Nota Uitdagingen voor het Vlaams jeugdbeleid en het jeugdwelzijnswerk ten behoeve van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren

Transcriptie

1 Nota Uitdagingen voor het Vlaams jeugdbeleid en het jeugdwelzijnswerk ten behoeve van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren Aan: Kabinet minister Sven Gatz Van: Robert Crivit en Jan Deduytsche, Uit De Marge vzw Datum: Heeft het jeugdwelzijnswerk in Vlaanderen nog toekomst? Deze nota schetst de rol van het jeugdwelzijnswerk en Uit De Marge: doelgroepen, basisstrategie en bereik. We situeren enkele kwesties waarvoor we samen met het kabinet en de administratie een antwoord willen voor zoeken: Wat met de Vlaamse incentives voor de ontwikkeling van een lokaal jeugdbeleid ten behoeve van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren? Blijven er verschillende trekkingsrechten voor verschillende steden en gemeenten? Hoe vangen we het afschaffen van de provinciale ondersteuning op? Hoe worden de GESCO-projecten in het jeugdwelzijnswerk geregulariseerd? Wil de Vlaamse regering de participatie van kinderen en jongeren in armoede aan het Vlaamse beleid verderzetten? En we schetsen kort de lopende engagementen van Uit De Marge ten aanzien van de Vlaamse overheid. 1. Maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren? Maatschappelijk kwetsbaar is de persoon of de bevolkingsgroep die in zijn contacten met de maatschappelijke instellingen (o.a. de school, maatschappelijke dienstverlening, politie, enz.) vooral en steeds opnieuw met de negatieve aspecten (sanctie, controle) wordt geconfronteerd en minder profiteert van het positieve aanbod, zo definieerden prof. Nicole Vettenburg en prof. Lode Walgrave het begrip in de jaren Vettenburg en Walgrave kwamen tot die formulering op basis van uitgebreid empirisch onderzoek naar in de antecedenten van mensen die bij herhaling in de gevangenis belandden. Vooral het al dan niet tot stand gekomen zijn van sociale bindingen met leerkrachten bleek doorslaggevend, veel meer dan de gezinssituatie. Vettenburg en Walgrave vonden alvast een deel van de verklaring hiervoor in de culturele kloof tussen de dominante normen bij leerkrachten en de normen in de leefwereld van grote groepen kinderen en jongeren. Die culturele kloof kunnen we intussen ook sociaaleconomisch duiden: kinderen en jongeren die opgroeien in een kansarme buurt, in armoede, in een omgeving met veel langdurige werkloosheid, of in een eenoudergezin riskeren meer maatschappelijke kwetsing. En kinderen of jongeren die dan ook nog behoren tot een etnisch-culturele minderheid riskeren bijkomende achterstelling door discriminatie. Waar de maatschappelijke dienstverlening voor mainstream groepen ondersteuning biedt en kansen creëert voor participatie en sociale promotie, riskeren andere jongeren om steeds opnieuw geconfronteerd te worden met de normerende, sanctionerende en controlerende, zeg maar de harde aspecten van diezelfde maatschappelijke instellingen. Sociale uitsluiting of maatschappelijke kwetsing zijn vooral een verhaal van 1

2 interactie tussen maatschappelijke instellingen, sociale voorzieningen en hun vertegenwoordigers enerzijds en die kinderen en jongeren (en hun leefomgeving) anderzijds. Maatschappelijke kwetsbaarheid is daarenboven gradueel: kinderen en jongeren zijn meer of minder kwetsbaar. En cumulatief: elke nieuwe kwetsing versterkt de eerdere negatieve ervaring. En het wordt een patroon: maatschappelijke kwetsing op jongere leeftijd dreigt zich te herhalen in contacten met andere instituties of hun vertegenwoordigers: school, huisvesting, werkgever, sociale diensten, politie of justitie. En tenslotte wordt de ervaring van maatschappelijke kwetsing ook overgedragen op de volgende generatie. Maatschappelijke kwetsing fnuikt het vertrouwen in de maatschappelijke dienstverlening, in de omgeving en ook het zelfbeeld en zelfvertrouwen. Individuele processen vertalen zich in ongunstige