Wielwijk Fietst! Actieplan fietscursus en fietscoach

Transcriptie

1 Wielwijk Fietst! Actieplan fietscursus en fietscoach Activiteit 2.1 van het projectplan versie februari Doelstelling In het kader van Wielwijk Fietst! is de volgende doelstelling geformuleerd: het stimuleren van het langzame verkeer, met nadruk op het bevorderen van het fietsen en het fietsgebruik bij wijkbewoners van alle doelgroepen en leeftijdscategorieën, op gebieden als veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid, gezond bewegen en vrijetijdsbesteding. Het project loopt van oktober 2008 t/m juni Doelen en geplande activiteiten staan omschreven in projectplan Wielwijk Fietst!, januari De activiteiten worden, indien nodig uitgewerkt in activiteitenplannen. Onderhavig actieplan richt zich met name op de allochtone bewoners van de wijk die niet/ onvoldoende vaardig zijn om goed te kunnen fietsen. Concreet betekent het dat 250 volwassenen aan een fietscursus fietsvaardigheid of fietscoach hebben deelgenomen. Omdat in de naastgelegen wijk Crabbehof ook veel ervaring is opgedaan met fietslessen en er tussen bewoners uit beide wijken onderling redelijk veel contact is, wordt samenwerking met genoemde wijk gezocht. Voor de cursus fietscoach wordt nog een train de trainer handleiding ontwikkeld, samen met de Fietsersbond. Beschreven wordt hoe het concrete doel op gestructureerde wijze toch kan worden bereikt. Hiertoe wordt eerst de situatie in Wielwijk nader bekeken en vervolgens worden uitkomsten uit de literatuur en bestaande projecten verzameld. Op basis daarvan worden mogelijke acties beschreven. De verwachting is te komen tot een gestructureerde, overzichtelijke en overdraagbare aanpak. Kans! Uit de geraadpleegde onderzoeksliteratuur blijkt er nergens sprake van een structurele aanpak om de fietsvaardigheid op wijkniveau bij bewoners te verbeteren en de fietsbeschikbaarheid te verhogen. In Wielwijk doet zich nu de unieke mogelijkheid voor dit wel te bereiken! Hiervoor is van groot belang dat de gemeentelijke regie wordt versterkt, dat landelijke organisaties als de Fietsersbond en organisaties op lokaal niveau als de welzijnsorganisatie, de scholen, de corporaties zich maximaal inspannen om het fietsklimaat in Wielwijk te stimuleren.

2 2. Situatie in Wielwijk a: Fietsles. Onafhankelijk van Wielwijk Fietst! organiseert de DWO fietslessen. In het najaar namen 6 allochtone vrouwen deel aan 10 fietslessen. Deze lessen bestaan uit een half uur theorie en een anderhalf uur praktijk. Als aan het einde van de cursus naar het oordeel van de docent voldoende veilig aan het verkeer kan worden deelgenomen, wordt een certificaat uitgereikt. Omdat een professionele docent ontbrak, is er vanuit het project Wielwijk Fietst! geld ter beschikking gesteld. Hierdoor kon via de Fietserbond een docent worden aangetrokken. Docent en cursisten waren redelijk tevreden, desondanks kon er aan het eind van de cursus, evenals vorige cursussen, geen certificaat worden uitgereikt. Dit betekent dat de deelnemers zich nog niet veilig in het verkeer kunnen begeven. Voor het komende fietscursus hebben 7 allochtone vrouwen zich ingeschreven. De sociaal cultureel werker wenst een goede voorbereiding met de docent, geschikte audio-visuele apparatuur en dito ruimte voor het theoriegedeelte. Tevens wenst ze een meer geschikte buitenruimte om te oefenen, waar de vrouwen uit het zicht kunnen oefenen. De straat aan achterkant van de Piet Heijnflat voldoet niet echt, vanwege de hobbelige bestrating. Het Wielwijkpark en een schoolplein zijn mogelijke alternatieven. Tot slot is het van belang om meer geschikte fietsen aan te schaffen en deze tegen redelijke kosten te onderhouden. WF streeft in de eerste helft van het jaar naar minimaal 12 deelnemers en 2 cursussen. Bij de planning staat omschreven