B&W. ...A})o. Advies. Glijdende schaal inkomensondersteunende voorzieningen. VERGADERING B&W d.d. Datum: Versie: 2. DM-nr.

Transcriptie

1 gemeente Zoetermeer VERGADERING B&W d.d. 3^I18V'2009 B&W \ DM-nr. 2009/19772 Advies Datum: Versie: 2 \ Conform advies besloten Glijdende schaal inkomensondersteunende voorzieningen Verantwoordelijk Portefeuille Weth. Df. T.J. Haan Mede verantw. Gemeentesecretaris drs. J. Dijkstra Hoofdafdeling Wz, Werk Zorg En Inkomen drs. E.M. van der Spruit Auteur A.H.W. Hazenkamp Tel.: A.H.Hazenkamp@zoetermeer.nl cy...a})o Kenmerken Financieel Personeel Juridisch GL'MI IIII Adviezenlijst Communicatie OR l&a Nee Nee Nee N--- Nee Nee - Nee Behandelschema Coll ege Burgemc Jester en Wethouders o^-u "2?=*tó2G09 Programma 1 - Sociale voorzieningen Aard voorstel Besluitvormende bevoegdheid College Bijlage(n) 1. Huidig beleid 2. Berekening financiële gevolgen scenario

2 gemeente \ Zoefermeer Samenvatting Tijdens-hét najaarsdebat~~2008 heeft de raad motie 2a aangenomen waarin het college wordt gevraagd met een voorstel te^komen voor de ontwikkeling van een glijdende schaal bij inkomensondersteunende voorzieningen, teneinde de armoedeval te beperken. In dit advies wordt voorgesteld geen glijdende schaal toe te passen op inkomensondersteunende / voorzieningen, anders dan op de individuele bijzondere bijstand. De reden is dat de invoering / van een glijdende schaal leidt tot een kostenstijging die niet binnen het budget van de bijzondere ^bijstand gedekt kan worden. Te nemen besluit B&W 1. Geen glijdende schaal toe te passen op inkomensondersteunende voorzieningen anders dan op de individuele bijzondere bijstand. 2. Het voorstel ter kennisname toe te sturen aan de raadscommissie samenleving. 3. Voor te stellen dat motie 2a uit het Najaarsdebat 2008 hiermee is afgedaan. B&W-nota: oktober 2009

3 gemeente Zoefermeer Toelichting B&W B&W-nota: a oktober 2009

4 II gemeente Zoetermeer Toelichting Tijdens het Najaarsdebat 2008^heeft de raad motie 2a aangenomen waarin het college wordt gevraagd met een voorstel te komen voor de ontwikkeling van een glijdende schaal bij /inkomensondersteunende voorzieningen, teneinde de armoedeval te beperken. In dit advies wordt dit verzoek uitgewerkt \ Context De gemeente mag bij zowekindividuele als categoriale bijstand zelf de draagkracht ( = eigen bijdrage minima) in het inkomen vaststellen. Dit geldt ook voor het vermogen. Dat wil zeggen dat dè gemeente zelf kan bepalen of de^bijzondere kosten al dan niet kunnen worden voldaan uit het vei-mogen en/of het inkomen. / Huidige situatie - probleem - analyse In bijlage I bij dit advies is het bestaande beleid uiteengezet. Samengevat ziet het bestaande beleid er zo uit: Individuele bijzondere bijstand: Voor de individuele bijzondere bijstand voor de groep huishoudens met een inkomen tot 110% wordt uitgegaan van 0% draagkracht. Voor de huishoudens boven de 110% hanteert de gemeente al een glijdende schaal. Deze groep krijgt, afhankelijk van de hoogte van het inkomen en het vermogen, een deel van kosten vergoed. Categoriale toeslagen: Voor de categoriale toeslagen voor de groep huishoudens met een inkomen tot 110% wordt uitgegaan van 0% draagkracht. De huishoudens boven de 110% komen niet in aanmerking voor categoriale toeslagen. Beperking van de armoedeval De motie heeft tot doel de armoedeval die optreedt als het inkomen hoger wordt, te verzachten door toepassing van een glijdende schaal. De vraag is of dit zo is. Het minimabeleid van de gemeente speelt namelijk maar een beperkte rol in de kwestie van de armoedeval. Belangrijke toeslagen zoals huurtoeslag en zorgtoeslag zijn rijksbeleid. De gemeente heeft daarop geen invloed. Het voordeel van toepassing van een glijdende schaal, dan wel het verhogen van de inkomengrens tot 120% is dat een grotere groep mensen in aanmerking komt voor een (gedeeltelijke) toeslag en bij stijging van het inkomen tot 120% niet alle toeslagen ineens kwijt raakt. De armoedeval doet zich nog wel voor maar meer geleidelijk en op een hoger inkomensniveau. Op dat niveau is de armoedeval echter minder 'pijnlijk', want de klant heeft meer inkomen. De vraag is of toepassing van een glijdende schaal of het verhogen van de inkomengrens tot 120% ertoe zou kunnen leiden dat mensen minder bereid zijn een baan te aanvaarden of meer te gaan werken. Er zijn geen gegevens bekend waaruit dit zou blijken. Als we evengoed uitgaan van die gedachte dan zal deze afweging vooral gemaakt worden door mensen met een WWB uitkering die, als zij gaan werken, iets boven de huidige inkomensgrens van 110% uitkomen. Het verhogen van de grens tot 120% zou er juist toe kunnen leiden dat deze mensen wel een baan met een inkomen iets boven het minimum aanvaarden omdat zij hun toeslagen (gedeeltelijk) behouden. Boven de grens van 120% zal het inkomen vaker uit B&W-nota: oktober 2009

