Fact sheet. Dienst Ruimtelijke Ordening. Demografische ontwikkelingen in 2006: bevolkingsgroei stagneert, wel meer vestiging van jongeren

Transcriptie

1 Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet nummer 7 november 2007 Demografische ontwikkelingen in 2006: bevolkingsgroei stagneert, wel meer vestiging van jongeren Begin 2007 woonden er personen in Amsterdam. Voor het tweede achtereenvolgende jaar was er geen noemenswaardige stijging van het aantal inwoners. Deze stabilisatie van het inwonertal ging overigens wel gepaard met enkele bijzondere demografische ontwikkelingen. Vorig jaar vestigden zich erg veel personen uit de rest van het land in Amsterdam. Er kwamen vooral meer 25- tot 29-jarigen. Dit waren vrijwel allemaal autochtonen en zij kwamen voornamelijk uit de grote steden en de universiteitssteden. De suburbanisatie van de niet-westerse allochtonen die de afgelopen vijftien jaar op gang was gekomen, stagneerde. Dit werd in hoge mate veroorzaakt door het sterk teruglopende vertrek naar Almere. Demografische ontwikkelingen in Amsterdam,

2 2 Demografische ontwikkelingen in 2006 Trends die zich hebben voortgezet: Het aantal Oost-Europeanen is verder gestegen. Op dit moment wonen er Oost- Europeanen in Amsterdam. In vergelijking met de traditionele migrantengroepen vormen zij echter nog een kleine bevolkingsgroep. Ook het aantal van Polen dat in de stad staat ingeschreven is nog vrij bescheiden, maar hun toename houdt wel gelijke tred met de landelijke stijging. Amsterdam vergrijst op dit moment nauwelijks. De potentiële beroepsbevolking is de afgelopen jaren wel behoorlijk verouderd. Vanaf 2011 vlakt de veroudering af en na 2020 treedt er zelfs weer een lichte verjonging op. Het aantal gezinnen in de stad blijft toenemen. In de groei treedt wel een verschuiving op. Buiten de ring neemt het aantal gezinnen niet meer toe, terwijl in de centrale delen het aantal weer stijgt. De kleine huishoudens zijn daar nog wel steeds sterk oververtegenwoordigd, maar nieuwbouw zoals op IJburg trekt veel gezinnen aan. Aantal inwoners gaat weer groeien Het aantal inwoners in Amsterdam nam in 2006 nauwelijks toe. Wel traden verschuivingen in de achterliggende demografische factoren op. Door de gestegen vestiging van jongeren in de stad ontstond voor het eerst sinds lange tijd een vrij omvangrijk binnenlands vestigingsoverschot. Per saldo ontstond er eveneens uitzonderlijk voor Amsterdam een vrij groot binnenlands vestigingsoverschot van personen. Behalve dit positieve saldo van de binnenlandse stand per geboorte sterfte natuurlijke aanwas e buitenlands vertrekoverschot binnenlands vestigingsoverschot totale vertrekoverschot e natuurlijke aanwas + migratiesaldo 185 administratieve correctie toename aantal inwoners 77 e 77 + stand per migratie was er in 2006 ook een grote natuurlijke aanwas van ruim personen. Het aantal geboorten, dat de laatste jaren erg hoog was, nam in 2006 overigens wel wat af. Dat de Amsterdamse bevolking ondanks de natuurlijke aanwas en het binnenlandse vestigingsoverschot nauwelijks toenam, heeft te maken met de buitenlandse migratie. Tot 2004 was er vrijwel elk jaar een buitenlands vestigingsoverschot in Amsterdam. Dit veranderde in 2005, en het afgelopen jaar vertrokken er zelfs ruim personen meer dan er zich vestigden. Maar belangrijker is wellicht nog dat dit vertrekoverschot zo hoog was, dat het daarmee het binnenlandse vestigingsoverschot én de aanwas volledig te niet deed. Net als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor het gehele land verwacht, zal ook in