocellulair!? Resultaten van recent onderzoek Prof. Dr. Pol Ghesquière & Dr. Bart Boets Centrum voor Orthopedagogiek i.s.m. Prof. Dr. Jan Wouters & Prof. Dr. Astrid Van Wieringen

Nadere informatie

Dyslexie DYSLEXIE IN HET HOGER ONDERWIJS. Inleiding. Prevalentie in het hoger onderwijs. Definitie

Dyslexie DYSLEXIE IN HET HOGER ONDERWIJS. Inleiding. Prevalentie in het hoger onderwijs. Definitie DYSLEXIE IN HET HOGER ONDERWIJS Maaike Callens 1 en Wim Tops 1,2 1 Universiteit Gent 2 Universiteit Groningen In het kader van de toename van het aantal studenten met dyslexie in het hoger onderwijs, werden

Nadere informatie

Van theorie naar praktijk en terug naar PDDB 2.0

Van theorie naar praktijk en terug naar PDDB 2.0 Van theorie naar praktijk en terug naar PDDB 2.0 Van 1995 via 2006 en 2009 naar 2013 A.J.J.M. (Wied) Ruijssenaars Rijksuniversiteit Groningen Orthopedagogiek Vooraf Alle ingevulde vragenlijsten heb ik

Nadere informatie

CHC in de praktijk. Introductie in het CHC-model : van IQ naar cognitief vaardigheidsprofiel. van IQ naar Cognitief vaardigheidsprofiel

CHC in de praktijk. Introductie in het CHC-model : van IQ naar cognitief vaardigheidsprofiel. van IQ naar Cognitief vaardigheidsprofiel Introductie in het CHC-model : van IQ naar cognitief vaardigheidsprofiel CHC in de praktijk Gisleen Rauws & Kris Geerinck, CAP VZW VCLB De Wissel Antwerpen PVOC Antwerpen Inhoud 1. Inleiding Intake Onderzoeksplan

Nadere informatie

Studieochtend Dyslexie

Studieochtend Dyslexie Studieochtend Dyslexie Hoe ziet de ochtend eruit? Welkomstwoord Introductie dyslexie (praktische opdracht) Beleidskader dyslexie Theoretisch kader Koppeling naar de praktijk (praktische opdracht) 10.35-10.45

Nadere informatie

Research Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie

Research Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie Research Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie Peter F. de Jong Brussel, Juni 2014 Overzicht Belang van kennis over oorzaken Belangrijkste oorzaken Enkele

Nadere informatie

WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE

WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE DYSCALCULIE BIJ VOLWASSENEN Dr. Wim Tops Neurolinguïst Psycholoog De Kronkel Rijksuniversiteit Groningen WETENSCHAP VANDAAG OVER DYSCALCULIE één hardnekkige rekenstoornis 2 veel voorkomende stoornis drie

Nadere informatie

De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie. Eva Staels

De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie. Eva Staels De rol van orthografisch leren en seriële orde verwerking bij dyslexie Eva Staels 1 Verklarende theorieën Specificiteitsparadox Specifiek Algemeen Pag. 2 Verklarende theorieën Specifiek Achterliggend defect

Nadere informatie

Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent

Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent Dyslectische leerlingen richting het eindexamen: de rol van de docent www.masterplandyslexie.nl Protocol Dyslexie VO Vakkaternen Interventieprogramma s Toetsen en Interventies in het VO. Technische maatjes

Nadere informatie

Metacognitie, executieve functies en persoonlijkheid bij. dyslexie. Symposium "Dyslexie in het hoger onderwijs" - Metacognitie, EF en persoonlijkheid

Metacognitie, executieve functies en persoonlijkheid bij. dyslexie. Symposium Dyslexie in het hoger onderwijs - Metacognitie, EF en persoonlijkheid Metacognitie, executieve functies en persoonlijkheid bij eerstebachelorstudenten met dyslexie Inleiding Mijn oma is toen ze 65 jaar werd, gaan sporten. Ze ging elke dag 5 km joggen. Ze is nu 83 jaar en

