Dienstencheques: ten minste houdbaar tot...

Transcriptie

1 Dienstencheques: ten minste houdbaar tot... Hoe investeren in duurzame tewerkstelling? Verantwoordelijke uitgever : Anne Snick, Vooruitgangstraat 323/7 B-1030 Brussel ; illustraties Clarice ; grafisch ontwerp

2 Dienstencheques: ten minste houdbaar tot... Volgende dienstenchequebedrijven namen deel aan de rondetafelgesprekken in het kader van het federaal pro- Groep Intro Vlaams-Brabant / Spectrum Home Wellness cvba-so vzw CBL vzw Web Hoe investeren in duurzame tewerkstelling? ject Tot uw dienst(encheque)? / à votre (titre-)service? : Housekeeping Service bvba Wonen en Werken vzw Actiness sprl AJO Isis vzw Linge Services sprl Landelijk Dienstencoöperatief Bovenstaande gesprekspartners zijn niet aansprakelijk Aksent vzw Le Forem voor de inhoud van de brochure Dienstencheques: ten ARTEGA activ Manpower Belgium minste houdbaar tot Hoe investeren in duurzame BRUMA Ménagez-Moi sprl tewerkstelling, gerealiseerd door vzw Flora. Clean liberty Perfectie@Home Cobeff PretNet Services asbl Connect Services ProxiService CPAS de Peruwelz PWA Gavere vzw, DCO Werk aan huis CSA asbl Randstad Belgium nv/sa Met de steun van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrou- CSEF Namur Simply Helping sprl wen en Mannen en de POD Maatschappelijke Integratie. Dienstenbrigade SINET-centre scrl fs Dienstenthuis cvba Start People Domidom Belgium TEAM cvba FEDERGON t Poetshuis Oostende

3 Bij wijze van inleiding Voorwoord Deze brochure is het resultaat van het project Tot uw dienst(encheque)? / à votre (titre-)service? dat liep van oktober 2008 tot oktober 2009 met de steun van de POD Maatschappelijke Integratie. Met dit project wilde Flora nagaan onder welke voorwaarden dienstencheques instrumenten kunnen zijn voor duurzame, kwaliteitsvolle inschakeling van een kwetsbaar hoofdzakelijk vrouwelijk publiek. Dit thema schrijft zich in de missie van Flora in, die m.n. bestaat in het opzetten van gemeenschappelijke initiatieven, in een perspectief van gender mainstreaming, van een solidaire economie en van diversiteit, met als doel de gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen. De sector van de dienstencheques stelt heel wat (kansarme) vrouwen tewerk. Aangezien er zich in tal van sectoren op de arbeidsmarkt impliciete uitsluitingsmechanismen afspelen, die de duurzame inschakeling van deze vrouwen belemmeren, is het ons inziens van groot belang om de vraag naar de duurzaamheid van deze jobs te blijven stellen. Vinden we deze mechanismen ook terug in de dienstenchequesector? Wat verklaart het succes van bedrijven, aan welke uitdagingen moeten ze het hoofd bieden? In het kader van dit project zoemt Flora in op kwaliteitscriteria die de duurzame tewerkstelling van vrouwen in deze sector kunnen garanderen. Het project onthulde dat veel bedrijven uit de relatief nieuwe dienstenchequesector op zoek zijn naar manieren om tegelijk een kwaliteitsservice én duurzame jobs aan te bieden. Deze brochure is het resultaat van de uitwisseling tussen de verschillende dienstenchequebedrijven en de deskundige inbreng van Flora. Ze tracht (gedeeltelijke) antwoorden te bieden op de vragen die bedrijven zich stellen. Tegelijk wil de brochure beleidsmakers helpen te begrijpen hoe zij het systeem van de dienstencheques dat niet meer weg te denken is uit onze samenleving kunnen verbeteren. 5

