blauwe zaal grote podia ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST OLV. YANNICK NÉZET-SÉGUIN ZA 5 FEB 2011

Transcriptie

1 blauwe zaal grote podia ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST OLV. YANNICK NÉZET-SÉGUIN ZA 5 FEB 2011

2 INTERNATIONAAL SYMFONISCH ANIMA ETERNA & PASCAL AMOYEL OLV. JOS VAN IMMERSEEL DO 7 OKT 2010 ORCHESTRE NATIONAL DE LYON & ANTOINE TAMESTIT OLV. JUN MÄRKL VR 22 OKT 2010 ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST OLV. YANNICK NÉZET-SÉGUIN ZA 5 FEB 2011 BUDEPAST FESTIVAL ORCHESTRA & DEJAN LAZIC OLV. IVÁN FISCHER DO 28 APRIL 2011 inleiding Diederik Verstraete / uur / blauwe foyer begin uur pauze omstreeks uur einde omstreeks uur teksten programmaboekje Diederik Verstraete coördinatie programmaboekje desingel & Diederik Verstraete

3 ROTTERDAMS PHILHARMONISCH ORKEST YANNICK NÉZET-SÉGUIN muzikale leiding LUDWIG VAN BEETHOVEN ( ) Symfonie nr 4 in Bes, opus Adagio Allegro vivace Adagio Allegro vivace Allegro ma non troppo pauze Fotograferen is absoluut verboden tijdens voorstellingen, concerten en tentoonstellingen. Dat geldt ook voor het maken van film-, video- of geluidsopnamen. LUDWIG VAN BEETHOVEN Symfonie nr 5 in c, opus Allegro con brio Andante con moto Allegro Allegro gelieve uw GSM uit te schakelen De inleidingen kan u achteraf beluisteren via Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. reageer & win Op kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, betreffende het programma van desingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd s te koop aangeboden door t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, > Grand café desingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren +32 (0) drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen

