Verslind boeken Niet de schrijvers

Transcriptie

1 Verslind boeken Niet de schrijvers Wilke Steenkamp 5 november 2012 Iselinge Hogeschool

2 Titelpagina Titel: Vooronderzoek schoolontwikkeling Naam: Wilke Steenkamp Opleiding: Pabo, aan Iselinge Hogeschool te Doetinchem Klas: VR3C Toetscode: B Begeleidend docent: Wineke Blom 2

3 Inhoudsopgave 1. Titelpagina 2 2. Theoretisch kader Praktijk Onderzoeksgroep Onderzoeksinstrumenten 7/ Literatuurstudie Documentenanalyse Vragenlijst 8 4. Resultaten 4.1 Resultaten documentenanalyse 9/ Conclusie vragenlijst Conclusie 5.1 Beginsituatie Literatuurlijst Bijlage 7.1 Werkplan 14/ Resultaten vragenlijst 19 3

4 2. Theoretisch kader 2.1 Schoolontwikkeling Een goede school is altijd in ontwikkeling. Nieuwe wetenschappelijke inzichten, nieuwe methodes, maatschappelijke veranderingen, er zijn veel redenen om van tijd tot tijd de visie te herzien en nieuw beleid uit te stippelen. Ook kunnen nieuwe ontwikkelingen van buitenaf de aanleiding vormen om als school nieuwe stappen te ondernemen. Bij schoolontwikkeling spelen drie begrippen een belangrijke rol: verbetering, vernieuwing en professionalisering (Munnik & Vreugdenhil, 2003). Verbetering Hiermee wordt bedoeld dat wat er dagelijks gedaan wordt met kinderen niet ingrijpend veranderd hoeft te worden, maar wel beter kan. Enkele voorbeelden: met dezelfde methode hogere prestaties van kinderen te bereiken, de leeromgeving aan te passen zodat deze nog beter aansluiten bij de activiteiten die de kinderen uitvoeren, of om leerlingen nog beter aan de afgesproken regels te laten houden. Vernieuwing Binnen het dagelijkse werk wordt er iets gerealiseerd dat er nog niet is of op een verouderde manier uitgevoerd wordt. Het onderwijskwaliteit wordt verbeterd door nieuwe doelstellingen. Professionalisering Professionalisering heeft te maken met de ontwikkeling van het personeel in de school. De school als geheel ontwikkelt ook. Dit gebeurt als er vastgesteld wordt, dat een bepaalde manier van werken beter zou kunnen (Munnik & Vreugdenhil, 2003). Deze drie begrippen zijn onderdeel van verandering. Als een school werkt aan schoolontwikkeling maakt het een verandering door, ook wel veranderkennis genoemd. Er zijn volgens Fullan & Germain (2009) zes belangrijke principes bij verandering, namelijk: 1. Relateren aan moreel doelbewust zijn. 2. Capaciteit opbouwen. 3. Begrijpen van het veranderingsproces. 4. Ontwikkeling van een samen-leren-cultuur. 5. Ontwikkeling van een evaluatiecultuur. 6. Gericht zijn op verantwoordelijkheid voor verandering. Relateren aan moreel doelbewust zijn. Het morele doelbewustzijn wil realiseren dat leerlingen leren op niveaus die eerder niet werden bereikt. Het richt zich ook op hoe mensen met elkaar omgaan: aardig voor elkaar, maar met uitgesproken verwachtingen het beter te doen. Uiteindelijk gaat het erom dat er een bijdrage wordt geleverd aan de verbetering van de maatschappelijke omgeving. Capaciteit opbouwen. Het tweede principe van veranderkennis is capaciteit opbouwen. Dit omvat elke actie of strategie die versterkend is voor de collectieve doeltreffendheid van een groep om het leren van alle leerlingen te verbeteren. Capaciteit opbouwen bestaat uit drie vaardigheden: nieuwe kennis en competenties, betere middelen en een hogere motivatie en inzet om verbeteringen te realiseren. Begrijpen van het veranderingsproces. Als er binnen de school veranderingen plaatsvindt, is het belangrijk dat de leerkrachten weten waarom deze verandering gerealiseerd wordt. Om dit goed te laten werken zijn er ideeën, inzet en een gevoel van eigenaarschap nodig van iedereen die betrokken is bij de realisatie van de verbeteringen. Ontwikkeling van een samen-leren-cultuur. Hierbij wordt een optimale verbetercultuur gecreëerd. Het uitwisselen van kennis, inzicht, ervaring en het ontstaan van een gezamenlijke identiteit zijn sterke krachten voor een positieve verandering. Krachtige beïnvloeders van verandering is het leren van collega s die verder zijn met de ontwikkeling van nieuwe ideeën. Dit leren kan plaatsvinden binnen de school, tussen scholen onderling of in een bovenschools verband. Binnen de samen-leren-cultuur werkt iedereen met 4