4 Bij wijze van inleiding De visie van Flora Bij wijze van inleiding op dienstencheques Flora is een federaal netwerk van organisaties die ijveren voor de socio-professionele inschakeling van kansarme, vaak laaggeschoolde, Sociale economie Tewerkstelling vrouwen (en mannen). De organisaties die aan de projecten van Flora deelnemen, ressorteren onder diverse werkvormen (buurtdienst, Feminisme Gender sociale werkplaats, opleidingscentrum ) en bieden uiteenlopende activiteiten aan (poets, horeca, ICT ), maar wat hen bindt is hun wil om kennis en ervaringen uit te wisselen, niet alleen over specifieke noden en competenties van het publiek waarmee ze werken, maar ook over structurele en culturele mechanismen die tot de achterstelling van deze groep leiden. Doorheen diverse projecten van actieonderzoek ontwikkelt Flora deze gezamenlijke kennis tot een unieke expertise, die tevens de basis vormt van haar lobby- en De brochure die u in handen heeft, is het resultaat van een actieonderzoek dat Flora uitvoerde in samenwerking met bedrijven Hoe het werken met dienstencheques beter organiseren actief in de sector van de dienstencheques. Zes rondetafelgesprekken met Brusselse, rekening houdend met de verschillende rollen die aan vrouwen en mannen worden toegewezen Vlaamse en Waalse dienstenchequebedrijven leverden een grote rijkdom aan materiaal op over de complexiteit van het werken met dienstencheques. Op basis van dit rijke materiaal zocht Flora een antwoord op volgende vraag: Hoe (met welke kwaliteitscriteria) het werk met dienstencheques te organiseren rekening houdend met de noden en be- hoeften van de vrouwen (en mannen) die er werken om een duurzame socio-professionele sensibiliseringswerk. inschakeling te bereiken? Kansarmoede Uitsluiting De specifieke expertise van Flora ligt op het knooppunt van deze drie thema's, en in de federale samenwerking. om de samenleving een duurzame dienst te garanderen? 6 7

5 Bij wijze van inleiding Arbeid en duurzaamheid Bij wijze van inleiding en hoe dit te combineren? Het project Tot uw dienst(encheque)?/ à votre (titre-)service? heeft aangetoond dat aandacht voor de verschillende rollen die aan mannen en vrouwen worden toegewezen, de missing link is die werken met dienstencheques kan verbinden met duurzaamheid. Deze zgn. mannelijke en vrouwelijke rollen vertegenwoordigen ook al worden ze niet op dezelfde manier gewaardeerd al het werk waaraan een samenleving nood heeft om goed te kunnen draaien, om duurzaam te zijn dus IJveren voor duurzame tewerkstelling is dus mogelijk door rekening te houden met de verschillende soorten arbeid die een samenleving nodig heeft om voor al haar burgers goed te functioneren. Over welke taken, rollen, soorten van arbeid gaat het dan? Op grond van diverse onderzoeksprojecten en vanuit een genderanalyse van arbeid heeft Flora aangetoond dat er vier dimensies van arbeid zijn. Productieve arbeid: voorzien in materiële en financiële noden. Dit vertaalt zich hoofdzakelijk in het verzekeren van een inkomen, het beheer van materiële en financiële meerwaarde Reproductieve of zorgarbeid: zorg voor oudere en jongere generaties (verzorgen, voeden, opvoeden, schoonmaken ) Sociale arbeid: ontwikkelen van sociaal kapitaal, het gevoel hebben deel uit te maken van een groter geheel, deelnemen aan of bijdragen tot een gemeenschappelijk project, zich nuttig maken voor de maatschappij, verantwoordelijkheid opnemen voor het milieu Zelfarbeid: investeren in eigen welzijn en gezondheid, ontwikkelen van een positief zelfbeeld, geloven in het eigen kunnen, ontplooien van talenten zelfarbeid Beschikken over een inkomen, zich persoonlijk ontplooien, een sociaal netwerk ontwikkelen en zorgen voor familie en vrienden dit zijn essentiële elementen in het leven van vrouwen (en mannen). Naargelang de levensfase waarin iemand zich bevindt of diens persoonlijke inte- Duurzaamheid: een evenwicht BEWAKEN TUSSEN sociale arbeid resse kunnen bepaalde vormen van arbeid belangrijker worden of meer investering vergen dan andere. Kunnen kiezen tussen de verschillende soorten arbeid en een échte keuze impliceert ook de middelen om deze keuze te realiseren en in staat zijn een evenwicht te vinden tussen deze taken is dan ook van groot belang voor de levenskwaliteit, voor een kwaliteitsvol leven. Een duurzame samenleving is er dus één die vrouwen en mannen reële keuzes biedt wat betreft de vormen van arbeid waarin ze willen investeren en die hen toelaat een evenwicht te vinden tussen deze vier soorten van arbeid die nodig zijn voor het goed functioneren van de maatschappij. productieve arbeid reproductieve of zorgarbeid 8 9