4 Ludwig van Beethoven: Symfonie nr. 4 in Bes, opus 60 (1806) Beethovens Vierde Symfonie opus 60 deelt met de tweede, zesde en achtste symfonie eenzelfde lot: ze staan sinds jaar en dag in de schaduw van hun meer heroïsche - en dus populairdere - oneven genummerde buren. Het is overigens nog steeds gebruikelijk Beethovens symfonisch oeuvre op te delen in de onproblematische, klassieke, even genummerde werken (met bijvoeging van de eerste symfonie), en de getormenteerde, romantische, oneven symfonieën. Aan deze indeling wordt dan meestal onmiddellijk de vaststelling gekoppeld dat Beethoven doorgaans gelijktijdig aan twee composities met sterk uiteenlopend karakter werkte. Goede voorbeelden hiervan vormen de vijfde en de zesde symfonie, die beide uit de periode dateren, en de zevende en de achtste symfonie, waaraan Beethoven bijna simultaan in de jaren werkte. Vaak trekt men dan de parallel met de dualistische filosofie van Leibniz, waarin de oppositie tussen these en antithese eveneens een cruciale rol speelt. Hoe verleidelijk dergelijke schematische opdeling van Beethovens symfonisch oeuvre ook mag lijken, zoals dit het geval is met bijna alle schema s, doet ook deze schematisering de complexe wereld van Beethovens orkestmuziek bijzonder onrecht aan. Dat de oneven genummerde symfonieën - met uitzondering van de eerste - een uitgesproken heroïsch, problematisch en dus romantisch karakter hebben, valt natuurlijk moeilijk te betwisten (alhoewel een klassieke benadering van deze werken, als abstracte klankconstructies, minstens even interessant én relevant is als een romantische, die op zoek gaat naar de betekenis achter de noten). De even symfonieën als onproblematisch afdoen, is echter absolute nonsens. In de tweede symfonie verlegt Beethoven immers voor het eerst de grenzen van het genre, door het werk op een ongeëvenaarde schaal te concipiëren, en door de muziek een nooit eerder vertoonde nervositeit en energie mee te geven. Het revolutionaire karakter van de pastorale zesde symfonie ligt zowel in de integratie van buiten-muzikale gegevens in de abstracte symfonische kunst, als in de wijze waarop Beethoven erin slaagt het ritme waarin de muziek zich ontwikkelt soms ongewoon sterk te vertragen. De achtste symfonie is dan weer een buitengewoon geslaagde combinatie van dolle humor met dramatiek, waarbij de humor vaak het gevolg is van een al te sterk doorgedreven drama, alsof Beethoven met de nodige ironie zijn eigen heroïsche werken herbekijkt. De vierde symfonie is misschien wel de moeilijkst te omschrijven symfonie van Beethoven. Diverse critici hebben er hun pen op gebroken, zoals bijvoorbeeld Robert Schumann, die dit werk een tengere Griekse maagd tussen twee noordse giganten noemde. De meeste critici uit Beethovens tijd begroetten deze symfonie met de nodige opluchting: na de problematische Eroica leek het wel alsof Beethoven terug tot zijn zinnen was gekomen, met een werk dat teruggreep naar de wereld van Mozart en Haydn. De meesten prezen het werk dan ook wegens de afwezigheid van de bizarre of transcendentale ideeën, die in hun ogen zoveel na 1802 ontstane werken van Beethoven onbegrijpelijk maakten. Zo verscheen er in 1811 een artikel in de Allgemeine musikalische Zeitung, naar aanleiding van een uitvoering van de Vierde Symfonie in Leipzig, het jaar daarvoor: Het jaarlijkse benefiet-concert opende met een uitvoering van Beethovens Vierde Symfonie. Dit nog weinig bekende, maar zeer geïnspireerde werk, bestaat uit een plechtige en heerlijke langzame inleiding, waarna een vurig, glansrijk en krachtig Allegro volgt, een kunstzinnig en zeer geïnspireerd uitgewerkt Andante, een buitengewoon origineel en meeslepend Scherzando, en een uitzonderlijk complexe, maar zeer effectieve finale. In zijn totaliteit is het werk vrolijk, verstaanbaar en zeer innemend, en het leunt dan ook veeleer bij de terecht zeer geliefde eerste en tweede symfonie van de meester aan, dan bij de vijfde of de zesde. Ondanks haar optimistisch karakter, is de Vierde Symfonie echter geenszins een lichtgewicht. Reeds in de langzame inleiding tot het eerste deel laat Beethoven er geen twijfel over bestaan dat dit een post-eroica -compositie is, waar vreemde eenden in de bijt (de sol bemol, de eerste gestreken noot in de strijkers) de schijnbare rust voortdurend komen verstoren. Het Allegro vivace zelf bezit dankzij het revolutionair gebruik van accenten op de zwakke onderdelen van de maat en dankzij een doorgedreven syncopering dezelfde nerveuze energie als de hoekdelen van de Tweede Symfonie. Het adagio is ritmisch bijzonder complex, maar deze complexiteit verstoort op geen enkel moment het uitgesproken lyrisch gehalte van dit deel. In het scherzo maakt Beethoven voor het eerst gebruik van een vijfdelige structuur: scherzo-trio-scherzo-trio-scherzo. De finale tenslotte is Beethovens persoonlijke invulling van een type finale die tot voor 1800 de specialiteit van Haydn was: een wervelend moto perpetuo, met een effectrijke vertraging en een quasi-plechtige herneming van het thema vlak voor het abrupte slot. Over de ontstaansgeschiedenis van deze symfonie is weinig geweten. Het manuscript - het vroegst bewaard gebleven manuscript van Beethovens symfonieën - is eenvoudigweg met 1806 gedateerd. Wellicht schreef Beethoven het grootste deel van het werk in de zomer van dat jaar, na de voltooiing van de Vierde Pianoconcerto en van het eerste van de Razumovski-kwartetten. De eerste uitvoering ging door in maart 1807.