5 elkaar samen en wordt er van elkaar geleerd. Zo komt goed beleid en goede ideeën van de grond, dit ten goede van schoolontwikkeling. Ontwikkeling van een evaluatiecultuur. Binnen een school met een evaluatiecultuur heerst een onderzoekende instelling. De school zoekt uit in welke mate de ingevoerde veranderingen effect hebben, hoe ze verlopen en wat mensen er van vinden. Een evaluatiecultuur is onderdeel van samen-leren-cultuur. Zo kan worden gekeken wat er met elkaar is geleerd. Gericht zijn op verantwoordelijkheid voor verandering. Een belangrijk onderdeel van veranderingen binnen een school heeft betrekking op leiderschap. Om veranderingen binnen een school in goede banen te leiden, moet leiderschap zich door de hele organisatie verspreiden. Elke leerkracht dient ideeën in te brengen bij schoolontwikkeling. Een school streeft naar kritische leiders die kennis hebben van verandering en dit ook dienen te realiseren. Kortom, scholen worden alsmaar geprikkeld om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen en om dagelijks goed werk te leveren. Daarvan moet de kwaliteit van de school optimaal blijven. Dit wordt ook wel kwaliteitszorg genoemd. Kwaliteitszorg gaat over alle activiteiten die de school onderneemt om de kwaliteit van haar functioneren te bevorderen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen interne en externe kwaliteitszorg. Interne kwaliteitszorg wil zeggen dat de kwaliteit van activiteiten worden ondernomen door de school zelf. De doelen en activiteiten op het gebied van kwaliteitszorg worden vastgelegd in een kwaliteitsbeleidsplan. De onderscheidende rollen die alle betrokkenen in het kwaliteitsproces spelen staan hierin omschreven. Een school zal regelmatig haar eigen onderwijs evalueren als maatregelen nemen om het eigen onderwijs te verbeteren (schoolontwikkeling). Externe kwaliteitszorg houdt in wanneer het initiatief voor de kwaliteitszorgactiviteiten bij personen of instellingen buiten de school ligt. De Inspectie van het Onderwijs is zo n instelling. De inspectie zal zijn onderzoek afstemmen op de zelfevaluatie van de school (Fullan & Germain, 2009). 2.2 Inhoudelijk beeld schoolontwikkelthema Het vakgebied van dit schoolontwikkelthema gaat over het leesonderwijs, waarbij gedacht wordt aan kinderen met dyslexie. Er wordt door de onderzoeker een plan opgezet om binnen de school een bibliotheek op te kunnen richten, waarbij gedacht wordt aan kinderen met dyslexie. Lezen is erg belangrijk voor de taalontwikkeling van kinderen. De woordenschat wordt uitgebreid. Door te lezen leren kinderen veel nieuwe woorden. Een ander belangrijk aspect is dat kinderen vertrouwd zullen raken met de grammatica van onze taal. Het is daarom belangrijk om een aantrekkelijke leesomgeving te creëren. Dit begint al bij het aanbieden van (lees)boeken. Tegenwoordig wordt er binnen veel scholen een bibliotheek opgericht. Er is veel leesaanbod. Alle boeken zijn gekenmerkt en staan keurig geordend in een boekenkast. Centrale plaatsing en een duidelijke herkenbare ordening maken de schoolbibliotheek overzichtelijk en beheersbaar. Boeken kunnen kinderen verleiden om met plezier en interesse te gaan lezen. Wie graag leest, leest vaker en beter. Bij kinderen met dyslexie gaat dit proces heel anders. Dyslexie is een Grieks woord. Dys betekent slecht, en lexie betekent taal. Dyslexie betekent dus eigenlijk slecht in taal. Maar niet iedereen die slecht is in taal heeft dyslexie (Van Vuure, 2011). Dyslectische kinderen hebben moeite om woorden die op papier staan, snel en juist uit te spreken. Ze zien het woord wel, maar kunnen niet zo snel bedenken wat er staat. Daardoor lukt het niet om heel snel te lezen (Nauta, Nieuwenhuis & Bosscha, 2010). De onderzoeker gaat binnen dit schoolontwikkelthema onderzoeken hoe kinderen met dyslexie beter leren lezen. Welke hulpmiddelen zijn er voor kinderen met dyslexie en hoe krijgen zij ook plezier in het lezen? Leesbevordering. Kinderboeken zijn meer dan aantrekkelijke of interessante teksten. Ze helpen de lezer om de wereld te verkennen en daarop te reflecteren. Walta (2011, p. 24) geeft in zijn oratie aan: Door kinderboeken wordt ook de waardering van het kind voor andere schrijf- en tekenstijlen ontwikkeld en wordt de eigen smaak en interesse uitgebreid. Kinderboeken, zowel fictie als non-fictie vormen daarom de basis van leesbevordering. Er zijn twee doelstellingen bij lezen: lezen om te beleven, 5

6 nauw samenhangend met sociaal emotionele doelen en lezen om te weten, nauw samenhangend met cognitieve doelen. Lezen om te beleven. Bij verhalende boeken (fictie) staat het leesplezier voorop. Het leesplezier wordt gevoed door spanning en humor. Het inleven in het boek en het deel uitmaken van het verhaal creëert lees plezier. Het boek laat de lezer kennis maken met de vele manieren waarop mensen met elkaar omgaan, op verschillende plaatsen en in verschillende situaties. Verhalende boeken zijn een hulpmiddel voor de sociale-emotionele ontwikkeling. Tijdens het verhaal wordt er een idee en een persoonlijke mening gecreëerd. Lezen om te weten. Bij informatieboeken (non-fictie) gaat het om interesse in wetenswaardigheden. Je bent nieuwsgierig hoe de wereld in elkaar zit, naar landen en volkeren, natuur en milieu, techniek en kunst, heden en verleden, feiten en gebeurtenissen. Volgens Walta (2011) zijn er verschillende soorten kinderboeken die ieder een eigen functie hebben in die leescultuur. 1. Kijk en zoekboeken. 2. Prentenboeken. 3. Voorleesboeken. 4. Rijmpjes, versjes en gedichten. 5. Boeken om te leren lezen. 6. Jeugdromans (fictie). 7. Informatieve boeken (non-fictie). Beginsituatie De kinderboeken op basisschool De Leer staan in boekenkasten, waar geen duidelijk overzicht in zit. Het is niet duidelijk wat waar staat, en of er van boekensoort (genres) wel boeken aanwezig zijn. Waar moeten de kinderen precies kijken als ze een boek willen lezen over de natuur? Bij de N van natuur? Bij de informatieboeken? Of staan de boeken op schrijvers ingedeeld? Als dit bij de kinderen duidelijk is, zullen zij vaker een boek pakken en dit met plezier en interesse gaan lezen. Hoe kan de onderzoeker kinderen met dyslexie aan het lezen krijgen? De onderzoeker hoopt op deze vragen en tal van andere vragen over het onderwerp antwoorden te vinden, door onderzoek te doen, literatuur te bestuderen en door interventies binnen de school uit te voeren. Dit neemt de onderzoeker mee in het plan die ze gaat maken om binnen de school een bibliotheek te kunnen realiseren. 6

