Christoph Schubert / 23 jaar, gespecialiseerd monteur in het Regionaal Centrum Oost van 50Hertz

Transcriptie

1 01 De Elia groep Elke dag delen de medewerkers van de Elia groep, die bestaat uit Elia System Operator en 50Hertz, zowel in België als in Duitsland dezelfde passie voor het metier, om de samenleving een kwalitatieve en betrouwbare elektriciteitsbevoorrading te waarborgen. Als transmissienetbeheerder in België en Duitsland vervult de Elia groep drie onderling verbonden kerntaken. In dit hoofdstuk 16 Twee netbeheerders, één Europese Groep 18 Het beheer van de netinfrastructuur 32 Het beheer van de elektriciteitssystemen 39 De marktwerking faciliteren 42 Over de landsgrenzen heen 45 Elia van binnenuit

2 Met zijn verrekijker controleert onze Duitse collega een lijn. Hij weet dat een scherpe blik en vooruitkijken van essentieel belang zijn voor de betrouwbare exploitatie van het net. Een principe dat de Elia groep elke dag toepast, ook wanneer het zich als een voortrekker in de ontwikkeling van polyvalente, duurzame en betrouwbare elektriciteitsnetten positioneert en zo de weg voorbereidt om met succes de energieoverstap te kunnen maken. Christoph Schubert / 23 jaar, gespecialiseerd monteur in het Regionaal Centrum Oost van 50Hertz

3 16 ELIA GROUP medewerkers van de Elia groep dragen bij aan de bevoorradingszekerheid van elektriciteit voor 30 miljoen verbruikers in België en Duitsland Twee netbeheerders, één Europese Groep De Elia groep is opgebouwd rond twee belangrijke activiteitencentra, namelijk twee grote transmissienetbeheerders: Elia in België en 50Hertz in Duitsland. Dänemark North Sea Netherlands Brussels Germany Baltic Sea Poland Berlin Germany Czech Republic markt. De Elia groep engageert zich om een betrouwbare en zekere elektriciteitsbevoorrading te handhaven en om bij te dragen aan de integratie van hernieuwbare energiebronnen. De certificaten van volledig onafhankelijke ( fully unbundled ) transmissienetbeheerder voor elektriciteit die de Groep in België en Duitsland verwierf, tonen aan dat de Groep in staat is om zijn opdracht te volbrengen volledig onafhankelijk van de elektriciteitsproducenten en -leveranciers. Dit is een conditio sine qua non voor de uitbouw van een echt geïntegreerde Europese markt. France Switzerland Elia, de beheerder van het transmissienet voor elektriciteit in België, is op Italy federaal niveau houder van de licenties voor de netten van 380 kv tot 150 kv, en in de drie gewesten van het land voor de netten van 70 kv tot 30 kv. 50Hertz is één van de vier Duitse transmissienetbeheerders en is actief in het noorden en het oosten van Duitsland. Austria Elia bezit 60% van 50Hertz. De overige Slovenia 40% zijn in handen van Industry Funds Management (IFM). Croatia De Elia groep behoort tot de top 5 van transmissienetbeheerders voor elektriciteit in Europa en tot de top 15 in de wereld. Door de acties die hij onderneemt, heeft de Groep een voorbeeldfunctie voor de ontwikkeling van de Europese Door zijn strategische ligging op een scharnierpunt tussen de elektriciteitsmarkten van West-, Oost- en Noord-Europa waakt de Elia groep over het veilige beheer van de invoer, de uitvoer en de stromen van elektrische energie op zijn netten. De Groep speelt ook een sleutelrol in de integratie van de Europese elektriciteitsmarkten. Hij heeft zowel rechtstreeks als onrechtstreeks een participatie in Eurogrid International, in het regionaal controlecentrum voor grensoverschrijdende stromen Coreso, in de elektriciteitsbeurzen APX-ENDEX-Belpex en EPEX Spot, in de veilingbedrijven voor capaciteit CASC.EU en EMCC en in het opleidingscentrum GridLab.

4 ELIA GROUP Group Strategy, Innovation & CSR EU Coordination Secretary General Group IT Group Comms Elia System Operator is een beursgenoteerde onderneming (Brussel, met 52,10% vrij verhandelbare aandelen) met als referentieaandeelhouder de gemeentelijke holding Publi-T. Elia participeert voor 60% in Eurogrid, dat in 2010 werd opgericht met het oog op de verwerving van de Duitse netbeheerder 50Hertz, samen met de internationale beheerder van infrastructuurfondsen IFM Investors, die de resterende 40% in handen heeft. Elia System Operator is sinds juni 2005 genoteerd op de gereglementeerde markt van Euronext Brussel en werd in maart 2012 opgenomen in de BEL20-index, in lijn met zijn Europese strategie en groei en met de steun van zijn aandeelhouders en de financiële markten. Het management van de Groep heeft 4 hoofddoelen vastgelegd: de strategische keuzes van de Groep realiseren, de organische groei van de kernactiviteiten voortzetten, vooruitlopen op toekomstige technologische ontwikkelingen, de groepsdynamiek versterken. Om deze strategie te doen slagen, wordt de Groep geleid aan de hand van volgende duidelijk omlijnde basisprincipes: de continuïteit van de activiteiten van elke netbeheerder ondersteunen, de organisatorische efficiëntie verbeteren, de medewerkers vormen met het oog op de veranderingen en toekomstige ontwikkelingen. De oprichting van een directie Strategy & Innovation & CSR op het niveau van de Groep dient om de strategische uitdagingen in de kernactiviteiten van de netbeheerder aan te gaan. Deze aanpak past in een beleid van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De communicatie wordt verder uitgebouwd op het niveau van de Groep om de rol van de Groep op internationaal vlak te versterken en ook zijn internationale bekendheid te vergroten. Nieuw initiatief tussen Elia en 50Hertz In de loop van 2014 zullen Elia System Operator en 50Hertz gezamenlijk een nieuwe onderneming oprichten die de positie van de Elia groep moet versterken bij het zoeken naar mogelijke overnames van activa alsook bij het ontwikkelen van twee activiteiten, zijnde Consulting & Services en EPC / EPCM projecten (Engineering, Procurement & Construction). Innovatie als motor van ontwikkeling Het is de taak van de netbeheerder om een betrouwbaar en duurzaam systeem te waarborgen tegen een redelijke kost- prijs voor de samenleving. De Groep wil vanuit zijn centrale positie de marktspelers rond de tafel brengen om nieuwe productiemodellen en nieuwe modellen voor het beheren van de vraag (inclusief opslag) te gaan ontwikkelen. Als een maatschappelijk verantwoorde speler wil de Groep een koppositie innemen in de energierevolutie. De vernieuwingen zullen leiden tot de ontwikkeling van meer efficiënte en meer creatieve oplossingen - producten, procedures, services, technologieën, ideeën - die aanvaardbaar zijn voor de markt, de overheden en de burgers. Binnen de innovatiecyclus richt de Elia groep zich op toegepast onderzoek en op de ontwikkeling en demonstratie van nieuwe oplossingen. Hierbij integreert de Groep de expertise die uit dit onderzoek voortvloeit, zodat onze medewerkers nieuwe competenties kunnen aanleren (zie p.66, 70 en 76).