5 Zoefermeer betaalde arbeid komen en de persoon meer toekomstperspectief bieden. De wens om "terug te keren" naar een uitkering zal minder zijn. Reikwijdte van de motie Voor individuele bijzondere bijstand hanteert Zoetermeer al een glijdende schaal. De inkomensgrens van de doelgroep van de Zoetermeerpas is al opl 20% vastgesteld. De langdurigheidstoeslag is een specifieke regeling met een aparte verordening. Daarom wordt -ervan van uitgegaan dat de motie betrekking heeft op de in artikel 35 van de WWB genoemde categoriale toeslagen. Dat zijn de ouderentoeslag (inclusief de tegemoetkoming maaltijdvoorziening), de toeslag voor bhronisch zieken en gehandicapten en de collectieve ziektekostenverzekering. / / Wat kunhen we leren van andere gemeenten? Navraag bij o.a. Schulinck leert dat er diverse gemeenten zijn die een glijdende schaal voor categoriale toeslagen hanteren. Enkele voorbeelden zijn: Haariem, Haarlemmermeer en Maastricht. Deze gemeenten hebben gekozen voor een aangepast rekenmodel voor de draagkracht voor inkomens tussen de 110 en 120%. Daardoor krijgt deze groep nog wel een toeslag, maar deze is lager dan die voor de groep klanten met een inkomen tot 110%. Ook blijkt dat de vier grote gemeenten en een aantal grotere gemeenten, ondermeer Delft en Arnhem, de inkomensgrens bij 120% (Delft zelfs 130%) hebben gelegd. Onder de 120% worden mensen geacht geen draagkracht te hebben en ontvangen zij de volledige toeslagen. Oplossingen - voorstel - keuzes Vier scenario's als antwoord op de motie Hieronder worden vier scenario's aangegeven als antwoord op de motie. De argumenten voor en tegen per scenario worden in beeld gebracht en er wordt een raming van de financiële gevolgen per scenario gegeven. De berekening van de financiële gevolgen van de scenario's staat in bijlage 2 bij dit advies. Uit informatie uit de Minimascan van Stimulansz 2008 blijkt, dat het aantal huishouden in Zoetermeer met een inkomen tussen 110% en 120% van het sociaal minimum ± bedraagt. Het aantal huishoudens met een inkomen tot. 110% is Zoetermeer had in klanten die gebruik maakten van de categoriale toeslagen (ouderentoeslag, toeslag chronisch zieken en Azivo ziektenkostenverzekering). De venwachting is dat niet alle huishoudens met een inkomen tussen de 110% en de 120% een beroep op het armoedebeleid zullen doen. Deels omdat ze niet tot de doelgroep behoren (geen 65 jaar zijn en/of niet gehandicapt zijn). Deels omdat zij vermogen hebben, deels omdat zij geen gebruik willen maken van het armoedebeleid. Hoeveel mensen daadwerkelijk een aanvraag zullen indienen is niet met zekerheid aan te geven. We hebben geen gegevens over het inkomen van ouderen en gehandicapten die geen WWB-uitkering hebben. Scenario O Geen wijzigingen in de huidige situatie aanbrengen en alleen duidelijker communiceren dat mensen met een inkomen tussen de 110 en 120% ook in aanmerking komen voor individuele bijzondere bijstand. Voor: Door het feit dat sommige inkomensondersteunende voorzieningen op 110% en andere op 120% (Zoetermeerpas) zijn gesteld wordt de armoedeval al enigszins beperkt. B&W-nota: oktober 2009