hoe gedurende de projectperiode 250 deelnemers kunnen worden behaald. b. Inventarisatie onder de basisscholen. De drie basisscholen gaan verschillend om met het stimuleren van fietsen en verkeerseducatie. De Fontein bekijkt het vooral pragmatisch: deelname aan verkeersexamen en een fietstocht naar NME. Leren fietsen en onderhoud van de fiets is vooral ook een verantwoordelijkheid van ouders. De Albatros doet veel: deelname verkeersexamen; streetwise ANWB; activiteiten op de fiets; fietsreparatie. De Kennedy heeft de moed min of meer opgeven. Kinderen hebben geen of slecht onderhouden fietsen en de fietsvaardigheid is twijfelachtig tijdens fietstochten vinden er veel kleine ongelukjes plaats. Voor alle scholen geldt dat ouders moeilijk zijn aan te spreken en zich weinig verantwoordelijk voelen. De ouderontmoetingen van de Albatros en de Kennedy bieden desondanks een goede ingang. Twee ouders van de ouderontmoeting van de Kennedy zijn vrijwilliger bij de fietsles.school voor speciaal onderwijs Het Kompas pm. Vanaf april gaan de drie basisscholen met School op Seef van start. Dit is een kant en klaar verkeerseducatief aanbod met een door het project SOS geleverde vakleerkracht. c. Enquête onder vrouwengroep Onder de allochtone vrouwengroep is een enquête gehouden naar fietsbezit, -gebruik en gedrag. De vragenlijst is door 18 vrouwen ingevuld. De helft van de vrouwen geeft aan te kunnen fietsen, 33 % een beetje en 17% niet. 78% maakt geen gebruik van de fiets. Van hun mannen maakt de helft zo af en toe gebruik van de fiets. Gemiddeld hebben ze thuis één fiets op twee personen (kinderen meegerekend). Bij 27 % is de kwaliteit van de fiets matig. 78% geeft te kennen geen behoefte te hebben aan

3 fietsles. Meer dan de helft van de vrouwen is van mening dat meer van de fiets gebruik gemaakt moet worden. d. Contact DaVinci Inburgeringstrajecten Doel is om ook fietsvaardigheid en verkeerseducatie via het inburgeringtraject van DaVinci aan te bieden. Hiertoe is contact gelegd met een docent. Er is nog geen reactie terug. Pm. e. Cultuur en beeldvorming Bewoners van een andere culturele achtergrond als Turken, Marokkanen en Antillianen zijn in hun land van herkomst niet gewend om te fietsen. Vaak wordt de fiets gezien als een poor men vehicle, een vervoersmiddel met weinig status. Uit een in vraaggesprek met de coördinator van Sentro di mama komt naar voren dat Antillianen de fiets als een speelgoed voor kinderen ervaren, geen geschikte kleding dragen om te fietsen (te dunne en te nette kleding) en niet bezweet ergens willen aankomen. f. Prijsvraag Fietsvriendelijke wijk. De fietsersbond heeft een prijsvraag uitgeschreven: De Fietsvriendelijke Wijk. De gemeente Dordrecht meld Wielwijk hiervoor aan. g. Fysieke belemmering Is de beginnende fietser eenmaal in staat om te fietsen en liggen het centrum van de stad, andere wijken en de Biesbosch binnen het bereik, dan moeten wel enkele barrières in de wijk en op de grens van de wijk worden overwonnen. Door bewoners en professionals zijn de volgende genoemd: - Noordelijke opgang van het Admiraalsplein - De bocht in de M.H. Trompweg, aan de zuidkant van het Admiraalsplein - Vrachtwagens Albert Heijn bevoorrading die via het Admiraalsplein wegrijden - De oversteek van de Zuidendijk richting Crabbehof - De oversteek van de Laan der Verenigde Naties richting Oud Krispijn en het centrum. De Fietsersbond heeft er in haar fietswensen analyse nog een aantal meer genoemd. Deze zijn ter verbetering meegenomen in de wijkontwikkelingsplannen voor Wielwijk. 