Amsterdam op redelijke termijn opnieuw een buitenlands vestigingsoverschot gaan ontstaan. Het aantal inwoners zal hierdoor weer stijgen, zodat in 2030 er personen in Amsterdam zullen wonen. In ruim twintig jaar tijd een stijging van personen. Er gaat dus geen bevolkingskrimp in Amsterdam optreden. In sommige perifeer gelegen delen van het land treedt dit nu al op. De geboorte is daar zo laag en de sterfte en het vertrek zo hoog, dat een structurele daling van het inwonertal is ingezet. In Nederland als geheel zal er pas ná 2030 sprake zijn van krimp. In Amsterdam zijn de ontwikkelingen vrij specifiek en zullen de geboorte en sterfte naar verwachting voor een aanzienlijke aanwas blijven zorgen én zal er een vrij omvangrijk vestigingsoverschot zijn. Het aantal inwoners zal blijven toenemen en ook de potentiële beroepsbevolking zal blijven groeien. Met het ouder worden van de babyboomgeneratie is de potentiële beroepsbevolking de afgelopen jaren sterk verouderd. Deze ontwikkeling gaat nog enige jaren door. Vanaf 2011 zal dit echter veranderen. Een steeds groter wordend deel van de babyboomgeneratie bereikt dan de pensioengerechtigde leeftijd, terwijl de afname van het aantal jongeren steeds meer gaat afvlakken. Vanaf 2020 zal de beroepsbevolking zelfs weer wat verjongen. Belangrijke factor bij de bevolkingsgroei is de toename van de woningvoorraad. Vooral in stadsdeel Zeeburg, waar grote nieuwbouwcomplexen op IJburg en het eiland Zeeburg komen, gaat het inwonertal stijgen. Ook in Amsterdam-Noord zal door uitbreidingsprojecten als de Bongerd en Overhoeks het aantal inwoners flink toenemen.

3 Minder geboorte De geboorte in Amsterdam is in 2006 ten opzichte van de twee voorgaande jaren iets gedaald. Na een stijging die begon aan het eind van de jaren negentig van de vorige eeuw bleef het aantal geboorten geruime tijd hoog. Ondanks de recente afname ligt de geboorte nog boven de , een aantal dat veel hoger is dan in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. De vermindering van de geboorte in 2006 vond plaats bij zowel de autochtone als de allochtone Amsterdammers. Geboorte in Amsterdam naar herkomstgroepering van de moeder, Binnenlandse migratie in Amsterdam naar leeftijd en herkomstgroepering, 2006 Voor de toekomst wordt verwacht dat het huidige vruchtbaarheidscijfer van 1,53 kind per vrouw gaat afnemen. Vooral bij de allochtonen zal het cijfer dalen. Het aantal vrouwen in de vruchtbare leeftijdsgroep zal echter toenemen. Als resultaat gaat de geboorte de komende 25 jaar niet veel veranderen. De sterfte zal door de veroudering van de bevolking de komende jaren aanzienlijk stijgen. Op dit moment is het geboorteoverschot met personen erg hoog. Dit overschot gaat verminderen, maar zal de komende 25 jaar nog wel ruim boven de personen uitkomen. Hiermee blijft de natuurlijke aanwas een belangrijke factor in de bevolkingsgroei van Amsterdam. Meer vestiging van jongeren Het afgelopen jaar vestigden zich bijzonder veel personen uit de rest van het land. Sinds 1850, en waarschijnlijk nog eerder, was de binnenlandse vestiging alleen in 1946 en 1947 hoger. De vestiging was niet alleen omvangrijk, maar ook hoger dan het vertrek naar de rest van het land. Ook dit is vrij uitzonderlijk voor Amsterdam. Het verschil tussen de binnenlandse vestiging en het vertrek bedroeg bijna personen. Er kwamen vooral meer autochtone jongeren naar Amsterdam. In voorgaande jaren was de vestiging van jongeren al gestegen. Het ging toen hoofdzakelijk om 18- tot 24-jarigen, onder wie vermoedelijk veel studenten. Het afgelopen jaar nam