6 gemeente Zoetermeer Voor wat betreft de individuele bijzondere bijstand wordt er al een glijdende schaal tot 120% toegepast. GeerTflnancielë'^geyolgen voor de gemeente. Armoedeval voor de groep^met een inkomen tussen de 110 en de 120%. Zij raken alle categoriale toeslagen kwijt behalve de Zoetermeerpas. Voor de klant kan het verwarrend zijn dat de ene regeling geldt voor 110% en de andere voor 120%. Economische crisis zou reden kunnen zijn om als gemeente iets extra's aan te bieden. \ Scenario 1 / De glijdende schaal zoals toegepast bij de individuele bijzondere bijstand wordt ook expliciet van toepassing verklaard op de categoriale verstrekkingen. Via vooriichting in lokale kranten wordt de doelgroep met een inkomen boven de 110% uitgenodigd de toeslag aan te vragen. Per aanvraag dient vervolgens een draagkrachtberekening te worden gemaakt, waaruit dan eventueel een gedeeltelijke toeslag volgt. Voor: fegen; Er wordt één en hetzelfde regime voor de draagkracht gehanteerd voor alle vormen van bijzondere bijstand. Minder armoedeval wanneer het inkomen stijgt tot 120%. De uitbreiding van de doelgroep en daarmee de stijging van de kosten zal beperkt zijn omdat de meeste mensen met een inkomen boven de 110% toch vaak zoveel draagkracht hebben dat zij niet in aanmerking komen voor een gedeeltelijke toeslag. Uit kostenoogpunt is dit een voordeel. Maar weinig mensen met een inkomen boven de 110% zullen de toeslag aanvragen. Voor een betrekkelijk gering bedrag moeten ze hun hele financiële situatie bekend maken. De uitvoeringskosten zullen stijgen omdat er voor iedere aanvrager een draagkrachtberekening moet worden gemaakt. Deze draagkrachtberekening zal jaariijks herhaald moeten worden omdat het bij de doelgroep boven de 110% over het algemeen zal gaan om werkende klanten van wie de inkomenssituatie regelmatig zal wijzigen, ledere wijziging van het inkomen leidt tot een wijziging in de hoogte van de toeslag. De ervaring is dat wanneer in lokale kranten burgers worden uitgenodigd een aanvraag in te dienen dit ook leidt tot veel aanvragen die na de draagkrachtberekening toch niet in aanmerking komen. Dat leidt bij de aanvrager tot teleurstelling en irritatie. Financiële gevolgen van scenario 1 We ramen dat 10% van de potentiële doelgroep (300) nieuwe klanten een aanvraag indient voor twee van de drie categoriale verstrekkingen en de helft (150) daarvan gehonoreerd wordt. De extra kosten van dit scenario ramen we op totaal circa: B&W-nota: oktober 2009

