Sociale benadering Dementie

Transcriptie

1 Sociale benadering Dementie Voorstel Waardigheid en Trots Wilgaerden Inleiding De leefwereld van de cliënt voorop stellen. Dat is wat Wilgaerden wil. De Sociale Benadering Dementie (SBD) sluit hier naadloos op aan. Dit voorstel beschrijft het leer- en bewustwordingstraject Sociale Benadering Dementie waarin onze medewerkers getraind worden in het bieden van ondersteuning vanuit de behoeftes van cliënten met dementie. De training richt zich niet alleen op cliënten met dementie, de Sociale Benadering Dementie kan ingezet worden bij alle cliënten die door een aandoening afhankelijk zijn geworden van zorg en ondersteuning door anderen. 1. Omschrijving van het voorstel Sociale Benadering Dementie (SBD) De SBD gaat uit van het perspectief van mensen met dementie en naasten in hun dagelijkse leven. Het accent ligt op de leefwereld van de persoon. Juist die leefwereld is belangrijk omdat het voor mensen met dementie, naarmate de ziekte vordert, steeds moeilijker wordt om zich aan te passen. Binnen de SBD gaat het vooral om wat de cliënt nog kan: wat is er nodig voor iemand (met dementie) om zijn leven naar eigen wens in te vullen? Welke belemmeringen worden hierin ervaren? En hoe kunnen deze overwonnen worden? Zie voor meer informatie bijlage 1. Mantelzorger: Het gaat allemaal nog wel. Echt zorg hebben we nog niet nodig. Dat is voor later. Interviewer: Maar hoe is uw leven nu? Is het veranderd? Mantelzorger: Oh, bedoelt u dat. Alles is anders. Ik heb geen rust meer. Ze loopt als een hondje achter me aan. Hoe moet ik daarmee omgaan? Het maakt me wanhopig. Ik weet soms echt niet wat ik moet doen. Waarom SBD? Veel aandacht van professionals bij cliënten met bij dementie gaat vooral uit naar de zorg en het medische domein. De SBD staat voor een ander perspectief: dat van de mens met dementie die elke dag opnieuw moet (leren) leven met dementie. Dit sluit goed aan bij de visie van Wilgaerden. Wij staan voor zorg en ondersteuning zo veel mogelijk zoals thuis, waarbij de cliënt en zijn wensen en behoeftes voorop staat. Gewoon Uniek, noemen we dat. Doel en resultaten Wij willen de visie op dementie vormgeven vanuit een sociale benadering. Het doel is dat medewerkers de behoefte en wensen van cliënten voorop te stellen en de ondersteuning die zij geven van daaruit vorm geven. Dit draagt bij een aan betere positie van de cliënt, zij zullen zich gekend en erkent voelen. 1