6 Bij wijze van inleiding Dienstencheques: de sleutel tot het mysterie Bij wijze van inleiding van duurzame tewerkstelling Dienstencheques: een complexe realiteit In het project ot uw dienst(encheque)?/ à votre (titre-)service? werd de vraag naar kwaliteitscriteria en duurzaamheid verkend met werkgevers uit heel België en werkzaam in verschillende types dienstenchequebedrijven. De vraag werd zowel op interpersoonlijk (micro), organisatie- (meso), als politieke,socioeconomisch niveau (macro) onder de loep genomen. Ook werd telkens aandacht besteed aan de concrete realiteit van de diverse betrokken partijen (klanten, werknemers, werkgevers, beleidsmakers, sociale partners). 1. We gebruiken de vrouwelijke vorm gezien het overwicht van vrouwen in de sector. De analyse kan evenwel ook op mannelijke werknemers van toepassing zijn. Het gaat om productieve arbeid die een inkomen moeten opbrengen zowel voor de werkneemsters 1 zowel als voor de werkgever, en die dus de nodige productiviteit en efficiëntie vereist om zich te kunnen handhaven op een concurrentiele markt; die de klant zorgarbeid aanbiedt, waardoor de klant beter in staat is werk en gezin te combineren, aangezien hij bepaalde delen van zijn zorgarbeid (schoonmaak, strijk ) kan uitbesteden aan een huishoudhulp (die op haar beurt echter geen huishoudhulp heeft); maar niet veel ruimte laat voor sociale arbeid aangezien het huishoudelijk werk verricht wordt in privé-huizen, waar de huishoudhulp geen collega s ontmoet en bijna niet kan terugvallen op collectieve maatregelen of oplossingen voor problemen waarmee ze wordt geconfronteerd; en voor persoonlijke ontplooiing (zelfarbeid) want de huishoudhulp verricht belangrijk en veeleisend werk, dat echter niet altijd op de nodige erkenning of waardering kan rekenen. Ondanks zijn complex karakter wordt het werken met dienstencheques nog te vaak uitsluitend vanuit het standpunt van de productieve arbeid bekeken. Het systeem werd opgezet om het poetsen in het zwart te regulariseren, en legde het accent bijgevolg hoofdzakelijk op de administratieve en financiële spelregels. Ondertussen: nam het aantal werkgevers met of zonder ervaring in de sector, met of zonder kennis van bedrijfsbeheer, en met uiteenlopende missies drastisch toe; deden de aangeboden subsidies de vraag naar dienstencheques sterk stijgen waardoor ook het aantal nieuwe klanten steeg, d.i. klanten die voordien géén beroep deden op een huishoudhulp in het zwart ; wierf de sector heel wat vrouwen met weinig of geen beroepservaring aan; laaggeschoolde of kansarme vrouwen beschouwen werken als huishoudhulp of schoonmaakster immers als een haalbare job, want dat doen ze thuis toch ook? Als werken met dienstencheques niet duurzaam is, dan is dit omdat de verschillende actoren (werkgevers, klanten, werkneemsters en beleidsmakers) niet altijd voldoende rekening houden met de complexiteit van het werk. De sleutel tot (meer) duurzaamheid binnen het stelsel van de dienstencheques ligt bij het in rekening brengen van de verschillende dimensies van arbeid

7 Bij wijze van inleiding maar geen toverformule! een eerste vaststelling Op de volgende pagina s trachten we via de sleutel van duurzaamheid een andere kijk te geven op de dagelijkse realiteit van de diensten chequesector, en dit met oog op de werkgever, de werkneemster en de klant. De valkuilen of mogelijke problemen zowel als de oplossingen en kwaliteitscriteria die worden beschreven, werden aangereikt door de partners van het project Tot uw dienst(encheque)? / à votre (titre-)service?. Ze zijn dus gebaseerd op het (kwalitatieve) materiaal dat tijdens de rondetafels werd verzameld, maar mogen niet als (kwantitatief) representatieve beschrijving van de sector worden gelezen. Deze brochure wil een ingangspoort bieden tot de kwestie van duurzaamheid en kwaliteit, eerder dan een evaluatie van de sector van de dienstencheques. Ze reikt een sleutel aan om het eigen bedrijf (of de sector in het algemeen) tegen het licht te houden, en geeft concrete voorbeelden die de lezer kunnen inspireren tot een persoonlijke en creatieve toepassing. Ze reikt een kader aan voor het debat over duurzaamheid, maar de inhoud van dat debat de vele stemmen, mogelijke pistes en innovatieve m.b.t. kwaliteitscriteria moet van de werkgevers, werkneemsters en klanten zelf komen. De brochure bevat met andere woorden geen concrete oplossingen of magische formules. De bedrijven die aan de rondetafels deelnamen, hebben vanuit hun concrete context en noden wel tal van en politieke aanbevelingen geformuleerd. Als die hier niet allemaal worden weergegeven, dan is dat omdat deze brochure vooral als doel heeft het debat rond duurzaamheid te openen, en niet om het als gesloten voor te stellen! De dienstenchequesector is een verzameling van bedrijven met erg verschillende missies en werkwijzen. Bedrijven uit de openbare sector (OCMW of PWA s). Zij werken met mensen die ver van de arbeidsmarkt verwijderd zijn en hebben toegang tot extra subsidies (bijv. van de gemeente) om hun missie te bereiken. Sociale economiebedrijven (invoegbedrijven, buurtdiensten ) hebben een sociale doelstelling en kunnen extra subsidies bekomen voor het tewerkstellen van een kwetsbaar publiek (in specifieke statuten, soms met degressieve subsidies). Privé-bedrijven: hebben winst als oogmerk, maar werven vaak ook een laaggeschoold publiek aan. Het profiel van deze bedrijven kan verschillen naargelang de situatie, de context (stad, dorp), enz. Bepaalde bedrijven zijn gegroeid uit een interim-bureau. Het publiek dat zich bij deze bedrijven aanbiedt, is meer divers (ook gekwalificeerde werkzoekenden die in afwachting van een job op hun niveau tijdelijk in het kader van dienstencheques willen werken). Ondanks hun verscheidenheid (andere missie, werknemersprofiel, klanten) delen al deze bedrijven onder dezelfde voorwaarden de overheidssubsidies. Echter, afhankelijk van het type bedrijf, kunnen de risico s voor de duurzaamheid verschillen en moeten dus aangepaste oplossingen worden gezocht. De verschillende categorieën van bedrijven hebben elk hun rol te spelen in onze samenleving. Maar hoe kan hun complementariteit worden gevaloriseerd als ze alleen in onderlinge concurrentie worden gezet zonder oog voor hun verschillen? Om de duurzaamheid van de sector te vrijwaren, moet misschien gedacht worden aan een differentiëring van de spelregels en aan strategieën om de samenwerking tussen bedrijven te bevorderen, zonder daarbij evenwel de efficiëntie van het systeem uit het oog te verliezen