5 18 ELIA GROUP 2013 Het beheer van de netinfrastructuur Deze activiteit houdt het onderhoud en de verdere ontwikkeling in van de hoogspanningsinstallaties: lijnen, kabels, transformatoren, enz. Afhankelijk van de marktvereisten en de behoeften voor het veilig beheer van het elektriciteitssysteem moderniseren we ons net en bouwen het verder uit met behulp van geavanceerde technologieën. LENGTE VAN HET HOOGSPANNINGSNET IN BELGIË Spanning (kv) Ondergrondse kabels (km) Bovengrondse lijnen (km) Totaal (km) Elia Totaal Elia LENGTE VAN HET HOOGSPANNINGSNET VAN 50HERTZ Spanning (kv) Ondergrondse kabels (km) Bovengrondse lijnen (km) Totaal (km) 50Hertz AC AC AC DC Totaal 50Hertz

6 ELIA GROUP FASEN IN DE LEVENSCYCLUS VAN DE INFRASTRUCTUUR Vastleggen van de behoeften, het nodige materieel en de aankopen Bouw Beheer / exploitatie Onderhoud Buitendienststelling Het netonderhoud verandert geleidelijk en wordt hoe langer hoe meer infrastructuurbeheer. Er moeten methodes worden ingevoerd voor de monitoring van de infrastructuurelementen, om zo beter te kunnen plannen waar er werkzaamheden nodig zijn. In België moet een verouderde infrastructuur onderhouden worden en tegelijkertijd een net ontwikkeld worden dat kan tegemoetkomen aan de nieuwe behoeften. In 2013 werd een programma opgestart om de verschillende fasen in de levenscyclus van de installaties grondig te analyseren. Het is de bedoeling om prioriteiten te bepalen voor de investeringsbehoeften in netuitrustingen. Het programma liep over het hele jaar 2013 en heeft ons in staat gesteld de aandachtspunten in kaart te brengen en concrete actieplannen uit te werken. Hiervoor hebben we ons geconcentreerd op 4 hoofdpijlers: de concrete dagelijkse activiteiten in lijn brengen met de ondernemingsvisie, het versterken en begrijpen van de processen, de taken en verantwoordelijkheden voor het beheer van de installaties en de risico s bepalen, en ten slotte, de geobserveerde gegevens integreren in de IT-tools. Parallel met dit project liep het programma People & Technical Skills. Hiermee willen we de bestaande competenties van onze medewerkers versterken of ervoor zorgen dat iedereen ze aanleert. Dit zal ons toelaten om tegemoet te komen aan de nieuwe eisen die het onderhoud van het net van morgen zal stellen (zie Elia van binnenuit, p.45). Het doel is de certificering PAS-55 (Public Available Standard) te behalen, die de beheersprocedures voor strategische infrastructuur moet verbeteren om de bedrijfsvisie in overeenstemming te brengen met de technische handelingen op het terrein, om die activa/installaties beter te beheren doorheen hun levenscyclus (van bij de aankoop via onderhoud en herstelling tot de vervanging), maar daarnaast ook om de inherente risico s te identificeren en te beheersen. Deze expertise kan binnen de Groep worden doorgegeven. 50Hertz beschikt immers over een jonger net en zal op middellange termijn, wanneer hun activa dezelfde fase bereiken, kunnen profiteren van deze verworven kennis van de Groep. Deze aanpak ligt in de lijn van de ambitie van de Groep om een internationaal erkende speler te worden die gerespecteerd zal worden voor zijn competenties en kennis op het gebied van netbeheer (zie Over de landsgrenzen heen, p.42). Tabellegende (links) De cijfers zijn exclusief de netten waarvan Elia niet de eigenaar is.voor de bovengrondse lijnen is in de tabel de geografische lengte vermeld, d.w.z. de som van de geografische lengtes van alle luchtlijnen, ongeacht of deze in of buiten gebruik zijn. Parallelle draadstellen zijn slechts één keer meegeteld. Voor de ondergrondse kabels is in de tabel de elektrische lengte vermeld, d.w.z. de som van de lengtes van de circuits van alle verbindingen die in dienst zijn. Gebundelde circuits zijn slechts één keer meegeteld. De totale lengte van het transmissienet van Elia bedroeg km op 1 januari 2014 (tegenover km op 1 januari 2013). De totale lengte van het transmissienet van 50Hertz bedroeg km op 1 januari 2014 (tegenover km op 1 januari 2013).

7 20 ELIA GROUP 2013 PAS 55 een internationale norm voor optimalisatie en uitmuntendheid op het gebied van het beheer van kritieke installaties Deze PAS 55-certificering moet ons toelaten erkend te worden als Leading Professional Asset Manager. We nemen regelmatig deel aan technische uitwisselingsprogramma s en internationale denkgroepen op het gebied van Asset Management. Dergelijke uitwisselingen tussen experts worden onder meer georganiseerd met andere grote Europese TNB s zoals RTE (F), Terna (I), Red Electrica de Espana (E) en FinGrid (Fi). Buiten Europa werken we samen met: BC Hydro in Canada, Eskom in Zuid-Afrika, Transco in Abu Dhabi... Via deze uitwisselingen kunnen we van nabij volgen wat elders gebeurt en daaruit leren, maar ook kennis verspreiden binnen onze Groep. Een nieuwe vorm van infrastructuurbeheer voor Elia én voor 50Hertz ONTWIKKELING VAN HET CONCEPT VAN HET MOBIELE STATION OM DE UITVOERING VAN PROJECTEN TE VERGEMAKKELIJKEN - IN DHANIS (36 KV) Elke infrastructuur veroudert. In België wordt het stilaan noodzakelijk om een groot aantal 36 en 70 kv-stations volledig te vernieuwen. De oplossing is een mobiel station in te zetten dat de gedeeltelijke of zelfs volledige werking van het oude station tijdelijk overneemt, wat het vervangingsscenario gevoelig vereenvoudigt en een belangrijk positief effect heeft op de veiligheid. Deze methode is minder duur omdat ze een belangrijke tijdwinst kan opleveren in het projectbeheer. Daarnaast kan het mobiele station ook worden gebruikt als Emergency Restoration System (ERS), om kritieke installaties te voeden in noodsituaties (bijvoorbeeld bij schade aan een of meerdere schakelvelden door een brand). Deze techniek werd gebruikt in het 36 kv-station Dhanis (Brussel). RAAMOVEREENKOMST VOOR DE AANKOOP VAN DWARSREGEL- TRANSFORMATOREN (PHASE SHIFTER TRANSFORMERS, PST) De grootschalige ontwikkeling van windmolenparken in Noord-Duitsland zorgt in sommige periodes van het jaar voor zeer hoge vermogensstromen op het 400 kv-net naar het zuiden. Dit heeft ook gevolgen voor de netten buiten de Duitse grenzen. Om deze stromen beter te beheersen en meer vermogen ter beschikking van de Europese elektriciteitsmarkt te stellen, hebben 50Hertz en de beheerders van de Poolse en Tsjechische netten de overheden laten weten dat er een gezamenlijke oplossing moet worden gezocht. Deze oplossing bestaat uit de installatie van dwarsregeltransformatoren aan de Pools-Duitse en Duits-Tsjechische grenzen die in gezamenlijk overleg zullen worden bediend. Hierdoor zal de expertise die Elia verwierf bij de plaatsing van dwarsregeltransformatoren in Van Eyck en Zandvliet en aan de noordgrens van België binnen de Groep verspreid kunnen worden. Daarnaast zal de implementatie van gezamenlijke aankoopprocedures voor dwarsregeltransformatoren door Elia en 50Hertz de Groep toelaten om te profiteren van de synergie van de gezamenlijke aankoop. In januari startten 50 Hertz en de Poolse netbeheerder PSE met het gebruik van een internationale procedure virtuele dwarsregeltransformatoren om de coördinatie van de niet-geplande energiestromen aan de Duits-Poolse grens te verbeteren. Dit verhoogt de veiligheid van het systeembeheer, zorgt voor een snellere integratie van hernieuwbare energiebronnen en stelt meer vermogen ter beschikking van de spelers op de Europese elektriciteitsmarkt. In België Preventieve onderhoudsoperaties op het net Voor de lijnen, kabels en masten omvat het preventief onderhoud verschillende vormen van inspectie. Zo worden de meer dan masten verscheidene keren per jaar gecontroleerd met infrarood- of camera-inspectie. Voor de hoogspanningsstations wordt preventief onderhoud geprogrammeerd voor de meer dan primaire en bijna secundaire infrastructuursystemen op het grondgebied.