Nadere informatie

VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be

VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180

Nadere informatie

Intelligentie-onderzoek volgens het CHC-model. IB/directiedagen SWV Rijnstreek 21 en 23 november 2017 Judith de Vries

Intelligentie-onderzoek volgens het CHC-model. IB/directiedagen SWV Rijnstreek 21 en 23 november 2017 Judith de Vries Intelligentie-onderzoek volgens het CHC-model IB/directiedagen SWV Rijnstreek 21 en 23 november 2017 Judith de Vries j.devries@onderwijsadvies.nl Waarom is OA het CHC-model gaan gebruiken? Huidige IQ testen

Nadere informatie

vormingsaanbod 2013-2014

vormingsaanbod 2013-2014 vormingsaanbod 2013-2014 Lezen, spellen en dyslexie Rekenen en dyscalculie ADHD en ASS Taalontwikkeling en dysfasie Meertaligheid en taalbeleid Code maakt deel uit van de Groep Gezondheid en Welzijn van

Nadere informatie

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4

Minor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 4 Programma Vragen over theorie Tot nu toe Complexiteit van lezen: tussendoelen deelvaardigheden Minor Dyslexie 1-4 2 Vragen over theorie

Nadere informatie

SID-VO. Screeningsinstrument voor Dyslexie in het Voortgezet Onderwijs

SID-VO. Screeningsinstrument voor Dyslexie in het Voortgezet Onderwijs SID-VO Screeningsinstrument voor Dyslexie in het Voortgezet Onderwijs Mirjam de Vries, S2144492 Masterscriptie ingediend tot het behalen van de Master of Arts, afstudeerrichting Neurolinguïstiek, onderdeel

Nadere informatie

Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013. A. Verhulst Remedial Teacher

Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013. A. Verhulst Remedial Teacher Protocol dyslexie Vechtstede College 1-5-2013 A. Verhulst Remedial Teacher INHOUDSOPGAVE Wat is dyslexie 3 Begeleiding van leerlingen met dyslexie 3 Faciliteiten voor leerlingen met dyslexie 4 Afspraken

Nadere informatie

7 Nederlandstalige Samenvatting

7 Nederlandstalige Samenvatting 7 Nederlandstalige Samenvatting Autisme is een ontwikkelingsstoornis, waarvan de symptomen zich in de kindertijd voor het eerst manifesteren en gedurende het gehele leven in verschillende vormen aanwezig

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Pallas Athene College

Dyslexieprotocol Pallas Athene College Dyslexieprotocol Pallas Athene College 1. Inleiding Doel en uitgangspunten Het Pallas Athene College wil alle leerlingen met dyslexie die ondersteuning en begeleiding bieden die zij nodig hebben om de

Nadere informatie

FICHE 5: Ga auditieve informatieverwerking

FICHE 5: Ga auditieve informatieverwerking 2015 1 FICHE 5: Ga auditieve informatieverwerking KENMERKEN EN AANBEVELINGEN [Typ hier] UIT: Intelligentiemeting in nieuwe banen: de integratie van het CHC-model in de psychodiagnostische praktijk. Walter

Nadere informatie

Het concept cognitieve reserve

Het concept cognitieve reserve Het concept cognitieve reserve Anita van Loenhoud Sommige mensen minder ernstig aangedaan dan anderen - ondanks vergelijkbare hersenschade. Pt 1 Pt 2 Pt 3 Pt 4 Stern (2012), Lancet Neurology Het concept

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Cambium College

Dyslexieprotocol Cambium College Dyslexieprotocol Cambium College Inhoud: Wat is dyslexie? Diagnosetraject op het Cambium. De dyslexieverklaring. Overzicht dispenserende en compenserende maatregelen: o Dispenserende maatregelen. (Vrijstellingen)

Nadere informatie

Dynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten

Dynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten Dynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten Leerbaarheid Leerbaarheid is de mate waarin iemand profijt heeft van leerervaringen.