7 gemeente Zoefermeer De glijdende schaal kan ook"v.astgesteld worden op basis van een vaste indeling. Een voorbeeld: Hoogte van het inkomen \ Tot410% van de geldende bijstandsnorm Tussen 110%sen 120% van de geldende bijstandsnorm \ / Meer dan 120% vkn de geldende bijstandsnorm Hoogte categoriale toeslag 100% van de vastgestelde vergoeding 50% van de vastgestelde vergoeding. Geen vergoeding voor: Meer burgers dan in scenario 1 krijgen een gedeeltelijke toeslag van een redelijke omvang. Minder uitvoeringskosten omdat er alleen bij de eerste aanvraag een vermogenstoets/draagkrachtberekening wordt gemaakt. Na het eerste jaar ontvangt men automatisch een formulier. Klantvriendelijker wijze van aanvragen. Minder armoedeval wanneer het inkomen stijgt tot 120% tegen Er is sprake van een verschillend draagkrachtregime voor individuele bijzondere bijstand en categoriale toeslagen. De kosten van dit scenario zijn hoger dan van scenario 1. Financiële gevolgen van scenario 2 We, ramen dat 20% van de potentiële doelgroep (600) nieuwe klanten een aanvraag indient voor twee van de drie categoriale verstrekkingen en de helft daarvan (3Ó0) gehonoreerd wordt. Het aantal aanvragen is hoger dan in scenario 1 omdat de regeling klantvriendelijker kan worden uitgevoerd en de toeslagen hoger zijn dan in scenario 1. De extra kosten van dit scenario ramen we op totaal circa: ,- Scenario 3 In dit scenario wordt ervan uitgegaan dat de burgers met een inkornen tot 120% voor wat betreft de categoriale toeslagen geen draagkracht hebben en dus de volledige toeslag ontvangen. De grens voor deelname wordt opgetrokken van 110% naar 120%. Voor: Moor klanten is dit beleid helder en eenduidig. Met een inkomen tot 120% heeft men recht op alle categoriale toeslagen en op de Zoetermeerpas. Minder armoedeval dan in vorige scenario's wanneer het inkomen stijgt tot 120%. Gemeente verzacht mogelijke gevolgen van de economische crisis. B&W-nota: oktober 2009

8 gemeente Zoetermeer hhet'dfaagktachtregime van de toeslagen wijkt af van dat van de individuele bijzondere bijstand waar welben glijdende schaal wordt gehanteerd. Hogere kosten dan bij scenario 1 en 2 Financiële gevolgen van scenario 3 We ramen dat 25% van de potentiële doelgroep (750) klanten een aanvraag indient voor twee -van.de drie categoriale verstrekkingen en de helft daarvan (375) gehonoreerd wordt. Het aantal aanvragen bij scenario 3 is hoger dan dat van scenario 1 en 2 omdat de mensen de volledige toeslagen krijgen uitgekeerd. Aanvragen van de toeslag levert meer op. De extra kosten van dit scenario ramen we op totaal: circa per jaar De berekening staat in bijlage 2 van dit advies. Conclusie Zoetermeer voert de motie "glijdende schaal" voor de individuele bijzondere bijstand al uit, maar hanteert geen glijdende schaal voor de categoriale toeslagen. Aan de hand van vier scenario's is aangegeven hoe uitvoering kan worden gegeven aan de motie en is inzicht gegeven in de extra kosten die hiermee gemoeid zijn. Scenario 3 draagt het meeste bij aan het doel van de motie, te weten de verzachting van de armoedeval. In dit scenario treedt de armoedeval pas op een hoger inkomensniveau van 120% op. Op dat niveau is de armoedeval echter minder 'pijnlijk'. Dit scenario is ook het duurste. Scenario 1, 2 en 3 kosten allemaal extra geld. Binnen het bestaande budget voor inkomensondersteunende voorzieningen is voor dekking van deze extra kosten geen ruimte. Daarom wordt voorgesteld de bestaande situatie, conform scenario O, te handhaven. Relatie met de kostenstijging van de Zoetermeerpas Uw raad heeft verzocht te onderzoeken of de glijdende schaal niet kan bijdragen aan het dempen van de kosten voor de Zoetermeerpas. Uit het voorgaande blijkt dat het toepassen van eenglijdende schaal niet zal leiden tot een daling van de kosten voor bijzondere bijstand. De kostenstijging van de Zoetermeerpas kan dus niet gecompenseerd worden door invoering van de glijdende schaal. Invoering van de glijdende schaal leidt altijd tot een kostenstijging ten opzichte van de huidige situatie. Besluit 1. Geen glijdende schaal toe te passen op inkomensondersteunende voorzieningen anders dan op de individuele bijzondere bijstand. 2. Het voorstel ter kennisname toe te sturen aan de raadscommissie samenleving. 3. Voor te stellen dat motie 2a uit het Najaarsdebat 2008 hiermee is afgedaan. B&W-nota: oktober 2009