8 ELIA GROUP Van links naar rechts: Dwarsregeltransformator Mobiel station. Samenwerking tussen ELIA, RTE en de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) om het onderhoud van het bovengrondse hoogspanningsnet te verbeteren Parallel maar onafhankelijk van elkaar, hebben RTE en ELIA onlangs stappen ondernomen om de mogelijkheden te onderzoeken van nieuwe technologieën ter optimalisatie van het beheer van het transmissienet (sensoren ingebouwd in helikopters, gebruik van drones...). Hierbij wordt het volgende onderzocht: Analyse na weerincidenten: Het doel hier is om snel een staat van bevinding op te maken (binnen de 24 uur) waarin een nauwkeurige opsomming wordt gemaakt van de schade aangericht door een groot weerincident. Dergelijke procedures bestaan al in andere industriesectoren, en ESA stelt dan ook voor om de mogelijkheid te onderzoeken om ze aan te passen voor het monitoren van de bovengrondse leidingen: lokaliseren en tellen van beschadigde of volledig vernielde masten, analyse van de ernst van de schade, enz. door gebruik te maken van radarsatellieten. Dit is vandaag nog ongezien in Europa. Zoektocht naar lichte sensoren die op helikopters of drones kunnen worden gemonteerd (LIDAR, camera s, ingebouwde verkenningssystemen, enz.) om onze analyses te verbeteren en automatisch verschillen en afwijkingen op de infrastructuur te registreren. In 2013 werden bijna interventies uitgevoerd door teams op het terrein (dit zijn meer dan 50 interventies per dag). Het ging hierbij om preventief onderhoud, inspecties of wettelijke keuringen op onze installaties en op de primaire en secundaire systemen. Voor vervangingsinvesteringen van het materieel wordt er gestreefd naar een synergie tussen uitbreidings- en vervangingsinvesteringen en investeringen in de veiligheid van de mensen. In 2013 werd ongeveer 87 miljoen euro geïnvesteerd in de vernieuwing van verouderde uitrusting. Er werden op alle spannings niveaus tal van werken uitgevoerd, waaronder de vervanging 400 medewerkers op het terrein

9 22 ELIA GROUP interventies werden uitgevoerd. Dat zijn er 50 per dag. van vermogensschakelaars, scheidingsschakelaars, rail- en lijnstellen, vermogens- en spanningstransformatoren, bliksemafleiders, meterkasten, beveiligingsrelais en telecontrolesystemen. Voor deze onderhouds- en vervangingsactiviteiten worden ongeveer 600 Elia-medewerkers ingezet. Twee derde van hen werkt op het terrein, terwijl één derde technische en administratieve ondersteuning verleent. Fysieke veiligheid van de installaties BEVEILIGING VAN HET NET Koperdiefstal is een grensoverschrijdend probleem. Zo bood onze participatie in PolPrimett (Police-Private Partnership to Tackle Metal Theft) een supranationale benadering die de lokale en nationale politie heeft toegelaten om beter samen te werken. Bovendien werd, naar aanleiding van het initiatief van Infrabel/NMBS-Holding, een nieuwe nationale werkgroep voor kabelmarkering opgericht waarin Elia een actieve rol speelt. OPTIMALISATIE VAN DE FYSIEKE VEILIGHEID In het kader van zijn deelname aan werkgroepen en de identificatie van de specifieke veiligheidsbehoeften voor projecten zoals NEMO en Belgian Offshore Grid (BOG) werkt het departement Security aan een standaardmodel voor de fysieke veiligheid. Dit moet leiden tot een verhoging van het eisenniveau voor alle sites. Met deze multidisciplinaire benadering hebben we bijvoorbeeld standaardnormen kunnen opstellen voor antidiefstalpoorten en strategische afsluitingen.

10 ELIA GROUP Investeringen De geproduceerde elektriciteit moet beschikbaar zijn ongeacht de plaats waar ze wordt verbruikt. Daarom is het investeringsbeleid van het grootste belang voor het elektriciteitsnet. Er moet zowel gezorgd worden voor de continuïteit van de bevoorrading van de bestaande klanten als geanticipeerd op toekomstige noden om veilige, betrouwbare en duurzame netten te bouwen die de elektriciteit van morgen zullen vervoeren (zie Deel II, p.62). INVESTERINGEN 2013 / ELIA 11% 1 % 14% 202,7 M 43% Vervangingen Intern verbruik Interconnecties Integratie van hernieuwbare energiebronnen Niet-elektrische investeringen 31% In België De investeringsprojecten worden voor goedkeuring voorgelegd aan de federale of gewestelijke overheden via de verschillende investeringsplannen. Als netbeheerder moet Elia vier verschillende investeringsplannen opstellen voor de ontwikkeling van zijn elektriciteitsnetten: het ontwikkelingsplan voor het transmissienet dat heel België bestrijkt voor alle spanningsniveaus van 380 kv tot 150 kv op federaal niveau, de investerings- en aanpassingsplannen voor het Vlaamse Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest, die de overige spanningsniveaus bestrijken waarop Elia actief is. De voorziene investeringsuitgaven voor 2013 voor de verschillende plannen maken deel uit van het tariefvoorstel Dit tariefvoorstel werd door de regulator goedgekeurd. Op basis van dit voorstel stelt Elia de toegangstarieven voor zijn net voor de betreffende periode op.

