Nederlandse Nefrologiedagen

Transcriptie

1 16e Nederlandse Nefrologiedagen PROGRAMMA VOOR PARAMEDICI Nederlandse Nefrologiedagen DINSDAG 22 maart 2016& WOENSDAG 23 maart 2016 PROGRAMMABOEK VOOR PARAMEDICI

2 2 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

3 I N H O U D S O P G A V E Blz. 4: Blz. 5: Blz. 7: Blz. 8: Blz. 9: Blz. 11: Blz. 12: Blz. 14: Blz. 18: Blz. 22: Blz. 27: Blz. 33: Blz. 39: Voorbereidingscommissie Voorwoord Congres / Zalen / Accreditatie / Congresorganisatie Plattegrond expositie Indeling expositie Plattegrond Koningshof Programma Medisch NND dinsdag 22 maart Programma Medisch NND woensdag 23 maart Programma Paramedisch NND dinsdag 22 maart Programma Paramedisch NND woensdag 23 maart Paramedische Review Toelichting op de programmasessies Disclaimer IGZ Nederlandse Nefrologiedagen

4 VOORBEREIDINGSCOMMISSIE NND 2016 Bestuur Stichting Nederlandse Nefrologiedagen: Dhr. Dr. L.J.M. Reichert, voorzitter, Rijnstate ziekenhuis Dhr. Dr. J.W. Eijgenraam, secretaris, Groene Hart Ziekenhuis Mw. M.K. Emmen, penningmeester, Laurentius ziekenhuis Onder voorzitterschap van het bestuur komt het programma tot stand dank zij de onderstaande leden: Voorbereidingscommissie: Mw. N. Berkhout, Leids Universitair Medisch Centrum Mw. H. Bogers, Catarina ziekenhuis Dhr. Prof. Dr. P.M.T. Deen, UMCN St. Radboud Dhr. Prof. Dr. R. Gansevoort, UMC Groningen, afgevaardigde NfN Mw. A. van Giels, Albert Schweitzerziekenhuis, afgevaardigde VMWN Dhr. Prof. dr. R. Goldschmeding, UMC Utrecht, afgevaardigde NfN Dhr. Dr. J. Groothoff, AMC Amsterdam Dhr. Prof. Dr. H. van Goor, UMC Groningen, afgevaardigde NfN Mw. K. Hendriks, Rijnstate ziekenhuis Mw. M. Hengst, Catharina ziekenhuis Mw. M. Hogenbirk, Rijnstate ziekenhuis Mw. R. Karens-van Vliet, Zh. Gelderse Vallei Dhr. Dr. C.J.A.M. Konings, Catharina Ziekenhuis Mw. H. Kuipers, Dialyse Centrum Groningen Mw. S. Losper, afgevaardigde DNN Mw. Y. Nienhuis, Groene Hart Ziekenhuis Mw. Dr. K. van der Pant, AMC Amsterdam Mw. Prof. Dr. D. Peters, LUMC Dhr. Drs. C. de Roij van Zuijdewijn, afgevaardigde PLAN Dhr. F. Vogels, Laurentius ziekenhuis, bestuurslid VDT 4 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

5 WELKOM OP DE 10 E NEDERLANDSE NEFROLOGIEDAGEN! Welkom op de 16 e Nederlandse Nefrologiedagen 16 Dames en heren, Who wants to live forever.? Freddie Mercury van Queen zong dit al in Maar u weet ook dat ouderdom met gebreken komt. Rudi Westendorp, werkzaam als Professor of Medicine at Old Age bij de Universiteit van Kopenhagen zal de 16e Nederlandse Nefrologiedagen openen met tips om zo succesvol mogelijk oud te worden! De ochtend zal ook in het teken van veroudering staan. Bij de medici gaat het over het verouderende immuunsysteem en old for old transplantaties. Bij de paramedici onder andere over de nefrogeriatrische zorg. Buiten een scala aan andere onderwerpen! De middag hebben we als voorbereidingscommissie in het teken van verjonging en vernieuwing gezet. Dit komt onder andere ook in het blok van de Nierstichting tot uiting. Aan het eind van de middag, na de prijsuitreikingen volgt een optreden van Ann Helena Kenis. Zij is een zangeres en cabaretière uit België met een eigen visie op verjonging. s Avonds volgt een diner en feest. Het thema, en het kan ook eigenlijk niet anders, is De fontein van de eeuwige jeugd. Ook de muzikale omlijsting is wat jeugdiger dan u van ons gewend bent. Wat dat gaat worden ziet u s avonds De 2e dag staat bij de medici in het teken van ciliopathieën. Bij de paramedici is er een grote keus aan te volgen onderwerpen. Bij voorbeeld: digitalisering, patiënten participatie, diabetes en zorg voor ouderen bij een nierziekte. De dag wordt afgesloten met een multidisciplinair symposium over hoe toegankelijk een patiëntendossier moet zijn. Voor en tegenstanders over de toegankelijkheid kruisen de degens. Onder de volhouders wordt aan het slot een ipad verloot. Wij als voorbereidingscommissie hopen dat het weer een goed medisch, paramedisch en sociaal programma is geworden. We hopen ook dat de integratie tussen de diverse disciplines dit jaar wederom beter gelukt is. Wij wensen u twee gezellige en inspirerende dagen toe. Louis Reichert Voorzitter Nederlandse Nefrologiedagen Nederlandse Nefrologiedagen

6 6 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

7 Algemeen Busvervoer CS Eindhoven : In de Kempenhal en bij zaal 19 vindt u de vertrektijden van de bus van en naar CS Eindhoven. Deelnamecertificaten : Deze worden na het congres gestuurd. Dit gebeurt via de op het door u aangegeven -adres. Diner polsbandje : Controleer uw badgehouder op aanwezigheid hiervan (mits van toepassing). Meenemen voor het diner, er is bandjescontrole. Fiches : Er is een verkooppunt in de Kempenhal en in de Limburgfoyer. Voor de exposanten is er gelegenheid fiches te kopen op rekening in het Infopoint in de Kempenhal. Hotelkamers : Beschikbaar vanaf dinsdagmiddag uur, verlaten voor uur woensdagmorgen. Zalen (verboden te roken / non smoking area) Zaal 19 Zaal 20 : Secretariaat. : Speakers Corner. - Voor advies en preview mogelijkheid van uw presentatie of abstract. - Advice and preview possibility. Sessies : Brabantzaal, Baroniezaal, Auditorium, Parkzaal, zaal 80/81, zaal 82, zaal 83 en zaal 55/56. Kempenhal/Genderhal/ Diezehal Diezehal Beneluxhal Infopoint Kempenhal Abstracts : Beursexpositie, lunch en aperitief. : Posterpresentaties. : Diner. : Informatiepunt voor exposanten. Informatiepunt voor deelnemers: - Voor al uw informatie, vragen en last minutes. Informationpoint on behalf of exhibitors. Informationpoint on behalf of participants: - Information and question desk and last minutes. De abstracts vindt u op nummer op de website Accreditatie Dit symposium is geaccrediteerd door: NIV: 14 punten NVK: aanvraag loopt V&VN: aanvraag loopt DNN: 10 punten Stg. Adap VMWN: 1,9 punten Registerplein V&VN-VSR: aanvraag loopt NAPA: 12 punten Congresorganisatie thema sociaal programma: de fontein van de eeuwige jeugd Congrescoördinator: Monique Scheffens SpringConcept BV Postbus AA Sittard Tel info@nefrologiedagen.nl Nederlandse Nefrologiedagen