toekomstperspectieven zowel materieel als maatschappelijk, zowel in het onderwijs als op de arbeidsmarkt. We zien hoe maatschappelijk kwetsbare groepen zich isoleren en terugplooien op zichzelf, alleen of met lotgenoten. Vettenburg en Walgrave signaleren fenomenen als devalorisering van conformiteit, alternatieve zelfwaardering en prestige en het risico op meer systematische delinquentie. Dat leidt dan weer tot stigmatisering door politie en justitie met alle negatieve gevolgen van dien voor de maatschappelijke perspectieven van de betrokken jongeren. Tezelfdertijd ontrolt zich ook een maatschappelijk proces, m.n. de ontwikkeling van een outcast die op zich weer verschillende vormen kan aannemen. Het gaat om groepen die zich uitgesloten voelen en de legitimiteit van de maatschappelijke orde de facto in vraag stellen. Kinderen en jongeren noemen zichzelf (uiteraard) niet arm of maatschappelijk kwetsbaar. Ze ervaren wel dat zij er niet bij horen en ze voelen zich uitgesloten. Ze voelen zich vaak onveilig en onzeker. Ze ervaren weinig veilige gehechtheid en verbondenheid met de samenleving. Een belangrijke groep heeft het gevoel dat de samenleving bij hen in het krijt staat en dat ze weinig te verliezen hebben 2. Hoe doorbreken we de vicieuze cirkel? De baseline van Uit De Marge - spelen, versterken, veranderen - vat de ambitie en de aanpak van het jeugdwelzijnswerk of het jeugdwerk met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren samen. Jeugdwerkers werken met kinderen en jongeren in hun vrije tijd. Kinderen en jongeren zijn vrij om al dan niet deel te nemen en geven zelf mee vorm aan de inhoud. Samen plezier maken en elkaar ontmoeten zijn belangrijke aspecten van de werking. Het gaat om samen sporten, knutselen of gezellig rondhangen en onder gelijken en met de jeugdwerker de ervaringen van de dag bespreken. De ontmoetingsmomenten verlagen de druk van de problemen en helpen die te verwerken. Maar er is meer. Het jeugdwelzijnswerk biedt kinderen en jongeren (en soms ook ouders) kansen om zich te versterken zodat ze hun greep op hun leven én op hun leefomgeving kunnen versterken. In contacten met anderen en nieuwe omgevingen verruimt het jeugdwelzijnswerk de leefwereld van deze kinderen en jongeren zodat ze hun kwaliteiten kunnen ontdekken, een positief zelfbeeld ontwikkelen en nieuwe bruggen slaan met de samenleving. Dat geeft hen meer kansen om als het ware zelf de ondernemer te worden in hun levensverhaal, in verbondenheid met anderen. Dat sluit aan bij het empowerment paradigma (Van Regenmortel, 2008): het jeugdwelzijnswerk als enabling niche waarin een krachtgerichte strategie steunt op de sterktes van kinderen en jongeren en hun omgeving, die mensen en groepen verbindt, zelfredzaamheid verhoogt en weerbaar maakt, zowel in hun relatie met de maatschappelijke instituties als ten aanzien van krachten die aanzetten tot vormen van ongewenst maatschappelijk deviant gedrag. 2

3 Daarmee biedt het jeugdwelzijnswerk ook een antwoord op de uitdaging van de individualisering (Ulrich Beck, 1992). Dat fenomeen verzwakt traditionele samenlevingsverbanden, zoals de familie of de buurt, of de ondersteunende kracht van morele instanties. Mensen moeten nu fungeren als hun eigen planbureau en zelf alle belangrijke keuzes maken, met alle risico s van dien. Velen beleven dit als bevrijding en persoonlijke emancipatie. Maar vele anderen voelen zich ontheemd, vervreemd en aan hun lot overgelaten. Zij leven met een gevoel van maatschappelijke onzekerheid. Dat geldt in belangrijke mate voor jongeren die in hun tienerjaren een eigen identiteit zoeken en ontwikkelen. Kinderen en jongeren die te maken krijgen met armoede of racisme, en niet kunnen steunen op een sterk sociaal netwerk dat hun identiteitsvorming ondersteunt, zijn in hun keuzes bijzonder kwetsbaar en o.m. vatbaar voor diverse vormen van deviantie zoals ook radicalisering. Via samenwerking met andere organisaties