3. Bronnenonderzoek Door het Fietsberaad Het fietsgebruik van allochtonen nader belicht, Het effect van de toename van het aantal allochtonen en de vergrijzing op het fietsgebruik en Allochtonen in het fietsbeleid gepubliceerd. Hieronder zijn enkele punten uit de eerst en laatst genoemde publicatie beschreven. Het fietsgebruik van allochtonen nader belicht Dit rapport is nadere analyse op Anders Onderweg, een studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Allochtonen in Nederland gebruiken gemiddeld aanzienlijk minder vaak de fiets dan autochtonen. Er zijn geen aanwijzingen dat ze meer gaan fietsen als hun maatschappelijke situatie verbeterd. Dit zal eerder leiden tot een hoger autogebruik (is namelijk ook lager dan bij autochtonen). Stimulering van het fietsgebruik kan op korte termijn vooral bijdragen aan het maatschappelijke ontplooiing en gezondheid (tegengaan van overgewicht) en minder aan de verbetering van de leefbaarheid en bereikbaarheid van stad of wijk. Naarmate allochtonen ouder worden, neemt het fietsgebruik nog meer af.

4 Net als bij autochtonen lijkt verbetering van de fietsinfrastructuur ook bij allochtonen een effectief middel om het fietsgebruik te stimuleren. Allochtonen uit gemeenten met een goede infrastructuur fietsen ongeveer twee keer zo vaak als allochtonen uit gemeenten met een slechte fietsinfrastructuur. Een sterke fietscultuur werkt aanstekelijk. In gemeenten met een hoog fietsgebruik maken ook allochtonen ruim 50% vaker gebruik van de fiets. Allochtonen in het fietsbeleid In dit onderzoek staat dat Fietslessen zijn momenteel de enige concrete maatregelen die breed en met succes worden toegepast. Koester daarom die initiatieven. Tegelijkertijd blijkt dat ze weinig structureel en onvoldoende gecoördineerd worden aangeboden; de kwaliteit sterk verschilt en dat de aansprakelijkheid bij ongevallen onduidelijk is geregeld. Het komt ook voor dat het geven van fietslessen worden gestaakt wegens gebrek aan belangstelling en vanwege beperkte reclame. De kwaliteit en continuïteit van fietslessen kunnen beter gewaarborgd worden als binnen de gemeenten de betrokken afdelingen elkaar weten te vinden en hun kennis en middelen bundelen. Een discrepantie hierbij is dat voor een groot deel van de fietslessen het initiatief buiten de gemeente ligt, maar bij fysiotherapeuten, huisartsen en maatschappelijk werkers. Richt je primair op de jeugd. Door spelenderwijs de fiets te stimuleren, wordt fietsen een gewoonte en zijn jongeren als toekomstige ouders ervaren met de fiets. Bijkomende voordeel is dat de jeugd via het basisonderwijs direct is te benaderen. Naast kinderen zijn middelbare scholieren een belangrijke doelgroep, omdat het fietsgebruik na het 18 e levensjaar sterk daalt. Fietsende ouders hebben een belangrijke voorbeeldfunctie voor hun kinderen. De fiets wordt waarschijnlijk meer geaccepteerd door jongens als ook hun vaders er gebruik van maken. Motieven voor een goed fietsbeleid zijn: - Voorkomen van toenemende congestie in steden - Verbetering van de volksgezondheid - Verbetering van de maatschappelijke participatie van allochtonen. Dat allochtonen weinig gebruik maken van de fiets heeft te maken met: - De gewoonte: in het land van herkomst wordt niet gefietst! (Op Curaçao zijn maar twee wegen geasfalteerd. Waarom zou je er fietsen? Marokko en Turkije zijn grotendeels bergachtig en de infrastructuur is niet op fietsen ingesteld.) - Het imago: de fiets heeft te weinig status. (Antillianen zien de fiets als speelgoed voor kinderen). - De aanschaf van een fiets is een grote financiële hobbel. - Onvoldoende op de hoogte van de voordelen; geen fietservaring - Beeldvorming: Fietsen is onveilig. (en fietsen doe je niet met nette kleding aan; van fietsen ga je zweten). - Onvoldoende fietsvaardig. - Onvoldoende fietsbeschikbaarheid. - Aanwezigheid alternatieven: openbaar vervoer en auto. Als mogelijke maatregelen worden genoemd: - Fietslessen - Fietsbeschikbaarheid (zorgen voor voldoende fietsen) en voldoende stallingmogelijkheden - Communicatie en promotie.