2 Leerprincipes Het leertraject leidt tot resultaten in het werk, versterking van de cliëntgerichtheid en vergroting van tevredenheid van onze cliënt en zijn/haar omgeving. Het leren vind zoveel mogelijk plaats in het werk Korte centrale bijeenkomsten waarin medewerkers worden geïnspireerd om in hun werk kleine en/of grote aanpassingen te doen. Leren van en met elkaar Het leertraject wordt gedurende het leertraject in co-creatie met de medewerkers aangepast aan de behoefte van de groep Leren aan de hand van goede voorbeelden, onderzoeksresultaten en initiatieven van binnen en buiten de organisatie. De SBD legt de nadruk op de mens in plaats van de ziekte. 2. Beschrijving van het leertraject Hoe ziet de training eruit? Het leertraject bestaat uit 5 colleges met tussentijdse opdrachten. Ook zijn er een groepen gemaakt op het Intranet waar medewerkers informatie kunnen delen. Tussen de colleges door krijgen de teams korte praktijkgerichte opdrachten. De teams komen met een deel van het team naar de bijeenkomsten. Ter voorbereiding hebben trainers diverse dagdelen meegewerkt op locaties en zijn de ideeën getoetst bij de Teamcoaches van Wilgaerden. Er is grote behoefte aan de teams aan deze training. Zij hebben zich hier zelf voor ingeschreven. Tijdens het college worden opdrachten meegegeven aan de teams. Om deze opdrachten in goede banen te leiden en in gesprek te blijven met de teams, sluit de trainer gedurende 7 maanden aan bij het teamoverleg. Daarnaast houdt de trainer maandelijks spreekuur en wordt een online spreekuur ingericht. Zo maakt de trainer verbinding met het werk, kent deze de uniciteit van het team, kunnen medewerkers vragen stellen en kan ook het leren op de werkplek bevorderd worden. Het leertraject bestaat uit de volgende modules: 1. Inleiding Perspectief-denken Leren kijken, luisteren en ontmoeten Wij/ zij denken en systeemwereld familieparticipatie 2. Dementie (of andere aandoening) Gedragsproblematiek Relaties Inclusie Palliatieve zorg 3. SBD-denken In deze module wordt de sociale benadering 4.Het wij/zij denken en de familieparticipatie Voor de cliënt is het van belang dat familie en vrienden onderdeel blijven uitmaken van haar of zijn leven. Toch hebben hulpverleners soms de neiging om te denken vanuit het perspectief wij waardoor het bestaande netwerk van de cliënt als vanzelfsprekend zij wordt. De deelnemers leren los te komen van dit wij-zij denken. 5. Randvoorwaarden Organisatiestructuur Managementstijl Extra: SBD-Koffer Alle deelnemers kunnen gebruik gaan maken 2

3 Het wordt hoog tijd dat we ook bij dementie dagelijkse levenservaringen centraal stellen. aan de hand van casuïstiek toegelicht. De deelnemers worden zich bewust vanuit welk(e) domein(en) zij handelen van de Sociale Benadering-koffer. Deze bestaat uit hulpmiddelen die in contact met cliënten en voor het invullen van de dag gebruikt kunnen worden (creatieve zaken). Maar ook praktische en makkelijk toepasbare interventies die medewerkers in de praktijk kunnen. Zie voor meer informatie over de modules bijlage Hoe ziet het tijdpad eruit? Opbouw In 2016 volgen 30 teams de SBD. Dit is een derde van alle teams van Wilgaerden. Voor 2017 is het de bedoeling dat de andere teams ook getraind worden, waardoor de visie op dementie vanuit een sociale benadering in alle teams wordt vorm gegeven. In 2018 is het de bedoeling dat alle teams nog een of twee dagdelen terugkomen om verdere praktijkervaringen te delen en van aangereikte handvatten gebruik te kunnen maken. Evaluatie Tussentijds: door de trainer op de locaties Maandelijks: kweektuin Samen Uniek (met teamcoaches, opleidingsadviseur, afvaardiging clustermanagement en programmadirecteur zorg) Eens per halfjaar evaluatie met Stuurgroep (programmadirecteuren, clustermanagers, afvaardiging teamcoaches en bestuurder) Leertraject DBD draagt bij aan Cliënt voorop! Wilgaerden zet in haar Programmaplan (transitieprogramma) Samen Uniek heel nadrukkelijk de cliënt voorop. Teams hebben in hun ontwikkelplannen aangeven behoefte te hebben aan ondersteuning op dit punt, met name in relatie tot beperkingen van cliënten zoals met bijvoorbeeld dementie. Cliënten die bij Wilgaerden in zorg zijn hebben in toenemende mate complexe aandoeningen. Meten resultaten en resultaten delen Na afloop van het traject vinden waarderende interviews plaats over de successen en mooie voorbeelden en ervaringen die zijn voortgekomen uit het Programmaplan Samen Uniek. De SBD is daar onderdeel van. Daarnaast worden alle goede voorbeelden gedeeld op de Good Practice day in Wilgaerden is bereid om binnen Waardigheid en Trots inzichten te delen en materiaal ter beschikking te stellen. Doelgroep De focus van het leertraject ligt primair op medewerkers die (verpleeghuis)zorg op de locaties van Wilgaerden leveren. Streven is dit uit te breiden naar alle teams van Wilgaerden, ook die bij cliënten thuis zorg en ondersteuning bieden. De SBD richt zich op mensen met dementie maar de principes zijn toepasbaar op alle cliënten die door een aandoening afhankelijk zijn geworden van zorg en ondersteuning door anderen. 3