in het middenveld (zoals het Netwerk tegen Armoede, het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk of de Kinderrechtencoalitie) en via permanente dialoog met beleidsinstanties, op lokaal en bovenlokaal niveau, probeert het jeugdwelzijnswerk in verscheidene levensdomeinen (armoedebeleid, onderwijs, jeugdhulpverlening ) ook structurele kwetsingsmechanismen in de samenleving te beïnvloeden. Dit door maatschappelijke instellingen te ondersteunen om in hun praktijk toegankelijker en bruikbaarder te worden voor maatschappelijk kwetsbare groepen. En dat doen we zoveel mogelijk samen mét de kinderen en jongeren. Zij zijn immers ervaringsdeskundig en kunnen duiden wat er misloopt of voor hen beter kan werken. Op het Vlaamse beleidsniveau is het Verticaal Armoede Overleg Jeugd met de ministers van Jeugd en Armoedebestrijding een belangrijk forum. Anders dan het reguliere of mainstream jeugdwerk combineert het jeugdwelzijnswerk dus verschillende functies. Eerst is er het groepsgericht vrijetijdsaanbod. De vorm verschilt afhankelijk van de lokale situatie: kinderateliers, speelpleinwerkingen, tienerinstuiven, jeugdhuizen, sportactiviteiten, vindplaatsgericht werken enz. Verder fungeren jeugdwerkers voor deze kinderen en jongeren vaak als ankerfiguren. Van Robaeys (2010) wijst er op dat maatschappelijk kwetsbare mensen het belangrijk vinden om één iemand te hebben waarmee het klikt, bij wie men zijn verhaal kwijt kan, een schakel met andere hulp- en dienstverlening. Ze hechten daarbij veel belang aan continuïteit: zo moeten ze niet telkens opnieuw het vertrouwen opbouwen en hun verhaal vertellen. Voor kinderen en jongeren vervullen ook jeugdwerkers die rol van ankerfiguur. Ze bieden een luisterend oor voor de ervaringen van de kinderen en jongeren thuis, op school of onder vrienden. En jeugdwerkers proberen samen met kinderen en jongeren knelpunten te signaleren waarmee zij worden geconfronteerd. Door bruggen te slaan naar diensten, organisaties en beleidsmakers die mee oplossingen kunnen realiseren. Zoals de herinrichting van een buurtplein, het optreden van de politie, het huistaakbeleid op school of de dienstverlening van het OCMW ten aanzien van jongeren of gezinnen met kinderen. Samen met kinderen en jongeren zoekt het jeugdwelzijnswerk naar kansen om hun stem kunnen laten horen. Door zelf ook te werken rond thema s die zij belangrijk vinden zoals pesten op school of de problemen waarmee ze geconfronteerd worden op de arbeidsmarkt. Vanuit hun beleving getuigen kinderen en jongeren over hun ervaringen en formuleren ze ook aanbevelingen over hoe het anders kan. Het jeugdwelzijnswerk is geen eiland. Werken aan de persoonlijke en collectieve emancipatie en maatschappelijke participatie van kinderen en jongeren is onmogelijk zonder bruggen te slaan. En zo krijgen deze kinderen en jongeren erkenning en waardering voor hun sterktes en meer zelfvertrouwen. 3

4 3. Hoe verspreid is het lokaal, open jeugdwerk met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren? Uit De Marge werkte vorig jaar met 105 lokale jeugdwerkingen die samen meer dan kinderen en jongeren bereikten. Het gaat om een diverse initiatieven in de dertien centrumsteden en kleinere industriecentra, in de vroegere Limburgse mijnstreek en in aantal landelijke gemeenten. Een belangrijke groep bestaat uit de particuliere werkingen met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, de zogenaamde WMKJ s. Het gaat vooral om jeugdwerkingen die actief zijn in de vroegere arbeiderswijken in negentiende-eeuwse stadsgordels, in tuinwijken van mijngemeenten en in wijken met veel sociale hoogbouw. Vele jeugdwerkingen in de grotere centra fusioneerden in het voorbije decennium tot grotere organisaties. Zo kennen we nu vzw Jong in Gent, vzw Kras Jeugdwerk in Antwerpen, vzw GIGOS in Genk, vzw ROJM in Mechelen of vzw D BROEJ in Brussel. Het zijn meteen ook de belangrijkste werkgevers in de sector. In 2012 telden