8 Brons 8 Brons 7 Brons 6 Brons 5 Brons 4 Brons 17 Brons 18 Brons 19 Brons 20 Bar Brons 16 1,0 m x 1,0 m 1,0 m x 1,0 m 1,0 m x 1,0 m Goud 5 Brons 15 Brons 14 1,0 m x 1,0 m Poster- 1,0 m x 1,0 m presentaties 1,0 m x 1,0 m Ingang voor congresdeelnemers Goud 6 Brons 13 Brons 12 Brons 11 Catering Cateringplein Catering Brons 22 Blauw beschikbaar Brons 10 Brons 9 Info-point Ingang alleen voor NH personeel Oranje vergeven Goud 7 Platina 2 Goud 1 Zilver 8 Goud 9 Groen Catering Infopoint Organisatie Goud 4 Bar Catering Cateringplein Zilver 3 Goud 8 Geel Posterplein Goud 3 Zilver 6 Platina 4 Platina 3 Goud 2 Zilver 5 Ingang alleen voor NH personeel Elektra NH Brons 1 Goud 10 Brons 21 Catering Cateringplein Brons 2 Brons 3 Ingang voor congresdeelnemers 8 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

9 INDELING EXPOSITIE NEDERLANDSE NEFROLOGIEDAGEN 2016 DE STICHTING NEDERLANDSE NEFROLOGIEDAGEN BEDANKT ALLE SPONSOREN VOOR HUN BIJDRAGE! PLATINA SPONSOREN P02 BAXTER BV P03 AMGEN BV GOUDEN SPONSOREN G01 B. BRAUN MEDICAL BV G02 DIRINCO BV G03 DIASOFT BV G04 ROCHE NEDERLAND BV G05 NIERSTICHTING G06 FRESENIUS MEDICAL CARE NED. BV G07 NIPRO MEDICAL EUROPE G08 GENZYME NEDERLAND G09 OTSUKA PHARMACEUTICAL EUROPE LTD G10 SHIRE BV ZILVEREN SPONSOREN Z03 CHIPSOFT BV Z05 VITAAL THUISDIALYSE Z06 DIANET Z08 GEORG FISCHER NV BRONZEN SPONSOREN B01 CITRA-GEN BV B02 BONSTATO BV B03 V&VN DIALYSE EN NEFROLOGIE B04 BINDING SITE B05 MEDIQ TEFA B06 MENARINI BENELUX NV B07 ALLWECARE MEDICAL BV B08 TELEFLEX MEDICAL BV B09 PURE WATER SYSTEMS BV B10 PURE WATER SYSTEMS BV B11 ACCESS PROJECTS BV B12 ESAOTE BENELUX B.V. B13 W. L. GORE & ASSOCIATES B14 KERCHER MEDICAL BV B15 KERCHER MEDICAL BV B16 SARKOW BV B17 MA MEDICAL BV B18 3M NEDERLAND B.V. B19 VIFOR FRESENIUS MEDICAL CARE B20 OVIVO HOLLAND BV B21 ALEXION PHARMA BV B22 KRIJNEN MEDICAL INNOVATIONS BV MSD BV Nederlandse Nefrologiedagen

10 Vitaal Thuisdialyse Vitaal Thuisdialyse werkt samen met dialysecentra uit heel Nederland en verzorgt de dialyse bij de patiënt thuis op maat. Bij Vitaal Thuisdialyse kunt u terecht voor: - Conventionele thuisdialyse met partner, buddy, familielid of dialyseassistente - Thuisdialyse met meerzorg - Solodialyse - Nachtdialyse Vitaal Thuisdialyse: samen onze zorg! Vitaal Thuisdialyse Merseloseweg CE Venray thuisdialyse@viecuri.nl De Nederlandse Nefrologiedagen blijven boeiend tot het eind bovendien wordt deze ipad aansluitend aan het programma onder de dan aanwezigen verloot! 10 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

11 19 secretariaat 20 speakers corner Nederlandse Nefrologiedagen

12 DINSDAG 22 MAART 2016 BRABANTZAAL - PLENAIR PROGRAMMA OPENINGSWOORD VOORZITTER NND Louis Reichert Session 1 Plenaire opening Voorzitter: Louis Reichert Een explosie van leven, Rudy Westendorp AUDITORIUM - MEDICAL PROGRAM PARKZAAL - MEDICAL PROGRAM Session 2 Theme: Ageing Moderators: Neelke van der Weerd & Karlijn van der Pant Session 5 Theme: Abstracts Diabetes Mellitus, vascular and endothelial Moderators: Ton Rabelink & J.L. Hillebrands Ageing Immune System, Nicolle Litjens Program Auditorium Old for old transplantations, Frederike Bemelman Premature ageing, Jeroen Kooman Drug metabolism coming of age: a retrospective cohort study uncovering the course of longitudinal dose-corrected tacrolimus exposure during the follow-up of children after renal transplantation N.B.B. Knops Treatment with the natural VEGF inhibitor soluble Flt-1 reduces renal complications, endothelial activation and inflammation in chronic type 1 diabetic mice P. Bus Vitamin B6 deficiency is common and associated with poor long-term outcome in renal transplant recipients. I. Minovic Treatment with PAR-1 inhibitor vorapaxar limits the development of diabetic nephropathy in mice M. Waasdorp Does pregnancy after kidney donation affect renal function? C.A.J. Oudmaijer Exploring the role of vascular long non-coding RNAs in renal injury R. Bijkerk Premature T-Cell Ageing In End-Stage Renal Disease Patients Is Not Associated With Infections After Renal Transplantation. B. Dedeoglu Endothelial dysfunction in experimental chronic kidney disease is caused by FGF23 M. Verkaik Lunch - PLAN workshop in de Baroniezaal Lunch - PLAN workshop baroniezaal Session 3 Theme: Juvenation Moderators: Jaap Groothoff & A.J. Zonneveld Clinical Applications of RNA interference, Hans Waterham 12 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

13 Renal failure & the brain: can a kidney transplantation improve our cognition?, Marit van Sandwijk Session 6 Theme: Abstracts Clinical Moderators: Louis Reichert & Jan Willem Eijgenraam Klotho in human sepsis-induced acute renal failure: a possible target. J. Moser The atypical haemolytic uraemic syndrome: when both haemolysis and thrombocytopenia are not complementary S.A.M.E.G. Timmermans APOC1-expression by glomerular macrophages increases their inflammatory and fibrogenic state in an autocrine fashion and induces glomerulosclerosis P.Bus Center volume and outcomes on dialysis: an analysis of RENINE data T. Hoekstra Dexamethasone ameliorates mitochondrial function in an inflammatory proximal tubule epithelial cell model J.Jansen Cost-efficacy of a novel self-management approach for dietary sodium restriction in ckd patients: sublime trial J.K. Humalda Body weight and proteinuria determine plasma triglycerides via hepatic syndecan-1/ heparan sulfate in experimental nephrosis J. van den Born Sensitive, reliable and easy-performed laboratory monitoring of eculizumab therapy in atypical hemolytic uremic syndrome E.B. Volokhina BREAK BREAK AUDITORIUM MEDICAL PROGRAM PARKZAAL MEDICAL PROGRAM Session 4 Clinical pathological conference Moderators: Roel Goldschmeding & Eric Steenbergen Session 7 Theme: Thesis presentations Moderators: Gerjan Navis & Jan Willem Eijgenraam Bepaalt immuunfluoriscentie de daignose? Eric Steenbergen Crescentic Glomerulonephritis in ANCA associated vasculitis Marc Hilhorst BARONIEZAAL PLAN WORKSHOP Clinical implications of the cross-talk between renin-angiotensin-aldosterone system and vitamin D-FGF23-klotho axis Charlotte Keyzer Sessie 8 Moderator: Camiel de Roij van Zuijdewijn Political and ethical aspects of decisions concerning the costs of orphan drugs: the case of eculizumab, Pieter Wijnsma en Kioa Wijnsma Looking Beyond Cilia in Renal Ciliopathies Gisela Slaats BRABANTZAAL MULTIDISCIPLINAIR PROGRAMMA Sessievoorzitter: Louis Reichert Sessie 9 Prijsuitreikingen beste abstracts, beste poster Maria ter Welle innovatieprijs & Proefschriftprijs Louis Reichert, Katja van Geffen en John Jacobze (Nierstichting) en Gerjan Navis Lof der Zotheid. Het gaat over ouder worden; over tijd, spijt en zottigheid. Ann Helena Kenis APERITIEF DINER EN FEESTAVOND Nederlandse Nefrologiedagen