5 Knelpunten daarbij zijn de alle eerder genoemde gebrekkige coördinatie en sturing vanuit de gemeente; de kwaliteit van de fietslessen en de onduidelijkheid over de aansprakelijkheid bij ongevallen. 4. Acties Het bovenstaand leidt tot de volgende acties: 1. De gemeente wordt gevraagd over te gaan tot een gecoördineerde en structurele aanpak om het fietsgebruik en bezit te stimuleren. Het project Wielwijk Fietst! en deelname aan de prijsvraag De Fietsvriendelijke Wijk van de Fietsersbond zijn daartoe goede stappen. In overleg met de gemeente wordt bekeken welke stappen nog meer gezet moeten worden. Wielwijk Fietst! kan gezien worden als een pilot om tot een meer beleidsmatige aanpak te komen. 2. Het vergt een bijzondere inzet om de beeldvorming ten aanzien van het fietsen te verbeteren met name bij de allochtone wijkbewoners, zowel bij vrouwen als bij mannen.. Hiervoor wordt in overleg met de communicatiemedewerker van Wielwijk biedt perspectief en de fietsersbond een PR campagne opgezet, waarbij o.a. gebruik zal worden gemaakt van rolmodellen. Een praktische uitwerking is dat fietslessen worden voorafgegaan door informatiebijeenkomsten waarbij gebruik wordt gemaakt van veel beeldmateriaal en eenvoudig taalgebruik (zie ook paragraaf 5). Deze worden samen met de fietsersbond georganiseerd. 3. Verbetering en uitbreiding van de fietslessen voor zowel vrouwen als mannen. Om zowel het praktijk- als het theoriegedeelte van de fietslessen goed uit te voeren moet aan de volgende voorwaarden voldaan worden: ervaren fietsdocenten; theorielokaal met audiovisuele apparatuur; actuele en eenvoudig te begrijpen cursusmateriaal; voldoende, in goede staat verkerende fietsen met een lage instap en mogelijkheid op met de voeten op de grond te komen. Zie hiervoor ook de aanvulling van de Fietserbond in de bijlage. Fietsspeciaalzaak Isendoorn beschikt over 4 leenfietsen (personal bikes met lage instap). Deze worden uitgeleend aan klanten die een fiets in reparatie hebben. Het idee is om op kosten van het project 4 tot 6 leenfietsen extra voor Isendoorn aan te schaffen. Isendoorn heeft dan 8 tot 10 leenfietsen beschikbaar. Deze kunnen vervolgens worden gebruikt voor de fietslessen. De opslag, het onderhoud en de reparaties zijn voor verantwoordelijkheid van Isendoorn. Voordelen voor de fietslessen zijn fietsen die goed zijn, er uniform uitzien (met Isendoorn en projectlogo), zonder onderhoud, reparatie en stallingsproblemen. Daar staat tegenover dat de aanschafwaarde hoog is. Voordelen voor Isendoorn zijn: rijdende reclame; meer fietsen die ook als leen of huurfiets kunnen worden ingezet. 