VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. LICHAMELIJKE OPVOEDING Derde graad BSO Derde leerjaar

Transcriptie

1 VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICHAMELIJKE OPVOEDING Derde graad BSO Derde leerjaar Alle studierichtingen Licap - Brussel: D - september 1995

2 INHOUD 1 INLEIDING BEGINSITUATIE DOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Leerinhouden meisjes Leerinhouden jongens DIDACTISCHE WENKEN BIBLIOGRAFIE AV Lichamelijke opvoeding 3 Alle studierichtingen D 3de graad - BSO

3 1 INLEIDING Het vak Lichamelijke opvoeding hoort bij het volledig gemeenschappelijk gedeelte in het derde leerjaar van de derde graad BSO. Het leerplan voor het derde leerjaar van de derde graad BSO bouwt vooral verder op het leerplan van de derde graad BSO. Het is zeker aan te raden ook de BSO-leerplannen van de eerste graad en van de tweede graad te raadplegen. 2 BEGINSITUATIE Exacte evaluatie van de beginsituatie van de leerlingen is een noodzaak. De leraar Lichamelijke opvoeding maakt bij de start van het derde leerjaar van de derde graad BSO werk van het bepalen van de beginsituatie. Naast de Lichamelijke opvoedingvoorgeschiedenis en interesse van de leerlingen, kan hier gekeken worden naar de beschikbare accommodatie in en rond de school, de regio... Uitgaande van deze beginsituatie, en de mogelijkheden van de regio, kan de leraar een planning opmaken. Voor een aantal leerlingen is een nieuwe start met andere prikkels en nieuwe middelen noodzakelijk. Niet alle leerlingen zijn immers overtuigd van het belang van de lichamelijke opvoeding. Het systeem van blokuren biedt eventueel de mogelijkheid een beroep te doen op een betere accommodatie buiten de school, en de opening te maken naar de vrijetijdssporten. Dit systeem kan echter alleen maar toegelaten worden indien de uren goed besteed (en verantwoord) worden. De leerlingen willen (en moeten) enerzijds als volwassenen aangepakt worden, anderzijds moeten ze nog sterk begeleid worden willen we diepgang bereiken. De leraar LO moet de leerlingen doen bewegen, de leerlingen leren over bewegen, de leerlingen doen bewogen worden voor later. 3 DOELSTELLINGEN Doelstellingen moeten gericht zijn op het "school verlaten" en op het leven als volwassen vrouw of man. 3.1 Het ontwikkelen van de motorische competentie Afhankelijk van de gekozen activiteiten de motorische competentie oefenen en onderhouden - beleven plezier aan bewegen; - kennen spel- en gedragsregels; - oefenen en onderhouden fysieke basiseigenschappen, werken tekorten weg. AV Lichamelijke opvoeding 5 3de graad BSO

4 3.2 Het ontwikkelen van een gezonde en veilige levensstijl De leerlingen moeten bewust gemaakt worden dat ze voor een groot gedeelte zelf verantwoordelijk zijn voor hun lichaamsconditie en hun gezondheid. Het streefdoel is daarom een positieve gezindheid tegenover lichaamsbeweging en sportbeoefening bijbrengen. Om een zinvolle, actieve en gezonde vrijetijdsbesteding te kunnen kiezen, moeten de leerlingen op de hoogte gebracht worden van de vele mogelijkheden voor sportieve recreatie in de omgeving (het ontdekken van life-timeactiviteiten). - Hebben interesse voor het eigen lichaam. - Dagen aangepaste en veilige kledij voor de lessen LO en bewegingsactiviteiten. - Aanvaarden adviezen rond een gezonde levensstijl en goede voedingsgewoonte. - Voelen zich verantwoordelijk voor de eigen veiligheid en die van anderen. - Leren op een juiste manier zorgen voor een correcte houdingsopvoeding. 3.3 Het verwerven van een positief zelfbeeld en goede sociale relaties - Staan positief ten opzichte van lichaamsbeweging en sportbeoefening.. - Leren de eigen kwaliteiten, eigenschappen en tekorten kennen. - Leren anderen helpen bij het oefenen van vaardigheden (motorische, sociale...). - Tonen inzet en volharding en winnen aan zelfvertrouwen. 3.4 Attitudes - Tonen inzet in diverse oefensituaties. - Volharding bij het oefenen van vaardigheden. - Geconcentreerd zijn bij het oefenen. - Respect hebben voor anderen (leerlingen, begeleiders...) en het andere (sportmateriaal, accommodatie...). - Kunnen op een zelfstandige manier verantwoordelijkheid dragen om een geplande activiteit tot een goed einde te brengen. - Nemen deel aan bewegingsactiviteiten in een geest van fair-play. 4 LEERINHOUDEN Wat betreft het aantal activiteiten kan er een keuze gemaakt worden uit minimum 3 en maximum een 7 à 8 activiteiten uit de verschillende activiteitengebieden (of... of...). Er wordt periodisch gewerkt en in de gekozen activiteiten wordt een opbouw gerealiseerd. Vlinderen en eenmalige activiteiten zijn niet aangewezen. Uitzonderlijke en speciale evenementen en activiteiten kunnen steeds ingeplant worden. Uit de volgende activiteiten kan er een keuze gemaakt worden. De opsomming is niet limitatief. Naargelang van de regio en de mogelijkheden kunnen andere activiteiten aangeboden worden. AV Lichamelijke opvoeding 6 3de graad BSO

