Fact sheet. Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer. want fietsen is wel erg gaaf. Amsterdamse leerlingen fietsen minder vaak dan landelijk

Transcriptie

1 Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer Fact sheet januari 2008 want fietsen is wel erg gaaf Als het verkeer niet zo druk zou zijn zou ik mijn tijd willen besteden om te fietsen want fietsen is wel erg gaaf!! schrijft een Amsterdamse leerling die nu elke dag met tram en bus naar een school voor VMBO reist. De leerling is bijna een uur onderweg over een afstand van zeven kilometer. De meeste brugklasleerlingen in Amsterdam wonen dichter bij hun school: tweederde woont op een ideale fietsafstand van tussen de één en vijf kilometer. Toch kiest 40% van deze leerlingen ervoor om met het openbaar vervoer naar school te reizen en niet met de fiets. Deze fact sheet beschrijft de belangrijkste uitkomsten van een onderzoek naar de vervoerskeuze van Amsterdamse leerlingen uit de brugklas van het voortgezet onderwijs. Belangrijke vragen waren met welk vervoermiddel de leerlingen naar school gaan en waarom ze voor dat vervoermiddel kiezen. Van alle leerlingen die in het schooljaar 2006/ 07 in de brugklas zaten, deden er ruim aan het onderzoek mee. Amsterdamse leerlingen fietsen minder vaak dan landelijk De Amsterdamse brugklasleerlingen fietsen in vergelijking met alle Nederlandse leerlingen uit de onderbouw minder vaak naar school: 53% van de Amsterdamse leerlingen fietst meestal naar school, tegen 89% van alle Nederlandse leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. In Amsterdam gaan meer leerlingen met het Vervoer naar de school voor voortgezet onderwijs, Amsterdam en Nederland (procenten) bron: VWS

2 openbaar vervoer (34%) dan landelijk (5%), ook lopen Amsterdamse leerlingen vaker (11%) dan landelijk (4%). Afstand en herkomst meest bepalend voor fietsgebruik Uit het onderzoek komen negen factoren naar voren die samenhangen met de keuze voor de fiets. De afstand over de weg tussen huis en school en de herkomst van de leerling zijn de twee belangrijkste. Van de leerlingen die dicht bij school wonen zijn er veel die lopen over een afstand van maximaal 1-2 km. Hoe groter de afstand naar school is, hoe meer leerlingen voor het openbaar vervoer kiezen in plaats van voor de fiets. Een tweede belangrijke factor is de herkomst van de leerling. Leerlingen van Nederlandse (en westerse) herkomst fietsen in meerderheid (84%) naar school, terwijl van leerlingen van niet-westerse herkomst een minderheid (29%) fietst. Allochtone meisjes 1 blijken nog minder vaak naar school te fietsen (24%) dan de jongens (36%). Factoren die de keuze om naar school te fietsen beïnvloeden: afstand van huis naar school; herkomst; 2 ) schooltype; leerling fietste al naar basisonderwijs; thuis wordt veel gefietst; vrienden en vriendinnen fietsen veel; mening over fietsen; geslacht; leerling deed fietsexamen op basisschool. VWO: fietscultuur VMBO: openbaar vervoer cultuur Naarmate het schooltype meer richting HAVO/ VWO gaat, kiezen meer leerlingen ervoor om naar school te fietsen en minder om met het openbaar vervoer naar school te reizen. De schooltypen VMBO en VWO vertegenwoordigen wat vervoerskeuze betreft twee uitersten. Negen van de tien VWO leerlingen (91%) fietst, tegen 29% van de VMBO leerlingen. Het verschil in vervoerskeuze wordt niet (of nauwelijks) verklaard door de afstanden die leerlingen moeten afleggen, gemiddeld zijn die hetzelfde voor VMBO en VWO leerlingen. Het verschil kan ook niet volledig worden verklaard doordat veel allochtone jongeren naar het VMBO gaan en veel autochtone jongeren naar het VWO. Voor de leerlingen is het belangrijk wat gangbaar is in de klas. Als iedereen fietst doe je mee, als niemand fietst neem je zelf ook minder snel de fiets. Fietsen naar het basisonderwijs Of een leerling al of niet naar het basisonderwijs fietste blijkt een grote samenhang te hebben met de vervoerskeuze naar het voortgezet onderwijs. Leerlingen die al naar de basisschool fietsen gaan in de meeste gevallen ook met de fiets naar het voortgezet onderwijs. Ongeacht het schooltype of de herkomst van de leerlingen: in alle gevallen fietsen zij vaker als ze ook al naar de school voor basisonderwijs fietsten. Het enige schooltype waarvoor dit niet opgaat is het VWO: daar fietsen de leerlingen die naar de basisschool fietsen even vaak als de leerlingen die dat niet deden. Leerlingen die fietsen en met het openbaar vervoer naar school gaan per schooltype (procenten)