7 3. Praktijk 3.1 Onderzoeksgroep De onderzoeksgroep waar dit onderzoek wordt uitgevoerd is R.K. daltonbasisschool De Leer te Hengelo (Gld.). De Leer is een daltonschool. Dat wil zeggen dat er binnen de school gewerkt wordt volgens daltonprincipes. Uitgangspunten bij het hedendaags daltononderwijs zijn (Schoolgids basisschool De Leer, schooljaar ): 1. Vrijheid in gebondenheid 2. Samenwerken 3. Zelfstandigheid Bij vrijheid hoort het dragen van eigen verantwoordelijkheid. Dit wordt de kinderen vanaf groep 1 geleerd en wordt steeds verder uitgebreid. Het kind leert zelf zijn taken in te delen en maakt zelf een planning. In de maatschappij is het van belang om met veel verschillende mensen te kunnen werken en leven. Daarom leren de kinderen in het onderwijs al dat het belangrijk is om samen te werken. De kinderen leren zo om oog te hebben voor elkaar en onderlinge verschillen te respecteren. Zelfstandigheid houdt in dat de kinderen zelf hun taak kiezen. Bij groep 1/2 wordt er gewerkt met een kiesbord, bij groep 3/4 met een dagtaak en in groep met een weektaak. De kinderen moeten zelf hun taken inplannen en bijhouden. Dagelijks begint de school met een vrije inloop van 8.15 uur tot 8.30 uur. En tussen en uur. Tijdens deze vrije inloop maken kinderen een keuze uit de kieskast. Om 8.30 uur begint de gebonden inloop. "De Leer' betekent de ladder. Het kind beklimt vanaf zijn eerste schooldag de ladder tot het de hoogste tree van de school in groep acht heeft bereikt. Dit is verwerkt in het logo van de school. In het schooljaar 2004/2005 onderging de school een grootse verbouwing. Er is een 7de lokaal bijgekomen, een personeelskamer, een groot nieuw speellokaal, een ruimte voor interne begeleiding, een administratiekamer en grote multifunctionele hallen met veel ruimte en werkplekken voor de kinderen. Ook is de speelplaats helemaal opgeknapt en kindvriendelijk gemaakt. Dankzij het groeiende leerlingen aantal is in het jaar 2007 een 8e lokaal en een ruimte voor remedial teaching erbij gekomen. Vanaf het jaar 2007/2008 heeft de school digitale schoolborden in gebruik genomen. Ook werd er in 2010 een kunstgrasveld aangelegd. De Leer is een school met een goede sfeer, met oog voor elkaar, waar iedereen van harte welkom is! 3.2 Onderzoeksinstrumenten Literatuurstudie Zoekaanpak Allereerst zal de onderzoeker kijken of er in het KCO boeken of magazines te vinden zijn die bij het schoolontwikkelthema aansluiten. Boeken die wellicht goed te gebruiken zijn, leent de onderzoeker en bekijkt thuis of de informatie goed te gebruiken is. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van het internet. Hieronder staat beschreven hoe onderzoeker te werk wil gaan. Zoektermen Zoektermen waarvan de onderzoeker verwacht gebruik van te maken zijn: fictie, non-fictie, dyslexie, woordenschat, schoolbibliotheek, AVI, uitleensystemen, boekenkast inrichten, categorieën kinderboeken, lezen en leesbevordering. De onderzoeker verwacht door de literatuurstudie ook andere begrippen tegen te komen die wellicht ook erg belangrijk kunnen zijn bij het thema. Dit zal dus later uitblijken. Zoeksystemen De onderzoeker is het meest bekend met Google is erg breed, maar binnen Google is het mogelijk het zoekaanbod te verkleinen door bijvoorbeeld specifiek te zoeken in Google 7