5 4.1 Leerinhouden meisjes Een aantal opdrachten uit de genormde/klassieke sporten kunnen worden beschouwd als motorische basisvorming. Het geregeld teruggaan naar zowel de basisvaardigheden als de basiseigenschappen blijft de bood schap Atletiek Om de leerlingen te motiveren is het wenselijk om de prestaties te meten. De Cooper-test, de m etertest en de Edurance Shuttle Run Test zijn geschikt om het uithoudingsvermogen te testen. Het verbeteren van het uithoudingsvermogen door middel van duurlopen op individueel niveau blijft aangewezen. Naast het realiseren van een meerkamp (loop-, spring- en werpproef) wordt het lopen over hindernissen (hordenlopen) geoefend en beleefd. De afstanden, gewichten en belastingen worden gekozen en gedoseerd in functie van de geslachtsgroep. De leerlingen worden gestimuleerd, voorbereid en begeleid om deel te nemen aan plaatselijke activiteiten als joggings en veldlopen Balspelen Via globale spelsituaties wordt getracht de leerlingen op technisch en tactisch gebied op een niveau te brengen dat de drempelvrees naar een vereniging of club wegneemt. Er kan voor deze leerlingen niet genoeg op gewezen worden dat er ook op recreatief gebied heel wat mogelijkheden bestaan. De leraar kan inspelen op de voorkeur die door de groep uitgesproken wordt. Hoofdzaak is dat alle leerlingen bij het spel betrokken worden en blijven. Men kan een keuze maken uit: volleybal, basketbal, korfbal, handbal, voetbal... waarbij aangepaste of vereenvoudigde vormen prioriteit krijgen om zo tot hoge lesintensiteit te komen. Spelervaring en spelbeleving blijven belangrijker dan techniek! Gymnastiek Aan lange mat en toestellen worden oefeningen gecombineerd tot een afgewerkt geheel via toestelomlopen worden in de vorige jaren geleerde sprongen veelvuldig uitgevoerd zodat grotere zekerheid en vertrouwen ontstaan. Het klimmen op toestellen krijgt speciale aandacht (ladders, sportramen, touwen...). Eveneens moet regelmatig evenwichtsopvoeding aan bod komen. Juist gedoseerde opdrachten aan de mini-trampoline mogen op een veilige wijze aangewend worden. AV Lichamelijke opvoeding 7 3de graad BSO