11 24 ELIA GROUP 2013 Jaar Aantal aanvragen Totale capaciteit (MW) % traditionele aansluiting % % % De vraag naar aansluitingen van decentrale productie voornamelijk op het distributienet is zeer groot. Er werd een gegevensbank opgezet voor de aansluitingsaanvragen van productie-eenheden met een vermogen van meer dan 400 MW. Al deze aanvragen samen zijn goed voor een vermogen van 2996 MW. Tegelijkertijd neemt de vraag naar traditionele aansluitingen af. In 2013 vertegenwoordigden de investeringsuitgaven een bedrag van 202 miljoen. In de komende jaren is een significante toename van deze uitgaven voorzien in het licht van de investeringsplannen en de toegangstarieven die voor de periode zijn goedgekeurd. De drijfveren voor de toename van het investeringsvolume zijn gelinkt aan de integratie van de decentrale productie, de toename van de Europese transitstromen, de ontwikkeling van de aansluiting van nieuwe conventionele productie-eenheden en de vervangingen. De vervangingsinvesteringen hebben meer bepaald betrekking op de heropbouw van bestaande verouderde apparatuur, die moet blijven werken om aan de behoeften van de netgebruikers te voldoen. Die renovatie leidt niet noodzakelijk tot een verhoging van de transmissiecapaciteit. De veiligheid, betrouwbaarheid en efficiëntie van het net worden er wel door op peil gehouden of zelfs verbeterd. Elia heeft een dertigtal aansluitingsaanvragen van industriële klanten, producenten en ontwikkelaars van hernieuwbare energie onderzocht. In Duitsland ONSHORE INVESTERINGEN In 2013 investeerde 50Hertz ongeveer 400 miljoen. Deze investeringen in het net werden hoofdzakelijk ingegeven door de ontwikkeling van nieuwe vormen van hernieuwbare energie die veilig moeten worden geïntegreerd in het transmissienet en waarvan de productie moet worden getransporteerd naar de verbruikscentra in het westen en het zuiden van Duitsland. De grote werven zijn goed opgeschoten. DUITSE ONTWIKKELINGSPLANNEN VOOR HET NET Het eerste ontwikkelingsplan voor het Duitse transmissienet werd voorgesteld in In 2013 hebben de Duitse TNB s deze plannen geanalyseerd op basis van de laatste twaalf maanden. Ze publiceerden ook voor het eerst een ontwikkelingsplan voor het offshore net. Hiervoor werden alle noodzakelijke ontwikkelingsmaatregelen vastgelegd voor een gefaseerde uitbreiding van het offshore net tijdens het komende decennium dat voldoet aan de behoeften en beheersbaar is in termen van kosten. De TNB s hebben een lijst opgesteld met criteria voor de gefaseerde ontwikkeling van de noodzakelijke aansluitingsinstallaties. Het ontwikkelingsplan van het offshore net laat een betere coördinatie toe van de expansieplannen van de producenten van windmolenparken en de aansluitsystemen op het net in de Baltische Zee (met 50Hertz als verantwoordelijke TNB) en in de Noordzee (met TenneT TSO als verantwoordelijke TNB). De burgers, de Duitse Länder, diverse verenigingen, ngo s, producenten en de industrie hebben stelling genomen en hebben deelgenomen aan de consultaties over de ontwikkelingsplannen van het onshore- en het offshore net. Na een aanpassing die rekening zal houden met de ontvangen opmerkingen, zullen de rapporten deze zomer ter goedkeuring worden voorgelegd aan het federale agentschap voor het net (zie Integratie van hernieuwbare energie, p.71). In juli 2013 werd een nieuw instrument voor de coördinatie van de netontwikkeling van kracht: de wet op het federale nodenplan (Bundesbedarfsplan). De goedkeuring van deze wet verankert de noodzaak van en de dringende behoefte aan ontwikkelingsprojecten voor transmissielijnen voor het betrouwbare transport en de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in een Duits wetgevend kader. Deze nieuwe wet integreert bijna 2/3 van de ontwikkelingsbehoeften van het net tegen 2022 in het kader van het Duitse netontwikkelingsplan, zoals die geïdentificeerd werden door de TNB s. De goedkeuringsprocedure die het tracé vastlegt van de corridors voor de projecten, die door meerdere Duitse Länder lopen, werd herzien en valt nu onder de verantwoordelijkheid van het federale agentschap voor het net (BNetzA). Deze federale planning moet de toelatingsprocedures vereenvoudigen en versnellen en een betere en opportune participatie waarborgen van de verschillende geïnteresseerde partijen (zie Licence to operate, p.77).

12 ELIA GROUP Legende Power station HV-station 380 kv Other companies Planning procedure Being studied Line 380 kv Other companies 380 / 220 kv ➊ Extension 380 kv to the coast Windparks + Zeebrugge (Stevin) ➋ Belgian Offshore Grid ➌ HVDC connection UK (Nemo) ➍ Reinforcement 380 kv Antwerp port area (Brabo) ➎ Interconnection HVDC Belgium-Germany (Alegro) ➏ Reinforcement East loop (wind power decentralized power units) ➐ Interconnection BE LUX ➑ Reinforcement Avelgem- Avelinbeing studied Grote infrastructuurprojecten Netherlands Zandvilet Maasbracht Eeklo Mercator Lint Meerhout Bruegel Verbrande Brug Avelgem Drogenbos Lixhe Courcelles Brume Avelin Gramme France Monceau Achene Germany Chooz Lonny Aubange Luxembourg Schiffelange Zie gedetailleerde kaart aan de binnenzijde van de omslag.