ook het aantal 25- tot 29-jarigen toe. Zij kwamen voornamelijk uit de grote en universiteitssteden. Er van uitgaande dat een groot deel zich na afronding van hun studie hier ging vestigen, zal het vinden van passend werk een belangrijke vestigingsreden zijn geweest. Bovendien draagt ook het stedelijke leefklimaat er aan bij dat Amsterdam in trek is bij stedelingen en hoogopgeleiden. Suburbanisatie van nietwesterse allochtonen stagneert Bij de niet-westerse allochtonen was het vertrek hoger dan de vestiging. Er is al een aantal jaren een vertrekoverschot met het binnenland van niet-westerse allochtone Amsterdammers. Vanaf het begin van de jaren negentig vertrokken steeds meer Surinamers en Antillianen uit de stad, en dan voornamelijk naar Almere. Vanaf het einde van de jaren negentig begonnen in toenemende mate ook Turken en Marokkanen naar de regio te vertrekken en ontstond langzamerhand een suburbanisatie van niet-westerse allochtonen. 3

4 4 Ontwikkeling van de binnenlandse migratie naar herkomstgroepering in Amsterdam, Ontwikkeling van het aantal Oost-Europeanen in Amsterdam, Vertrek uit Amsterdam naar Almere naar herkomstgroepering, Sinds 2004 stagneert deze ontwikkeling echter. Het vertrek van niet-westerse allochtonen nam weer af, terwijl de vestiging naar Amsterdam juist steeg. In hoge mate werd dit veroorzaakt door het sterk teruglopende vertrek naar Almere. Dit heeft te maken met ontwikkelingen op zowel de Amsterdamse als de Almeerse woningmarkt. In de hoofdstad zorgde de sterk afgenomen vestiging vanuit het buitenland voor een vermindering van de druk op het goedkope deel van de woningmarkt. Hierdoor konden de niet-westerse allochtonen makkelijker naar andere plekken in de stad doorstromen. Daarnaast ontstonden als gevolg van de herstructurering van de woningvoorraad in de Bijlmermeer en de Westelijke Tuinsteden ook meer keuzemogelijkheden. Tegelijkertijd stagneerde de woningbouw in Almere en stegen de woningen die wel opgeleverd werden in korte tijd aanmerkelijk in prijs, waardoor er voor de niet-westerse allochtonen minder mogelijkheden tot vestiging ontstonden. Aantal Oost-Europeanen neemt toe in Amsterdam De westerse allochtonen vormen een diverse groep die uit meer dan personen bestaat. De meesten zijn afkomstig uit de rijke landen. Sinds een aantal jaren worden ook de Oost-Europeanen tot de westerse allochtonen gerekend. Vooral door de uitbreiding van de Europese Unie (EU) neemt hun aantal snel toe. Vanaf 1992 verdubbelde de omvang van deze groep: er wonen op dit moment Oost- Europeanen in Amsterdam. Op basis van hun migratiegeschiedenis en hun toetreding tot de EU kunnen zij in vier groepen worden ingedeeld. De voormalige Joegoslaven vormen met personen de grootste groep. Tot eind jaren tachtig bestonden ze uit voormalige gastarbeiders en hun gezinnen. Daarna zijn er door oorlogen en onlusten veel vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië naar Amsterdam gekomen. Hun aantal is daarom vooral begin jaren negentig gestegen. De tweede groep is afkomstig uit de EU-landen die in 2004 toetraden. De omvang ligt iets onder die van de eerste groep en bedraagt personen. Vooral na hun toetreding tot de EU in 2004 nam hun aantal toe en dan voornamelijk door de stijging van het aantal Polen dat zich in Amsterdam vestigde. Op dit moment zijn er Polen in de stad ingeschreven. Dit is nog een bescheiden aantal, maar de toename houdt wel gelijke tred met de landelijke stijging. Het aantal Polen dat tijdelijk in Amsterdam woont en niet officieel staat ingeschreven, zal een stuk hoger liggen.