4 4. Overige informatie Betrokkenheid OR, CR en Bestuurder De bestuurder is betrokken bij dit initiatief. Het managementteam heeft akkoord gegeven op het voorstel voor De RvT, OR en CR zijn hierover geïnformeerd via de kwartaalrapportages. Risico-afweging Door het centraal stellen van het cliënt is het mogelijk dat op individuele basis een andere risicoafweging wordt gemaakt dan nu het geval is. Dit kan een indirect gevolg zijn van het toepassen van de SBD. Mocht spelen dan zal dit ingebracht worden in het traject Waardigheid en Trots. Samenwerkingspartner Wilgaerden wordt in dit traject ondersteund door De Werkvloer Centraal (onderdeel van de Tao of Care). Wie is Wilgaerden? Wilgaerden levert ouderenzorg in West Friesland. Wij zetten alles op alles om mensen te ondersteunen in het zo comfortabel en plezierig mogelijk ouder worden. Waar mogelijk in hun eigen vertrouwde omgeving, maar als dat (tijdelijk) niet meer lukt in een nieuw thuis op een van onze locaties in de buurt. 4

5 Bijlage 1 Extra toelichting Sociale Benadering Dementie Sociale Benadering De sociale benadering is ontwikkeld voor mensen met dementie maar is als visie van toepassing voor iedereen met een beperkende aandoening. Deze visie gaat uit van het perspectief van mensen met zo n aandoening en van hun naasten. Bij iemand met dementie wordt die natuurlijk beïnvloed door medische aandoening (dementie) zelf. Die is ingrijpend en beperkt je in je dagelijks leven. Maar er speelt nog veel meer, namelijk hoe je met de ziekte omgaat, hoe je je ertoe verhoudt. Wanneer je een ingrijpende aandoening krijgt, verandert bovendien je relatie met de omgeving: met je partner, je kinderen en je vrienden. Maar ook met de samenleving en je mogelijkheden om daarin te participeren en er deel van uit te blijven maken. Maar een vergelijkbare verandering vindt óók plaats vanuit het perspectief van je naasten. Ook zij moeten ook weten om te gaan met de aandoening, met alle fysieke, emotionele, mentale en sociale vragen van dien. Dit zijn kort samengevat de drie domeinen van de Sociale Benadering. Het eerste domein is het medische domein, met als belangrijk kenmerk: er verandert iets in mij en wat betekent dit voor mij?. Het tweede domein kenmerkt zich door persoonlijkheid, aanpassingsvermogen en psychologische kenmerken. De vraag die centraal staat is hoe ga ik daarmee om?. Het derde domein raakt de kern van het mens-zijn: het aangaan van sociale relaties en interacties, met als vraag: wat betekent dit voor mijn relaties? Bovendien speelt binnen alle drie de domeinen het gegeven dat de ziekte progressief verloopt èn zich per persoon in verschillende gradaties aandient. Maar als medewerker (hulpverlener of professional) ben je ook onderdeel van de sociale relaties van de cliënt. Jij hebt een relatie met de persoon met de beperkende aandoening en met diens naaste maar vult die in vanuit de taak en rol die je hebt binnen je functie of professie. Dat vraagt steeds meer van je en niet alleen in medisch- of zorgopzicht, maar ook psychologisch en sociaal. Vandaar dat het derde perspectief in de sociale benadering uitgaat vanuit de hulpverlener. Ook jij komt voor de vraag te staan hoe ga ik hiermee om? en moet je met alle vragen vanuit de domeinen rekening houden en de dilemma s die daarbinnen spelen. Bijvoorbeeld omdat je liever tijd besteed aan persoonlijk contact met de cliënt dan aan papier en regelwerk 5