8 Legende / Leeswijzer Dienstencheques, een complexe productieve (zorg)arbeid onderneming Even herhalen: de sleutel tot duurzaamheid is rekening houden met de verschillende soorten van arbeid. Symbolen : productieve arbeid sociale arbeid zelfarbeid reproductieve of zorgarbeid Op de volgende pagina s zullen kwaliteitscriteria, valkuilen, goede praktijken en ter verbetering van de duurzaamheid van het systeem worden omschreven in termen van deze vormen van arbeid. De duurzame tewerkstelling van kansarme vrouwen wordt bovendien benaderd vanuit het perspectief van de werkgevers, de werknemers en de klant, d.i. de drie hoofdrolspelers in het dienstenchequesysteem. Naargelang het soort bedrijf en zijn context, het profiel van de klanten en de werkneemsters, kunnen kwaliteitscriteria immers op een andere manier worden ingevuld. Eerder dan concrete richtlijnen bieden de volgende pagina s een kader dat toegepast kan worden op die verschillende realiteiten. = mogelijke valkuilen, risico s, problemen = mogelijke oplossingen, goede praktijken, beleidsaanbevelingen Heel wat aspecten op vlak van kwaliteit en duurzaamheid kan het bedrijf zelf bewaken. Soms situeert de oplossing zich in een vorm van samenwerking of overleg tussen bedrijven, een networking waarvoor andere organisaties het initiatief kunnen nemen. Opdat bedrijven echter hun verantwoordelijkheid ten volle kunnen opnemen en netwerken ondersteuning kunnen bieden, heeft ook de overheid zijn rol te spelen. Kuisen, strijken, een huis op orde houden dat kan toch iedereen? Een dienstenchequebedrijf opstarten, dat is dus alleen nog een kwestie van de financiële aspecten te regelen, de cheques te ontvangen, de werkneemsters te betalen en winst te maken, niet? Tot voor kort waren de regels om een dienstenchequebedrijf op te starten erg eenvoudig: beschikken over een brievenbus waarin de dienstencheques kunnen worden gepost lijkt voldoende, er worden geen eisen gesteld op vlak van ervaring in bedrijfsmanagement, enz. Om de duurzaamheid van het dienstenchequesysteem te garanderen, dienen meer uitgewerkte erkenningscriteria te worden voorzien en dienen de bedrijven beter te worden opgevolgd. gevaren Bepaalde ondernemers kunnen in het systeem van de dienstencheques een gemakkelijk middel zien om winst te creëren. Sommige van hen worden gezien als echte cowboys, die van de subsidies profiteren, de sector een negatief imago bezorgen en geen oog hebben voor duurzame tewerkstelling. De anderen hebben de complexiteit van het runnen van een dienstenchequebedrijf misschien gewoon onderschat en slagen er niet in een solide en duurzaam bedrijf op te zetten. Formuleren van strengere erkenningscriteria voor dienstenchequebedrijven, bijvoorbeeld het beschikken over een minimum aan kennis op vlak van bedrijfsbeheer, sociale wetgeving en personeelsmanagement; Meer en betere (ook kwalitatieve) controles uitvoeren en de bedrijven ook na het doorlopen van de erkenningsprocedure blijven opvolgen; Waarborgen van een stabiel en eenvoudig dienstenchequesysteem; o.a. vermijden dat subsidiebedragen voortdurend veranderen; Aanreiken van beheersinstrumenten en ondersteuning; Ruimte voor ontmoeting, intervisie, uitwisseling van goede praktijken ; Organiseren van informatie- en vormingsmomenten m.b.t. de bestaande en nieuwe wetgeving