ze samen 254,61 FTE of 350 werknemers. Het gaat om beroepskrachten die de jeugdwerkingen op agogisch vlak omkaderen en de talloze vrijwilligers ondersteunen. Maar ook in een aantal andere al dan niet centrumsteden bestaan er grote of kleinere particuliere initiatieven met een stevige traditie zoals JWW Meulenberg in Houthalen-Helchteren, T-klub in Lokeren, OHK in Oostende, t Lampeke in Leuven of vzw Thebe in Maasmechelen, dat vorig jaar de laureaat was van de Cera-prijs van het jeugdwelzijnswerk. Zowat alle genoemde initiatieven werkten aanvankelijk met autochtone arbeidersjongeren. De arbeidsmigratie van de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw bracht steeds meer gezinnen van vooral Marokkaanse en Turkse herkomst naar de wijken waar die jeugdwerkingen actief waren. En vandaag zien de jeugdwerkers zich geconfronteerd met een toenemende superdiversiteit, groeiende armoede en de neveneffecten van maatschappelijke achterstelling. En nieuwe migratiestromen omwille van nieuwe conflicten of slechte sociaaleconomische perspectieven We zien de komst van Polen, Albanezen, Tsjetjenen, Roemenen, Afghanen, Bulgaren en mensen uit verschillende regio s in Afrika. Kinderen en jongeren die in die wijken opgroeien, brengen verschillende referentiekaders mee naar de jeugdwerking. De jongste tien jaar ontstonden in de schoot van andere sectoren nieuwe initiatieven voor kinderen en jongeren uit dezelfde doelgroepen. Zo werden jeugdwerkingen opgericht door buurtwerkingen en organisaties uit de sector Samenlevingsopbouw. Of door verenigingen waar armen het woord nemen, zoals vzw Recht-Op Jongeren in Antwerpen of vzw T Hope in Roeselare. Of door centra voor algemeen welzijnswerk, zoals t Salon in Brugge. Die nieuwe initiatieven hanteren ook de strategieën van het jeugdwelzijnswerk. Zij vonden aansluiting, visieontwikkeling en kadervorming bij Uit De Marge. En ook de lokale besturen namen nieuwe initiatieven. Een aantal steden en gemeenten onderkende de noden van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, en bij afwezigheid van actoren uit het jeugdwelzijnswerk organiseerden zij zelf met tiener- of jongerenwerkingen (o.m. in Izegem, Menen, Overpelt en Kortenberg), mobiele speelpleinwerkingen of projecten vindplaatsgericht jeugdwerk. De jongste jaren werd een aantal initiatieven verduurzaamd in gemeentelijke extern verzelfstandigde agentschappen, zoals AjKo in Kortrijk of de kinder- en tienerwerkingen van de stad Mechelen. Een aantal lokale besturen doen een beroep op beleidsadvies en of de coaching door Uit De Marge. En een groeiend aantal lokale besturen kiest voor jeugdopbouwwerk in samenwerking met Uit De Marge. Jeugdopbouwwerk combineert vindplaatsgericht jeugdwerk, regelmatig overleg met lokale actoren die relevant zijn voor het lokaal jeugdwelzijnsbeleid en beleidsadvies aan het lokaal bestuur (Aalst, Bredene, Dendermonde, Geraardsbergen, Landen, Mortsel, Ieper, Wervik en Zelzate). 4

5 4. Uitdagingen voor het Vlaamse jeugdbeleid ten aanzien van het jeugdwelzijnswerk Het Vlaamse regeerakkoord beoogt belangrijke hervormingen met een grote impact op kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare groepen en op het jeugdwelzijnswerk. We gaan hier niet in op thema s uit andere beleidsdomeinen zoals de onderwijshervorming of het werkplekleren, maar staan stil bij vragen over de toekomst van het jeugdwelzijnswerk Wat met de Vlaamse incentives voor de ontwikkeling van een lokaal jeugdbeleid ten behoeve van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren? Het Vlaamse regeerakkoord voorziet de toevoeging aan het gemeentefonds van de middelen die door het decreet van 6 juli 2012 over het lokaal jeugdbeleid worden overgedragen aan de lokale besturen. Sinds de jaren 1990 werd de autonomie van de lokale besturen inzake jeugdbeleid herhaaldelijk versterkt. De Vlaamse overheid beperkte zich steeds meer tot het bepalen van de grote beleidsprioriteiten bij