3 Brugklasleerlingen die naar school fietsen naar schooltype, herkomst en al of niet naar het basisonderwijs fietsen (procenten) ALLOCHTONE LEERLING 6-"/ FIETSTE NAAR BASISONDERWIJS ALLOCHTONE LEERLING 6-"/ (!6/ 67/ AUTOCHTONE LEERLING 6-"/ AUTOCHTONE LEERLING 6-"/ (!6/ 67/ FIETSTE NIET NAAR BASISONDERWIJS de leerlingen van grote invloed. Als er veel in Verschil tussen allochtone en autochtone leerlingen de omgeving van de leerling wordt gefietst Allochtone leerlingen hebben minder vaak het (door familie en vrienden) neemt de kans dat de voorbeeld in hun omgeving dat er veel gefietst Ook is het voorbeeld uit de thuisomgeving van leerling voor de fiets zal kiezen behoorlijk toe. wordt: bij een kwart van hen (24%) wordt thuis veel gefietst. Daarentegen wordt er bij 60% van Brugklasleerlingen die naar school fietsen als vrienden de autochtone leerlingen thuis veel gefietst. Als en familie veel fietsen (procenten) deze fietsstimulerende voorwaarden wel aanwe % fietst naar school zig zijn blijken allochtone leerlingen even vaak voor de fiets te kiezen als autochtone leerlingen. in gezin wordt veel gefietst 77 Het verschil tussen allochtone en autochtone vrienden en vriendinnen fietsen veel 63 leerlingen ontstaat vooral als het voorbeeld in hun omgeving ontbreekt en als zij ook niet met Brugklasleerlingen die deelnamen aan het fietsexamen, fietsen iets vaker naar school