6 4.1.4 Life-timeactiviteiten Voor het initiëren in een aantal life-timeactiviteiten kan een keuze worden gemaakt uit volgende activiteiten: badminton, honkbal, tennis, squash, tafeltennis, hockey, frisbee, fitnesstraining, (rol)- schaatsen, vormen van oriëntatielopen, fietsbehendigheden... Voor activiteiten als muurklimmen, ijsschaatsen en kayak kunnen naargelang van de plaatselijke mogelijkheden telkens een beperkt aantal uren optimaal worden benut Ritmische expressieve vorming Via een kritisch inspelen op modetendensen worden de leerlingen gemotiveerd tot spontane deelname aan activiteiten, ook buiten de school. Aerobic, discodans, volksdans, jazzdans en salondans (boogie...) kunnen aangeboden worden Zwemmen Keuze uit: duiken, snorkelen, reddend zwemmen, overlevingszwemmen en uithoudingszwemmen... Het vertrouwd maken met reanimatietechnieken is hier zeker op zijn plaats. Via het afnemen van brevettenproeven kan men het zwemmen stimuleren. Kennismaking met en het gebruik van nieuwe materialen is wenselijk. Beheerst kunnen zwemmen blijft noodzakelijk en is een voorwaarde om aan andere life-timewatersporten (waterpolo, windsurfen, zeilen, kayakken...) veilig te kunnen deelnemen. 4.2 Leerinhouden jongens Om occasioneel of systematisch aan motorische basisvorming te doen kunnen onder andere opdrachten gekozen worden uit de genormde/klassieke activiteiten Atletiek Het meten van de prestaties (via de Cooper-test, de metertest of de Endurance Shuttle Run Test...) werkt meestal motiverend. Het verbeteren van het uithoudingsvermogen door middel van duurlopen op individueel niveau, blijft een noodzaak. Naast het realiseren van een meerkamp (lopen - springen - werpen) wordt ook het lopen over hindernissen geoefend en beleefd. De afstanden, gewichten en belastingen worden gekozen en gedoseerd in functie van de geslachtsgroep. De leerlingen worden voorbereid, gestimuleerd en begeleid om deel te nemen aan plaatselijke atletiekactiviteiten. AV Lichamelijke opvoeding 8 3de graad BSO

7 4.2.2 Balspelen Naargelang van de situatie kan een keuze gemaakt worden uit volgende activiteiten: volleybal, basketbal, korfbal, handbal, voetbal... waarbij aangepaste of vereenvoudigde vormen prioriteit krijgen om zo tot hoge lesintensiteit te komen. De spelervaring en spelbeleving blijven immers belangrijker dan de techniek Gymnastiek Toestelomlopen, circuits, gekende sprongen veelvuldig laten uitvoeren en beheerst en juist gedoseerd gebruikmaken van de mini-trampoline moeten de voorkeur krijgen. Klimmen aan touwen en ladders zijn een must! Vooral aan het aspect veiligheid moet extra aandacht worden besteed Life-timeactiviteiten Belangrijk is dat de leerlingen ervaren dat ook de klassieke activiteiten recreatief kunnen worden gespeeld. Het is wel zo dat een aantal andere sporten hiervoor beter geschikt zijn. Het initiëren in een aantal life-timeactiviteiten als mogelijke aanzet tot de beoefening van een lifetimeactiviteit is hier op zijn plaats. Een keuze uit volgende activiteiten is mogelijk: badminton, honkbal, tennis, tafeltennis, hockey, frisbee, physical fitness, (rol)schaatsen, vormen van oriëntatielopen, fietsbehendigheden, krachtbal, jogging, vormen van zaalvoetbal Ritmische expressieve vorming Er kan zeker aandacht worden besteed aan vormen van aerobics, het fijn leren dansen van zowel enkele klassieke, moderne als gezelschapsdansen Zwemmen Vakoverschrijdende aanpak bij thema's in verband met overlevingszwemmen en reddend zwemmen is aan te raden (gezondheidsopvoeding en reanimatie). Veel aandacht wordt besteed aan het afstandzwemmen in de voorkeurstijl. Het afnemen van brevettenproeven werkt motiverend. Kennismaking met en het gebruik van nieuw materiaal is wenselijk. Beheerst kunnen zwemmen blijft noodzakelijk en is een voorwaarde om aan andere life-timewateractiviteiten veilig te kunnen deelnemen (waterpolo, windsurfen, zeilen, kayakken, duiken en snorkelen...). OPGELET: Het afdalen naar factoren uit de motorische basisvorming is in een aantal gevallen meer dan wenselijk. Dit kan tevens worden gezien in functie van het latere beroepsleven. Voorbereidende en/of compensatorische oefeningen kunnen zeer nuttig zijn. AV Lichamelijke opvoeding 9 3de graad BSO