Nadere informatie

Kinderen in Perspectief; onze partners in beeldvorming van emoties en gedrag bij kinderen

Kinderen in Perspectief; onze partners in beeldvorming van emoties en gedrag bij kinderen Kinderen in ; onze partners in beeldvorming van emoties en gedrag bij kinderen 1. Wat is? -praktijk van zelfstandige therapeuten -disciplines: 2 pedagogen, 1 psychologe, multidisciplinaire samenwerking

Nadere informatie

Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms

Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk

Nadere informatie

Leesvaardigheid bevorderen

Leesvaardigheid bevorderen Leesvaardigheid bevorderen Middagconferentie over taalbeleid voor het PraktijkOnderwijs Marco van de Ven (RU) Introductie Leesvaardigheid legt het fundament voor leren (O`Shaughnessy, et al., 2002) Leerlingen

Nadere informatie

ST 1-6 Vlaanderen diagnosticeert spellingproblemen met een nieuwe Vlaamse spellingtest Christel Van Vreckem VVL-congres, Gent: ICC 10 maart 2017

ST 1-6 Vlaanderen diagnosticeert spellingproblemen met een nieuwe Vlaamse spellingtest Christel Van Vreckem VVL-congres, Gent: ICC 10 maart 2017 ST 1-6 Vlaanderen diagnosticeert spellingproblemen met een nieuwe Vlaamse spellingtest VVL-congres, Gent: ICC 10 maart 2017 PWO-onderzoek, gesubsidieerd door OED, ODC Leer+ SITUERING Voorwaarden voor goede

Nadere informatie

Begeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen. Linda Zijlmans Jill van den Akker

Begeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen. Linda Zijlmans Jill van den Akker Kennismarkt 26-5-2011 2011 Begeleiders in Beeld Een training voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en gedragsproblemen Linda Zijlmans Jill van den Akker Projectgroep Onderzoek Linda

Nadere informatie

Dyslexie en moderne vreemde talen

Dyslexie en moderne vreemde talen Dyslexie en moderne vreemde talen Tips voor leerkrachten, hulpverleners en ouders Wim Tops & Gitte Boons Inhoud Deel 1: Wetenschappelijke inzichten Vreemdetalenonderwijs Problemen met vreemde talen Screening

Nadere informatie

Diagnostiek van het handelend rekenen

Diagnostiek van het handelend rekenen Diagnostiek van het handelend rekenen Test Meten en Metend rekenen 2-6 D. Van De Steene Van De Steene I. Vervenne 1 Introductie Meten en metend rekenen in ons dagelijks leven Situering Domein meten en

Nadere informatie

Dyslectici in het referentiekader Koude douche of warm bad?

Dyslectici in het referentiekader Koude douche of warm bad? Dyslectici in het referentiekader Koude douche of warm bad? Nationale Dyslexie Conferentie, 18 januari 2012 Sebastián Aravena IWAL Instituten voor Dyslexie Universiteit van Amsterdam Vragen Wat zijn de

Nadere informatie

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum IDS-2 Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren HTS Report ID 256-852 Datum 23.10.2018 Ontwikkelingsfuncties 11- tot 20-jarigen Testleider: - INLEIDING IDS-2 - scorehulp 2/6 Inleiding

Nadere informatie

PASSEND ONDERWIJS: AFSTEMMEN OP HET COGNITIEF PROFIEL VAN DE LEERLINGEN

PASSEND ONDERWIJS: AFSTEMMEN OP HET COGNITIEF PROFIEL VAN DE LEERLINGEN PASSEND ONDERWIJS: AFSTEMMEN OP HET COGNITIEF PROFIEL VAN DE LEERLINGEN Annemie Bos & Katrijn Van Parijs Annemie.bos@thomasmore.be - Katrijn.vanparijs@thomasmore.be Marlies Tierens - Liesbet De Kerf -