8 Scholar. Dit is een internet zoekmachine die de volledige tekst van wetenschappelijke artikelen uit verschillende disciplines doorzoekbaar maakt. Ook kan er binnen Google gezocht worden naar boeken. Deze boeken zijn online in te zien en zijn online door te lezen. Beslisregels Op internet is alles te vinden, maar niet alles is bruikbaar en relevant. Daarom stelt de onderzoeker beslisregels op waar zij zich gedurende dit onderzoek aan houdt: Wanneer leest de onderzoeker de bron wel: - Als de auteur bekend is. - Als de bron niet ouder is dan Als het er betrouwbaar uit ziet, goede lay-out/opmaak. Wanneer leest de onderzoeker een bron niet? - Als de auteur niet bekend is en als de bron ouder is dan Komt de onderzoeker toch een bron tegen die er betrouwbaar uitziet, maar gepubliceerd is voor het jaar 2000, dan wordt er gekeken of de informatie betrouwbaar is en of de informatie nog relevant is. - Als de bron er niet betrouwbaar uitziet Documentenanalyse Bij een documentenanalyse worden er bestaande documenten gescreend op aspecten die de onderzoeker wil achterhalen. Enkele voorbeelden van een bestaand document is: de schoolgids, beleidsstukken, notulen van vergaderingen, klassenmap of lesmethodes. Het voordeel van een documenten analyse is dat er gegevens terug gehaald kunnen worden uit het verleden. Argumenten om tot een beslissing te komen kunnen soms worden achterhaald. Een nadeel is dat het document soms onvolledig kan zijn. Het schetst soms de gewenste, niet de reële situatie. Bij de hoofdvraag en deelvragen komen begrippen naar voren, waar de onderzoeker onderzoek naar wilt doen. Voorbeelden: dyslexie, lezen, leerlingenzorg. Door documenten te screenen op deze onderwerpen, krijgt de onderzoeker een goed beeld over hoe de school hieraan werkt. De onderzoeker heeft twee verschillende documenten gescreend, de schoolgids en het onderwijsrapport. De schoolgids heeft de onderzoeker kunnen inzien op de website van de basisschool. Het onderwijsrapport is in te zien op de website van Inspectie van Onderwijs. Waarnemingscategorieën die de onderzoeker heeft geanalyseerd zijn: leerlingenzorg, kwaliteitszorg, bibliotheek, dyslexie, leesonderwijs/leesbevordering en tijdschriften/leesseries. Ze heeft deze categorieën aangehouden, omdat dit helpt bij haar onderzoek naar het schoolontwikkelthema. In hoofdstuk 4 worden de resultaten van de documentenanalyse weergegeven Vragenlijst Een vragenlijst is een bestaande of zelf ontwikkelde lijst met vragen. Het voordeel van een vragenlijst, is dat het weinig tijd vergt. Het heeft de mogelijkheid om een grote groep te bereiken. Er ontstaan minder sociaal wenselijke antwoorden dan een interview. Het nadeel van een vragenlijst, is dat het moeilijk is om een goede vragenlijst op te stellen. Ingaan op antwoorden en doorvragen is niet mogelijk. De onderzoeker heeft een vragenlijst samengesteld over onderwerpen die de onderzoeker tijdens het literatuuronderzoek is tegengekomen, en waar er onderzoek naar gedaan gaat worden tijdens dit schoolontwikkelthema. Deze vragenlijst heeft als doel om een goede, inhoudelijke beginsituatie van het thema vast te stellen. De respondenten krijgen ook de kans om eigen ideeën en tips in te brengen die zij gerealiseerd zien worden. De respondenten die de vragenlijst hebben ingevuld, zijn nauw betrokken bij het onderwerp. In hoofdstuk 4 worden de resultaten van de vragenlijst weergegeven. 8

9 4. Resultaten 4.1 Resultaten documentenanalyse Waarnemingscategorieën Schoolgids - Leerlingenzorg - Interne begeleiding: de interne begeleider organiseert, coördineert en bewaakt de zorgverbreding. - Orthotheek: er is binnen de school een orthotheek aanwezig. Dit is een verzamelplaats van alle materialen die voor zorgleerlingen worden gebruikt. Dit bevindt op een centrale plaats in de IB-ruimte, die voor alle leerkrachten toegankelijk is. Kwaliteitszorg Inspectie van onderwijsrapport Rapport De school signaleert periodiek de cognitieve en de sociaal-emotionele ontwikkeling bij alle leerlingen. De uitkomsten daarvan worden vastgelegd in overzichten en worden besproken tijdens regelmatige groepsbesprekingen. Bij zorgleerlingen vindt een nadere analyse van de problematiek plaats. Deze analyse wordt in voldoende mate benut om de doelen voor de geplande zorgactiviteiten vast te stellen. De geplande zorg ligt vast in handelingsplannen en handelingsalternatieven. De leraren hebben de zorgactiviteiten herkenbaar gepland in hun weekplanning en voeren die aantoonbaar uit. Ook de evaluatie van de zorg vindt aantoonbaar plaats en leidt tot beredeneerde keuzes voor het vervolg. - De inspectie constateert dat er een goed uitgewerkte cyclus van kwaliteitszorg aanwezig is die in samenhang en met betrokkenheid van diverse geledingen wordt uitgevoerd. De school maakt veel werk van de analyses van resultaten op schoolniveau. De directie en intern begeleider analyseren de resultaten van de groepen en de school, zetten deze af tegen geformuleerde doelen en presenteren de uitkomsten daarvan aan de andere teamleden. Deze evaluaties leiden tot gerichte interventies in het onderwijsleerproces. Daarnaast evalueert het team periodiek onderdelen van het onderwijsleerproces aan de hand van het Daltonbeleidsplan. Ook worden andere scholen betrokken bij het uitvoeren van visitaties. De uitkomsten van de evaluaties zijn vertaald in beleidsvoornemens waarin op overzichtelijke wijze de verbeterpunten worden weergegeven. De doelen zijn concreet uitgewerkt en er is sprake van een planmatige uitvoering waarbij alle teamleden zijn betrokken. 9

10 - Bibliotheek - Taalonderwijs en lezen is investeren in de toekomst van kinderen. In schoolverband wordt hier dan ook veel aandacht aan besteed. Goed lezen is een vereiste bij het volgen van een studie, het volgen van series op televisie, het begrijpen van wat je op de computer opzoekt, inhoud van boeken begrijpen. De bibliotheek heeft leesbevordering hoog in het vaandel staan. - Kinderen tot en met 17 jaar mogen gratis lid worden van de bibliotheek West-Achterhoek. - Elke klas heeft een eigen groepsabonnement. - Dyslexie - De school werkt met het Kurzweil-programma. Dit programma is speciaal ontwikkeld voor kinderen met dyslexie. Het programma maakt het mogelijk om alle leerstof die ze op school behandelen door de computer te laten voorlezen. Het programma zorgt ook voor een verklaring van moeilijke - Tijdschriften/ leesseries Leesonderwijs/ leesbevordering woorden. - Via school kunnen de kinderen abonneren op een educatief tijdschrift. Er is veel aanbod. Groep 1/2: 'Babo', groep 3/4: 'Okki', groep 5/6: 'Taptoe' en 'Hello You' is afgestemd op het niveau van groep 7/8. - Als voorbereiding op het leren lezen wordt in groep 1/2 gewerkt met de map Fonemisch Bewustzijn. De kinderen leren op een leuke manier klanken met letters onderscheiden. - In de groepen 1 tot en met 8 wordt er gewerkt volgens het 'leesprotocol'. Er wordt gewerkt aan motiverend lezen, voortgezet technisch lezen en begrijpend- en studerend lezen. De school werkt met de methode Estafette Nieuw. Estafette Nieuw is een methode voor (voortgezet) technisch lezen. Er wordt gewerkt met passende, uitdagende teksten op elk A.V.I. niveau