13 26 ELIA GROUP 2013 BELGIAN OFFSHORE GRID Voorziene inplanting van de onderzeese kabels en de Hoogspanningsstations op zee ALPHA BETA STEVIN Geplande onderzeese kabels (Elia) Geplande onderzeese gelijkstroomkabels (Elia & National Grid) Geplande onderzeese kabels door uitbaters windmolenparken Bestaande onderzeese kabels Verbinding op het land Kunstmatig eiland Offshore platform Onshore hoogspanningsstation ALPHA Mermaid Northwester II Belwind Seastar Northwind Rentel C-Power Norther NEMO SLIJKENS ZEEBRUGGE Conversiestation Bestaand onshore hoogspanningsstation Bestaand onshore hoogspanningsstation Bestaand windmolenpark BETA Windmolenpark in aanbouw Gepland windmolenpark Project Nemo naar Groot-Brittannië Zeebrugge NEMO Wenduine STEVIN Project Stevin Belgische Deel van de Noordzee SLIJKENS Oostende Nieuwpoort Zomergem Offshore net in de Noordzee: Belgian Offshore Grid (BOG) De actieradius van Elia is uitgebreid en omvat nu ook het net in de Noordzee in de Belgische territoriale wateren. Op vraag van de federale regering heeft Elia voorgesteld om een stekker in zee te voorzien. Dit werd in 2012 goedgekeurd door de minister van energie. Het project omvat de installatie van twee elektrische knooppunten (Alfa en Beta) die met elkaar en met de kust verbonden worden en waarop de windmolenparken in zee kunnen worden aangesloten. Elia gaat door met de voorbereidingen van dit technische project en heeft vergunningsaanvragen ingediend voor offshore en onshore. De aanbestedingsprocedure voor de kabels en de platforms werd eveneens opgestart. De bouw van een net in zee en de groepering van de aansluitingen van de vijf windmolenparken via twee elektrische knooppunten die onderling verbonden zijn, biedt meerdere voordelen op economisch vlak, op ecologisch vlak en voor de betrouwbaarheid van de verbinding. Het is ook een eerste stap naar een net in de Noordzee dat interconnecties met andere landen rond de Noordzee zal mogelijk maken. Het project werd door Europa erkend als project van gemeenschappelijk belang. Dit project dat zowel op Belgisch als op Europees niveau belangrijk is, kan enkel tot een goed einde worden gebracht als het regelgevende en wetgevende kader wordt aangepast. De gesprekken daarover zijn aan de gang. 13% hernieuwbare energie in het Belgische elektriciteitsverbruik in België tegen 2020

14 ELIA GROUP Verenigd Koninkrijk Noordzee NEMO Zeebrugge België Brugge STEVIN TRACÉ 380 kv Zomergem Interconnectie met Groot- Brittannië: project Nemo Elia en de Britse TNB National Grid lanceerden in 2012 een gezamenlijke Europese aanbestedingsprocedure voor de aankoop van twee conversiestations (een in Richborough in het zuiden van Engeland, en een tweede in Zeebrugge) en voor een onderzeese kabelverbinding met een lengte van 130 km. Op 26 februari werd het federale dossier voor het verkrijgen van een offshore kabelvergunning en een milieuvergunning ingediend bij de FOD Economie en bij de minister belast met de Noordzee. Er lopen onderhandelingen met de nationale regelgevende instanties (CREG en OFGEM) om het toepasselijke regelgevende kader te bepalen voor het beheer of de eigendomsstructuur van de interconnectie. Begin van de werken is voorzien in 2015 voor indienststelling in Aansluiting van offshore windmolenparken: het project STEVIN In 2012 gaf de Vlaamse regering haar definitieve goedkeuring aan de wijziging van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor de installatie van een nieuwe 380 kv-lijn van 45 km tussen Zomergem en Zeebrugge (project Stevin). De aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning voor de hoogspanningslijn en de nodige hoogspanningsstations werd op 30 november 2013 ingediend. Verschillende steden en gemeenten (Damme, Maldegem, Brugge), de provincie West-Vlaanderen en verschillende particulieren hebben bij de Raad van State beroep aangetekend tegen de beslissing van de Vlaamse regering. De auditeur heeft meerdere negatieve adviezen uitgebracht. Deze adviezen zijn niet bindend. De zaak wordt in 2014 behandeld voor de Raad van State die haar oordeel zal vellen (zomer 2014). Een arrest van het Grondwettelijk Hof van juli 2013 verklaarde de procedure gebruikt voor de opmaak van het GRUP voor Stevin ongrondwettelijk. Het project Stevin is essentieel voor de aansluiting van de offshore windmolenparken en de gedecentraliseerde en hernieuwbare productie van energie in West-Vlaanderen en speelt een cruciale rol in het bereiken van de doelstelling van 13% hernieuwbare energie in het Belgische energieverbruik tegen Het project is eveneens vitaal voor de economische ontwikkeling van West-Vlaanderen en haar zeehavens. Ten slotte is de realisatie ervan levensnoodzakelijk voor de interconnectie met Engeland die een belangrijke rol zal spelen in de bevoorradingszekerheid van België.

15 28 ELIA GROUP 2013 Net AC Aansluitveld AC Aansluitveld AC Net AC AC DC 2 6 DC AC Conversie AC/DC Kabel DC Conversie DC/AC BELGIË DUITSLAND Interconnectie met Duitsland: project ALEGrO Elia en Amprion, de beheerder van het Duitse transmissienet in de grensstreek met België, ondertekenden begin 2012 een Memorandum of Understanding dat de intentie van beide ondernemingen vastlegt om een eerste interconnectie tussen België en Duitsland te realiseren. Bij dit project, dat ALEGrO werd gedoopt (Aachen Liège Electric Grid Overlay), zal een gelijkstroomkabel op zeer hoge spanning met een vermogen van ongeveer MW worden aangelegd over een afstand van een honderdtal km tussen de stations Lixhe in België en Oberzier in Duitsland. Op 20 november kende de Commissie het PCI-statuut (project of common interest) toe aan de projecten Alegro, NEMO, BOG en het interconnectieproject met Luxemburg in het kader van de nieuwe Europese regelgeving Energy Infrastructure Package. Enkele belangrijke data voor dit project: 2 mei: publieke infovergadering in Soumagne, 17 december: goedkeuring door de Waalse regering van een voorontwerp voor herziening van het gewestplan, in 2014 zal de Waalse regering de inhoud vastleggen van het door een erkend studiebureau op te maken effectenrapport, begin van de werken is voorzien in 2017 voor indienststelling in 2019.