Nadere informatie

SDP LEZEN EN SPELLEN OVERZICHT DIAGNOSTISCH MATERIAAL

SDP LEZEN EN SPELLEN OVERZICHT DIAGNOSTISCH MATERIAAL april 2016 SDP LEZEN EN SPELLEN OVERZICHT DIAGNOSTISCH MATERIAAL Gestandaardiseerd diagnostisch materiaal kan een beeld geven van het niveau en de evolutie van het lezen en spellen en de ernst van lees-

Nadere informatie

Naar herziening van het dyslexie typerende profiel. Peter F. de Jong Universiteit van Amsterdam

Naar herziening van het dyslexie typerende profiel. Peter F. de Jong Universiteit van Amsterdam Naar herziening van het dyslexie typerende profiel Peter F. de Jong Universiteit van Amsterdam Het huidige dyslexie typerende profiel (DTP) Argumenten voor het gebruik van het DTP Wisseling van perspectief

Nadere informatie

Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs. Maaike Callens

Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs. Maaike Callens Diagnos(ek van dyslexie bij studenten in het hoger onderwijs Maaike Callens Dyslexie? Onderkennende diagnose Achterstandscriterium Hardnekkigheidscriterium Exclusiecriterium Verklarende diagnose Handelingsgerichte

Nadere informatie

theoretisch, gemengd, kaderberoeps, basisberoeps

theoretisch, gemengd, kaderberoeps, basisberoeps Bijlagen Appendix A: Registratieformulier Aanmeldingsgegevens Personalia Voornaam: Achternaam: Geboortedatum: Geboorteplaats: Gezin Gezinssituatie: woont bij eigen ouders/ gescheiden ouders/ ouder(s) overleden/

Nadere informatie

Leerlingdossier ONL Dyslexie Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie

Leerlingdossier ONL Dyslexie Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Leerlingdossier ONL Dyslexie Onderzoek en behandeling van ernstige dyslexie Bestemd voor school / intern begeleider Voor wij een aanmelding in behandeling nemen, is het nodig dat ouders/verzorgers hun

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Schijf, G. M. (2009). Lees- en spellingvaardigheden van brugklassers Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut

Citation for published version (APA): Schijf, G. M. (2009). Lees- en spellingvaardigheden van brugklassers Amsterdam: SCO-Kohnstamm Instituut UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lees- en spellingvaardigheden van brugklassers Schijf, G.M. Link to publication Citation for published version (APA): Schijf, G. M. (2009). Lees- en spellingvaardigheden

Nadere informatie

Astrid Geudens, MDCL Lessius Leuven, 17/09/09

Astrid Geudens, MDCL Lessius Leuven, 17/09/09 Betrouwbare diagnostiek van dyslexie bij 16+: knelpunten en illustratie nieuwe perspectieven Astrid Geudens MDCL Lessius Leuven, 17/09/09 Outline 1. Knelpunten diagnostiek 16+ a. procedures op maat b.

Nadere informatie

EFFECTIEF BEHANDELEN EN BEGELEIDEN VAN KINDEREN EN JONGEREN MET DYSLEXIE: 1+1 IS MEER

EFFECTIEF BEHANDELEN EN BEGELEIDEN VAN KINDEREN EN JONGEREN MET DYSLEXIE: 1+1 IS MEER EFFECTIEF BEHANDELEN EN BEGELEIDEN VAN KINDEREN EN JONGEREN MET DYSLEXIE: 1+1 IS MEER Astrid Geudens i.s.m. Ellen Meersschaert, Eline Van Kerckhove, & Jolien De Brauwer Lezing naar aanleiding van het Jubileumcongres

Nadere informatie

Procedure advies en aanmelding september 2014. Samenwerken aan Passend Onderwijs voor elke leerling

Procedure advies en aanmelding september 2014. Samenwerken aan Passend Onderwijs voor elke leerling Procedure advies en aanmelding september 2014 Voorbereiding PO Juni Planningsafspraken met bureau School & Onderwijs Service (SOS) 2 toetsmomenten(dagdelen): NIO en PMT-K2 Drempelonderzoek Voorbereiding