11 4.2 Conclusie vragenlijst De onderzoeker heeft nauw betrokken leerkrachten benaderd om een vragenlijst in te vullen. Een conclusie die de onderzoeker hier uit kan trekken, is dat er geen duidelijk en concreet overzicht aanwezig is van de boeken die de basisschool op dit moment bezit. Het doel hiervan is dat er meer keus en meer boeken op niveaus van kinderen aanwezig zullen zijn. Voor kinderen met dyslexie zijn al wel een aantal boeken aangeschaft, deze bevinden zich in de klassen en deels in de RT-ruimte. Maar hiervan is ook geen duidelijk overzicht. De leerkrachten die de vragenlijst hebben ingevuld geven beide aan dat ze nog niet precies weten hoe de boeken in de boekenkast geordend kunnen worden. Er zijn verschillende mogelijkheden. De onderzoeker doet onderzoek naar wat het meest logisch en duidelijkst is voor de kinderen en voor de leerkrachten. Een mogelijk knelpunt die beide leerkrachten benoemen zijn ruimte en financiën. Er moet goed gekeken en onderzocht worden wat goede aanvullingen zullen zijn voor de boekenkast. Maar hier is geld en ruimte voor nodig. De onderzoeker hoopt een goed plan aan te kunnen rijken aan de school om een bibliotheek te kunnen realiseren. 11

12 5. Conclusie 5.1 Beginsituatie Kinderen met dyslexie kunnen moeilijk lezen. Ze hebben moeite om de woorden die ze op papier zien, snel en juist uit te spreken. Dit is de reden dat ze moeilijk en langzaam lezen. De onderzoeker gaat onderzoeken hoe kinderen met dyslexie gemotiveerd kunnen worden om te lezen. Welke mogelijkheden zijn er allemaal? Zijn er speciale boeken voor kinderen met dyslexie? Daarnaast gaat de onderzoeker een plan opzetten, om binnen de school een bibliotheek te realiseren. Nu staan de boeken onoverzichtelijk in de boekenkasten. Het is niet duidelijk wat waar precies staat. Een belangrijk punt om kinderen met plezier aan het lezen te krijgen, is om een keurig, geordend, goed gevulde boekenkast te bezitten. Dit is iets wat op basisschool De Leer nog ontbreekt. Er is veel leesaanbod, maar het is niet duidelijk wat er precies aan leesaanbod aanwezig is. Het is belangrijk om een overzicht te hebben van de boeken die aanwezig zijn. Om over een zo breed mogelijk aanbod te beschikken, is het goed om binnen elke categorie, boeken te bezitten. Nu is het niet duidelijk of de boekenkasten hier aan voldoen. Daarom wordt er onderzocht wat eventuele aanvullingen kunnen zijn voor de boekenkasten, waarbij ook gedacht wordt aan kinderen met dyslexie. Wensen van de leerkrachten/interne begeleider/directeur, worden hierbij in meegenomen. Hoe zien zij graag een bibliotheek binnen de school gerealiseerd worden? Binnen schoolontwikkeling zijn er zes belangrijke principes die belangrijk zijn bij verandering. Één daarvan is: Begrijpen van het veranderingsproces. Dat wil zeggen als er binnen de school een verandering plaats vindt, het belangrijk is dat iedereen weet waarom deze verandering plaats zal vinden. Om dit goed te laten werken zijn er ideeën, inzet en een gevoel van eigenaarschap nodig van iedereen die betrokken is bij de realisatie van de verbeteringen. Iets veranderen/ontwikkelen binnen de school wordt dus niet alleen gedaan. Het is belangrijk om de mening van anderen te vragen en ideeën uit te wisselen. Dit is een stap waarbij schoolontwikkeling goed tot zijn recht komt. Ros (2008) geeft in haar oratie aan: Boeken kunnen kinderen verleiden om met plezier en interesse te gaan lezen. Wie graag leest, leest vaker en beter.. 12

13 6. Literatuurlijst Fullan, M. & Germain, C. St. (2009). Passie en kracht in schoolontwikkeling. Wageningen: Bazalt. Munnik de, C. & Vreugdenhil, K. (2003). Kennis over onderwijs. Groningen: Wolters-Noordhoff Nauta, I., Nieuwenhuis, H. & Bosscha, W. (2010). Alles over dyslexie. Drachten: Eduforce. Ros, B. (2008). Extra aandacht voor leesplezier met Kunst van Lezen. Den Haag: Drukkerij Edauw + Johannissen Vuure van, M. (2011). Dyslexie en touwtjespringen. Eeserveen: Akasha. Walta, S. (2011). Open boek. Eindhoven: Lecturis. 13