9 Bijlage I bij advies Huidige beleid Zoetermeer individuele bijzondere bijstand Voor de toekenning van individuele bijzondere bijstand worden in Zoetermeer twee groepen onderscheiden: De eerste groep bestaat uit de huishoudens met een inkomen onder de norm van 110% van de bijstandsnorm. Zij hebben geen draagkracht en krijgen bijzondere kosten volledig vergoed. Wel wordt eerst bekeken of er vermogen is boven het vrij te laten vermogen (artikel 34 WWB). Als dat zo is, vervalt het recht op bijzondere bijstand. De tweede groep bestaat uit huishoudens met een inkomen boven de 110% van de toepasselijke bijstandnorm. Zij kunnen nog voor individuele bijzondere bijstand in aanmerking komen, maar hebben wel draagkracht. De draagkracht wordt als volgt berekend: 35% van het inkomen tot 2.628,75 per jaar en 50% van het meerdere inkomen Plus - 100% van het vermogen dat het vrij te laten vermogen overschrijdt In 2008 zijn in het totaal voor beide groepen verstrekkingen voor individuele bijzondere bijstand gedaan. Het overgrote deel betrof mensen met een inkomen tot 110%. Samengevat: De groep huishoudens met een inkomen boven de 110% krijgt dus, afhankelijk van de hoogte van het inkomen en het vermogen, een deel van kosten vergoed. Bij deze groep wordt al een glijdende schaal toegepast en in dit opzicht voldoet Zoetermeer al aan de motie. Huidig beleid Zoetermeer categoriale toeslagen Dit zegt de wet Artikel 35 WWB benoemt de doelgroepen waarvoor de gemeente een categoriale regeling mag treffen. Dit zijn: ouderen (lid 3), chronisch zieken en gehandicapten (lid 4) en de collectieve ziektekostenverzekering (lid 6). Recentelijk is daar nog lid 5 aan toegevoegd, met daarin de mogelijkheid om een categoriale regeling bij voorkeur in natura voor ouders met schoolgaande kinderen te treffen. Volgens lid 7 van artikel 35 is de langdurigheidstoeslag wel een vorm van bijzondere bijstand, maar geen categoriale toeslag. Op grond van artikel 35 WWB verstrekt Zoetermeer aan burgers met een inkomen tot 110% van het minimum inkomen de volgende categoriale toeslagen: Categoriale toeslag voor chronisch zieken en gehandicapten tot 65 jaar ( 150,- per jaar ) (aantal verstrekkingen 278 per jaar) Categoriale bijstand voor ouderen (65+) ( 300,- per jaar) (aantal verstrekkingen 455 per jaar) Vergoeding maaltijdenvoorziening (doelgroep ouder 65+) ( 876,-) (aantal verstrekkingen 100 per jaar) Collectieve ziektekostenverzekering Azivo (korting op de premie van 223,- per jaar) (aantal verzekeringen per jaar)