de trekkingsrechten voor de lokale besturen. En een aantal steden en gemeenten bouwde in de voorbije decennia aan knowhow op het vlak van een jeugdbeleid met aandacht voor de maatschappelijke participatie van kwetsbare groepen. We verwachten dat die lokale besturen hun inspanningen verder zetten. Tezelfdertijd zien we gemeenten waar meer initiatieven nodig zijn. Eén van de incentives daarvoor is vervat in de tweede beleidsprioriteit van het decreet van 6 juli 2012: het bevorderen van de participatie van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren aan het jeugdwerk. Daaraan zijn bijzondere trekkingsrechten verbonden die worden toegekend aan 57 gemeenten op basis van zeven criteria die zeker een deel van de maatschappelijke kwetsbaarheid vatten. Zonder flankerende maatregelen vormt de eenvoudige toevoeging van die middelen aan het gemeentefonds een bedreiging voor die incentives. Het is voor ons nog onduidelijk of en hoe de Vlaamse overheid het lokale jeugdbeleid kan stimuleren en richting wil geven. Uit De Marge wil samen met VVJ en VVSG een partner zijn van de Vlaamse overheid om die lokale besturen te blijven ondersteunen en uitdagen. Maar heeft dat voldoende overtuigingskracht? Daarnaast voorziet het regeerakkoord ook het samenvoegen van het gemeentefonds en het stedenfonds. De centrumsteden gebruiken dikwijls een deel van die middelen om het jeugdwelzijnswerk te financieren. Het samenvoegen van de middelen van het decreet lokaal jeugdbeleid en van het stedenfonds met het gemeentefonds verontrusten de lokale jeugdwelzijnswerkingen. Kiest het lokale bestuur straks nog voor jeugdwelzijnswerk? Of worden de middelen aangewend voor het afbouwen van de schuld of de aanleg van wegen? Legt het gemeentebestuur nog de klemtoon op de persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling van de kinderen en jongeren? Of ziet ze het jeugdwelzijnswerk als een onderdeel van de lokale kinderopvang? En welke rol wil Vlaanderen hierin opnemen? En hoe? Bovendien moesten verschillende jeugdwelzijnswerkingen in het voorbije jaar hun werking al terugschroeven. Omdat lokale besturen zich verplicht zagen om ook hier te besparen om een budgettair evenwicht te realiseren. Ofwel in het kader van de regularisering van de DAC-projecten bij lokale jeugdwerkingen. Zowel in Antwerpen, Gent als Genk zagen de werkingen zich verplicht om het aantal jeugdwerkers te verminderen, met alle gevolgen van dien voor kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare groepen. Verder besparen in het lokaal jeugdwelzijnswerk zal leiden tot een daling van de omvang en de kwaliteit van het aanbod ten aanzien van de kinderen en jongeren. Zonder dit basiswerk is het onmogelijk om een aanbod te organiseren in de vrije tijd, te werken aan hun weerbaarheid of met hen bruggen te slaan naar de samenleving. 5

6 4.2. Blijven er verschillende trekkingsrechten voor verschillende steden en gemeenten? Ook het gemeentefonds verdeelt de middelen over de steden en gemeenten aan de hand van specifieke criteria. Er zijn extra middelen voor de steden met een centrumfunctie of voor de kustgemeenten. Het decreet van 6 juli 2012 over het lokaal jeugdbeleid hanteert zeven criteria zoals het aantal kinderen geboren in een kansarm gezin, het aantal jongeren in het buitengewoon onderwijs of het aantal werkloze jongeren om te bepalen welke gemeenten een beroep kunnen doen op een trekkingsrecht in het kader van de tweede beleidsprioriteit. Momenteel genieten 57 gemeenten van een bijzonder trekkingsrecht om de participatie van deze kinderen en jongeren aan het jeugdwerk te bevorderen. Het lineair verdelen van die middelen over de 308 steden en gemeenten, in plaats van ze toe te kennen aan gemeenten met bijzondere noden, zou een grote impact hebben op de mogelijkheden van de lokale besturen om het lokale jeugdwelzijnswerk te ondersteunen of hun eigen initiatieven te financieren. Blijven de steden en gemeenten die