14 7. Bijlage 7.1 Werkplan Algemene gegevens Naam Klas Begeleidend docent Gekozen onderwerp Korte beschrijving van het gekozen onderwerp Probleemstelling Wilke Steenkamp VR3C Wineke Blom Binnen basisschool De Leer is er geen vast patroon in het uitlenen van boeken die aangeboden worden in de boekenkast. Alle boeken staan in een boekenkast en het nodigt de lezer niet uit om eens lekker te gaan lezen. Daarom reikt de onderzoeker basisschool De Leer een plan aan, om een bibliotheek binnen de school te starten. Ook gaat de onderzoeker onderzoeken hoe ze kinderen met dyslexie aan het lezen krijgt. Onderwerp Het onderwerp van het schoolontwikkelthema waar dit hele schooljaar aan gewerkt wordt gaat over het oprichten van een bibliotheek in een basisschool. Ook doet de onderzoeker onderzoek naar dyslexie. Hoe kunnen kinderen met dyslexie plezier krijgen in het leren lezen? Lezen is erg belangrijk. Binnen de schoolloopbaan van iedere leerling zijn de belangrijkste onderdelen van de taalontwikkeling op school: technisch lezen, woordenschat en begrijpend lezen. In de onderbouw wordt de basis gelegd voor taalontwikkeling. In groep drie staat het technisch lezen centraal en dit gaat vaak gepaard met woordenschatuitbreiding en begrijpend lezen. Vanaf groep 4 komt steeds meer de nadruk te leggen op begrijpend lezen en verdere uitbreiding van woordenschat (Broekhof, 2011) In de loop van de jaren breidt de woordenschat van de leerling enorm uit. Deze groei wordt onder andere mogelijk gemaakt door te lezen. Hoe meer de leerling per dag leest, hoe groter de woordenschat wordt. Veel woorden die kinderen tegenkomen in boeken zijn min of meer al bekend. Dit wil niet zeggen dat de leerling hier niks meer van opsteekt. In tegendeel zelfs. Kinderen zullen het woord herkennen en verbinden de betekenis met deze nieuwe context. Dit zal leiden tot verdieping van de woordkennis (Walta, 2011) Doel Hieruit kan worden opgemaakt dat lezen aantrekkelijk moet worden aangeboden op de basisschool. Voor de leerlingen moet het leuk zijn om een boek te lezen. Het aanbieden van leesboeken is erg belangrijk. De kinderen moeten niet uren hoeven te zoeken naar een boek. Als alles overzichtelijk, duidelijk en aantrekkelijk wordt gepresenteerd dan zullen kinderen ook gaan merken dat lezen erg leuk en leerzaam is. Hiervoor moet natuurlijk onderzoek gedaan worden. Hoe kan er binnen een basisschool een bibliotheek opgericht worden, zonder dat er ouders en/of verzorgers het uitleensysteem moeten regelen? Wanneer mag een school zich een bibliotheek noemen? Hoeveel boeken zijn er nodig? Hoe kan een boekenkast efficiënt ingericht worden? Etc. Deze vragen zullen allemaal tijdens het schoolontwikkelthema onderzocht en uitgewerkt worden. Belangrijke begrippen De volgende begrippen is de onderzoeker al tegengekomen bij het opstellen van dit werkplan: - Fictie en non-fictie - Dyslexie 14

15 Rollen - Technisch lezen - Woordenschat - Begrijpend lezen - Leescoördinator - Schoolbibliotheek - Leesbevordering - Leescultuur Er zijn 3 rollen die de onderzoeker aan zal nemen. Deze rollen zijn uitgewerkt door Iselinge Hogeschool (2012). Kennismakelaar De onderzoeker verwacht een grote bijdrage te kunnen leveren, door te werken als kennismakelaar. Het doel van een kennismakelaar is om kennis bruikbaar te maken voor toepassing binnen het schoolontwikkelthema. Door literatuurstudie wordt er kennis opgedaan, en na dat er gekeken is of deze informatie relevant is, wordt dit toegepast bij het onderzoek. Educatief ontwerper De rol als educatief ontwerper zal de onderzoeker ook aannemen. Het streefdoel van dit schoolontwikkelthema is om een plan op te stellen hoe er binnen de school een gevarieerde bibliotheek opgericht kan worden, waarbij speciaal gedacht wordt aan kinderen met dyslexie. Hoe dit uiteindelijk opgericht wordt is belangrijk voor de leerkrachten, maar ook voor de kinderen. Er zal een duidelijk overzicht verwezenlijkt worden, zodat het voor de leerkrachten en de kinderen duidelijk is wat waar precies staat, ingedeeld op categorieën/thema s. Praktische relevantie Onderwijsonderzoeker Tijdens dit onderzoek worden er verschillende mogelijkheden met elkaar vergeleken. Zoals: uitleensystemen, boekensoorten/categorieën. Het doel van de onderzoeker is om een duidelijk beeld voor ogen te stellen van de diverse mogelijkheden die binnen dit onderzoek gelden. Door goed onderzoek te doen, kan worden afgewogen wat toepasbaar is bij dit thema en wat niet. Daarom is het van belang om verschillende mogelijkheden met elkaar te vergelijken. Dit onderzoek is van groot belang. Het is belangrijk om over goede, gevarieerde boeken te beschikken die duidelijk gepresenteerd worden in de boekenkasten. Vooraf moet er goed gekeken worden hoe er binnen een school een bibliotheek opgericht kan worden. Er komen veel dingen bij kijken. Wat is efficiënt en wat is het aanbod voor kinderen met dyslexie? Door onderzoek te doen naar welke mogelijkheden er zijn, wordt er plan opgesteld om een goede, gevarieerde bibliotheek te kunnen realiseren, waarbij gedacht wordt aan kinderen met dyslexie. Voorbereiding literatuurstudie Werkwijze Zoektermen - Fictie - Dyslexie - Protocol dyslexie - Non-fictie - Woordenschat - Schoolbibliotheek - AVI - Uitleensystemen - Boekenkast inrichten - Categorieën - Lezen - Leesbevordering - Categorieën kinderboeken Zoekmachines Voor dit onderzoek wordt er gebruik gemaakt van de volgende 15