9 Dienstencheques, een complexe onderneming productieve (zorg)arbeid Dienstencheques, een complexe onderneming Hoe investeren in sociale arbeid? Voor bedrijven met een sociale missie het tewerkstellen van kansarme groepen blijven structurele subsidies (statuten als SINE, ILDE, rechten duurzame en kwaliteitsvolle job enz) onontbeerlijk. Er zullen altijd mensen zijn die hun eigen loon niet kunnen genereren, maar die via het dienstenchequestelsel wel de mogelijkheid krijgen om hun persoonlijke situatie te verbeteren en een bijdrage aan de samenleving te leveren. De subsidies zijn evenwel niet onbeperkt: dynamische modellen van bedrijfs-, financieel- en personeelsmanagement die rekening houden met de reële productiviteit van de werkneemsters, kunnen bedrijven helpen hun aanbod efficiënter en duurzamer te maken. Het opzetten van vorming en intervisie hierover komt tegemoet aan een reële nood bij de bedrijven. Opdat de verschillende categorieën van dienstenchequebedrijven hun rol zouden kunnen blijven spelen, kan gedacht worden aan specifieke subsidies (eventueel met gesloten enveloppe) per type bedrijf (commercieel, sociale economie ). Nog? Het debat is geopend Als je maar een brievenbus hebt om de afspraken en betalingen tussen klanten en werkneemsters te regelen en een goed financieel beheer voert, dan zal het bedrijf toch functioneren, niet? Een éénzijdige focus op de productieve (financiële) dimensie van een bedrijf mag de sociale aspecten van het werken met dienstencheques niet uit het oog doen verliezen. Deze zijn vaak moeilijker te beheren omdat het poetsen zich in privé-huizen afspeelt, waar de werkneemster niet kan terugvallen op een omkadering of op collectieve maatregelen of oplossingen voor problemen die ze tegenkomt. gevaren Indien een bedrijf zich enkel als een brievenbus opstelt, bestaat het gevaar dat er tussen de klant en de huishoudhulp een relatie zoals in het zwartwerk ontstaat. De klant kan het idee krijgen dat hij rechtstreeks met de huishoudhulp kan communiceren over het wat en hoe van haar werk. Daarbij kan elke klant nog verschillende verwachtingen hebben. Wat een stress voor de huishoudhulp! En als de dame in kwestie niet aan al die eisen kan voldoen of het hoofd niet boven water kan houden, bestaat ook nog de kans dat de klant haar dit persoonlijk verwijt Het is belangrijk dat de klant en de werkneemster zich goed bewust zijn van de rol die het bedrijf speelt in de arbeidsrelatie; het is geen één-één-relatie, maar een driehoek waarin het bedrijf een centrale plaats inneemt. Om zijn rol zichtbaar te maken, kan het bedrijf: een overeenkomst opstellen met haar klanten betreffende de inhoud en de organisatie van het werk; de klant regelmatig bevragen, bijv. via een telefoongesprek of geregelde huisbezoeken, enz