4 de fiets naar de basisschool gingen. In die situatie zal de meerderheid van de autochtone leerlingen bijna als vanzelfsprekend nog steeds voor de fiets kiezen, terwijl van de allochtone leerlingen slechts een minderheid dit zal doen. In het onderzoek zijn kansen berekend dat een leerling gaat fietsen gegeven bepaalde omstandigheden. De volgende figuur laat het verschil in fietskansen tussen leerlingen van VWO en VMBO zien, wanneer gunstige fietsomstandigheden ontbreken. De kans dat een leerling gaat fietsen bij afwezigheid van een voorbeeld in de thuisomgeving, naar herkomst en schooltype van de leerling (bij een afstand van 3 km) (procenten) Als er thuis niet of weinig wordt gefietst en de leerling fietste niet naar de basisschool dan is de kans groot dat een autochtone leerling naar school zal fietsen, ongeacht of de leerling nu op het VMBO zit (fietskans 75%), of op het VWO (96%). Een allochtone leerling op het VWO zal in veel gevallen het voorbeeld van de fietsende klasgenoten volgen en toch gaan fietsen (67%), ondanks het ontbreken van een voorbeeld in de thuisomgeving. De meerderheid van de allochtone VMBO leerlingen waar thuis niet gefietst wordt, zullen voor ander vervoer kiezen, de kans dat zij zullen gaan fietsen is erg klein: 12%. Met de fiets is veel gezonder Het imago van de fiets is gepeild door de leerlingen een aantal stellingen voor te leggen waarin fiets en openbaar vervoer tegenover elkaar werden gezet. De uitkomsten laten zien dat leerlingen die niet fietsen geen opvallend negatief beeld hebben over fietsen. Alle leerlingen vinden dat fietsen veel gezonder voor je is dan met het openbaar vervoer reizen, en ook vinden zij allemaal dat de luchtkwaliteit zal verbeteren wanneer iedereen gaat fietsen. Bijna 60% van de leerlingen is het eens met de stelling Fietsen is cool, ook van de leerlingen die met het openbaar vervoer naar school reizen is 54% het hiermee eens. Leerlingen die met het openbaar vervoer reizen, vinden fietsen niet vermoeiender dan leerlingen die fietsen of naar school lopen. Wel vindt ruim de helft van alle leerlingen fietsen alleen leuk bij mooi weer (58%). Fietsbezit lager Van de leerlingen die meegedaan hebben aan het onderzoek zegt 6,5% dat hij of zij geen fiets bezit. In 2006 was in Nederland het aandeel jarigen zonder fiets 2,9%. Het fietsbezit is niet gelijk verdeeld over de verschillende groepen leerlingen. Van de autochtone leerlingen heeft 99% een fiets, van de allochtone leerlingen 90%. Daarnaast is er een verschil tussen allochtone jongens en meisjes: de meisjes hebben vaker geen fiets (13,2%) dan de jongens (6,7%). Als van het bezit van een bruikbare fiets wordt uitgegaan ligt het fietsbezit nog lager. Acht procent van de jongeren die niet naar school fietsen maar wel een fiets bezitten, geeft aan de fiets niet te gebruiken. Meestal is dat omdat de fiets te klein geworden is of omdat de fiets kapot is. Rondfietsen in de buurt Rondfietsen in je buurt blijkt een populaire bezigheid van leerlingen die wel een fiets hebben maar er gewoonlijk niet mee naar school gaan. Driekwart van deze leerlingen zegt de fiets daarvoor te gebruiken. Daarnaast gaat 44% van de leerlingen die doorgaans lopend of met het openbaar vervoer naar school gaan, een enkele keer wel met de fiets naar school. Wanneer wel met de fiets naar school? De leerlingen die niet naar school fietsen, kregen in het onderzoek situaties voorgelegd die het fietsen naar school zouden kunnen stimuleren. De vraag was of leerlingen in die situaties wel voor de fiets zouden kiezen. De leerlingen die soms al naar school fietsen, lijken makkelijker over de streep te trekken dan de leerlingen die nooit fietsen. Vooral het bezit van een OV-abonnement blijkt leerlingen ervan te weerhouden om naar school te fietsen. Veel leerlingen die nu met het openbaar vervoer gaan zeggen wel te willen fietsen als de school dichter bij zou zijn. Druk en gevaarlijk verkeer en fietsdiefstal worden door de leerlingen

5 Voorwaarden om wel naar school te fietsen voor leerlingen die nu met het openbaar vervoer naar school gaan (% dat zeker wel gaat fietsen als..) ook vaak spontaan genoemd als redenen om niet naar school te fietsen. Voor 46% van de leerlingen is toestemming van de ouders van belang, dit is voor jongens en meisjes hetzelfde. Een minderheid (ongeveer 10%) geeft aan onder geen enkele voorwaarde naar school te zullen fietsen. Als mijn vriendinnen ook zouden fietsen Leerlingen zelf geven spontaan en ongevraagd aan dat zij zullen gaan fietsen als iedereen dat doet : de hele klas, of al je vrienden en vriendinnen. Een greep uit de ruim 100 opmerkingen die leerlingen hierover maakten: ik zou wel willen fietsen als de hele klas naar school kwam op de fiets, en dat ik niet in mijn eentje zou gaan fietsen, zodat ze me gaan uitlachen. Een meisje schrijft wel te willen fietsen: als je met een groep vriendinnen bent elke ochtend. Dan kan je onderweg ook kletsen en dingen bespreken voor school. Het is ook veel fijner om met een groep te fietsen. Het voelt veiliger. Neem een pleister mee Dat is een tip van een fietsende leerling aan fietsende medeleerlingen. Dit advies is niet geheel overbodig want van de ruim ondervraagde leerlingen die naar school fietsen heeft 43% wel eens te maken gehad met botsingen of valpartijen sinds ze naar de brugklas gaan. Dat gebeurde in de periode van 7 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Botsingen met andere fietsers komen het meeste voor (37% van de valpartijen) en daarna valpartijen door gladde weg of botsingen tegen paaltjes en andere obstakels (34%). In veruit de meeste gevallen loopt de valpartij goed af. Twee procent van alle fietsende leerlingen moest na een valpartij wel naar de dokter of het ziekenhuis. De meeste valpartijen komen voor onder leerlingen die op weg zijn naar een school in Zuideramstel (53%), gemiddeld leggen deze leerlingen de langste afstand af. Zuidoost is het veiligste stadsdeel voor fietsende brugklassers (33%). Fietspaden verbeteren en verbreden Veel leerlingen geven aan dat zij zich veiliger voelen op een zelfstandig liggend fietspad: zij zouden het een verbetering vinden als er meer (vrij liggende) fietspaden komen en bestaande fietspaden verbeterd en verbreed zouden worden. Met het verbeteren van fietspaden bedoelen zij een duidelijke afscheiding van de rest van het wegverkeer en ook het onderhoud van fietspaden: losliggende tegels, hobbels en kuilen leiden tot valpartijen. Amsterdam fietsstad Amsterdam is een fietsstad. Om dat ook in de toekomst te blijven is het nodig om het fietsgebruik onder jongeren te stimuleren. Veel voorwaarden zijn daarvoor aanwezig. De jongeren die niet fietsen hebben geen uitgesproken negatief beeld over fietsen en zijn zeker ontvankelijk voor het argument dat fietsen gezonder is. Bovendien bezitten veel jongeren wel een fiets en wonen zij op ideale fietsafstand van de school voor voortgezet onderwijs. Om het fietsen als serieus transportmiddel naar school te stimuleren is het beste om daar op de basisschool mee te beginnen. Acceptatie door de ouders en een blijvende aandacht voor de verkeersveiligheid zijn daarbij even belangrijk. Verkeersonderwijs op het Calvijn met Juniorcollege