16 zoekmachines: Er is gekozen voor deze zoekmachines, omdat de onderzoeker hier het meeste bekend mee is. Beslisregels Wanneer lees je een bron wel? - Als de auteur bekend is. - Als de bron niet ouder is dan Als het er betrouwbaar uit ziet, goede lay-out/opmaak. Wanneer lees je een bron niet? - Als de auteur niet bekend is en als de bron ouder is dan Komt de onderzoeker toch een bron tegen die er betrouwbaar uitziet, maar gepubliceerd is voor het jaar 2000, dan wordt er gekeken of de informatie betrouwbaar is en of de informatie nog relevant is. - Als de bron er niet betrouwbaar uitziet. Onderzoeksvragen Werkwijze Literatuurstudie Hoofdvraag Hoe kan er binnen een school een gevarieerde bibliotheek opgericht worden, waarbij gedacht wordt aan kinderen met dyslexie? Deelvragen 1. Waarom is lezen belangrijk? 2. Welke boeken zijn er op de basisschool? 3. Welk uitleensysteem is zelfstandig toepasbaar in het onderwijs? 4. Welke boekengenres zijn er? 5. Hoe kan een boekenkast efficiënt ingericht worden? 6. Welke boeken zijn een goede aanvulling voor de schoolbibliotheek? 7. Wat is dyslexie? 8. Welke hulpmiddelen zijn er voor kinderen met dyslexie? 9. Hoe kunnen dyslectische kinderen gemotiveerd worden om te gaan lezen? 10. Zijn er speciale leesboeken voor kinderen met dyslexie? Onderzoeksmethode Tijdens dit onderzoek werkt de onderzoeker met verschillende onderzoeksmethodes. Eén van deze methodes is een documentenanalyse. Door te werken met deze methode, zal de onderzoeker verschillende documenten doornemen om antwoord te vinden op verschillende waarnemingscategorieën. De onderzoeker wil de schoolgids en het onderwijsrapport gebruiken. Ook gaat de onderzoeker personen benaderen die nauw met dit thema betrokken zullen zijn. De onderzoeker heeft een vragenlijst opgesteld. Er worden vragen voorgelegd die van belang kunnen zijn om een duidelijke beginsituatie te schetsen voor dit onderzoek. Enkele voorbeeldvragen zijn: Wat is er tot nu toe al ondernomen aan dit thema? Wat is de aanleiding om aandacht te besteden aan dit schoolontwikkelthema? Dit schetst een goed beeld wat er verwacht wordt. Bronnen Noteer hier de bronnen (boeken, artikelen en websites) die je hebben geholpen bij het schrijven van dit werkplan. 1. Broekhof, K. (2011). Meer lezen, beter in taal. Verkregen op 19 september, 2012, van 2. Fullan, M. & Germain, C. St. (2009). Passie en kracht in schoolontwikkeling. Wageningen: Bazalt. 3. Munnik de, C. & Vreugdenhil, K. (2003). Kennis over onderwijs. Groningen: Wolters- 16

17 Noordhoff. 4. Nauta, I., Nieuwenhuis, H., Bosscha, W. (2010). Alles over dyslexie. Drachten: Eduforce. 5. Vuure van, M. (2011). Dyslexie en touwtjespringen. Eeserveen: Akasha. 6. Walta, S. (2011). Open boek. Eindhoven: Lecturis. 7. Lessen onderzoek door Gerdo Velthorst. 8. Begeleidingslessen schoolontwikkelthema door Wineke Blom. 9. Internet. Planning van het onderzoek Week Taken 37 Afspraak met Ellen Huethorst. Bespreken wat de verwachtingen zijn van de school over het schoolontwikkelthema. 38 Eerste begeleidingsles schoolontwikkelthema door Wineke Blom. Bespreken wat de thema s zijn. 39/43 Werken aan het vooronderzoek en aan het werkplan. 44 Het werkplan en het vooronderzoek laten lezen aan de begeleiders op mijn stageschool. 44 Het werkplan en het vooronderzoek voorleggen aan Wineke Blom, begeleidster schoolontwikkelthema. 45/46/47 Feedback verwerken. Definitief vooronderzoek en werkplan opsturen naar Wineke Blom, en dan ondertekenen. Uitwerking van de hoofd- en deelvragen Hoofdvraag 1 Hoe kan er binnen een school een gevarieerde bibliotheek opgericht worden, waarbij gedacht wordt aan kinderen met dyslexie? Welke Hoe ziet de onderzoeksactiviteiten ga praktijkcomponent eruit? je ondernemen voor iedere deelvraag? Deelvragen 1. Waarom is lezen belangrijk? 2. Welke boeken zijn er op de basisschool? 3. Welk uitleensysteem is zelfstandig toepasbaar in het onderwijs? 4. Welke boekengenres zijn er? - Literatuuronderzoek. - Praktijkonderzoek: uit elke groep (groep 4 t/m 8) twee leerlingen vragen stellen over lezen. Voorbeeldvragen: Vinden jullie lezen belangrijk? Wat vinden jullie van het leesaanbod op school? Wat zien jullie graag veranderen? Lees je ook graag thuis? - Boeken uit de boekenkast indelen op de verschillende soorten genres. - Literatuuronderzoek: verschillende uitleensystemen met elkaar vergelijken. - Literatuuronderzoek. - - Kinderen benaderen om de vragen te beantwoorden. - Enkele leerlingen uit groep 7/8 benaderen om mij te willen helpen Hoe kan een boekenkast efficiënt ingericht worden? 6. Welke boeken zijn een goede aanvulling voor de - Literatuuronderzoek. - Praktijkonderzoek: de wensen van de leerkrachten inventariseren. - Literatuuronderzoek. - Praktijkonderzoek: twee leerlingen uit elke groep (4 - De wensen van de leerkrachten inventariseren. - Kinderen om adviezen vragen. 17