6 Bijlage 2 Modules Sociale benadering dementie De sociale benadering is (en wordt) ontwikkeld voor mensen met dementie maar is als visie van toepassing voor iedere doelgroep met een beperkende aandoening. Wie zo n aandoening heeft, wordt geconfronteerd met drie wezenlijke vragen: 1. De eerste vraag is een direct gevolg van de aandoening: Er verandert iets in mij, wat gebeurd er in mijn lichaam? Deze vraag speelt in het medisch domein van de benadering. 2. Bij de tweede vraag, Hoe ga ik met deze veranderingen om?, spelen persoonlijkheid, en aanpassingsvermogen een belangrijke rol: het psychologisch domein. 3. Het derde domein raakt het mens-zijn vanuit de vraag: Wat betekenen die veranderingen voor mijn relaties met mijn omgeving: partner, kinderen, familie en vrienden? Maar ook voor alle andere relaties met de samenleving?. Dit is het sociale domein. In vijf modules worden de drie domeinen van de sociale benadering vertaald naar de dagelijkse praktijk van de ondersteuning, het welzijn en de zorg. Voor de cliënt is daarbij van belang om het leven te kunnen ervaren, voor vol te worden aangezien en van betekenis te zijn. Met het volgen ervan wordt de visie van de sociale benadering geïmplementeerd bij Wilgaerden met als doel de cliënt en diens netwerk van naasten centraal te stellen. De modules worden ingeleid door een bijeenkomst (van maximaal 3 uur) die bestaat uit een interactieve bijeenkomst en een toelichting op de bijbehorende praktijkopdracht. Het uitvoeren van de praktijkopdracht wordt begeleid tijdens bestaande overlegvormen en door middel van een digitaal spreekuur. De modules kunnen (op onderdelen) zo nodig aangepast worden naar de situatie en behoefte van Wilgaerden. Algemene uitgangspunten voor de colleges: Persoonlijke ervaringen van mensen met dementie omzetten in leermomenten voor anderen. In de colleges krijgen medewerkers inzicht en vaardigheden aangereikt vanuit psychologisch en sociaal perspectief die ze ook in hun privé leven kunnen toepassen. Vanuit de theorie of vanuit casuïstiek wordt de connectie gemaakt het privé leven van de medewerkers, hoe werken interacties daar en wat betekent dat voor je professionele (werk)relaties? Uitgangspunt is dat cliënt zich beiden prettig en tevreden moeten voelen naar aanleiding van de interactie. Overal waar mogelijk is wordt gebruik gemaakt van casuïstiek uit het werk en het privé leven van medewerkers. Modules: 1. Perspectief-denken en leren kijken, luisteren en ontmoeten De sociale benadering vraagt een andere manier van kijken. In deze module leren de deelnemers de verschillende perspectieven (cliënt, familie en medewerker) te onderscheiden. De deelnemers worden zich bewust van hun eigen perspectief (mensbeeld) en van het spanningsveld tussen de eigen normen, voor- en afkeuren en die van de cliënt. De deelnemers onderzoeken welke confrontaties zij in de ontmoeting met cliënten uit de weg gaan en leren het gesprek aan te gaan en aan de gang te houden met de cliënt. 6