worden geconfronteerd met hoge scores op de criteria inzake maatschappelijke kwetsbaarheid ook na het samenvoegen van de middelen met het gemeentefonds beschikken over een dergelijk trekkingsrecht? Wil de Vlaamse overheid garanderen dat steden en gemeenten waar de noden groter zijn meer Vlaamse middelen ter beschikking blijven krijgen om een lokaal jeugdbeleid te ontwikkelen ten behoeve van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren? We zien ook dat de huidige criteria voor het trekkingsrecht in de tweede beleidsprioriteit aan een evaluatie toe zijn. Ook het Vlaamse kinderarmoedebeleid en het federaal kinderarmoedebeleid bepaalde aan de hand van criteria welke steden en gemeenten een beroep kunnen doen op bijkomende middelen. Beide lijsten vertonen grote overeenkomsten met de selectie steden en gemeenten voor de tweede beleidsprioriteit van het lokaal jeugdbeleid. Opmerkelijk is wel dat de gemeenten in de Vlaamse rand uit de boot vallen in het kader van de tweede beleidsprioriteit in het lokaal jeugdbeleid, in tegenstelling tot het kinderarmoedebeleid. Is de Vlaamse overheid bereid om de huidige criteria inzake de tweede beleidsprioriteit in het lokaal jeugdbeleid te evalueren? 4.3. Hoe vangen we het afschaffen van de provinciale ondersteuning op? Het Vlaams regeerakkoord voorziet de afschaffing van de persoonsgebonden beleidsbevoegdheden van de provincies. Voor het jeugdwelzijnswerk blijven de gevolgen hiervan relatief beperkt. Behalve in de Limburg. Daar heeft het provinciebestuur er in het verleden voor gekozen om een eigen substantiële subsidie te voorzien voor de ondersteuning van het jeugdwelzijnswerk in de provincie, het CMGJ, dat nauw samenwerkt met Uit De Marge. Het eenvoudigweg afschaffen van de ondersteuning van het CMGJ zet meteen acht jobs op de helling, gespreid over een contract van onbepaalde duur, sociale maribel en GESCO s). Is de Vlaamse overheid bereid om te zoeken naar een oplossing voor het wegvallen van de provinciale subsidiëring van het jeugdwelzijnswerk in Limburg? 4.4. Hoe worden de GESCO-projecten in het jeugdwelzijnswerk geregulariseerd? Al sinds de jaren 1980 doen ook lokale jeugdwerkingen een beroep op de tewerkstellingsmaatregelen voor specifieke doelgroepen, zoals laaggeschoolde werknemers. Werkingen versterkten hun teams door beloftevolle jongeren uit de doelgroep werkervaring te laten opdoen en opleidingskansen te bieden. Het Vlaamse regeerakkoord wil de GESCO-projecten regulariseren. Per beleidsdomein wil men onderhandelen over het uitdoven van contracten, het overdragen van projecten aan de werkgevers of het hervormen ervan tot tijdelijke contracten. Die regularisering zal een grote impact hebben op de tewerkstelling in en de mogelijkheden 6

7 van het lokale jeugdwelzijnswerk. Wil de Vlaamse overheid in nauw overleg met het jeugdwerk, en in het bijzonder met het jeugdwelzijnswerk, onderzoeken welk scenario meest geschikt is? De vorige regering regulariseerde de DAC-projecten bij de lokale jeugdwerkingen. Die middelen werden toegevoegd aan het budget voor de tweede beleidsprioriteit van het decreet lokaal jeugdbeleid. De middelen van de DAC-projecten bij jeugdhuizen en andere jeugdwerkingen werden gebruikt om een subsidielijn voor bovenlokale jeugdhuizen mogelijk te maken. Lokale jeugdwelzijnswerkingen met een groot aantal DACwerknemers, zoals ROJM in Mechelen en GIGOS in Genk, dreigen na de overgangsperiode, die duurt tot eind 2015, een belangrijk aantal medewerkers te moeten ontslaan. (Bij GIGOS alleen gaat het om 10 VTE.) Zij kunnen wel projecten indienen in het kader de subsidielijn voor bovenlokale jeugdhuizen. Wil de Vlaamse overheid om de subsidielijn bovenlokale jeugdhuizen continueren? 