Nadere informatie

College 3 Meervoudige Lineaire Regressie

College 3 Meervoudige Lineaire Regressie College 3 Meervoudige Lineaire Regressie - Leary: Hoofdstuk 8 p. 165-169 - MM&C: Hoofdstuk 11 - Aanvullende tekst 3 (alinea 2) Jolien Pas ECO 2012-2013 'Computerprogramma voorspelt Top 40-hits Bron: http://www.nu.nl/internet/2696133/computerprogramma-voorspelt-top-40-hits.html

Nadere informatie

R. Debbaut. W. Magez. Intelligentiemeting bij kinderen met dyslexie

R. Debbaut. W. Magez. Intelligentiemeting bij kinderen met dyslexie R. Debbaut W. Magez Intelligentiemeting bij kinderen met dyslexie . 2 INTELLIGENTIEMETING BIJ KINDEREN MET DYSLEXIE R. Debbaut & W. Magez (2017) 1. INLEIDING Het samenspel van intelligentie en dyslexie

Nadere informatie

Dyslexieprotocol. Beekdal Lyceum 2012-2013

Dyslexieprotocol. Beekdal Lyceum 2012-2013 Dyslexieprotocol Beekdal Lyceum 2012-2013 versie november 2012 Dyslexieprotocol Beekdal Lyceum 2012-2013 Het Beekdal Lyceum zet in op het zo optimaal mogelijk maken van de leeromgeving leerlingen. Vandaar

Nadere informatie

Dyslexieprotocol Missie Doelgroep Leerlingen met een dyslexieverklaring Signalering Het wonderlijke weer. : Hoe gevaarlijk is een tekenbeet?

Dyslexieprotocol Missie Doelgroep Leerlingen met een dyslexieverklaring Signalering Het wonderlijke weer. : Hoe gevaarlijk is een tekenbeet? Dyslexieprotocol Missie Het streven om elke leerling in staat te stellen een bij hem passende opleiding te volgen Het leveren van maatwerk d.m.v. goede communicatie tussen ouders, leerling en dyslexiecoach,

Nadere informatie

Overgang SO-HO: Van selectietesten naar oriënteringstraject

Overgang SO-HO: Van selectietesten naar oriënteringstraject VLHORA-congres 9 februari 2015 Overgang SO-HO: Van selectietesten naar oriënteringstraject Erna Nauwelaerts & Sarah Doumen contact: erna.nauwelaerts@uhasselt.be Inhoud Niet toelaten/afraden voor een opleiding

Nadere informatie

Dag van intelligentie. Lindsay Vanhecke Intelligentiemeting met WISC-V-NL en RAKIT-2

Dag van intelligentie. Lindsay Vanhecke Intelligentiemeting met WISC-V-NL en RAKIT-2 Dag van intelligentie 2018 Lindsay Vanhecke Intelligentiemeting met WISC-V-NL en RAKIT-2 Voorstelling WISC-V-NL en RAKIT-2 Wechsler Intelligence Scale V-NL (2017) Meest gebruikte intelligentietest bij

Nadere informatie

Achtergrondinformatie dyslexieonderzoek in groep 7 basisschool

Achtergrondinformatie dyslexieonderzoek in groep 7 basisschool Achtergrondinformatie dyslexieonderzoek in groep 7 basisschool Samenvatting Doel van het onderzoek is om in groep 7 bij leerlingen die problemen hebben met lezen en/of spellen maar die wat dat betreft

Nadere informatie

Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren

Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Daphne Reukers, Ellen van Jaarsveld, Joris van Loenhout, Jeannine Hautvast, Koos van der Velden Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)

Nadere informatie

Dyslexieprotocol. Stafbeleidsdocument. Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium

Dyslexieprotocol. Stafbeleidsdocument. Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium Bezoekadres: Stationslaan 17 9503 CA Stadskanaal Postadres: Postbus 137 9500 AC Stadskanaal 0599-631122 staf@ubboemmius.nl

Nadere informatie

Dyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch

Dyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch Dyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch Inhoudsopgave 1.1 Uitgangspunten pag. 2 2.1 Definitie dyslexie pag. 3 2.2 Kenmerken van dyslexie pag. 3 2.2.1 Problemen bij lezen pag. 3 2.2.2 Problemen bij spellen pag.