6 Over het onderzoek In opdracht van de Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer van de gemeente Amsterdam heeft de Dienst Onderzoek en Statistiek onderzocht welke factoren een rol spelen bij de vervoerskeuze van Amsterdamse leerlingen uit de brugklas. De gemeente Amsterdam wil de uitkomsten onder andere gebruiken bij het ontwikkelen van beleid om fietsen te stimuleren. Het onderzoek is uitgevoerd onder leerlingen die in schooljaar 2006/ 07 voor het eerst naar het voortgezet onderwijs gingen. Alle leerlingen zijn in april 2007 uitgenodigd om via internet een vragenlijst in te vullen, 42% deed mee. Leerlingen van alle schooltypen (VMBO, praktijkonderwijs, HAVO en VWO) en ook allochtone en autochtone leerlingen, jongens en meisjes zijn goed vertegenwoordigd. De uitgebreide resultaten van het onderzoek zijn te vinden in het rapport Voorbeeld doet volgen van de Dienst Onderzoek en Statistiek. Hoofddoelstelling fietsbeleid In oktober 2007 heeft de Amsterdamse gemeenteraad het fietsbeleid voor de komende drie jaar vastgesteld. Op dit moment gebeurt 37% van alle verplaatsingen door Amsterdamse burgers per fiets. Hoofddoel van het fietsbeleid is dit huidige aandeel van 37% liefst te verhogen, maar tenminste te behouden. Noten 1 Als gesproken wordt over allochtone leerlingen worden in deze fact sheet niet-westerse allochtonen bedoeld: leerlingen die zelf en/of van wie minimaal één ouder in een niet-westers land geboren zijn. Met autochtoon worden leerlingen bedoeld die in Nederland zijn geboren en van wie de ouders ook in Nederland zijn geboren. 2 In het onderzoek zijn de volgende schooltypen onderscheiden: 1. VMBO 2. VMBO en HAVO 3. VMBO, HAVO en VWO 4. HAVO en VWO 5. VWO 6. praktijkonderwijs 7. overig Bronnen Voorbeeld doet volgen, Onderzoek naar vervoerskeuze van Amsterdamse brugklasleerlingen, 2007, Dienst Onderzoek en Statistiek gemeente Amsterdam, in opdracht van Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer. Fact sheet Kwetsbare verkeersdeelnemers 12, Rijkswaterstaat, Adviesdienst Verkeer en Vervoer, Anders Onderweg, SCP en Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Leerlingen administratie systeem Amsterdam. Mobiliteitsonderzoek Nederland 2006, Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Gegevens Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer. Fietsonderwijs op het Calvijn met Juniorcollege Colofon Weesperstraat VN Amsterdam Telefoon Fax algemeen@os.amsterdam.nl Nieuwevaart AA Amsterdam Telefoon Fax communicatie@ivv.amsterdam.nl Auteur: ir. Nienke Nottelman