10 Dienstencheques, een complexe onderneming Bedrijven en persoonlijke ontwikkeling Volwaardig beroep Het complexe werk van de huishoudhulp een stevige job voor de werkneemsters Poetsen en strijken, dat kan je toch be- gevaren zwaarlijk een beroep noemen, iedereen Ik poets graag en hou van een proper gevaren De huishoudhulp betreedt het privé-leven doet dit thuis! Welke socio-economische Zorgarbeid wordt in onze samenleving zel- huis. Een job in het kader van de diensten- van gezinnen en onderhoudt professionele meerwaarde kan dat nu creëren? En daar- den naar waarde geschat. Het is een werk cheques, dat is dus het werk dat ik thuis Werken als huishoudhulp bij personen thuis relaties met klanten en werkgever; dit ver- bij, zijn bedrijven die gesubsidieerd wor- dat vrouwen altijd kosteloos hebben uitge- doe, bij anderen doen en hiervoor betaald vergt veel van een werkneemster: eist sociale vaardigheden die niet onder- den door de overheid wel echte bedrij- voerd, en de meerwaarde die het betekent worden. Voor mij en mijn gezin is dat een Voltijds kuisen is fysiek erg zwaar, en voor schat mogen worden; ven? Of nog, als mensen werk aannemen voor de gezinnen en voor de samenleving in ideale oplossing om geld te verdienen. vrouwen van oudere leeftijd of met gezond- Belangrijk is ook het organisatievermogen in het kader van dienstencheques, dan is dat toch met het idee om nadien beter en haar geheel wordt daardoor weinig zichtbaar gemaakt, erkend en gevaloriseerd. Ook het bliek en de samenleving te verbeteren: Nee? heidsproblemen niet voltijds haalbaar; Een specifieke technische kennis is vereist: en de mate van zelfstandigheid van de huishoudhulp: zij moet zich alleen van de ene echt werk te vinden, niet? Het werk in de dienstenchequesector wordt niet voldoende gewaardeerd; de bedrijven gemak waarmee gelijk wie een dienstenchequebedrijf kan oprichten, het feit dat de bedrijven subsidies krijgen en wellicht ook de niet duurzame praktijken van de cowboys in Lanceren van een reclamecampagne die de meerwaarde van huishoudhulp voor het gezin en de samenleving in de verf zet; Ontwikkelen van een kwaliteitslabel dat dui- Voor heel wat (kansarme) vrouwen opent het dienstenchequestelsel nieuwe deuren naar productieve arbeid : het verschaft hen een inkomen, financiële zekerheid, een contract van on- kennis van materialen, producten en specifieke technieken; Kunnen lezen o.a. van etiketten op producten of boodschappen van de klant. Dit is naar de andere klant verplaatsen én moet haar beroep met haar privé-leven kunnen combineren (waarvoor ze geen beroep kan doen op hulp via dienstencheques ). moeten zich voortdurend bewijzen. Duurza- deze nog jonge sector maken dat het beroep delijk maakt welke inspanningen een bedrijf bepaalde duur, sociale rechten Soms echter niet altijd evident voor laaggeschoolde vrou- me tewerkstelling creëren in een sector die zo niet bepaald een zeer hoog aanzien geniet. levert om duurzaam te werken; onderschatten de vrouwen de complexiteit van wen of voor vrouwen die het Nederlands weinig gevaloriseerd wordt, is niet evident Zichtbaar maken van het complexe en tech- het werk en dan is de teleurstelling groot niet machtig zijn; nische karakter van het werken met dienstencheques en benadrukken dat het om een écht Er zijn verschillende pistes denkbaar om het beroep gaat o.a. via materiële hulpmiddelen imago van het poetsberoep bij het grote pu- (professionele werkkledij, bedrijfslogo )

11 Het complexe werk van de huishoudhulp een stevige job voor de werkneemsters Het complexe werk van de huishoudhulp En wat met het sociaal kapitaal? Elke werkneemster voorzien van een mand karakter van het werk van een huishoudhulp. Thuis heb ik niemand nodig bij het kuisen, gevaren met schoonmaakproducten en -materialen Zijn flexibele werkuren binnen het systeem maar elders weet ik niet altijd wat van mij Organiseren van laagdrempelige informatie- die ze kan meenemen naar al haar klan- mogelijk? Hoe rekening houden met de vele wordt verwacht? Bij sommige klanten voel Een slechte communicatie tussen huis- momenten voor kandidaat werkneemsters ten. Als geheugensteuntje voor het gebruik verplaatsingen naar de klanten? Over welke ik me niet op mijn gemak. Ik heb schrik om houdhulp en klant kan kleine frustraties waarbij wordt stilgestaan bij het complexe van de juiste producten en materialen kan bijkomende middelen kunnen bedrijven be- fouten te maken. Het gebeurt dat ik de hele doen uitgroeien tot grote problemen. Een karakter van het beroep en uitleg wordt ge- gewerkt worden met kleuren en symbolen schikken om in opleiding en begeleiding van dag niemand zie. Het zou leuk zijn om col- huishoudhulp moet al assertief zijn om boden over de inhoud van het beroep, de fysieke en technische eisen en de impact op het eigen gezin; Bieden van vormingen rond de technische, fysieke (ergonomische) zowel als sociale (bijv. groen voor de ramen); Een meer ervaren werkneemster kan inge- zet worden als coach die begeleiding en opvolging op de werkvloer biedt; Samenwerken met sociale economiebedrij- de werkneemsters te voorzien? Vooral de dienstenchequebedrijven met een sociale missie die als opdracht hebben om groepen die ver van de arbeidsmarkt af staan lega s te hebben waarmee ik kan praten; we kunnen elkaar helpen en motiveren Een huishoudhulp komt geregeld terecht in huizen van gezinnen met een totaal andere ach- zonder bij de klant respectloos over te komen uitleg te vragen, zich te verantwoorden voor haar werk of te verontschuldigen voor eventuele schade; Sommige huishoudhelpsters zien hun klan- nen aan iemand die hier speciaal voor is aangeduid; Het organiseren van teamvergaderingen of informele ontmoetingen tussen de werk- aspecten van de job; Rekening houden met de familiale situatie van de werkneemsters, zorgen dat het werk gedaan kan worden binnen redelijke werkuren; ven of socio-professionele inschakelingsorganisaties voor de (meer langdurige) opleiding en begeleiding van de werkneemsters. Ook op politiek niveau moet rekening worden gehouden met het complexe en veeleisende aan werk te helpen moeten zich zo kunnen organiseren dat de jobs die ze hun werkneemsters bieden, duurzaam zijn. Specifieke maatregelen voor deze bedrijven kunnen de sociale duurzaamheid van het dienstenchequestelsel vergroten. tergrond dan de hare, en waar conventies en codes gelden die haar vanuit haar leefwereld totaal niet vertrouwd zijn. Ze moet zich alleen in deze onbekende wereld wagen, zonder directe ondersteuning van iemand die haar achtergrond kent, die begrijpt hoe onzeker en ten en collega s bijna nooit, waardoor hun werk erg eenzaam kan zijn. Het bedrijf kan voor de werkneemsters een neemsters biedt hen de kans tips en ervaringen uit te wisselen, raad te vragen en te geven, elkaar aan te moedigen, enz. onhandig ze zich wel eens voelt en die haar (fysieke) ruimte voorzien waarin ze elkaar helpt om zich beter uit de slag te trekken. kunnen ontmoeten of hun verhaal kwijt kun