14 AUDITORIUM - MEDICAL PROGRAM Session 10 Theme: Abstracts Diagnostics and Treatment Moderators: Stijn Konings & Albert Jan Aarnoudse Specificity of full house immunofluorescence for systemic lupus erythematosus E.C. Rijnink IVIG and high dose steroids effectively slow renal function loss in transplant glomerulopathy K.A. Sablik Elbasvir (EBR)/grazoprevir (GZR) treatment of hepatitis C virus (HCV) infection in patients with chronic kidney disease stage 4/5: final results of the C-surfer phase 3 study B. van Hoek (micro)albuminuria, but not estimated glomerular filtration rate, is associated with depression the Maastricht study R.J.H. Martens Calcineurin inhibitor tacrolimus impairs host immune response against urinary tract infection by affecting TLR4 negative regulators D. Emal Session 11 Theme: Ciliopathies Moderators: Dorien Peters & Ron Gansevoort What is in the omes in Kouncil? Nine Knoers It s just a Cyste, Igle Jan de Jong COFFEE BREAK Session 12 Theme: Cystic kidney Moderators: Rachel Giles & Albertine van Eerde Animal models for Polycystic Kidney Disease: From pathogenesis toward therapies, Dorien Peters PARKZAAL - MEDICAL PROGRAM Session 14 Theme: 14 Bulletposters Moderators: Camiel de Roij van Zuijdewijn & Niki Leenders G. Stokman The novel nod-like receptor nlrx1 links innate immunity to mitochondrial function and apoptosis in acute kidney injury 27. E. Pieterse Neutrophils distinguish between lipopolysaccharide structures and selectively release Neutrophil Extracellular Traps 28. M. Garsen Endothelial nitric oxide synthase dysfunction induces proteinuria by induction of heparanase expression 29. R.S.S Hijmans Urinary collagen degradation products as early markers of progressive renal fibrosis 30. E. Rampanelli The NLRP3 inflammasome as a sensor of renal metabolic stress and a perpetrator of renal lipotoxicity 31 C. Susanto Kwaliteitsverbeterproject: ZORRO 32. S. Florquin Re-classification of idiopathic MPGN type i: a technical issue? 33. E. Schutte Creatinine, Cystatin C, Beta-2-Microglobulin and Beta-Trace Protein: which marker is best to assess changes in egfr over time? 34. M. Dam How Reproducible are assessments of physical performance and protein energy wasting in hemodialysis patients? 35. A. van der Veen Urinary excretion of the main metabolite of melatonin and all-cause mortality in renal transplant recipients 36. F.J. van den Oever Pharmacy Based Dosing of Darbepoetin: a randomized controlled trial in hemodialysis patients 37. R.J.H. Martens Estimated glomerular filtration rate, (micro)albuminuria and cognitive performance, the Maastricht study 38. A.A. Keijbeck Interstitial fibrosis in renal biopsy as early prognostic marker for ckd: a comparison of methodologies 39. G.F. van Ek Discussing sexual dysfunction with chronic kidney disease patients; practice patterns in the office of the nephrologist Session 15 Theme: Abstracts Electrolytes Moderators: Ewout Hoorn & Theun de Groot Blood-borne phagocytes internalize monosodium urate microcrystals and prevent intravascular release of Neutrophil Extracellular Traps E. Pieterse A micro-optofluidic device for measuring the dialysate sodium concentration K. Sharma HNF1β as novel transcriptional regulator of the KIR4.1/KIR5.1 potassium channel A. Kompatscher Identification of SLC41A3 as a novel player in renal Magnesium homeostasis J.H.F. de Baaij Mass-spectrometry imaging (MSI) can discriminate between different stages of ischemic injury in pre-transplant kidney biopsies J. Peutz-Kootstra COFFEE BREAK Session 16 Theme: Abstracts Proximal tubules under stress Moderators: Karlijn van der Pant & Stijn Konings 14 Nederlandse Nefrologiedagen 2016 WOENSDAG 23 MAART

15 Human Polycystic Kidney Disease: From evolving therapies toward treatment, Ron Gansevoort The DIPAK 1 study: baseline characteristics and short-term treatment effects of lanreotide versus standard care in patients with later stage adpkd N.F. Casteleijn Mupirocin Study C. Abrahams The role of four-jointed in the development of ADPKD in a mouse model with toxic renal tubular injury C. Formica Dynamics of fluid status and inflammation in an international hemodialysis patient cohort. M.J.E. Dekker DNA replication stress underlies renal phenotypes in CEP290-associated joubert syndrome G.G.G. Slaats Cognitive impairment and cerebral small vessel disease in patients reaching End- Stage Renal Disease the COPE study M.H. Kallenberg Screen-based identification and validation of four new ion channels as regulators of renal ciliogenesis R. Giles Guide, a structured pre-dialysis program that increases the use of home-dialysis J.S. de Maar LUNCH POSTERPRESENTATIONS IN DIEZEHAL LUNCH POSTERPRESENTATIONS IN DIEZEHAL AUDITORIUM MEDICAL PROGRAM PARKZAAL MEDICAL PROGRAM Session 13 NfN-session Huishoudelijke vergadering (Ledenvergadering) Klinische vergadering Session 17 Theme: Proximal tubules transport and damage Moderators: Peter Deen & Roel Goldschmeding The kidney and uremic toxins: clinical aspects, Pieter Evenepoel The kidney and uremic toxin removal: glomerulus or tubulus?, Roos Masereeuw TREM-1 is required for renal recovery following ischemia reperfusion injury A. Tammaro Depletion of gut microbiota protects against renal ischemia reperfusion injury by reducing bone-marrow derived monocyte and renal resident macrophage maturation status and function D. Emal Analysis of proteins secreted into donor kidney perfusion fluid for the prediction of delayed graft function B.W.M. van Balkom The secreted klotho mrna transcript is continuously degraded by nonsense-mediated mnra decay and its splicing is dysregulated by kidney damage J.L. Hillebrands BREAK BRABANTZAAL MULTIDISCIPLINAIR PROGRAMMA Sessievoorzitters: Jaap Groothoff & Yvonne Nienhuis Sessie 18 PLENAIR MULTIDISCIPLINAIR SYMPOSIUM For your eyes only Hoe toegankelijk moet het patiëntendossier zijn? Harmke Pijpers, Jan Swinkels, Jan Vesseur, Hester van de Bovenkamp, Esther Clair Sasabone, Hans Bart & Menno Kooistra ipad-verloting Nederlandse Nefrologiedagen

16 Complete kunststof leidingsystemen van Georg Fischer Piping Systems: dé transportleidingen achter de hemodialyse 16 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