8 5 DIDACTISCHE WENKEN 5.1 De les LO aan deze leerlingen vraagt Een specifieke aanpak, gezien de leeftijd van de leerlingen en het feit dat ze het jaar nadien op de arbeidsmarkt terechtkomen: - een gerichtheid naar een sportieve vrijetijdsbesteding voor het verdere leven; - bewegingsactiviteit(en) te onderrichten die levenslang kunnen worden beoefend; - een aangepaste activiteitenkeuze; - een afzonderlijk inrichten van de lesuren (cf. het leerplan, niet samen met de derde graad); - liefst gescheiden activiteiten aanbieden in de lesuren voor meisjes en jongens omwille van de uiteenlopende interesse, psychomotorische capaciteiten, fysieke conditie...; - een bezorgdheid om de algemene fysieke conditie op peil te houden en te verbeteren; - een aanwijzen van de mogelijkheden tot sportbeoefening in de omgeving om zo de drempelvrees te overwinnen. 5.2 Standpunt in verband met coïnstructie Het lesgeven aan gemengde groepen kan alleen verantwoord zijn indien bij een opsplitsing per geslacht de groepen te klein zouden zijn. Het is ten zeerste aan te raden de leerlingen van het derde leerjaar van de derde graad BSO afzonderlijke lessen LO te geven. Bij de jongens gaat de voorkeur meer naar de klassieke activiteiten terwijl de meisjes de voorkeur geven aan activiteiten als dans en moderne vormen van turnen en fitnesstraining. Bij beide geslachten streven we er echter naar om maximale inspanning en voldoening te bewerkstelligen tijdens de les LO. In het jaarplan moet de leraar hiermee rekening houden. 5.3 De leraar heeft tot taak (opvoedingsproject) - Het zelfstandig werken van de leerlingen aan bod te laten komen in het periodisch thematisch plannen van de activiteiten. Een goede kennis van de beginsituatie is een basis voor een goede werking. Via de interesse van de leerlingen wordt door een gevarieerde en specifieke aanpak gestreefd naar diepgang in het leerproces. De duur van een periode waarin rond een bepaald thema gewerkt wordt is dan ook afhankelijk van de aard van dit thema, van de interesse van de leerlingen en van de observatiegegevens van de leraar. De leraar blijft immers alle beschikbare middelen benutten om de tekorten van allerlei aard weg te werken. Het is enerzijds wenselijk de leerlingen inspraak te geven, maar hen anderzijds duidelijk te laten aanvoelen dat ze dan ook verantwoordelijkheid kunnen en moeten dragen. Streven naar optimale spelbeleving blijft belangrijk. - Te zorgen dat deze leerlingen enerzijds voldoende fit en motorisch competent zijn en anderzijds voldoende zelfvertrouwen bezitten om efficiënt te functioneren in de maatschappij. - De leerlingen te benaderen als volwassenen die vrijwillig gekozen hebben voor dit extra-leerjaar. AV Lichamelijke opvoeding 10 3de graad BSO

9 - Erover te waken dat het in overleg opgestelde jaarplan (streefplan) gerealiseerd wordt (karaktervorming). - De leerlingen kritisch te maken tegenover het consumptieaanbod vanuit de maatschappij. Zo moeten leerlingen het verschil kunnen inzien tussen bijvoorbeeld fitnesstraining en bodybuilding, voedingssupplement en doping, luxe- en reële kostprijzen, gepaste sportkledij en overbodige modeartikelen. 5.4 Bij de organisatie van de les wordt best rekening gehouden met - de betrokkenheid/motivatie van de leerlingen, stimulatie van het welbevinden zal deze betrokkenheid sterk in de hand werken; - de mogelijkheden/beschikbare accommodatie in en rond de school; - de mogelijkheden in de regio; - de verplaatsingsmogelijkheden; - de samenstelling van de groep(en)... Indien gebruik wordt gemaakt van accommodaties buiten de school moet elk jaar opnieuw tijdig de overeenkomst afgesloten worden zodat het vooropgestelde planningswerk kan worden gerealiseerd. Verplaatsingen naar accommodaties staan in functie van het hoofdgebeuren en moeten snel, efficient en veilig georganiseerd worden. De voorkeur gaat naar sportieve verplaatsingen (te voet of met de fiets). Men moet nagaan of alles verloopt binnen de mogelijkheden van de schoolverzekering. Voor sommige activiteiten betalen de leerlingen zelf voor het gebruik van de accommodatie. Voor zeer gespecialiseerde activiteiten zal, bij bepaalde gelegenheden, een monitor de leraar eventueel kunnen bijstaan in zijn lesopdracht. De leraar IS titularis van zijn lesopdracht, is aanwezig en actief betrokken èn is verantwoordelijk voor zijn klasgroep. 5.5 Extra-murosactiviteiten (geïntegreerde bewegingsopvoeding) De ministeriële omzendbrief van 23 augustus 1983 laat duidelijk ook mogelijkheden toe om binnen het vak bewegingsopvoeding gedurende een halve of een ganse dag activiteiten te organiseren die binnen de school niet mogelijk zijn, zoals (rots)klimmen, kayakken, speleologie en andere. Naast de traditionele sportdag kunnen deze activiteiten onder de vorm van didactische uitstap, pedagogische excursie of schoolreis worden ingericht. Een degelijke voorbereiding, aangepaste opdrachten en een verwerking van de gegevens zijn noodzakelijk. In een aantal gevallen dient voor de begeleiding een beroep te worden gedaan op gespecialiseerde lesgevers. Veiligheid en een pedagogische aanpak primeren! AV Lichamelijke opvoeding 11 3de graad BSO