Nadere informatie

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum IDS-2 Intelligentie- en ontwikkelingsschalen kinderen en jongeren HTS Report ID 256-867 Datum 24.10.2018 Ontwikkelingsfuncties 5- tot 10-jarigen Testleider: - INLEIDING IDS-2 - scorehulp 2/8 Inleiding

Nadere informatie

Bouwstenen van het denken

Bouwstenen van het denken Werken met cognitieve bouwstenen heeft gegarandeerd resultaat Analyseren Veronderstellingen maken Logisch denken Breed denken Onveranderbaarheid inzien Verinnerlijken Niet egocentrisch communiceren Tijdsoriëntatie

Nadere informatie

Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015

Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 1 Individuele ondersteuning voor peuters en hun pedagogisch medewerkers op peutercentra en speelleergroepen

Nadere informatie

Rijsimulator onderzoek

Rijsimulator onderzoek Rijsimulator onderzoek In 2006 is de TU Delft gestart met onderzoek naar rijsimualtors in samenwerking met simulator producent Green Dino BV. De onderzoeksgroep DATA (Data Automated Training and Assessment)

Nadere informatie

Het ABC van de leerstoornissen

Het ABC van de leerstoornissen Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht

Nadere informatie

Iedere student gelijk aan de start?

Iedere student gelijk aan de start? Iedere student gelijk aan de start? Datagestuurde studie-oriëntering Maarten Pinxten Project Coordinator readystemgo project Faculteit Industriële ingenieurswetenschappen, KU Leuven Logo s toevoegen L

Nadere informatie

PLD de Spindel, bijlage 4

PLD de Spindel, bijlage 4 Checklist Onderkenning Dyslexie Edux Beoordeling van de ernst en hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblemen t.b.v. de continuïteit van de zorg in het primair en voortgezet onderwijs Naam leerling

Nadere informatie

Slim omgaan met intelligentie. Beatrijs Brand orthopedagoog

Slim omgaan met intelligentie. Beatrijs Brand orthopedagoog Slim omgaan met intelligentie Beatrijs Brand orthopedagoog Wat verstaat u onder intelligentie? Intelligentie Wat je al kunt Hoe snel je kunt leren Hoe snel je kunt analyseren en oplossen Hoe goed je doelgericht

Nadere informatie

Symbolische numerieke vaardigheden zijn even belangrijk voor rekenen als fonologisch bewustzijn voor lezen

Symbolische numerieke vaardigheden zijn even belangrijk voor rekenen als fonologisch bewustzijn voor lezen Symbolische numerieke vaardigheden zijn even belangrijk voor rekenen als fonologisch bewustzijn voor lezen Kiran Vanbinst, Daniel Ansari, Pol Ghesquière, & Bert De Smedt Situering Technisch lezen + elementair

Nadere informatie

Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR STUDENTEN MET DYSLEXIE IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS

Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR STUDENTEN MET DYSLEXIE IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Informatie en advies voor docenten SPECIALE I AANDACHT GEVRAAGD VOOR STUDENTEN MET DYSLEXIE IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS II Inzicht, herkennen, handelen Zo n vier tot vijf procent van de studenten

Nadere informatie

STERKTE-ZWAKTEANALYSE IN DIAGNOSTIEK ADHD Lotte Van Dyck

STERKTE-ZWAKTEANALYSE IN DIAGNOSTIEK ADHD Lotte Van Dyck STERKTE-ZWAKTEANALYSE IN DIAGNOSTIEK ADHD Lotte Van Dyck DSM-5 CRITERIA (APA, 2013) A B C D E 6 of meer symptomen van onoplettendheid 6 of meer symptomen van hyperactiviteit en impulsiviteit 17 jaar en