17 Roche Nefrologie Nederlandse Nefrologiedagen

18 DINSDAG 22 MAART BRABANTZAAL PLENAIR & PARAMEDISCH PROGRAMMA OPENINGSWOORD VOORZITTER NND Louis Reichert Sessie 1 Plenaire opening Voorzitter: Louis Reichert Een explosie van leven, Rudi Westendorp Sessie 19 Communicatie Voorzitters: Sandra Losper en Maaike Hengst Open sessie DNN Multimediaal voorlichten: aansluiten op het leven van de patiënt, Marco Boonstra Hoe passen we behandeldoelen aan op de levensdoelen en behandelwensen van ouderen met ernstig nierfalen, Hanneke Joosten Sessie 31 Nefrogeriatrische zorg in de praktijk Voorzitters: Noeleen Berkhout & Hanneke Bogers Hoe breng je de oudere patient in kaart? Wat is een Comprehensive Geriatric Assessment (CGA)?, Joep Lagro Vergeetachtigheid en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziekte, Tim Vaessen Nefrogeriatrische zorg in de praktijk, Mirjam Poldervaart- van der Schee LUNCH Sessie 25 Zelfmanagement Voorzitters: Anja van Giels & Hannie Kuipers Zelfmanagementondersteuning: it takes 2 to tango, AnneLoes van Staa Zelfmanagement: invloed op kwaliteit van leven?, Ton van Kooy PAUZE Sessie 22 Thema: Lifestyle Voorzitters: Sandra Losper & Frans Vogels Leefstijl project in het Dialyse Centrum, Annie Dijkstra & Jan Pieter Boersma HealthHack Spice up, Salt down, Trijntje Kok Sessie 9 PRIJSUITREIKINGEN BESTE ABSTRACTS, BESTE POSTER MARIA TER WELLE INNOVATIEPRIJS & PROEFSCHRIFTPRIJS Louis Reichert, Katja van Geffen en John Jacobze (Nierstichting) en Gerjan Navis Lof der Zotheid. Het gaat over ouder worden; over tijd, spijt en zottigheid. Ann Helena Kenis APERITIEF DINER EN FEESTAVOND 18 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

19 BARONIEZAAL PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 20 Algemene Ledenvergadering DNN LUNCH Sessie 21 Voeding Voorzitters: Sandra Losper & Mariska Hogenbirk Protein-energy wasting: zoektocht naar de gouden standaard, Camiel de Roij van Zuijdewijn Body composition monitoring (BCM) en vocht-/ voedingsstatus van de dialysepatient, Marianne van Hengel & Stijn Konings Patient Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA): een nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand?, Christa Nagel PAUZE Sessie 26 Seksualiteit Voorzitters: Noeleen Berkhout & Anja van Giels Seksuele disfunctie bij patiënten met chronische nierziekten; taboe in de spreekkamer? H.W. Elzevier, Gaby van Ek ZAAL 80/81 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 27 Voorzitters: Marieke Emmen & Hannie Kuipers Open sessie V&VN Dialyse en Nefrologie Magic Minded Stilstaan of bewegen, Jan Reinier van Kammen Sessie 28 Algemene ledenvergadering V&VN Dialyse en Nefrologie LUNCH Sessie 29 Access Werkgroep Voorzitters: Renske Karens & Marieke Emmen Richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang, Sprekers: leden VWA- SIG PAUZE Sessie 30 Tuchtrecht Voorzitters: Hanneke Bogers & Mariska Hogenbirk Tuchtrecht, Ingrid Christiaans Dingelhoff Nederlandse Nefrologiedagen

20 ZAAL 82 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 24 Algemene Ledenvergadering VMWN LUNCH Sessie 32 Nefrovisie Voorzitter: Louis Reichert Een frisse blik: waardebepaling van nefrologische zorg met PROMs, Hans Bart, Lara Heuveling & Marc Hemmelder PAUZE Sessie 33 Nierstichting Voorzitters: Marieke Emmen & Louis Reichert Vernieuwing door de praktijk: Maria ter Welle prijs 2016 Hoe is het verder gegaan? Renske Karens, winnares MtW 2015 & Elbrich Postma Presentaties 3 genomineerden van MtW 2016 Katja van Geffen ZAAL 55/56 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 34 Cardio Renale Patiënt Voorzitters: Kris Hendriks, Mariska Hogenbirk & Yvonne Nienhuis Hartfalen, Carlo Gaillard Heel dialyse beweegt!, presentatie, oefeningen en vragen (35-40 minuten) Stephanie de Vries- Baten ECG s voor beginners, Elmer Krijger LUNCH Sessie 35 SIG PD, workshop peritoneale dialyse, PD-gerelateerde infecties PD gerelateerde infecties Voorzitters: Maaike Hengst & Hanneke Bogers Inleiding, richtlijnen en enquête gebruik huidpoortrichtlijn, Bettie Hoekstra PD onbekend of onbemind?, Anneke de Vries Peritonitis, Sadie van Esch Leucotelling en differentiatie bepaling uit PD-dialysaat, Arjan van Alphen Ronde tafel presentatie en discussie I: De zin en onzin van de huidpoortclassificatie II: Richtlijngebruik in de praktijk III: Huidpoortinfecties PAUZE Sessie 40 Kwaliteitsverbetering Voorzitters: Yvonne Nienhuis & Hannie Kuipers Continue kwaliteitsverbetering samen met patiënten, Patiënt als Partner, Petra van der Vlist & Renee van Haastert 20 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

21 ZAAL 83 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 37 Sessie VDT Voorzitter: Frans Vogels Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse, Ton Luik Transportleiding achter de hemodialyse, Marc Thielsch De ontwikkeling van de draagbare kunstnier stand van zaken, Jasper Boomker De vernieuwde NEN 1010, Mark van Abkoude LUNCH Sessie 39 Technisch Vragenuur Voorzitter: Frans Vogels Fresenius Baxter Dirinco PAUZE Nederlandse Nefrologiedagen

22 WOENSDAG 23 MAART BRABANTZAAL PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 53 Interactieve sessie Voorzitters: Anja van Giels & Renske Karens Humor als Therapie, Marcellino Bogers KOFFIEPAUZE Sessie 54 Interactieve sessie Voorzitters: Renske Karens & Frans Vogels Humor als Therapie, Marcellino Bogers LUNCH Sessie 49 Ouderen zijn anders Voorzitters: Noeleen Berkhout & Anja van Giels Dilemma`s en dimensies van de zorg bij ouderen met een nierziekte Healthy Ageing, David van Bodegom De oudere patient: 3D?, Simon Mooijaart Associatie tussen geriatrische assessments en uitkomsten in predialyse patiënten, Marjolijn van Buren & Marije Kallenberg Fysieke fitheid van kwetsbare ouderen, Karin Gerrits PAUZE Sessie 18 PLENAIR MULTIDISCIPLINAIR SYMPOSIUM Voorzitters: Jaap Groothoff & Yvonne Nienhuis For your eyes only Hoe toegankelijk moet het patientendossier zijn? Harmke Pijpers, Jan Swinkels, Jan Vesseur, Hester van de Bovenkamp, Esther Clair Sasabone, Hans Bart & Menno Kooistra ipad-verloting 22 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