4.5. Wil de Vlaamse regering de participatie van kinderen en jongeren in armoede aan het Vlaamse beleid verderzetten? Met de steun van de Vlaamse overheid ontwikkelden kinderen en jongeren die opgroeien in armoede eigen jeugdwerkingen. Dit gebeurde in het kader van de proeftuin jeugdwerk met jongeren in armoede, meestal in de schoot van verenigingen waar armen het woord nemen. Een aantal lokale besturen koos ervoor om die werkingen te blijven steunen. T Hope in Roeselare, Wijkcentrum De Kring in Eeklo, Betonne Jeugd en Recht- Op Jongeren in Antwerpen, Den Tube en Leren Ondernemen in Leuven zetten hun werking verder en inspireren anderen. Zo startten in Gent en in Wetteren nieuwe werkingen met jongeren in armoede. De meeste van die jongerenwerkingen waren betrokken bij de start van het Verticaal Armoede Overleg Jeugd (VAO). De voorbije twee jaar kwamen jongeren uit de verschillende steden geregeld samen om standpunten uit te werken en te overleggen met zowel de minister van jeugd en onderwijs als de onderwijskoepels. De Vlaamse overheid was enthousiast over dit engagement van de jongeren en hun werkingen. Alle betrokken jeugdwerkingen zijn kleine initiatieven, met weinig omkadering één of hooguit twee deeltijdse medewerkers maar een groot bereik van jongeren. Het VAO is onmogelijk zonder het basiswerk. Aan de andere kant neemt het VAO een belangrijke hap uit de beschikbare middelen en tijd voor dit basiswerk. Kan de Vlaamse overheid voorzien in een financiële ondersteuning van de lokale jeugdwerkingen met jongeren in armoede die meewerken aan het Verticaal Armoede Overleg Jeugd? 5. Wat kan Uit De Marge betekenen voor het Vlaamse jeugdbeleid? Uit De Marge heeft 30 jaar ervaring in het ondersteunen en uitbouwen van jeugdwerkingen met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren. Wij ondersteunen zowel lokale jeugdwelzijnswerkingen als lokale besturen die aan de slag gaan met deze doelgroepen. In de huidige overeenkomst met de Vlaamse overheid staan vijf inhoudelijke doestellingen centraal: Uit De Marge ondersteunt jeugdwerkingen en lokale besturen bij de ontwikkeling en uitvoering van hun beleid ten behoeve van kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties. Uit De Marge houdt de vinger aan de pols van de lokale jeugdwerkingen. Stafmedewerkers bezoeken geregeld de initiatieven op het terrein. Zij vangen vragen op en zoeken mee een antwoord voor de lokale noden. Zo ontwikkelden we naar aanleiding van signalen van Antwerpse jeugdwerkers een meerdaagse vorming over het werken met jongeren en hun vragen rond identiteit en religie. Daarnaast doen we op vraag van lokale besturen onderzoek naar de lokale situatie van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, zoals in Kortrijk, Ieper, Mortsel of Heist-op-den-Berg. Dergelijk onderzoek mondt uit in aanbevelingen voor het lokaal jeugdbeleid ten behoeve van deze doelgroepen. In 7

8 Brugge werd ons rapport Brugge(n) voor jongeren een leidraad voor een betere afstemming tussen verschillende stedelijke diensten en particuliere organisaties. Momenteel werken we aan een onderzoeksrapport in opdracht van de stad Vilvoorde met o.m. een schets van de uitdagingen als gevolg van de toenemende diversiteit in de Vlaamse rand. Op andere plaatsen versterkt Uit De Marge het lokaal jeugdbeleid door het samenbrengen en begeleiden van jeugdwelzijnsoverleg met relevante lokale actoren, zoals de jeugddienst, het OCMW, de politie, schooldirecties of jeugdhulpverleners. Dat overleg is gericht op een meer efficiënte afstemming van de acties van lokale actoren en het formuleren van advies aan het lokaal bestuur. Dat gebeurt onder meer in Eeklo, Geraardsbergen en Zelzate. Steeds vaker vragen lokale besturen Uit De Marge om knowhow in te brengen bij overlegtafels over lokaal kinderarmoedebeleid, dat wordt gefinancierd met Vlaamse en federale middelen. Uit De Marge versterkt door kadervorming de deskundigheid van vrijwilligers, jeugdwerkers en coördinatoren van lokale jeugdwerkingen, en van medewerkers van lokale besturen. Uit De Marge biedt jaarlijks basiscursussen voor jeugdwerkers en coördinatoren. Met lokale jeugdwerkingen, zoals de jeugdwerkingen