12 Het complexe werk van de huishoudhulp Om fier op jezelf te zijn En de rol van de klant kennis van de spelregels dienstencheque overeenkomst Soms komt het niet goed uit dat mijn huis- Mijn man heeft écht werk, in de fabriek. dat zo weinig gewaardeerd wordt als een per- Zelfs als het werk geen diploma vereist, houdhulp langskomt, dan bel ik haar af. Ik kuis alleen maar, dat is het enige wat ik soonlijke ontplooiing beschouwen, het is niet mogen de vaardigheden waarover de huis- Aangezien ze niet hoeft te werken, betaal Bedrijven kunnen een overeenkomst sluiten kan. Of ik ooit écht werk zal vinden? Ik heb evident. Hoe hou je dat vol? houdhulp dient te beschikken, niet worden ik haar ook niet dat is toch correct? Ze met hun klanten, waarin de voorwaarden mijn twijfels onderschat. Deze competenties kunnen mag wel later terugkomen, wanneer het worden opgenomen die de rentabiliteit van duidelijker in de verf worden gezet. Klan- me past. Aangezien ik haar per uur betaal, het bedrijf en de kwaliteit van de tewerkstel- De geringe waardering voor het werken met ten en werkneemsters hier herhaaldelijk kan ik toch het best met haar afspreken, ling garanderen; dienstencheques werd reeds eerder aange- De werkgever kan functioneringsgesprek- op wijzen, kan de (zelf)waardering doen wanneer ze komt, niet? Een voorstelling van het bedrijf, zijn ethische haald: het werk wordt weinig gevaloriseerd, ken met de werkneemsters voeren, waarin toenemen; code, waarden, doelstelling en werkwijzen het werk dat door de bedrijven wordt ge- over de meerwaarde voor de samenleving niet alleen negatieve, maar vooral ook posi- Er bestaan kwaliteitslabels die de bedrij- De klant die de rol van het bedrijf als werkgever zeker wanneer het een kansarme publiek creëerd; wordt bijna nooit gesproken en er lijken geen tieve feedback wordt gegeven. Werkneem- ven expliciet aansporen om te investeren niet ziet, kan zichzelf als werkgever van zijn tewerk stelt helpt de klant bewust te wor- Er kan gedacht worden aan een informa- specifieke vaardigheden voor nodig ( iedereen kan het ). Dit alles kan gevolgen hebben voor het zelfbeeld van de werkneemster. Hoe fier te zijn op haar werk én haar persoon? Werk sters krijgen zo het gevoel dat hun werk ernstig wordt genomen en wordt gerespecteerd, wat hun zelfbeeld en hun loyaliteit t.a.v. de werkgever versterkt; in hun personeel (bvb het label Investors in people ). Bedrijf kunnen proberen een dergelijk label te halen en te behouden. huishoudhulp gaan beschouwen. Hij ziet er dan ook geen graten in als hij haar werk wil regelen volgens zijn behoeften en onder zijn condities. Hij begrijpt niet dat de huishoudhulp zelfs indien den van de maatschappelijke meerwaarde die het realiseert en kan zijn keuze voor dit bedrijf versterken; Sommige bedrijven zijn van mening dat tie- en sensibiliseringscampagne vanuit de overheid hij haar per uur betaalt een voltijds contract het systeem van de dienstencheques en een volwaardig statuut heeft en dat het an- duidelijk moet worden uitgelegd aan de nuleren of wijzigen van afspraken de rentabiliteit klanten (bvb via een handboek voor de van het bedrijf kan schaden en het inkomen van klant ), zodat zij beseffen dat ook zij een de huishoudhulp in gevaar kan brengen. rol spelen inzake de duurzaamheid van 22 23