23 BARONIEZAAL PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 41 Digitalisering en gezondheid Voorzitters: Frans Vogels & Sandra Losper Globale evaluatie voedingstoestand ingebouwd in Elektronisch dossier, Femke Mensen E-health, een onmisbaar ingrediënt in het dieet, Sophie Luderer Fosfaatapp; meer dan een digitale brochure?, Evelien de Cuijper KOFFIEPAUZE Sessie 42 Access Voorzitters: Mariska Hogenbirk & Mieke Moses Maturatiefalen: een belangrijke beperking van arterioveneuze fistels voor hemodialyse, Liposomaal prednisolon ter bevordering van shunt maturatie: de LIPMAT studie, Wat is de beste keuze voor een permanente vaattoegang: patient-gebonden factoren tellen mee!, Joris Rotmans & Bram Voorzaat LUNCH Sessie 46 Mini workshops Voorzitters: Hannie Kuipers & Renske Karens Sessie 46a: Het ondersteunen van zelfmanagement: hoe doet u dat?, Susanne van Hooft Sessie 46b: Het ondersteunen van zelfmanagement: hoe doet u dat?, Susanne van Hooft PAUZE Nederlandse Nefrologiedagen

24 ZAAL 80/81 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 47 Aan de slag met patiëntparticipatie en ehealth Voorzitters: Mariska Hogenbirk & Noeleen Berkhout Patiënt en zorgverlener: samen achter het Dashboard, Paul van der Boog Illuster of illusie? De veiligheid en toepasbaarheid van self-monitoring van nierfunctie in het eerste jaar na niertransplantatie, Céline van Lint De patiënt aan de knoppen bij zoutreductie, Gerald Klaassen KOFFIEPAUZE Sessie 48 Transplantatie & Donatie Voorzitters: Hannie Kuipers & Yvonne Nienhuis Transplantatieverpleegkundigen in een perifeer dialysecentrum geven een aantoonbare kwaliteitsverbetering van de transplantatievoorbereiding, Irene Mensink-Eijkelkamp & Monique Dijkstra-Oskam De koelbox voorbij: achtergrond en ontwikkelingen op het gebied van nierpreservatie, Aukje Brat Transplantatie en overgewicht, Jeff Lafranca LUNCH Sessie 43 Diabetes en (pre-)dialyse goed geregeld? Voorzitters: Hanneke Bogers & Yvonne Nienhuis Een inleiding van de Special Interest Groep Diabetes & Nefrologie, Ingrid de Vries Vitale Voetzorg, Astrid Stolk Glucoseregulatie en hemodialyse, Jessica Kranenburg Specifieke voorlichting voor diabetespatiënten in de prédialyse fase, Wil de Jong PAUZE 24 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

25 ZAAL 82 - PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 50 Benchmarking Voorzitters: Marieke Emmen & Hanneke Bogers Eigen geld of je leven, Rens van Liere KOFFIEPAUZE Sessie 45 Intercultureel Voorzitters: Anja van Giels & Noeleen Berkhout Interculturele palliatieve zorg, Greetje Velema LUNCH Sessie 52 Abstracts Voorzitters: Marieke Emmen & Mariska Hogenbirk BrEad I. Jans De DIAHUB: innovatie in de thuisdialyse behandeling P.M.J. Janssen Meten is weten, samen onderweg naar bewuste pijnbestrijding M.J. Klomp-Gerringa Zelfstandigheid is mijn kwaliteit E.P.M. ter Horst Niet alles wat kan, hoeft B.I.M. van den Heuvel Oorzaken en gevolgen van interdialytische gewichtstoename J.R. Ipema Hemodialyse met HCO-kunstnier bij nierinsufficiënte patiënten met een cast nefropahtie o.b.v. de ziekte van Kahler A.F. Hummel-Tel ZAAL 55/56 PARAMEDISCH PROGRAMMA Sessie 44 Calcium & Fosfaat Voorzitters: Maaike Hengst & Hannie Kuipers Leidt aandacht voor fosfaat tot verbetering van calcium-fosfaat-pth-huishouding? Petra Heijnen- v.d. Wielen & Conny Ooms Koffiepauze Sessie 51 Een goed gesprek Voorzitters: Hanneke Bogers & Maaike Hengst Multidisciplinair in gesprek over wat goede zorg is. Praktische handvatten bij ethische dilemma s, Eric van de Laar, Christopher Susanto & Karin Matheeuwsen LUNCH Nederlandse Nefrologiedagen

26 Bezoek onze stand Z06 waar we u informeren over alle behandelingen van chronische nierschade bij Dianet. Op woensdag 23 maart van uur in zaal 82 geeft Dianet een presentatie Zelfstandigheid is mijn kwaliteit over de voorbereidingen en voorwaarden voor veilig solo dialyseren overdag. 26 Nederlandse Nefrologiedagen info@dianet.nl Dianet I Thuis in dialysezorg Dianet I Thuis in dialysezorg

27 De paramedische review wordt georganiseerd op initiatief van de stichting Nederlandse Nefrologiedagen 4 vrijdag 7 oktober 2016 in NBC Congrescentrum te Nieuwegein Paramedische Nederlandse review Nefrologiedagen 2016 VOOR (DIALYSE) VERPLEEGKUNDIGEN ALLES WETEN OVER DE 4 e PARAMEDISCHE REVIEW? Hierop vindt u vanaf 1 mei het programma. Schrijf online in MEER WETEN OF HEEFT U VRAGEN OVER DE REVIEW? Congressecretariaat: SpringConcept BV Postbus 34, 6130 AA Sittard Tel. (06) info@nefrologiedagen.nl Nederlandse Nefrologiedagen

28 DETAILS MAKE A GOOD EVENT A GREAT EVENT! SpringConcept is de coördinator en initiatiefnemer van nationale en internationale congressen, symposia, masterclasses en seminars in o.a. de gezondheidszorg. Meer weten over ons? Bezoek SpringConcept BV is de congrescoördinator van o.a. de Nederlandse Nefrologiedagen. Onderdeel van Mauritz & Associates Holding BV 28 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

29 Aantekeningen Nederlandse Nefrologiedagen

30 30 Nederlandse Nefrologiedagen 2016 Aantekeningen

31 Aantekeningen Nederlandse Nefrologiedagen

32 hemodialyse peritoneaaldialyse training & educatie acute dialyse ALG vs Fresenius Medical Care Nederland B.V. samenwerking & projecten andere specialismen Samen een passend antwoord binnen de nefrologische zorg dat is Fresenius Medical Care Nederland B.V. Fresenius Medical Care Nederland B.V. voorziet graag in uw specifieke behoeften en kan hierbij een partner zijn in de gehele dialyseketen. Zo bieden wij: dialysesystemen en -oplossingen voor zowel alle HD-, PD- als acute behandelingen behandelmogelijkheden zowel thuis als in een centrum turnkey projectmanagement van uw dialyseafdeling nascholingen Wilt u meer weten over Fresenius Medical Care Nederland B.V. en wat wij voor u kunnen betekenen? Neem contact met ons op of bezoek onze website. Fresenius Medical Care Nederland B.V. T +31 (0)