in Mechelen, organiseren we animatorcursussen op maat van hun jongeren. Jeugdwerkers kunnen bij Uit De Marge terecht voor individuele coaching, intervisie of deelname aan lerende netwerken, zoals het lerend netwerk meisjeswerk. En Uit De Marge ondersteunt ook jeugdwerkingen die koplopertrajecten opzetten: met een groep jongeren werken we projectmatig rond concrete thema s die hen aanbelangen. Zoals de jongeren van Kras Jeugdwerk in Antwerpen die in dialoog gaan met de lokale politie. Zoals aangegeven, organiseren ook lokale besturen jeugdwelzijnswerk. Ook zij doen een beroep op de genoemde cursussen, coaching en lerende netwerken. Daarnaast zet Uit De Marge in op uitwisseling voor jeugdconsulenten over jeugdbeleid ten aanzien van maatschappelijk kwetsbare jongeren. Dat gebeurt intussen in West-Vlaanderen en in Antwerpen in samenwerking met de provincie. Uit De Marge verenigt, versterkt en bouwt een netwerk uit van jeugdwerkingen met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren. Hoewel het werkveld divers is, herkennen de jeugdwerkingen bij elkaar de doelgroepen die ze bereiken, de doelstellingen die ze nastreven en de methoden die ze hanteren. Uit De Marge fungeert ook als een netwerk waar jeugdwerkers en vrijwilligers elkaar ontmoeten, inzichten uitwisselen en van elkaar leren. Ook het jaarlijks congres is een ontmoetingsmoment. De Cera-prijs van het jeugdwelzijnswerk is niet alleen een vorm van erkenning voor een specifieke werking, maar ook een manier om goede praktijken te verspreiden. Uit De Marge start ook nieuwe initiatieven in samenwerking met lokale besturen. Op verschillende plaatsen, waar er geen aanbod of beleid was, ontwikkelt Uit De Marge in opdracht van lokale besturen projecten jeugdopbouwwerk. Daarbij combineren we vindplaatsgericht jeugdwerk, de coördinatie van regelmatig overleg met lokale relevante partners en advies aan het lokaal beleid. Uit De Marge is een expertisecentrum met betrekking tot het werken met kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties voor het jeugdwerk en voor andere beleidsdomeinen. We leveren niet alleen onderzoek in opdracht van lokale besturen, maar stimuleren ook wetenschappelijk onderzoek naar de situatie van maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren en het jeugdwerk en jeugdbeleid ten behoeve van deze doelgroepen. Daarbij werken we samen met verschillende universitaire onderzoekscentra en hogescholen. Dat leidde tot onderzoeksrapporten over vrijwilligers in het jeugdwelzijnswerk, over de participatie van maatschappelijk kwetsbare jongeren aan reguliere sport- 8

9 clubs en over jongeren en publieke ruimte. Daarnaast brengen we geregeld een boek uit waarin we bijdragen van onderzoekers en veldwerkers verzamelen en verbinden. Uit De Marge komt op voor de maatschappelijke belangen en de sociale grondrechten van kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties, en behartigt de belangen van het jeugdwerk met deze doelgroepen. Uit De Marge engageert zich in samenwerkingsverbanden die de belangen van maatschappelijk kwetsbare groepen in verscheidene beleidsdomeinen, zoals Decenniumdoelen of de Kinderrechtencoalitie, waar we momenteel het voorzitterschap opnemen. We brengen de noden van de kinderen en jongeren onder de aandacht en werken we aan een breed draagvlak om hun vragen op de beleidsagenda te zetten. Partners in deze samenwerkingsverbanden zijn onder meer het Netwerk tegen Armoede, Welzijnszorg, Samenlevingsopbouw Vlaanderen, de Gezinsbond en Unicef. Literatuur BECK, U. (1992). Risk society: towards. a new modernity. Londen: Sage. VAN REGENMORTEL, T. (2008). Empowerment in de zorg. Welzijnsgids-Methodiek, afl. 68, p VAN ROBAEYS, B., persoonlijke communicatie: studiedag jeugdwerk met kinderen en jongeren in armoede, op 26 mei VETTENBURG, N., WALGRAVE, L., VAN KERCKVOORDE, J. (1984). Jeugdwerkloosheid, delinquentie en maatschappelijke kwetsbaarheid. Antwerpen: Kluwer. 9