4. Fietsmaatjes. Na de fietslessen blijken deelnemers nog steeds onwennig om aan het verkeer deel te nemen, wat ze weerhoudt om verdere fietservaring op te doen. Het idee is om de deelnemers na de fietslessen te koppelen aan fietsmaatjes. Dit zijn bewoners uit de wijk met veel fietservaring die gedurende een periode regelmatig samen gaan fietsen. Hierdoor beklijft de opgedane fietservaring beter. Ook kunnen deelnemers zich aansluiten bij de vrouwenfietsclub die binnenkort van start gaat. 5. Het opleiden van fietscoaches. Om de 250 in 2 a 3 jaar te trainen zijn veel ervaren docenten nodig. Vanuit het idee om bewoners binnen de wijk voor elkaar van betekenis te laten zijn en van elkaar te leren wordt door de Fietsersbond aanbevolen om bewoners in de wijk tot fietsdocent op te leiden. 6. Het verhogen van de fietsbeschikbaarheid. Deelnemers aan de fietslessen blijken niet altijd zelf over een fiets te beschikken. Nader onderzoek moet duidelijk maken welke belemmeringen bij bewoners leven om tot aanschaf over te gaan (prijs, ruimte,

6 anders..), hoe deze belemmeringen kunnen worden weggenomen en welke betekenis het project daarbij kan hebben. Mogelijkheden zijn: Leenfietsen, fietsenopslag van goede, gebruikte fietsen en deze herverdelen onder bewoners in de wijk. 7. Het zorgen voor goed en betaalbaar fietsonderhoud. Als bewoners eenmaal de beschikking hebben over een fiets speelt de vraag op hoe de fietsen goedkoop en betaalbaar kunnen worden onderhouden. De fietsspeciaalzaak in de wijk wordt door veel bewoners te duur bevonden. Nader dient te worden uitgezocht hoe dit beter kan worden geregeld. De eigenaar van de fietsspeciaalzaak wordt hierbij betrokken. 8. Uit de publicaties van het fietsberaad blijkt een goede fietsinfrastructuur een positief effect te hebben op het fietsgebruik. In de wijkontwikkelingsplannen voor Wielwijk wordt geïnvesteerd in een betere fietsinfrastructuur. In de prijsvraag Fietsvriendelijke Wijk worden aanvullend nog een aantal studies gedaan om tot verbeteringen te komen. 5. Vindplaatsen en planning. Om voldoende deelnemers te werven en informatie te geven worden hieronder de plekken aangegeven waar (allochtonen) vrouwen en mannen bijeenkomen: - Wijkcentrum Wielwijk - Vrouwengroep wijkcentrum Wielwijk - Marokkaanse Vadergroep - Sentro di Mama - Moskee & en Moskeevereniging - Peuterspeelzalen - Basisscholen / koffieochtenden / School in de samenleving - PAD / vrijwilligersvacaturebank - DaVinci inburgeringtrajecten - Fysiotherapeuten, huisartsen en maatschappelijk werkers. - De wijk Crabbehof pm. De voorbereiding en uitvoering van de in paragraaf 4 genoemde acties vinden in 2009 plaats. In onderstaande tabel staat aangegeven welke aantallen per periode van een half jaar bereikt dienen te worden om tot een totaal van 250 deelnemers aan een fietsles en een fietscoach opleiding te komen. De aantallen zijn voorlopig. In de loop van de komende maanden moet meer duidelijkheid verkregen worden over de slaagkans. periode Wielwijk Crabbehof DaVinci PAD totaal e helft e helft e helft e helft e helft totaal

7 6. Begroting 2009 Actie omschrijving kosten 1 Beleidsmatige aanpak / prijsvraag Informatiebijeenkomsten Pm 3 - Fietsdocenten - Aanschaf fietsen 4x - Aanschaf fietsen 2x - Audiovisuele apparatuur Fietsmaatjes pm 5 Opleiding fietscoaches Verhogen fietsbeschikbaarheid pm 7 Goede fietsinfrastructuur gemeente totaal 6900