5 Beethoven-portret van Willibrord Joseph Mähler, 1804, Kunsthistorisch Museum Wenen. Harenberg Kommunikation, 1997.

6 Symfonie nr 5 in c, opus 67 ( ) Beethovens veel bekendere Vijfde Symfonie vormt een van de hoekstenen van het grote symfonische repertoire en behoort tot die zeldzame iconen uit de klassieke muziek die bijna iedereen wel kent. Er zijn dan ook talloze artikels en zelfs boeken over geschreven, waarbij steevast de nadruk wordt gelegd op het belang van dit werk voor de ontwikkeling van de latere symfonische muziek. Grote woorden zoals revolutionair en baanbrekend worden daarbij kwistig gehanteerd, maar het kan geen kwaad eens te kijken welke rol dit werk nu juist speelde binnen Beethovens eigen oeuvre. Het eigenlijke componeren vond plaats in 1807 en 1808, maar uit de schetsboeken kunnen we opmaken dat enkele ideeën reeds in 1804 op papier waren gezet. De aanzet om die eerste ideeën verder uit te werken tot een volwaardige symfonie, kan wel eens door Graaf Oppersdorff gegeven zijn. Deze had in 1806 de rechten op Beethovens Vierde Symfonie gekocht en zou wel eens om een nieuwe symfonie gevraagd kunnen hebben. Er is in elk geval een brief van Beethoven aan de graaf bewaard gebleven (uit maart 1808) waarin deze het heeft over jouw nieuwe symfonie, met piccolo en trombones in de finale uit de verwijzing naar de extra instrumenten kan alvast opgemaakt worden dat het wel degelijk om de Vijfde Symfonie gaat. In feite zet Beethoven met deze symfonie in do klein een traditie verder van tragische instrumentale werken, die hij reeds in heel wat domeinen had verkend. De vaak gehoorde opmerking die zogezegd van Beethoven zelf zou komen dat in de openingsmaten het noodlot aan de deur klopt doet dan ook weinig ter zake. Het gaat veel meer op het algeheel tragische aspect van het werk dan om een specifieke uitdrukking van een bepaald gebeuren. Kijk maar eens naar de reeks werken in do klein die Beethoven anno 1808 al op zijn palmares had staan: een vioolsonate (opus 30 nr 2), een strijktrio (opus 9 nr 3), een strijkkwartet (opus 18 nr 4), een pianotrio (opus 1 nr 3), een pianoconcerto (het derde, opus 37) en twee pianosonates (opus 10 nr 1 en opus 13, de Pathétique ). In al deze gevallen heeft de toonaard do-klein Beethoven geïnspireerd tot het schrijven van muziek met een bijzonder dramatisch en uiteindelijk weerbarstig karakter, waarbij er zich vaak een strijd lijkt af te spelen in de muziek, al dan niet culminerend in een triomfantelijke oplossing voor zoveel strijd, vaak in de toonaard do-groot (zoals ook in deze symfonie gebeurt bij de overgang van het derde naar het vierde deel). Beethoven gaat in de symfonie echter nog een stap verder en maakt de tegenstelling tussen het tragische doklein en het stralende do-groot tot onderwerk van de hele compositie. Zo wordt al in het eerste deel do-groot vlak voor de coda even opgevoerd als mogelijk verlossende toonaard, zo bevat het langzame deel een fanfare-achtig thema in do-groot als onderdeel van een complexe variatiestructuur en zo spelen scherzo en trio voortdurend met de tegenstelling tussen mineur en majeur. Maar de geniale ingreep bij uitstek die deze symfonie boven de andere werken in do-klein laat uitstijgen, is Beethovens beslissing om het derde deel het scherzo zonder overgang te laten transformeren tot de finale. Vijftig maten lang speelt de pauk een dreigend ritmisch motief dat pas baan ruimt wanneer het opwaarts-stormende hoofdthema van de finale in do-groot losbarst. Over de hele lengte van de symfonie heen creëert Beerthoven finaal gezien de idee van een machtsstrijd tussen twee toonaarden do klein en do groot die pas in de loop van de finale definitief (na een laatste terugkeer van een fragment uit het scherzo) beslecht wordt in het voordeel van majeur en dus van het positivisme en het optimisme. Dergelijke fundamentele strijd, die dan nog eens met zuiver abstracte, instrumentale middelen wordt uitgevochten, sprak enorm tot de verbeelding van de eerste generatie romantici. Voor kunstenaars zoals Ernst Theodor Amadeus Hoffmann vormde Beethovens Vijfde Symfonie het icoon van een nieuwe esthetica maar dan zijn we terug aanbeland bij de interpretatie van de symfonie door de ogen van de generaties na Beethoven, die aan het werk een immens belang gehecht hebben.