7 2. Dementie (of een andere beperkende aandoening) In deze module wordt dementie (n.b. waar dementie staat kan een andere aandoening worden gelezen) bondig samengevat. Aansluitend gaan de deelnemers op onderzoek naar de vraag wat dementie betekent in iemands leven. Op welke manier kunnen we de cliënt ondersteunen bij het van betekenis zijn voor- en onderdeel blijven van haar of zijn omgeving. Afhankelijk van de vraag, kan aandacht besteed worden aan b.v. onbegrepen gedrag of palliatieve zorg. 3. Sociale benadering In deze module wordt de sociale benadering aan de hand van casuïstiek toegelicht. De deelnemers worden zich bewust vanuit welk(e) domein(en) zij handelen. Bij welk domein medisch, psychologisch, sociaal leggen we het accent? De deelnemers worden zich bewust van het sociale domein en van het belang er te zijn voor de cliënt. Ze onderzoeken de vraag of doen en oplossen altijd in het belang van de cliënt is. 4. Het wij/zij denken en de familieparticipatie Voor de cliënt is het van belang dat familie en vrienden onderdeel blijven uitmaken van haar of zijn leven. Toch hebben hulpverleners soms de neiging om te denken vanuit het perspectief wij waardoor het bestaande netwerk van de cliënt als vanzelfsprekend zij wordt. De deelnemers leren los te komen van dit wij-zij denken. Verschillende mogelijkheden worden onderzocht om cliënt, familie en vrienden leidend te laten zijn en hulpverleners meer aanvullend en ondersteund. Het doel wordt het systeem van de cliënt (diens persoonlijk netwerk) intact te laten, te ondersteunen en waar mogelijk te bevorderen. 5. Randvoorwaarden sociale benadering Kennis van de visie van sociale benadering en deze kunnen toepassen in de dagelijkse praktijk van ondersteuning, welzijn en zorg vraagt om bepaalde voorwaarden. De deelnemers van de module onderzoeken wat zij nodig hebben om de visie in hun dagelijks werk levend te houden. Op welke manier kunnen medewerkers met een aandachtsveld sociale benadering hier concreet aan bijdragen? Wat hebben zij daarvoor nodig? Ieder team organiseert zelf de randvoorwaarden die voor hen van toepassing zijn. Ten slotte kunnen alle deelnemers gebruik gaan maken van de Sociale Benadering-koffer. Deze bestaat uit hulpmiddelen die in contact met de persoon met dementie en voor het invullen van de dag gebruikt kunnen worden (creatieve zaken). Maar ook uit praktische en makkelijk toepasbare interventies die medewerkers in de praktijk kunnen gebruiken in de relatie met zowel de cliënt als de mantelzorger. Een willekeurige voorbeelden daarvan zijn: - Informatie: voorlichtingsmateriaal, handboeken, en website (sociale benadering, praktische zaken, valkuilen, video s en lotgenoten contact). - Hulp bij aanvragen van zorg, financiën en verzekeringen. - Omgevingsscan (als hulpmiddel bij het mobiliseren van vrienden, buren, familie, winkelpersoneel). - Valpreventie. 7

8 Bijlage 3: aanvullende gegevens Aantal Cliënten per locatie met een Wlz-indicatie De Rustenburcht 35 Rozenstaete 5 De Horstenburgh 54 Zandhove 47 Vijverstate 2 Avondlicht 172 Kersenboogerd 24 Westerhaven 149 St. Jozefpark 7 De Perelaar 7 Noorderlandhuis 63 De Wilgenhof 71 Bosmanstaete 59 Sint Nicolaas 34 Westerhof 36 Herfstzon 6 Totaal 771 Wilgaerden Medewerkers per locatie medio mei aantal Avondlicht 270 Bosmanstaete 125 De Horstenburgh 67 De Perelaar 39 De Rustenburcht 77 De Wilgenhof 59 Herfstzon 46 Kersenboogerd 102 Noorderlandhuis 123 Rozenstaete 35 Sint Jozefpark 28 Sint Nicolaas 59 Vijverstaete 26 Westerhaven 242 Westerhof 46 Zandhove 99 Centraal Bureau 164 Totaal