33 Toelichting op de sessies: Dinsdag 22 maart: Sessie 1: Titel: Een explosie van leven In de afgelopen eeuw heeft ons menselijk bestaan een radicale ontwikkeling doorgemaakt: er is een explosie van leven. Al de extra jaren leven is het klinkende resultaat van de enorme veranderingen die wij in onze omgeving hebben aangebracht, het bouwplan van ons lijf is ongewijzigd. Ik zal deze veranderingen duiden: de kans op schade neemt met de dag af, de mogelijkheden voor reparatie en herstel toe. Ondanks het feit dat oud worden met verlies gepaard gaat zijn mensen heel goed in staat om zich hier op aan te passen en zijn zij over het algemeen tevreden met hun eigen gezondheid. De inrichting van de huidige gezondheidzorg moet nodig op de eisen van de nieuwe tijd worden aangepast. Sessie 2: Titel: Is er sprake van versnelde biologische veroudering bij nierfalen? Bij ernstig nierfalen lijkt er sprake van een versneld biologisch verouderingsproces, hetgeen zich onder meer uit in prematuur vaatlijden, spierzwakte en een toegenomen prevalentie van frailty. Hierbij zijn er belangrijke paralellen met andere chronische orgaanziekten, HIV en reumatoide arthritis. Bij het versnelde biologische verouderingsproces spelen meerdere factoren een rol, zoals een toename van de allostatische load (bv toename sympaticusactiviteit, inflammatie en oxidatieve stress), een activatie van de stress resistance respons (zoals bv toegenomen autofagie en resistentie tegen IGF), en een afname van verouderingsremmende mechanismen (zoals Klotho). In deze voordracht zullen de pathophysiologische en klinische correlaties, en mogelijke therapeutische implicaties van het versnelde biologische verouderingsprocesbij nierfalen worden besproken. Sessie 3: Titel: Nierfalen & het brein: kan een niertransplantatie het cognitief functioneren verbeteren? Cognitieve stoornissen komen veel voor bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie en zijn geassocieerd met een verhoogde mortaliteit. Uremische toxines, hyperparathyreoïdie en Klotho deficiëntie leiden tot chronische inflammatie, endotheeldysfunctie en uitgebreide vasculaire calcificaties in het brein. Met hemodialyse worden uremische toxines deels geklaard, maar door snelle osmotische en bloeddrukveranderingen kunnen cognitieve stoornissen bij HD patiënten ook toenemen. Een niertransplantatie kan veel van deze schadelijke effecten teniet doen, maar brengt ook risico s met zich mee in de vorm van infecties en neurotoxiciteit van immuunsuppressie. In lopend onderzoek van het AMC worden patiënten vlak voor en één jaar na niertransplantatie neuropsychologisch onderzocht. De eerste resultaten hiervan zullen worden besproken, waarbij de uitkomsten zullen worden vergeleken met donoren die ook neuropsychologisch onderzocht zijn. Sessie 4: CPC Sessie 5: Abstracts Sessie 6: Abstracts Sessie 7: Proefschriftpresentaties Sessie 8: Titel: Political and ethical aspects of decisions concerning the costs of orphan drugs: the case of eculizumab During this interactive workshop we will explore the ethical and political considerations concerning the use of extremely expensive orphan drugs. As a starting point of the discussion we will take the example of the use of eculizumab, a drug used in the treatment of patients with complement mediated hemolytic uremic syndrome (atypical HUS, ahus). The costs of this drug vary from ,- for a one year old child up to ,- for an adult ahus patient per year. Consequently, this is one of the worlds most expensive drugs. In most western countries an ongoing debate is taking place about the limits of acceptable costs of health care treatment. There is probably wide agreement on the ethical acceptability of such a limit. But the question is what that limit should be and on the grounds of which type of ethical reasoning it should be set. Moreover, the question is what the respective responsibilities are of politicians, medical schemes, hospital management and medical specialists in setting these limits and in dealing with them. In this workshop we will further explore these two questions in discussion with the participants. Sessie 9: Prijzensessie en slotlezing Sessie 19: Titel: Multimediaal voorlichten: aansluiten op het leven van de patiënt Het is voor patiënten ingrijpend om een keuze te maken voor een dialysebehandeling. Een gewogen keuze maken is erg belangrijk. Daarom wil het DCG de keuze van de patiënt optimaal ondersteunen. Stap voor stap hebben we de voorlichting aan patiënten verbeterd en we denken na hoe we die voorlichting kunnen gebruiken in ons werkproces. We zijn nog niet klaar, maar onze inspanningen werpen de eerste vruchten af. Het voorlichtingstraject aansluiten bij de keuze van de patiënt laat zien hoe informatie op papier, in video s, tijdens bijeenkomsten, op de website en in individuele gesprekken samenvallen om de keuze voor een dialysebehandeling optimaal te ondersteunen. Meerdere factoren De keuze wordt niet alleen gebaseerd op hoe de medische behandeling werkt. Onderzoek van de Nierstichting toont juist aan dat veel factoren een rol spelen: psychologische factoren, praktische vragen, het inpassen in het eigen leven en de ervaringen van andere patiënten. Het DCG begeleidt de patiënt stap voor stap bij het maken van de keuze. Daarbij wordt het keuzeproces gevolgd. Gefaseerd krijgt de patiënt daarin informatie. Titel: Waar streven we naar (toe): hoe passen we behandeldoelen aan op de levensdoelen en behandelwensen van ouderen met ernstig nierfalen Er is een groeiende populatie patiënten die op oudere leeftijd start met dialyse of die oud wordt met een vorm van nierfunctievervangende therapie. De richtlijnen en streefwaarden die we in de algemene dialysepopulatie hanteren voor zaken zoals dialyse-efficientie, metabole status, eiwit/calorieintake, cardiovasculaire risicofactoren (denk aan bloeddruk, cholesterol), kunnen in de loop van de dialysebehandeling moeilijk haalbaar worden of voor patiënt minder prioriteit krijgen. Daarnaast is er een groep (kwetsbare) oude patiënten met ernstig nierfalen die een conservatieve (ondersteunende) behandeling hebben (gekozen). Voor deze groep patiënten is een individuele afweging van behandeldoelen, streefwaarden en symptoombestrijding van belang. In deze voordracht spreken we aan de hand van een aantal patiëntencasus hoe met deze afwegingen in de praktijk om te gaan, en welke (keuze)mogelijkheden er zijn. Sessie 20: Sessie 21: Titel: Protein-energy wasting: zoektocht naar de gouden standaard. De term protein-energy wasting wordt gebruikt om in patiënten het syndroom te beschrijven van verminderde lichaamsreserves van eiwitten en energie. Aangezien er aanwijzingen zijn dat patiënten met dit syndroom baat zouden kunnen bij het nemen van (voedings)supplementen, is het belangrijk dit syndroom adequaat te kunnen meten. Hoewel er een zeer groot aantal methodes is beschreven, is er op dit moment helaas geen gouden standaard om PEW te meten. In deze voordracht wordt daarom een overzicht gegeven van de literatuur omtrent het meten van PEW. Titel: Body composition monitoring (BCM) en vocht-/ voedingsstatus van de dialysepatiënt. Een BCM meting wordt in het dialysecentrum Eindhoven-Deurne bij een patiënt als routine minimaal 2 x per jaar (voorafgaand aan het multidisciplinair overleg) en verder op indicatie uitgevoerd. Dit is een hulpmiddel naast andere hulpmiddelen zoals thoraxfoto, bloeddruk en kliniek om de vochtstatus van de patiënt te beoordelen. De BCM-meting levert ook informatie op over de hoeveelheid vetvrije massa en de vetmassa van de patiënt. Deze informatie kan mee genomen worden in de beoordeling van de voedingstoestand waarbij meerdere factoren mee gewogen worden. Nederlandse Nefrologiedagen