7 Rotterdams Philharmonisch Orkest Het Rotterdams Philharmonisch Orkest geldt als een van Europa s meest vooraanstaande symfonieorkesten. Het orkest staat internationaal bekend om de intense energie van zijn concerten, zijn succesvolle opnamen en zijn innovatieve publieksbenadering. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest werd opgericht in Onder Eduard Flipse ontwikkelde het zich vanaf 1930 tot een van de meest prominente Nederlandse orkesten. Met talrijke tournees en plaatopnamen onder Jean Fournet en Edo de Waart bouwde het orkest in de jaren 70 verder aan zijn internationale reputatie. De benoeming van Valery Gergiev als chef-dirigent in 1995 luidde een nieuwe bloeiperiode in, die een vervolg kreeg met het aantreden van Yannick Nézet-Séguin in Met Nézet-Séguin ondernam het orkest al zeer succesvolle tournees naar onder andere Oost-Azië en Noord-Amerika, en maakte het verschillende internationaal gelauwerde cd-opnamen. Thuisbasis van het Rotterdams Philharmonisch Orkest is Concertgebouw de Doelen. Maar het orkest is ook regelmatig op andere locaties te horen van de Rotterdamse wijkpodia tot de meest gerenommeerde zalen in binnen- en buitenland. Zo ging het orkest in 2010 een residentie aan in het Parijse Théâtre des Champs-Élysées, waar het voor enkele seizoenen een van de vaste gastorkesten zal zijn. Daarnaast is voor 2011 onder meer een tournee door Brazilië gepland. Met alle concerten, educatieve voorstellingen en community projects trekt het Rotterdams Philharmonisch ieder seizoen zo n à bezoekers, onder wie een aanzienlijk aantal jongeren. Opera heeft een bijzondere plaats in het repertoire van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Met dirigenten als Valery Gergiev, Yannick Nézet-Séguin, Sir Simon Rattle en Mstislav Rostropovitsj werkte het mee aan een hele reeks van gedenkwaardige producties. Geschiedenis werd onder meer geschreven met Schnittkes Life with an Idiot bij De Nederlandse Opera (wereldpremière), Wagners Parsifal onder Rattle tijdens de BBC Proms en Wagners Tristan und Isolde in samenwerking met videokunstenaar Bill Viola tijdens het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival De samenwerking met De Nederlandse Opera in het Muziektheater in Amsterdam is inmiddels een jaarlijkse traditie. Sinds de baanbrekende Mahler-registraties met Eduard Flipse in de jaren 50 heeft het Rotterdams Philharmonisch talloze veelgeprezen opnamen gemaakt. Onlangs tekende het orkest contracten met EMI/Virgin Classics en met BIS Records voor een nieuwe reeks cd s. De eerste daarvan zijn inmiddels al met wereldwijd succes uitgebracht. Zo werd de Ravel-cd die het orkest met Yannick Nézet-Séguin opnam onderscheiden met een Edison; de Sunday Times nam het album op in zijn Klassieke Top-5 van In eigen beheer is het orkest gestart met Rotterdam Philharmonic Vintage Recordings; de eerste heruitgave op dat label was de remastering van de historische Mahler-opnamen met Flipse. Yannick Nézet-Ségiun Yannick Nézet-Séguin ( 1975, Montréal) is sinds juni 2008 chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Hij kreeg zijn eerste pianolessen op vijfjarige leeftijd. Aan het conservatorium van Montréal studeerde hij piano, compositie, kamermuziek en orkestdirectie. Tegelijkertijd bekwaamde hij zich in koordirectie aan het Westminster Choir College in Princeton, New Jersey. In 1995 richtte Yannick het ensemble La Chapelle de Montréal op. Hij schoolde zich verder bij een aantal beroemde dirigenten, onder wie de grote maestro Carlo Maria Giulini. Het Orchestre Métropolitain du Grand Montréal benoemde Yannick Nézet-Séguin in april 2000 tot artistiek leider en chef-dirigent. In hetzelfde jaar leidde hij zijn eerste operaproductie. Eind 2004 maakte Yannick zijn Europese debuut bij het Orchestre National du Capitole de Toulouse. Daarmee kwam zijn carrière in een stroomversnelling. Hij debuteerde dat seizoen bij zeven orkesten, die hem elk onmiddellijk uitnodigden om terug te komen. In oktober 2005 debuteerde Yannick bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest, waar hij exact een jaar later terugkeerde. In december 2006 benoemde het orkest hem tot chef-dirigent per augustus In dezelfde periode dirigeerde Yannick onder meer het Orchestre National de France à Paris, de Staatskapelle Dresden en het London Philharmonic Orchestra. Hij maakte zijn eerste Duitse tournee met het Radio-Sinfonieorchester Stuttgart des SWR en debuteerde bij de Canadian Opera of Toronto met negen uitvoeringen van Gounods Faust. Het London Philharmonic Orchestra heeft Yannick Nézet-Séguin met ingang van het seizoen 2008/2009 benoemd tot vaste gastdirigent. Hij debuteerde in mei 2009 bij De Nederlandse Opera, met een uitvoering van De zaak Makropulos van Janácek. In juni 2009 stond een optreden op het gerenommeerde Holland Festival op het programma. In het seizoen 2010/2011 maakt Yannick met het orkest oa. een tournee naar de VS en zijn geboorteland Canada.