13 En de rol van de klant een respectvolle werkrelatie En de rol van de klant tot ieders tevredenheid Mijn huishoudhulp komt maar een paar uur langs, hiervoor laat ik mijn verwarming niet aanstaan, ze zal wel warm krijgen van het werken. En ook ik betaal mijn huishoudhulp per uur om te poetsen, niet om eerst een kwartier koffie te drinken. De arbeidsvoorwaarden waarin de huishoudhulp werkt, zijn volledig afhankelijk van wat de klant in zijn huis haar werkplaats voorziet. De klant is zich hier niet altijd van bewust. Aangezien het werk steeds wordt uitgevoerd in privé-woningen, is er noch een collectief kader noch een comité dat toeziet op de veiligheid en gezondheid van de werkneemster op de werkvloer. gevaren Er zijn klanten die zich weinig aantrekken van het welzijn, de veiligheid en gezondheid van hun huishoudhulp: geen verwarming in de winter, een gammele ladder, slechte materialen ; Aangezien een huishoudhulp slechts en- kele uren bij de klant werkt, heeft deze laatste vaak geen zicht op het werk dat de huishoudhulp gedurende een dag verricht (workload, ritme ) om al haar klanten te bedienen. De klant staat niet stil bij zijn verantwoordelijkheid voor het welzijn van de huishoudhulp. Het opstellen van een kwaliteitscharter dat de klant dient te onderschrijven of van een handboek dat de klant informeert (m.b.t. hygiëne, veiligheid, verwarming, warm water ); Tijdens de eerste ontmoeting met de klant ook spreken over respectvolle werkrelaties : tijdens een koffietje enkele woorden wisselen met de huishoudhulp kan een groot verschil maken. Ik poets mijn huis op een uur, in vier uren tijd moet mijn huishoudhulp dus vier keer zoveel kunnen doen, niet? De klanten hebben niet altijd realistische verwachtingen; ze zijn er zich niet van bewust dat voltijds poetsen in huizen die men niet kent, veeleisend en vermoeiend is. Ze begrijpen ook niet altijd dat kansarme vrouwen eventueel van allochtone herkomst misschien niet hetzelfde organisatievermogen hebben als zij, vaak weinig kans hebben zich na het werk te ontspannen of op een sociaal netwerk terug te vallen. gevaren Klanten verwachten dat er op korte tijd veel werk wordt verricht of dat het werk gedaan wordt zoals zij het zouden doen. De huishoudhulp riskeert hierdoor het gevoel te krijgen dat ze haar werk niet goed doet en wordt zelden bedankt. Dit komt haar zelfbeeld en arbeidsvreugde niet ten goede. Een goede matching tussen (de verwach- tingen van) de klant en de kenmerken van de huishoudhulp is al het halve werk; Met klanten spreken over de haalbaarheid van hun eisen; Klanten sensibiliseren rond diversiteit; Werken met een heen-en-weerschriftje dat bij de klant blijft en waarin de klant zijn verwachtingen duidelijk kan formuleren, de huishoudhulp kan schrijven wat ze heeft gedaan en de volgende keer plant te doen, professionele huishoudhulp bedrijf (goed gerund) knowhow - communicatie - respect waarin de klant kan ook positieve commentaar kan schrijven; tips en goede praktijken meegeven in het handboek voor de klant klant van het bedrijf 24 25

14 colofon Projectverantwoordelijken Barbara Brunisso Sofie Giedts Redactie Anne Snick Barbara Brunisso Sofie Giedts Elise Cartuyvels Gepubliceerd in België op september 2009 door Flora vzw. Verantwoordelijke uitgever Anne Snick Illustraties Clarice Grafisch ontwerp (in)extenso Productie & copyright fvzw Flora Met dank aan iedereen die meewerkte aan het project Tot uw dienst(encheque)? / à votre (titre-)service?: de deelnemers aan de rondetafelgesprekken, het begeleidingscomité, de organisaties van het netwerk Flora. Meer weten Met de steun van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en de POD Maatschappelijke Integratie.