Nadere informatie

vormingsaanbod

vormingsaanbod vormingsaanbod 2012-2013 ADHD Dyslexie en dyscalculie Taal- en leerstoornissen in een meertalige context Taalvaardigheid Code maakt deel uit van de Groep Gezondheid & Welzijn van Lessius Expertisecentrum

Nadere informatie

CHC - Werkdocument benadering het zeer lage IQ. Talige personen met vermoedelijke ML boven 7 jaar

CHC - Werkdocument benadering het zeer lage IQ. Talige personen met vermoedelijke ML boven 7 jaar CHC - Werkdocument benadering het zeer lage IQ Talige personen met vermoedelijke ML boven 7 jaar Naam: School: Klas: CL in maanden: Onderzoeksdatum: Geboortedatum: CL: CL*: Gf: Vloeiende intelligentie

Nadere informatie

A. Bos. W. Magez. Onderzoek naar de intelligentie bij kinderen met dyspraxie

A. Bos. W. Magez. Onderzoek naar de intelligentie bij kinderen met dyspraxie A. Bos W. Magez Onderzoek naar de intelligentie bij kinderen met dyspraxie 2 ONDERZOEK NAAR DE INTELLIGENTIE BIJ KINDEREN MET DYSPRAXIE A.Bos & W. Magez (2017) 1. INLEIDING Het dienstencentrum GID(t)S

Nadere informatie

1. Inhoudelijke kadering van casus Kaat. a. Van diagnose tot advies

1. Inhoudelijke kadering van casus Kaat. a. Van diagnose tot advies Dyslexie in het secundair onderwijs: Van diagnose tot begeleiding. Een case-study. Annelies Aerts, Charlotte Mostaert, Ellen Meersschaert, Vera Janssens, Maaike Loncke & Astrid Geudens De cel leerstoornissen

Nadere informatie

Onderwijs op Lariks - Dyslexie. M. Hurenkamp, RT-er L.A. Smit, orthopedagoog

Onderwijs op Lariks - Dyslexie. M. Hurenkamp, RT-er L.A. Smit, orthopedagoog Onderwijs op Lariks - Dyslexie M. Hurenkamp, RT-er L.A. Smit, orthopedagoog Definitie dyslexie Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat

Nadere informatie

OSB PROTOCOL DYSLEXIE

OSB PROTOCOL DYSLEXIE OSB PROTOCOL DYSLEXIE Amsterdam, 25 februari 2016 Vastgesteld door de schoolleiding Open Schoolgemeenschap Bijlmer 1 INHOUDSOPGAVE Wat is dyslexie? De OSB & de begeleiding van leerlingen met dyslexie Wederzijdse

Nadere informatie

Figuur 1. Intelligentiescores (numerieke, spatiale, verbale en algemene) per geslacht

Figuur 1. Intelligentiescores (numerieke, spatiale, verbale en algemene) per geslacht Tweede luik "Het verschil in schools presteren tussen jongens en meisjes" (literatuurstudie en emprirsche studie) (Jan Van Damme & Agnes De Munter- K.U.Leuven) 1. Welke sekseverschillen in prestaties?

Nadere informatie

Samenvatting. J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M. Festen (Amsterdam)

Samenvatting. J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M. Festen (Amsterdam) Samenvatting Associatie tussen gehoorverlies en psychosociale gezondheid bij 18 tot 70 jarigen: eerste resultaten van de Nationale Longitudinale Studie naar Horen (NL-SH). J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M.