16 ELIA GROUP Het traject van het project Brabo. Versterking van het net in het Antwerpse havengebied en interconnectie met Nederland: project Brabo Dit project omvat twee grote luiken: de aanleg van een nieuwe 380 kvverbinding tussen de stations Zandvliet en Lillo op de rechteroever van de Schelde. Deze verbinding steekt de Schelde over ter hoogte van Liefkenshoek. Op linkeroever wordt de bestaande 150 kv-lijn tussen Liefkenshoek en het hoogspanningsstation Mercator gemoderniseerd en op 380 kv gebracht. Deze realisaties bevorderen de bevoorradingszekerheid van de bewoners en de bedrijven in de regio en in de Antwerpse haven. Ze zullen ook de mogelijkheid bieden om nieuwe productie-eenheden aan te sluiten en de interconnectie met Nederland te versterken, waardoor ook de bevoorradingszekerheid verhoogd en de werking van de markt verbeterd wordt. Daartoe zal een bijkomende dwarsregeltransformator (PST, phase shifter transformer) moeten worden geïnstalleerd en zal de bestaande 150kV-lijn tussen Zandvliet en Doel tot 380 kv moeten worden versterkt. De Vlaamse regering gaf haar principiële goedkeuring in juli Elia startte een eerste consultatieronde voor het milieueffectenrapport (MER-plan) dat de minister belast met de ruimtelijke ordening zal toelaten een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor te bereiden. Interconnectie met Frankrijk De studies die de laatste jaren werden uitgevoerd door Elia en de Franse transmissienetbeheerder RTE, evenals de studies in het kader van het ontwikkelingsplan op 10 jaar van ENTSO-E (TYNDP) hebben aangegeven dat de transmissiecapaciteit tussen België en Frankrijk tegen 2020 moet worden versterkt. De actuele resultaten doen besluiten dat de versterking van de lijn Avelgem-Avelin de beste optie is door bestaande geleiders te vervangen door hoogperformante geleiders tot aan het nieuwe 380 kv-station Horta in de buurt van Zomergem. Dit moet nog gevalideerd worden door een gezamenlijke studie van RTE en Elia in het kader van ENTSO-E. De resultaten hiervan worden verwacht halverwege Interconnectie met Luxemburg Sinds 2009 heeft Elia, in overleg met de betrokken netbeheerders van Luxemburg (CREOS), Frankrijk (TRE) en Duitsland (Amprion) een gemeenschappelijke visie ontwikkeld om de integratie van het Luxemburgse net voort te zetten. Gezamenlijke studies hebben aangetoond dat er nood is aan een versterking van het 220 kv-net met België. Dit scenario werd officieel aangenomen in het protocolakkoord dat op 25 juni werd ondertekend door Elia en CREOS: Op korte termijn (2015) moet een dwarsregeltransformator (phase shifter transformator, PST) in het Luxemburgse net worden geplaatst in het station van Schifflange. Parallel worden verschillende varianten op lange termijn onderzocht voor de uitvoering tegen 2020.

17 30 ELIA GROUP 2013 Denmark Energinet.dk Denmark Schleswig- Holstein 220 Rostock 9 Hamburg Güstrow Schwerin Neubrandenburg Mecklenburg-Western Pomerania Lower Saxony TenneT Hesse Erfurt Eisenach Thuringia Bavaria Saxony- Anhalt Weimar Jena Gera TenneT Magdeburg Halle Brandenburg Zwickau Leipzig Saxony Potsdam Chemnitz Dresden 220 Berlin Frankfurt (Oder) Cottbus ČEPS Czech Republic PSE Poland Legende 220 kv 380 kv 380 / 220 kv ➊ Bärwalde Schmölln ➋ Offshore connection Baltic 2 ➌ South-West interconnector ➍ Grid connection UW Förderstedt ➎ 3 rd interconnector to Poland ➏ 380-kV-Nordring Berlin ➐ Uckermark-line Neuenhagen Bertikow ➑ Bertikow Pasewalk ➒ Offshore connections in Baltic Sea ➓ Combined Grid Solution Wolmirstedt Perleberg Zie gedetailleerde kaart aan de binnenzijde van de omslag achteraan. In Duitsland Zuidwestelijke interconnectie - project Thuringhian Bridge In haar definitieve vonnis van 18 juli 2013 heeft de federale administratieve rechtbank de zaak tegen de bouw van de 2 e sectie van de koppellijn zuid-west, ingeleid door een groep belanghebbenden onder leiding van de gemeente Grossbreitenbach, afgewezen. In eerste en laatste aanleg en op basis van de procedure vastgelegd in de wet op de ontwikkeling van het elektriciteitsnet (Energieleitungsausbaugesetz - EnLAG) bevestigde de rechtbank de noodzaak van de transmissielijn voor de adequate ontwikkeling van het Duitse en Europese transmissienet en verklaarde het dat aan alle voorgeschreven procedures inzake planning werd voldaan. Het vonnis bevestigde de kwaliteit van het werk dat 50Hertz geleverd heeft voor de goedkeuringsprocedures van de planning. De bouwwerken konden bijgevolg worden uitgevoerd zoals gepland. Voor het derde en laatste deel van de koppellijn zuid-west werd de goedkeuringsprocedure van de ruimtelijke planning op 17 september opgestart door alle bevoegde overheden uit Thüringen. Zuidoostelijke 500 kvgelijkstroomverbinding Lauchstädt-Meitingen In 2013 sloten de Duitse transmissienetbeheerders een akkoord over de verdeling van de verantwoordelijkheden betreffende de ontwikkeling van corridors voor HS-lijnen op gelijkstroom in het nationale ontwikkelingsplan van het net. Volgens de bepalingen van deze overeenkomst worden 50Hertz en Amprion belast met de ontwikkeling van Korridor D van Lauchstädt (nabij Halle in Saksen-Anhalt) naar Meitingen (nabij Augsburg in Beieren). De

18 ELIA GROUP INVESTERINGEN 2013 / 50HERTZ 89% 402 M 247,7 M onshore 154,3 M offshore 6% 2% 3% Vervangingen Intern verbruik Integratie van hernieuwbare energiebronnen Niet-elektrische investeringen Voor de projecten in de Baltische Zee beheert 50Hertz de aansluiting van het eerste offshore-park Baltic 1 en bereidt het de aansluiting van het tweede park Baltic 2 voor. 50Hertz is ook gestart met de ontwikkeling van een eerste schakel van een offshore net met Denemarken, dat verbindingen in gelijken wisselstroom zal combineren en op termijn de offshore-windmolenparken van beide landen zal verbinden. Deze initiatieven maken deel uit van het tienjarenplan voor de ontwikkeling van het Duitse elektriciteitsnet dat sinds 2013 ook de verbindingen van offshore-windmolenparken op het transmissienet voor het komende decennium bevat. territoriale analyse van de slagsterkte voor het voorgenomen tracé werd uitgevoerd en leidde in december 2013 tot de identificatie van een preferentiële corridoroptie. Na drie overlegmomenten in 2013 tussen de vertegenwoordigers van de federale staten en het federale agentschap van het net (BNetzA), Amprion en 50Hertz werd voldoende informatie verkregen over de voortgang van de ruimtelijke planning. 50Hertz organiseerde in deze preplanningsfase al een reeks vergaderingen met lokale en regionale overheden, journalisten en twee grote informatie- en overlegvergaderingen met het publiek om transparante informatie te bieden aan de stakeholders en hun opmerkingen te verzamelen om daarmee de analyse van de planningexperts te verrijken. 380 kv-lijn Bärwalde- Schmölln De constructie van de eerste installatie van de lijn Bärwalde-Schmölln begon op 25 oktober Hierbij werd een innovatieve constructiemethode toegepast die de bouw van de lijn in de onmiddellijke buurt van de bestaande lijn voorzag door toepassing van een gefaseerde en gekoppelde ontmanteling. Hierdoor kon de impact op het landschap van het project tot een minimum worden beperkt en werd tegelijk een hoge beschikbaarheid van het vermogen van de lijn tijdens de bouwfase gewaarborgd. De oude lijn en de nieuwe lijn zorgen voor de volledige bevoorradingscapaciteit van de centrale van Boxberg tijdens het winterseizoen. Het einde van de werf op de lijn Bärwalde-Schmölln is voorzien voor einde Noordelijke ring 380 kv van Berlijn Op 20 augustus 2013 verkreeg 50Hertz de bouwvergunning voor het westelijk gedeelte van het project 380 kv van de noordelijke ring van Berlijn. Uckermarkverbinding 380 kv De overheden van Brandenburg zijn bezig met het onderzoek van het dossier van 50Hertz in het kader van de procedure inzake ruimtelijke ordening.