10 Voor de categoriale toeslag in natura voor ouders met schoolgaande kinderen is beleid in voorbereiding. Daarbij zal de bestaande schoolkostentoeslag voor Zoetermeerpashouders met kinderen worden betrokken. Burgers met een inkomen boven de 110% zijn in de Zoetermeerse beleidsregels niet expliciet uitgesloten van het recht gebruik te maken van de categoriale toeslagen. In de praktijk wordt deze groep echter niet actief met vooriichting benaderd en maakt geen gebruik van de categoriale toeslagen. Voorts verstrekt de gemeente nog de volgende inkomensondersteunende regelingen die niet tot de bijzondere bijstand behoren: Zoetermeerpas (doelgroep 120% minimuminkomen). Voor Zoetermeerpashouders wórdt geen draagkrachtberekening gemaakt. Een inkomstenverklaring volstaat. Schoolkostentoeslag ouders met schoolgaande kinderen (doelgroep: Zoetermeerpashouders met schoolgaande kinderen)^ Samengevat: voor de categoriale toeslagen hanteert de gemeente nu geen glijdende schaal voor de groep burgers met een inkomen boven de 110%. Klantvriendelijke uitvoering categoriale toeslagen Klanten die tot de doelgroep horen en de toeslag al eerder hebben gekregen, krijgen automatisch een formulier waarin zij alleen maar hoeven aan te kruisen dat er in hun inkomenssituatie niets is veranderd, en dan krijgen zij de toeslag opnieuw. De controle op de juistheid van gegevensverstrekking vindt periodiek en steekproefsgewijs plaats. Bij nieuwe aanvragen wordt eenmalig een draagkrachtberekening gemaakt waarbij het vermogen wordt getoetst. De schoolkostentoeslag is wel een toeslag in geld maar is gekoppeld aan het Zoetermeerpashouder zijn.

11 Bijlage 2 bij advies Berekening financiële gevolgen scenario 1 per jaar 10% (= 300) van het aantal burgers met een inkomen tussen de 110 en 120% doet een aanvraag voor twee van drie categoriale verstrekkingen waarbij de helft (150) gehonoreerd wordt. 300 draagkrachtberekeningen x 82,50 = ,- extra administratiekosten (100 uur x 60,-) 6.000,- totaaluitvoeringskosten Uitgaande van de situatie dat de aanvrager recht heeft op twee van de drie voorzieningen stijgen de kosten met: 75 x 150 (ouderen) ,- 75 x 75 (chronisch zieken) ,- 150 X 110,- (collectieve ziektekostenverzekering) ,- totaal productkosten totale kosten scenario ,- Berekening financiële gevolgen scenario 2 per jaar stijging van het aantal aanvragen met 20% (= 600 personen) waarvan de helft na berekening rechthebbend blijkt (= 300) 600 draagkrachtberekeningen extra : 600 x 82,50 = ,- extra administratiekosten (120 uur x 60,-) 7.200,- totaaluitvoeringskosten ,- Uitgaande van de situatie dat de aanvrager recht heeft op 2 van drie voorzieningen stijgen de kosten met: 150 X 150 (ouderen) ,- 150 X 75 (chronisch zieken) ,- 300 X 110,- (collectieve ziektekostenverzekering) ,- totaal productkosten Totale kosten scenario 2:

12 Berekening finandële gevolgen scenario 3 per jaar stijging van het aantal aanvragen met 25% (= 750 personen) waarvan de helft na berekening rechthebbend blijkt (= 375) «750 draagkrachtberekeningen extra : 750 x 82,50 = ,- extra administratiekosten (130 uur x 60,-) 7.800,- totaal uitvoeringskosten ,- Uitgaande van de situatie dat de aanvrager recht heeft op 2 van drie voorzieningen en de volledige toeslagen ontvangt, stijgen de kosten met: 190 x 300 (ouderen) ,- 185 X 150 (chronisch zieken) ,- 375 X 110,- (collectieve ziektekostenverzekering) ,- totaal productkosten ,- Totale kosten scenario 3:

13 MOTIE Armoedeval De raad van de gemeente Zoetermeer in vergadering bijeen op 10 november 2008; Constaterende dat " de armoedeval nog steeds onwenselijke effecten heeft op het inkomen van mensen met een minimuminkomen; ja/nee beslissingen m.b.t. inkomensondersteunende maatregelen leiden tot oneerlijke situaties. Overwegende dat met eenvoudige berekeningen een glijdende schaal met betrekking tot inkomensondersteunende maatregelen kan worden gerealiseerd. Draagt het colleqe op te komenjefeen voorstelj^jatieen glijdende schaal bij inkomensondersteunende maatregelen. En gaat over tot de orde van de dag. Namens de SP fractie Zoetermeer