34 Titel: Patient generated subjective global assessment (Pg-SGA): een nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand? Voor de bepaling van de voedingstoestand zijn meerdere instrumenten in gebruik. Deze worden vaak door verpleegkundigen gebruikt en kosten extra tijd. Er is een screeningstool, de PG-SGA, waarbij de patiënt actief deelneemt aan het bepalen van zijn eigen voedingstoestand. Deze screeningstool is recent verwerkt in de Pt-global-app. In Dialyse Centrum Groningen is een pilot gestart om te kijken of het gebruik van de Pt-global-app de diëtisten én de patiënt voldoende informatie geeft over de voedingstoestand van de patiënt. Tegelijkertijd kijken we of de patiënt door een grotere betrokkenheid bij zijn eigen voedingstoestand gemotiveerder is om meer te gaan bewegen en om beter te gaan/blijven eten. In de presentatie beschrijf ik de PG-SGA en de Pt-global-app, het gebruik van de Pt-global-app door de diëtisten van Dialyse Centrum Groningen en de eerste uitkomsten uit de pilot. Sessie 22: Titel: Leefstijl project in het Dialyse Centrum Het Dialyse Centrum Groningen heeft een missie: Wij sluiten aan op uw leven. Er wordt naar gestreefd dat patiënten zoveel mogelijk hun eigen leven kunnen leiden. Een gezonde leefstijl van de patiënt is daarbij van belang. Binnen het DCG zijn een aantal activiteiten gestart die de missie ondersteunen. Recent zijn grote bed-fietsen vervangen door kleine, handzame exemplaren zodat meer patiënten kunnen fietsen tijdens dx. Ook het meten van de voedingstoestand middels de Pt SGA is onderdeel van het leefstijl project. Nieuw is het aanbieden van leefstijl-thema s in spelvorm. Op een luchtige manier en geschikt voor alle patiënten, worden kennis en keuzes m.b.t. leefstijl besproken. De activiteiten worden geëvalueerd en resultaten vastgelegd. Titel: HealthHack Spice up, Salt down HealthHack is in een kort moment je gezondheidsboodschap overbrengen op een aantrekkelijke manier aan een breed publiek. In deze HealthHack staat zout centraal. Zout verpest de smaak. Doel van de HealthHack is bewustwording en is opgebouwd uit drie elementen: Proef, Zie, Doe. Kortom: Spice up, Salt down. Sessie 24: ALV VMWN Sessie 25: Titel: Zelfmanagementondersteuning: it takes 2 to tango Voor veel mensen met chronische nieraandoeningen is het van groot belang dat zij zelf de regie kunnen voeren over hun leven met de aandoening. Voor professionals is het ondersteunen van zelfmanagement dus een opdracht die past bij persoonsgerichte zorg. Maar wat houdt ondersteunen van zelfmanagement in en hoe doe je dat? Hoe ga je om met ethische dilemma s die kunnen optreden bij het bevorderen van zelfmanagement bij mensen met complexe patiëntproblemen? In deze presentatie wordt ingegaan op wat verpleegkundigen denken en (kunnen) doen aan bevorderen van zelfmanagement en worden de lessen en ervaringen met interventies uit onderzoeksprogramma s zoals Op Eigen Benen (o.a. bij jongeren met chronische nieraandoeningen) en NURSE-CC (bij volwassenen die een niertransplantatie hebben ondergaan) besproken. Titel: Zelfmanagement: invloed op kwaliteit van leven? In deze presentatie wordt ingegaan op de volgende onderwerpen: Wat verstaan we onder zelfmanagement. Kan zelfmanagement kwaliteit van leven verbeteren? Zelfmanagement in relatie tot de voorgeschreven of geadviseerde behandeling. Wat zegt de patiënt erover? Wat is de rol van de leden van het multidisciplinaire behandelteam. Sessie 26: Titel: Seksuele disfunctie bij patiënten met chronische nierziekten; taboe in de spreekkamer? In 2014 is SHaRE instituut opgericht, een instituut gericht op wetenschappelijk onderzoek, scholing en de ontwikkeling van zorgprogramma s in de medische en psychologische praktijk op het gebied van seksualiteit en relatiekwaliteit. Het SHaRE-instituut heeft in samenwerking met de afdeling Nefrologie (dr. Bouwsma, nefroloog) het SHaRE-nierziekte project opgezet. Seksuele disfunctie is een veel voorkomend probleem bij chronische nierpatiënten en van grote impact op de kwaliteit van leven. Problemen rondom seksualiteit en relatie kwaliteit zijn moeilijk te detecteren en bespreekbaar te maken. Het doel van het SHaRE-nierziekte project is om in kaart te brengen in hoe verre deze onderwerpen worden besproken met chronische nierpatiënten. Het uiteindelijke doel is om met de verkregen informatie een zorgvernieuwingsproject te starten rondom seksualiteit en relatiekwaliteit waarin op een haalbare en praktische manier zoveel mogelijk de wens van de patiënt naar voren wordt gebracht. Sessie 27: Titel: Magic Minded Stilstaan of bewegen Op ludieke wijze wordt de deelnemer meegenomen in het onderwerp. Het doel is dat de deelnemer gaat nadenken over het voeren van zelfregie. Aan bod komt o.a. zelf regie/ eigen verantwoordelijkheid van de verpleegkundige over het eigen werkproces en de eigen ontwikkeling. Sessie 28: Sessie 29: Titel: Richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang. De VWA SIG presenteert de V&VN Dialyse & Nefrologie richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang. De leden van de VWA-SIG staan garant voor een boeiend programma waarin wetenschap en humor met elkaar verweven zijn. Vanuit deze richtlijn worden de volgende onderwerpen met onderbouwing/evidence, conclusie en aanbevelingen gepresenteerd: Buttonhole Shunt karakteristieken Het meten van angst en pijn Echogeleid aanprikken Afdrukken Onderwerpen kunnen mogelijk gewijzigd worden. wat als: Je kunt horen wat in de wachtkamer wordt gezegd. Als de patiënt kan kiezen... Tot slot volgt een boeiende Quiz waarin een actief beroep wordt gedaan op uw kennis van de huidige en nieuwe inzichten van de inwendige vaattoegang. Sessie 30: Sessie 31: Titel: Hoe breng je de oudere patiënt in kaart? Wat is een Comprehensive Geriatric Assessment (CGA)? In deze voordracht wordt besproken hoe vanuit ouderen perspectief naar ouderen patiënten met chronische nierinsufficientie wordt gekeken. Er zal achtergrond informatie gegeven worden over veroudering en kwetsbaarheid (frailty) en hoe deze achtergrond gebruikt wordt om deze ouderen patiënten in kaart te brengen middels een comprehensive geriatric assessment. De CGA beoordeelt de oudere patiënt op 4 dimensies (lichamelijk, psychisch, sociaal en functioneren). Er zal ingegaan worden op hoe je deze assessment kan gebruiken om een behandelplan op te stellen. Titel: Vergeetachtigheid en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziekte Problemen met onthouden en concentratieverlies kunnen een grote impact hebben op de kwaliteit van leven. Hoe ouder we worden hoe groter de kans op deze problemen. Patiënten met nierziekte lopen daarnaast een extra grote kans op problemen in hun denkvermogen. Hoe kunnen we geheugen en concentratie goed meten? Welke problemen horen bij normale veroudering en welke signalen zijn wel alarmerend? In deze presentatie zal uitleg gegeven worden over geheugen- en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziektes en poogt praktische handvatten te bieden aan professionals werkzaam in de nefrologie. 34 Nederlandse Nefrologiedagen 2016