19 32 ELIA GROUP 2013 Het beheer van de elektriciteitssystemen De netten van de Elia groep maken deel uit van het geïnterconnecteerde Europese net dat zich uitstrekt van Portugal tot Bulgarije en van Noorwegen tot Italië. Elia en 50Hertz waken dag en nacht over het evenwicht van hun regelzone. Omdat elektriciteit niet op grote schaal opgeslagen kan worden, moet er voortdurend en in real time gewaakt worden over het evenwicht tussen de hoeveelheid elektriciteit die in het systeem geïnjecteerd wordt en de hoeveelheid die afgenomen of verbruikt wordt. De controlecentra beheren dit onmiddellijk evenwicht en coördineren de energiestromen op hun netten, waarbij ze nauw samenwerken met internationale coördinatiecentra zoals Coreso en de beheerders van de aangrenzende transmissienetten. De betrouwbaarheid van het elektriciteitssysteem en de bevoorradingszekerheid van het land hangen hiervan af (zie Bevoorradingszekerheid, p.62). Netexploitatie In de energiesector - en in het bijzonder op het vlak van de netten - vindt de laatste jaren een grondige transformatie plaats. Sommigen spreken zelfs van een energierevolutie. Deze transformatie heeft alsmaar meer invloed op de taak van de controlecentra en vergt steeds meer geavanceerde tools en competenties en een steeds verder reikende real time coördinatie over de landsgrenzen heen. Diverse factoren dragen daartoe bij, zoals de toename van de internationale uitwisselingen, de variabiliteit van de stromen door het groeiend aandeel intermitterende hernieuwbare energiebronnen, de vermindering van de conventionele productiecapaciteit doordat de meeste Europese lidstaten geleidelijk uit kernenergie stappen en doordat de bouw van nieuwe productie-eenheden wordt uitgesteld. Deze laatste factor is het gevolg van de moeizame vergunningsprocedures en de onzekerheden die onder meer toe te schrijven zijn aan de financiële en economische crisis en aan de prijs -signalen van de markt. Bevoorradingszekerheid In België is de bevoorradingszekerheid hoog gebleven in 2013 (één van de hoogste van Europa). Het gemiddeld aantal onderbrekingen per verbruiker op het Elia-net (Average Interruption Frequency 1 ) bedroeg 0,0891, wat overeenkomt met één onderbreking per klant per 11,2 jaar. De gemiddelde duur van de onderbrekingen in 2013 bedroeg 27 minuten en 50 seconden. Verdeeld over alle klanten bedroeg de gemiddelde onderbrekingsduur (Average Interruption Time) 2 minuten en 29 seconden per klant. Dit komt overeen met een gemiddelde beschikbaarheid van het net van meer dan 99,999%, wat hoger is dan het gemiddelde van de laatste 10 jaar. Op die manier bevestigt België jaar na jaar zijn positie als één van de Europese landen met de beste elektriciteitsbevoorrading. Verbruik Het elektriciteitsverbruik dat op de transmissienetten voor elektriciteit wordt geregistreerd is een goede indicator voor de economische activiteit. Sinds het begin van de economische crisis 1 De AIF is een indicator die jaarlijks sterk kan variëren afhankelijk van de lokalisatie van de incidenten, hun complexiteit en het ogenblik waarop ze plaatsvinden. De getroffen klanten kunnen bijvoorbeeld sterk uiteenlopende stroomonderbrekingen ervaren. Aangezien slechts een beperkt aantal incidenten tot een stroomonderbreking leidt, kunnen de globale cijfers niet echt als statistisch relevant worden beschouwd om conclusies te trekken uit de waargenomen tendensen.

20 ELIA GROUP GEMIDDELDE DUUR VAN DE ONDERBREKINGEN Minuten AIT Gemiddelde AIT/5jaar 01:00:00 00:55:00 00:50:00 00:45:00 00:40:00 00:35:00 00:30:00 00:25:00 00:20:00 00:15:00 00:10:00 00:05:00 00:00: in oktober 2008 wordt het verbruik met bijzondere aandacht gevolgd, niet alleen door de Elia groep, maar ook door externe waarnemers die op zoek zijn naar tekenen van economisch herstel in Europa. Vroeger gaf de belasting die op het Elianet werd opgetekend een vrij accuraat beeld van het elektriciteitsverbruik in België. Nu er meer decentrale productie geïnjecteerd en verbruikt wordt via de distributienetten (voornamelijk onshore windproductie en fotovoltaïsche productie) is dat niet langer zo. Elia publiceert bijgevolg cijfers die de belasting op zijn net weergeven. De cijfers staan voor twee verbruiks- of afnamecategorieën: enerzijds het verbruik van de industriële klanten die rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten (d.w.z. hun afnames plus hun lokale productie), anderzijds de afnames van de distributienetbeheerders. Zij vervoeren de energie die ze van het Elia-net afnemen, plus de energie die in hun eigen netten geproduceerd wordt, naar de klanten die op hun netten zijn aangesloten (industrie, bedrijven, instellingen en residentiële klanten). Netbelasting De belasting van het Elia-net is 1,6% gedaald, meer bepaald van 81,8 TWh in 2012 tot 80,5 TWh in Op jaarbasis kende deze belasting een hoogtepunt in 2005 (met 89,5 TWh). Algemeen genomen is het verbruik in 2013 in vergelijking met ,3% gedaald voor de industriële klanten die rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten, en 0,8% voor de afnames van de distributienetbeheerders. WINTER Van de zomer van 2012 tot de zomer van 2013 waren de centrales van Doel 3 en Tihange 2 niet beschikbaar. In de winter was België daarom de facto afhankelijk van ingevoerde elektriciteit. Deze invoer lag gemiddeld tussen en MW met pieken tot MW. Tussen november 2012 en 1 januari 2013 waren er 29 dagen waarop meer dan MW werd ingevoerd, wat ongeveer overeenkomt met een vierde van de maximale winterbelasting op het Elia-net. Deze energie was in Europa beschikbaar omwille van de relatief lage belasting en de grote beschikbaarheid van het productiepark in Frankrijk. De energie kon ingevoerd worden via de noord- en de zuidgrenzen omdat Frankrijk tijdens deze periode over het algemeen in een uitvoerpositie verkeerde. Het sensibiliseren en informeren van alle nationale en internationale spelers heeft ervoor gezorgd dat de middelen en elektriciteitssystemen in de CWEregio (Centraal- en West-Europa) maximaal ter beschikking werden gesteld. Op bepaalde dagen in januari, zoals op 17 januari, tijdens een koudegolf, waren de marges nog kleiner en zou een bijkomend incident op het net waarschijnlijk tot de inwerkingstelling van het afschakelplan van Elia hebben geleid.