10 5.6 Evaluatie Alhoewel de school de vorm van rapportering bepaalt, stellen wij toch een aantal algemene eisen aan het hele evaluatieproces. De leraar moet in de eerste plaats begeleiden in plaats van te selecteren. Evaluatie dient immers om de leerlingen in hun kunnen (kennen) te bevestigen. Zo geven we voor alle duidelijkheid afzonderlijke cijfers dagelijks werk en prestatie (examen). We kiezen voor wat het dagelijks werk betreft voor de zelf-gerichte-norm (de individueel afgelegde weg en dit zowel op het gebied van attitude als op het gebied van prestatie, dit alles uit respect voor de uniciteit van elke leerling). Prestatie-evaluaties zijn criteria of comparatief gericht. Dit laatste, vergelijking met de eigen schoolpopulatie verdient aanbeveling. In elke school worden naast de planning van de activiteiten ook bindende afspraken gemaakt in verband met het evalueren onder meer omtrent de puntenverhouding dagelijks werk/prestatie. We streven ernaar een zo breed mogelijk spectrum van funderende doelstellingen voorop te stellen en ook te evalueren. Nog even duidelijk stellen: we proberen te bekomen dat alle leerlingen op gebied van gezonde en veilige levensstijl, vaardigheid en het ontwikkelen van zelfvertrouwen vorderingen maken (een weg afleggen). Wanneer er toch een prestatie-eis wordt gesteld, moet die binnen de mogelijkheden van de leerlingen liggen. Het is niet voldoende de resultaten te meten. De vooruitgang aantonen en zorgen voor gepaste remediëring is belangrijker. 6 BIBLIOGRAFIE 6.1 Atletiek GEEROMS, F., VAN DIEST, G., Atletiek Spelend Leren. Publicatiefonds voor lichamelijke opvoeding. BVLO, Gent, GEEROMS, F., VAN DIEST, G., Atletiek, Methode en Techniek. Reeks Scala, Lier, Van In, Basketbal Diocesane Werkgroep LO, Basketbal in het secundair onderwijs.. Hasselt, LICO, Gymnastiek Diocesane Werkgroep LO, Turnen op school. Hasselt, LICO, AV Lichamelijke opvoeding 12 3de graad BSO

11 GANTOIS, J., SCHROVEN, W., VAN ESSER, M., Van Kopstand tot Kasamatsu. Handboek voor toestelturnen. Leuven, ACCO, TIMMERMAN, H., Grondturnen voor meisjes. Wegen naar prestatievormen. Lichamelijke opvoeding en sport in de praktijk. Deel 22, Baarn-Hollandia VAN ASSCHE, E., Bewegingsopvoeding door toestelturnen. Antwerpen, De Sikkel (BLOSO), Handbal Diocesane Werkgroep LO, Handbal in het secundair onderwijs. Hasselt, LICO, Motorische Basisvorming VAN ASSCHE, E., Basisvorming in de lichamelijke opvoeding. Leuven, ACCO, Ritmische expressieve vorming SAS, M., VAN SCHOOR, A., Verschijnen en verdwijnen. Kapellen, De Nederlandse Boekhandel, Voetbal DIETRICH, K., Spelenderwijs leren voetballen. Baarn-Hollandia GOETHALS, R., VANSTEENBRUGGE, P., Leren voetballen. Publicatiefonds voor lichamelijke opvoeding, BVLO, Gent, Volleybal Diocesane Werkgroep LO, Volleybal in het secundair onderwijs. Hasselt, LICO, Zwemmen LESNEUCK, YSKOOT, VAN DER SLUYS, CLARYS, Leren zwemmen. Zwemonderwijs voor school en verenigingen. Kapellen, De Sikkel LOUWAGIE, M., Zwemmen. Van initiatie tot trainen. Publicatiefonds voor lichamelijke opvoeding, BVLO, Gent, AV Lichamelijke opvoeding 13 3de graad BSO