35 Titel: Nefrogeriatrische zorg in de praktijk Wat is de beste behandeling voor mensen boven de 65 jaar als het gaat om nierfalen? En is te voorspellen bij deze patiënten of een dialysebehandeling zinvol is? Deze vragen stellen wij onszelf al jarenlang, maar een antwoord is er nog niet. Op dit moment loopt de Cope studie; dit om de kwetsbaarheid van ouderen in kaart te brengen. Hoe onderzoeken we dat in de praktijk, wat zijn daarbij de verpleegkundige aspecten en zijn er al resultaten? Sessie 32: Titel: Een frisse blik: waardebepaling van nefrologische zorg met PROMs De waarde van nefrologische zorg goed kunnen meten is van groot belang voor de patiënt, de professional en de maatschappij. Er is in toenemende mate behoefte aan goede instrumenten om deze waarde vast te stellen. Vanuit het perspectief van de patiënt kan dit met patiënt reported outcome measures (PROMs). Voor de nefrologie zijn er nog geen gevalideerde PROMs. Vele centra zijn wel bezig om deze te ontwikkelen. In deze bijeenkomst wordt er over PROMs gesproken vanuit de betrokken perspectieven gevolgd door een zaaldiscussie. Beschrijving: Nefrovisie verzorgt een bijeenkomst over het belang van patiënt gerelateerde uitkomsten vanuit verschillende perspectieven. PROMs toegelicht door patiënt, professional en zorgverzekeraar. Daarna is er een update van de vernieuwing van Renine met de belangrijkste uitkomsten van de jaarrapportage Sprekers o.a.: Hans Bart, Lara Heuveling, Marc Hemmelder. Sessie 33: Titel: Vernieuwing door de praktijk: nominaties Maria ter Welle prijs 2016 Elk jaar reikt de Nierstichting de Maria ter Welle Prijs uit, samen met de Willem Kolff Stichting. De Prijs is een aanmoediging voor initiatieven in de zorg die het leven van nierpatiënten verbeteren. Drie paramedische professionals genomineerd voor de prijs presenteren hun project. Ook laat de winnaar van 2015, Renske Karens, zien wat er met het gewonnen geldbedrag afgelopen jaar bereikt is. Tom Oostrom, directeur Nierstichting & Katja van Geffen, voorzitter jury Maria ter Welle prijs 2016 Sessie 34: Titel: Heel dialyse beweegt! Stephanie de Vries- Baten, verpleegkundig specialist, Catharina Ziekenhuis Eindhoven: Als afstudeerproject voor de MANP opleiding heb ik door middel van actieonderzoek gekeken naar het beweeggedrag van de hemodialysepatiënten en verpleegkundigen. Uit wetenschappelijke onderzoeken was gebleken dat bewegen tijdens dialyse op meerdere punten goed is voor de patiënt, bv voor de bloeddruk en de kwaliteit van leven. Met een actieonderzoeksgroep hebben we interventies ontwikkeld. Het doel is behaald en er heeft gedragsverandering plaatsgevonden bij zowel de verpleegkundigen als de hemodialysepatiënten. De verpleegkundigen stimuleren de patiënten en de patiënten bewegen tijdens dialyse. Titel: ECG s voor beginners Een ECG cursus voor beginners en iets gevorderden om een ECG te beschrijven volgens het 7+2 stappenplan. Hiermee leer je in korte tijd een ECG te beoordelen waarmee je zeker kan aankomen bij een cardioloog. Er is aandacht voor elektrolietstoornissen die veelvuldig worden gezien bij dialyse patiënten. Sessie 35: Titel: SIG PD, workshop peritoneale dialyse, PD-gerelateerde infecties Inleiding, richtlijnen en enquête gebruik huidpoortrichtlijn: Bettie Hoekstra, VS en voorzitter sig PD PD onbekend of onbemind?: Anneke de Vries, dialyseverpleegkundige en voorzitter sig PD Peritonitis: Sadie v Esch, nefroloog, Elisabeth ziekenhuis, Tilburg Leucotelling en differentiatie bepaling uit PD-dialysaat: Arjan v Alphen, nefroloog Maasstad ziekenhuis, Rotterdam Ronde tafel presentatie en discussie (verzorgt door de sig-kerngroep): I: De zin en onzin van de huidpoortclassificatie II: Richtlijngebruik in de praktijk III: Huidpoortinfecties Sessie 37: Titel: Dé transportleidingen achter de hemodialyse Kunststofleidingsystemen Waterbehandeling en hemodialyse applicaties Eisen distributieleidingen hemodialyse PVDF en PPn uitgelicht Titel: Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse. De dialysevloeistof heeft sinds de start van dialyse in Nederland in 1943 een duidelijke ontwikkeling doorgemaakt. Dit betreft zowel de microbiële aspecten als de samenstelling. In deze voordracht zal in het bijzonder ingegaan worden op de samenstelling. De mogelijkheden om door verandering van samenstelling van de dialysevloeistof, de dialysebehandeling te individualiseren, wordt nader toegelicht. Titel: De ontwikkeling van de draagbare kunstnier stand van zaken in vogelvlucht Een draagbare kunstnier biedt patiënten de mogelijkheid om zelfstandig te dialyseren buiten het dialysecentrum. Een compacte dialysemachine die kan functioneren zonder afhankelijk te zijn van watervoorziening en aparte stroomaansluiting kan gebruikt worden op vrijwel elke gewenste locatie en geeft patiënten daarmee meer vrijheid en energie. Een echte doorbraak op dit gebied laat al vele jaren op zich wachten en lijkt tot dusver niet van de grond te komen. Sinds 8 jaar werkt de Nierstichting samen met verschillende universiteit en bedrijven aan de ontwikkeling van een compacte kunstnier. De ontwikkeling van (onderdelen van) de kunstnier wordt gecoördineerd en grotendeels gefinancierd van het draagbare kunstnier programma van de Nierstichting. Dit programma voorziet in een stapsgewijze ontwikkeling van compacte thuishemodialyse machine die gebruik maakt van enkele liters dialysaat naar een nog kleinere hemodialysemachine met verbeterde efficiëntie. De ambitie is om binnen twee jaar een werkend prototype geschikt voor klinische testen gereed te hebben. Deze presentatie tracht in vogelvlucht een beeld te schetsen van de stand van zaken van verschillende innovatieve onderzoek- en ontwikkelingsprojecten die mede vanuit de Nierstichting op dit gebied ondersteund worden. Sessie 39: Technisch vragenuur Sessie 40: Titel: Continue kwaliteitsverbetering samen met patiënten, Patiënt als Partner Patiënt als Partner is in het Groene Hart Ziekenhuis dé manier van continue kwaliteitsverbetering op de werkvloer samen met de patiënt. Patiënt als Partner is gebaseerd op de, van oorsprong Amerikaanse methode Clinical Microsystem Thinking. Het is een bottom up beweging die een cultuuromslag in werking zet. Kwaliteit van zorg krijgt inhoud op de werkvloer, in het contact tussen zorgvrager en zorgverlener. Dus alleen daar kan kwaliteit van zorg verbeterd worden. Zowel zorgvrager als zorgverlener hebben de rol van zorgverbeteraar. Patiënten worden direct betrokken bij het verbeteren van de kwaliteit. Op de dialyse afdeling in het Groene Hart Ziekenhuis is het hele team zeer actief in het verbeteren van de kwaliteit van zorg met de Patiënt als Partner methode. Artsen, verpleegkundigen, paramedici, afdelingsassistenten en belangrijker nog patiënten zelf. Al vele verbeteringen zijn gerealiseerd, concrete verbeteringen, maar ook is de cultuur zichtbaar aan het veranderen. In deze presentatie willen we graag meer vertellen over de achtergrond van Patiënt als Partner en de methode Clinical Microsystem Thinking. En willen we jullie door middel van voorbeelden meenemen in hoe Patiënt als Partner op dialyse afdeling is opgezet en geborgd en wat het de patiënten en de afdeling oplevert. Nederlandse Nefrologiedagen