21 34 ELIA GROUP 2013 BELASTING OP HET BELGISCHE NET TWh 10 ENERGIE GEMIDD. TEMP. C JAN FEB MAA APR MEI JUN JUL AUG SEPT OKT NOV DEC 0 Belastingpieken op het net Het hoogste verbruikspeil op het Elianet werd opgetekend op 17 januari 2013 tussen uur en uur. Het bedroeg MW. Dit maximum ligt 4,6% lager dan de absolute recordwaarde die op 17 december 2007 werd opgetekend ( MW), maar is wel 0,2% hoger dan de maximumwaarde van 2012 ( MW op 8 februari). De laagste belasting (5.922 MW) werd waargenomen op 28 juli 2013, tussen en uur. Die is 1,3% hoger dan de laagste waarde die in 2012 werd opgetekend (5.845 MW op 22 juli). In- en uitvoer Voor België bestaat de fysieke in- en uitvoer (gemeten op de interconnectielijnen) uit enerzijds de in- en uitvoer tussen de regelzone van Elia en de omliggende regelzones (Frankrijk en Nederland) en anderzijds de interne in- en uitvoer binnen de regelzone van Elia, tussen België en het Sotel/Twinerg net in het Groothertogdom Luxemburg. De invoer is verminderd met 3,0%, wat het saldo op 9,64 TWh brengt, tegenover 9,99 TWh in De invoer steeg lichtjes (+ 2,3%), voornamelijk vanuit Frankrijk (+ 17,8%). Na een jaar van terugval in 2012 is de uitvoer opnieuw toegenomen met 10,0%, voornamelijk naar Nederland (+ 18,7%). WINTER IINCOMPRESSIBILITEIT VAN DE PRO- DUCTIE IN DE LENTE EN DE ZOMER: HOGERE ELEKTRICITEITSPRODUCTIE DAN VOORZIEN DOOR DE MARKT Het zonnige en winderige weer op paasmaandag (1 april 2013) resulteerde in een hoge elektriciteitsproductie door de windmolenparken en de zonnepanelen. Zij injecteerden respectievelijk 500 en bijna MW in het net en dekten zo samen bijna 30% van de belasting. De marktspelers hadden niet voldoende rekening gehouden met deze productie in hun voorspellingen en dus ook niet voor hun transacties op de markt. Elia heeft daarom in real time moeten ingrijpen om het evenwicht tussen productie en verbruik te herstellen, waarbij meer dan 800 MW gecompenseerd moest worden. Bepaalde productie-eenheden hebben hun productie moeten verminderen en de centrale van Coo moest uitzonderlijk afgeschakeld worden. Er werd ook een beroep gedaan op de omliggende netbeheerders (Inter TSO) om de oorspronkelijk voorziene invoer vanuit Frankrijk te verminderen. Ondanks het feit dat Doel 3 en Tihange 2 onbeschikbaar waren, voerde België zelfs in deze omstandigheden voornamelijk elektriciteit in. INCIDENT IN HET HOOGSPAN- NINGSSTATION VAN MACHELEN Op 24 oktober veroorzaakte een technisch incident tijdens onderhoudswerkzaamheden een explosie in het 150 kv-station Machelen 3. Dit leidde

22 ELIA GROUP De fysieke uitwisselingen van elektriciteit met de buurlanden bedroegen in ,8 TWh. Dit is een stijging met 4,6% tegenover de 23,8 TWh van In Duitsland heeft 50Hertz in ,0 TWh elektriciteit ingevoerd (15,5 TWh in 2012), vanuit de naburige controlezones, hoofdzakelijk van TenneT TSO, en 38,2 TWh (38,7 TWh in 2012) uitgevoerd, vooral naar TenneT TSO en Polen. De netto-uitvoer van elektriciteit is met 13,3 gestegen, d.i. met 26,3 TWh tegenover 23,2 TWh in Netverliezen Bij de transmissie van elektriciteit gaat energie verloren door de fysieke opwarming van de geleiders waardoor de stroom zich verplaatst. Deze jouleverliezen, zoals ze bekend staan onder elektriciens, zijn evenredig met het kwadraat van de stroomsterkte. Ze worden dus hoger naarmate de stroomsterkte toeneemt. Zo gaat er vier maal minder stroom verloren op een lijn die slechts voor 50% van zijn capaciteit is belast dan op dezelfde lijn wanneer die voor 100% van zijn capaciteit is belast. De netverliezen variëren dus met de belasting. De netverliezen kunnen verminderd worden door de verhoging van de transmissiespanning, maar slechts in beperkte mate want de spanning brengt risico s op voortijdige slijtage van de installaties met zich mee. Het beperken van de verliezen is een belangrijke uitdaging, maar ook een delicate oefening op operationeel niveau. Bij de transformatoren doen er zich twee types van verliezen voor: de ijzerverliezen, die constant zijn en afhangen van het type en het vermogen van de transformator, en de koperverliezen (Joules), die evenredig zijn met het kwadraat van de stroom die door de transformator stroomt (zie Integratie van hernieuwbare energie, p.71). tot een kortsluiting en een plotse en tijdelijke spanningsdip, die het hele net doorkruiste. De voeding van het Elia-net werd onmiddellijk hersteld maar een aantal klanten (waaronder de NMBS en Belgacom) hebben moeilijkheden ondervonden omdat hun beveiligingsrelais geactiveerd werden waardoor hun elektriciteitstoevoer tijdelijk onderbroken werd. FREQUENTIESCHOMMELINGEN OP HET EUROPESE NET Op 28 oktober rond uur viel de Europese frequentie terug tot 49,86 Hz na sterke afwijkingen van de planning van de marktspelers, die geen rekening hadden gehouden met een verschuiving van het verbruik door de overgang naar de wintertijd. Dankzij een gecoördineerde actie op Europees niveau kon de frequentie teruggebracht worden naar het niveau van 50 Hz. AFSCHAKELING VAN DE OFFSHORE WINDMOLENPARKEN BIJ STORM Tijdens de storm van 28 oktober overschreed de windsterkte op zee de drempelwaarde voor de afschakeling van de offshore windmolenparken, waardoor de productie van 450 MW volledig stilviel. Op 31 oktober was er een gelijkaardig incident toen de wind plots draaide en de offshore productie even snel daalde met 350 MW. Deze twee schommelingen werden gecompenseerd door de interne regelsystemen en procedures die Elia heeft ontwikkeld.