8 muzikale leiding Yannick Nézet-Séguin Rotterdams Philharmonisch Orkest concertmeester Jennifer Gilbert 1 ste viool Sergey Levitin Bart Vandenbogaerde Edward LeCouffe Aesil Kim Itamar Shimon Mireille van der Wart Shelly Greenberg Marie-José Schrijner Noëmi Bodden Petra Visser Sophia Torrenga Christiaan Lascae 2 de viool Misha Furman Laurens van Vliet Ebred Reijnen Jun Yi Dou Bob Bruyn Maija Reinikainen Sumire Hara Wim Ruitenbeek Laura Oomens Marina Meerson altviool Ron Ephrat Anne Huser Michel Dobrowolski Alison van der Laan-Ewer Alexander Prummel Janine Baller Francis Saunders Veronika Lénártova Roos Pollé Hara van Amersfoort cello Marien van Staalen Joanna Pachucka Daniel Petrovitsch Wladislav Warenberg Rob Hageman Geneviève LeCouffe-LaRue Gé van Leeuwen Anneloes de Hooge contrabas Peter Luit Harke Wiersma Peter Leerdam Jonathan Focquaert Joost Maegerman Samuel Alcàntara fluit Juliètte Hurel Désirée Woudenberg piccolo Wim Steinmann hobo Karel Schoofs Anja van der Maten klarinet Pierre Genisson Romke Jan Wijmenga fagot Pieter Nuytten René Knigge contrafagot Hans Wisse hoorn Bob Stoel Richard Speetjens trompet Andre Heuvelman Simon Wierenga trombone Alexander Verbeek Remko de Jager Ben van Dijk pauken Danny van de Wal

9 Rotterdams Philharmonisch Orkest Marco Borggreve

10 BINNENKORT IN DESINGEL PIANO Anton Kuerti L VAN BEETHOVEN Sonate nr 1 in f, opus 2 nr 1 Sonate nr 6 in F, opus 10 nr 2 Diabellivariaties, opus 120 (+ lecture) wo 9 feb uur / blauwe zaal inleiding Diederik Verstraete uur / blauwe foyer 20, 16 basis 16, 12-25/ jaar LECTURE RECITAL Anton Kuerti DE APPASSIONATA VAN BEETHOVEN spreektaal Engels do 10 feb uur / muziekstudio (ongenummerd) 8 basis 5-25/65+ en tickethouders concert wo 9 feb 2011 Publieke masterclasses piano olv. Marco Anton Borggreve Kuerti vr 11 > zo 13 feb >13 uur / Kleine Zaal GRATIS VOOR TOEHOORDERS / ZONDER RESERVATIE

11 architectuur theater dans muziek desingel Desguinlei 25 / B-2018 Antwerpen ma vr uur / za uur tickets@desingel.be T +32 (0) F +32 (0) desingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor mediasponsors