Nadere informatie

Protocol Dyscalculie

Protocol Dyscalculie Protocol Dyscalculie Inhoud Inleiding... 2 Signaleren... 3 Interventies... 4 Handelingsgerichte interventies gericht op rekenuitval door de leerkracht... 4 Handelingsgerichte interventies gericht op rekenuitval

Nadere informatie

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum

IDS-2. Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren. HTS Report. Jeroen De Vries ID Datum IDS-2 Intelligentie- en ontwikkelingsschalen voor kinderen en jongeren HTS Report ID 255-858 Datum 19.10.2018 Intelligentie Testleider: Piet van der Jagt INLEIDING IDS-2 - scorehulp 2/7 Inleiding De intelligentie-

Nadere informatie

CHC Werkdocument Benadering het zeer lage IQ. Talige personen met vermoedelijke ML tussen 2 en 7 jaar

CHC Werkdocument Benadering het zeer lage IQ. Talige personen met vermoedelijke ML tussen 2 en 7 jaar CHC Werkdocument Benadering het zeer lage IQ Talige personen met vermoedelijke ML tussen 2 en 7 jaar Naam: Onderzoeksdatum: School: Geboortedatum: Klas: CL: CL in maanden: CL*: START met plaatjes concepten

Nadere informatie

DE PLUSBUS. Informatiebrochure voor ouders

DE PLUSBUS. Informatiebrochure voor ouders Informatiebrochure voor ouders DE PLUSBUS In deze brochure vindt u algemene & praktische informatie over de plusklas De Plusbus. De Plusbus is onderdeel van Stichting Palludara. Inhoud Hoogbegaafd, nou

Nadere informatie

Een verkennend onderzoek naar dyslexie en schoolverzuim in het VMBO

Een verkennend onderzoek naar dyslexie en schoolverzuim in het VMBO Nationale Dyslexie Conferentie 18 januari 2011 Een verkennend onderzoek naar dyslexie en schoolverzuim in het VMBO Nouchka Tick 1 & Veronique Prins 2 1 Onderzoeker, Yulius Academie, Yulius 2 Gedragsspecialist

Nadere informatie

Flitsend Spellen en Lezen 1

Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend

Nadere informatie

Leesvaardigheid en leesattitude:

Leesvaardigheid en leesattitude: Leesvaardigheid en leesattitude: een onderzoek bij 520 kinderen van 6 tot 12 jaar als basis voor nieuwe leestests: LVT1-6 en LAT 2-6 Hilde Niessen Ronny Boey 36ste VVL Congres 20 maart 2015 Inleiding lezen

Nadere informatie

DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!)

DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!) DYSLEXIEPROTOCOL (wordt op dit moment geupdate!) Dyslexie wordt gedefinieerd als "een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of

Nadere informatie

DYSLEXIEPROTOCOL. Beekdal Lyceum Auteur: Martin Jager

DYSLEXIEPROTOCOL. Beekdal Lyceum Auteur: Martin Jager DYSLEXIEPROTOCOL Beekdal Lyceum 16-01-2019 Auteur: Martin Jager Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Signalering en diagnose 4 2. Signalering en diagnose 4 3. Dyslexieverklaring 4 4. Faciliteiten 5 5. Maatwerk

Nadere informatie

(Hoog)begaafde protocol OBS Prins Claus

(Hoog)begaafde protocol OBS Prins Claus (Hoog)begaafde protocol OBS Prins Claus Linschoten juli 2017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Visie... 3 Doelgroep... 3 Signaleren... 4 Onderpresteerders... 4 Onderwijsbehoeften... 4 Begeleiding...

Nadere informatie

Symposium over hoogbegaafdheid bij jongvolwassen studenten WELKOM

Symposium over hoogbegaafdheid bij jongvolwassen studenten WELKOM Symposium over hoogbegaafdheid bij jongvolwassen studenten WELKOM Programma Welkom Speech B.M. van Kooten MSc MAA over hoogbegaafdheid in het algemeen en in de hulpverlening Presentatie resultaten afstudeeronderzoek

Nadere informatie

1. Inleiding Definitie dyslexie volgens de Stichting Dyslexie Nederland (SDN) herziene versie 2003:

1. Inleiding Definitie dyslexie volgens de Stichting Dyslexie Nederland (SDN) herziene versie 2003: Dyslexiebeleid op de SSGN (versie januari 2015) 1. Inleiding Definitie dyslexie volgens de Stichting Dyslexie Nederland (SDN) herziene versie 2003: "Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een

Nadere informatie