5 Buitenlands vertrek naar feitelijk en ambtshalve vertrek uit Amsterdam, De volgende groep wordt gevormd door personen afkomstig uit de twee nieuwe EU-landen Bulgarije en Roemenië. Het betreft circa personen. De toename van het aantal personen uit deze twee landen heeft zich vooral in de laatste vijf jaar voltrokken, dus voor de toetreding tot de EU. De laatste groep bestaat uit de overige Oost- Europese landen (de voormalige Sovjet Unie plus Albanië). Het aantal personen uit deze landen bedraagt ruim en dit aantal groeit gestaag. De totale groep Oost-Europeanen is in vergelijking met de Surinamers, Turken en Marokkanen (de traditionele migrantengroepen) nog een kleine bevolkingsgroep. Wel zijn er al meer Oost- Europeanen dan Antillianen. Bovendien neemt hun aantal sterker toe dan het aantal Turken en Surinamers. Emigratie overtreft de immigratie Decennia lang lag de vestiging vanuit het buitenland aanzienlijk hoger dan het vertrek. Op een enkel jaar na was er altijd een omvangrijk vestigingsoverschot vanuit het buitenland: Amsterdam was een immigratiestad. Vanaf het begin van deze eeuw is daar langzamerhand verandering in gekomen. Door het strenge Nederlandse toelatingsbeleid daalde de vestiging en steeg het vertrek. In 2005 kwam het vertrek zelfs boven de vestiging uit en ontstond een vertrekoverschot. Dit overschot is het afgelopen jaar verder toegenomen. Dit werd deels veroorzaakt door een administratieve opschoning van de Dienst Persoonsgegevens. Veel personen die al geruime tijd uit de stad vertrokken zijn, blijken dit nooit officieel gemeld te hebben en zijn het afgelopen jaar uit de bevolkingsadministratie verwijderd. Deze verwijdering wordt bij de buitenlandse migratie geteld, waardoor deze grote stijging ontstond. Naast het extra, ambtshalve vertrek is evenals in de rest van het land ook het feitelijk geregistreerde vertrek gestegen. Op zichzelf is dit geen unieke ontwikkeling. De buitenlandse migratie heeft altijd een grillig verloop gekend. Door internationale ontwikkelingen, zoals vluchtelingenstromen, maar ook door het Nederlandse toelatingsbeleid fluctueert de vestiging vanuit het buitenland aanzienlijk. De huidige neergang van de vestiging en toename van het vertrek is voornamelijk veroorzaakt door het aangescherpte toelatingsbeleid en duurt langer dan voorheen het geval was. Maar naar verwachting gaat het vertrek naar het buitenland op korte termijn weer dalen. Tegelijkertijd zal door de groeiende vraag naar hoogopgeleide arbeidskrachten de vestiging van westerse allochtonen, maar ook van enkele niet-westerse groepen (zoals uit India en China) de komende jaren gaan stijgen. Per saldo zal er, net als het CBS voor het gehele land verwacht, weer een buitenlands vestigingsoverschot gaan ontstaan. Tweedeling in de stad Veel gezinnen die niet uit Amsterdam willen verhuizen en een passende woning in de stad zoeken, komen daarbij uit in de stadsdelen aan de rand van Amsterdam. Grosso modo is er een interne verhuisbeweging van gezinnen vanuit de oudere centrale stadsdelen naar de meer perifere delen van de stad. Deze doorstroming gold vroeger voornamelijk voor de autochtone bevolking, maar geldt tegenwoordig vooral voor de allochtone bevolking. Met name in de Westelijke Tuinsteden en Amsterdam-Noord vestigen zich veel jonge allochtone gezinnen. Zij volgen daarmee de autochtone bevolking