18 schoolbibliotheek? t/m 8) aanbevelingen doen over verschillende soorten boeken. Bespreken wat hen het meeste trekt en leuk, interessant lijkt. 7. Wat is dyslexie? - Literatuuronderzoek Welke hulpmiddelen zijn er voor kinderen met dyslexie? 9. Hoe kunnen dyslectische kinderen gemotiveerd worden om te gaan lezen? 10. Zijn er speciale leesboeken voor kinderen met - Literatuuronderzoek. - Praktijkonderzoek: wat is er op mijn stageschool al aanwezig voor kinderen met dyslexie. - Literatuuronderzoek. - Praktijkonderzoek: kinderen met dyslexie vragen stellen over lezen. - Literatuuronderzoek. - Inventariseren wat er op school al aanwezig is voor kinderen met dyslexie. - Kinderen met dyslexie aantal vragen stellen. dyslexie? Waarom zijn deze vragen interessant en relevant? Deze vragen zijn naar mijn mening relevant, omdat dit allemaal samen, antwoord geeft op de hoofdvraag. Er zijn veel mogelijkheden om een bibliotheek op te starten binnen een school. Maar hoe wordt dit aangepakt? De deelvragen zijn een samenhangend onderdeel van de hoofdvraag. Dit kan gezien worden als een soort paraplu. Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek? Uit dit onderzoek hoopt de onderzoeker veel op te steken over hoe je een bibliotheek opzet binnen een basisschool. Ook hoopt ze om kinderen met dyslexie aan het lezen te krijgen. Hier gaat veel onderzoek aan vooraf. Met als doel dat er een plan komt om binnen de basisschool goede, gevulde en informatieve boekenkasten komen, die handig zijn ingedeeld en de leerlingen uitnodigt om te lezen, waarbij het uitleensysteem gemakkelijk en zelfstandig kan worden geregeld. Interactie met het schoolteam Hoe plan je de interactie Ik wil mijn vorderingen binnen dit schoolontwikkelthema voorleggen en met het schoolteam? bespreken bij de vergaderingen. Mocht ik tussentijds vastlopen of vragen hebben, probeer ik dit op te lossen door de begeleider of eventuele leerkrachten te benaderen. Ik zal dan mijn vraag/bevinding voorleggen en proberen er samen uit te komen, zodat ik weer verder op weg kan. Overleg met de begeleidende docent Hoe plan je het overleg Ik zal tijdens de vastgestelde bijeenkomsten aanwezig zijn. Als ik met jou begeleidend tussentijds vastloop zal ik ook contact opnemen met haar via de of docent? even bij haar langs gaan om een afspraak te maken. Het is belangrijk om vroegtijdig aan te geven als ik vastloop. Dit voorkomt dat ik straks niet verder kan en eventuele achterstanden opbouw. Overige opmerkingen Geen. Vastgesteld op: Handtekening student Handtekening docent Wilke Steenkamp 7.2 Resultaten vragenlijst Ellen Huethorst Functie: leerkracht groep 6 en leescoördinator Wat is de aanleiding om aandacht te We waren als school niet geheel tevreden over hoe het ging: Elke groep zijn eigen leesboeken in klas/op Miriam Pasman Functie: interne begeleider. Vorig jaar heeft Ellen (leerkracht groep 6) de opleiding leescoördinator gevolgd. Naar 18

19 besteden aan het schoolontwikkelthema? Wat is er tot nu toe al ondernomen met betrekking tot het schoolontwikkelthema? niveau van het gemiddelde kind in die klas. De wens is om dit te centraliseren, zodat er meer keus/meer niveaus voor de kinderen aanwezig is. We hebben alle boeken bij elkaar gezet in drie grote kasten. Nog geen bewuste structuur in categorieën of i.d afgesproken. De uitgelezen boeken worden verzameld in een bak en door kinderen van groep 8 teruggezet. aanleiding hiervan zijn we gaan kijken wat gaat goed en wat behoeft nog verbetering. Voor wat betreft lezen en dyslexie hebben wij in de loop der jaren een aantal boeken aangeschaft. Deze bevinden zich deels in de klassen, deels in de RTruimte. We hebben hier geen goed overzicht van. Dyslexie betekent naast structurele extra instructie ook leeskilometers maken en daarbij hoort natuurlijk een aanbod boeken, die geschikt zijn qua niveau en interesse. Houd je deze boeken in de groepen, maken we een inventarisatie, doen we deze op niveau of op categorieboek, etc. Afgesproken is dat alle boeken uit de groepen 4 tot en met 8 in 3 kasten in de hal komen, kinderen uit groep 7 hebben deze op alfabetische volgorde gezet. Aan het eind van iedere week worden de gelezen boeken uit de klassen weer terug gezet door leerlingen. Wat zijn volgens u belangrijke vervolgstappen? Wat zullen eventuele knelpunten zijn? Wat zijn uitdagingen/ideeë n/wensen die u graag gerealiseerd ziet worden binnen dit thema? Heeft u misschien nog tips of ideeën voor mij? Inventariseren van de boeken die er aanwezig zijn bv fictie, non fictie ect en daardoor de hiaten opvullen door aanschaf van nieuwe boeken. Eventueel een opzet maken/ bedenken die het bijhouden en uitlenen vergemakkelijken. Wel of zonder inzet ouders Uitleg aan de leerkrachten/leerlingen Ruimte, financiën. Zie onderdeel drie. Je hoeft niet alles alleen te doen. Bij de uitwerking hulp vragen van de leerkrachten enz. Hoe gaan we indelen, maken we een makkelijk-lezen-kast, hoe maken we deze boeken zichtbaar voor kinderen, inventarisatie: kunnen we alle kinderen goed bedienen ook qua interesse en soort boek, etc., afspraken m.b.t. gebruik. Aanschaf nieuwe boeken (financieel), up-to-date houden, goede indeling (zelfde als bieb?) zichtbaar en herkenbaar voor kinderen. Een up-to-date boekenaanbod, goed gecategoriseerd, duidelijk voor kinderen en leerkrachten, uitdagend en goed zichtbaar voor kinderen met dyslexie. Duidelijke afspraken rondom gebruik voor de hele school. - 19