op, die naar de regio vertrekt. Hierdoor stijgt het aandeel niet-westerse allochtonen in deze stadsdelen sterk. Ook in Zuidoost en dan voornamelijk in Gaasperdam, neemt dit aandeel nog toe. In de rest van de stad blijft het aandeel niet-westerse allochtonen vrijwel gelijk. In de negentiende-eeuwse gordel neemt het aandeel zelfs iets af. Dit geldt de laatste twee jaar ook voor Bos en Lommer. In dit stadsdeel nam net als in de aangrenzende tuinsteden het aandeel niet-westerse allochtonen jarenlang bijzonder sterk toe, maar dit daalt sinds kort weer. Deze ontwikkelingen leiden er toe dat het patroon van de segregatie in Amsterdam verandert. In de centrale stadsdelen neemt het aantal

6 6 Niet-westerse allochtonen in Amsterdam, (procenten) buurten met een hoog percentage niet-westerse allochtonen af en aan de rand van de stad neemt het aantal toe. Oftewel, door het karakter van de doorstroming wordt de tweedeling in de stad scherper: autochtonen en westerse allochtonen die in de centrale delen van de stad wonen, terwijl de niet-westerse allochtonen steeds meer aan de rand van de stad geconcentreerd komen te wonen. Als de suburbanisatie van allochtonen na de recente onderbreking echter doorzet, dan kan de tweedeling weer minder scherp worden. Colofon Weesperstraat VN Amsterdam Telefoon Fax Tweeoudergezinnen in Amsterdam, Jodenbreestraat NH Amsterdam Telefoon Fax Auteurs: Lukas Wintershoven (DRO) Marcel Janssen (O+S) Toename van tweeoudergezinnen in centrale delen van de stad Ondanks de doorstroming van gezinnen naar de meer perifeer gelegen stadsdelen is er sinds een aantal jaren geen daling van het aantal gezinnen in de centrale delen van de stad. Niet alleen vindt er continu gezinsvorming plaats maar zijn er ook steeds meer gezinnen die bij de verbetering van hun woonpositie voor een centraal stedelijk woonmilieu kiezen. Mede door het vertrek van gezinnen uit de stadsdelen aan de rand van de stad naar de regio in feite het vervolg van de doorstroming is er in korte tijd een verschuiving opgetreden in de groei van het aantal gezinnen in de stad. In de perifeer gelegen stadsdelen neemt het aantal gezinnen niet meer toe, terwijl in de centrale delen het aantal weer stijgt. Belangrijke factor hierbij vormt de nieuwbouw. In Zeeburg heeft de bouw in het Oostelijk Havengebied en IJburg er zelfs toe geleid dat het aantal tweeoudergezinnen in dat stadsdeel in korte tijd bijna verdubbeld is. Tachtig procent van de gezinnen die zich op IJburg gevestigd hebben, is vanuit andere delen van de stad naar deze nieuwe woonwijk verhuisd. Een groot deel van hen is echter geen oorspronkelijke Amsterdammer. Zij hebben zich indertijd hier voor hun studie gevestigd of zijn na hun studie in de stad komen wonen. Ze zijn hoogopgeleid en prefereren een goede en ruime gezinswoning in een centraal stedelijke woonomgeving. Het aanbod van dit type woning in een dergelijk woonmilieu bleef echter altijd ver onder de vraag, waardoor veel gezinnen naar een (ruime) woning in de regio vertrokken. In Nieuw Sloten en De Aker zijn wel grote woningen gebouwd maar deze bieden geen centraal-stedelijk woonmilieu. Door de bouw in het Oostelijke Havengebied en IJburg en in stadsdeel Centrum, hoefden deze gezinnen niet meer naar plaatsen in de regio te verhuizen en konden zij een geschikte woning in een centraal-stedelijk woonmilieu betrekken.