Groei afgeremd door komst fosfaatrechten

Transcriptie

1 Kwartaalbericht Agrarische sector ING Economisch Bureau Zuivel Groei afgeremd door komst fosfaatrechten Na twee recordjaren zijn de prijzen in de eerste helft van 215 een kwart gedaald. Voor de tweede helft wordt een voorzichtig prijsherstel voorzien. In combinatie met nauwelijks lagere voerkosten betekent dit naar verwachting voor 215 een rendement dat 5% onder het langjarig gemiddelde ligt. EZ heeft nieuwe grenzen aan de productiegroei gesteld in de vorm van fosfaatrechten. De voordelen zijn dat de combinatie van efficiëntie en duurzaamheid beter wordt beloond en dat innovatie wordt bevorderd. Nadelig zijn de extra regeldruk en de benadeling van extensieve bedrijven. Figuur 1 Melkprijs* herstelt na matig begin in /1 kg. Bron: LEI, ING (raming juni-december 215). Langjarig KWIN Gemiddelde 34,5 jan feb mar apr mei jun jul aug sep okt nov dec Herstel melkprijzen verwacht in tweede helft 215 Na twee jaar met recordhoge melkprijzen zijn sinds eind 214 de prijzen lager dan het langjarig gemiddelde (figuur 1). In juni waren de prijzen 25% lager dan een jaar geleden. De afschaffing van het melkquotum per 1 april heeft geleid tot een hogere melkproductie en een erg onzekere markt. De lage melkprijzen zijn hier echter niet per se het gevolg van. Er is al sinds in 27 de exportrestricties werden afgeschaft een hoge prijsvolatiliteit. ING verwacht dat de Nederlandse prijzen in de tweede helft van 215 vanwege een aantrekkende internationale vraag een stijgende tendens laten zien. De prijzen kunnen dan weer boven het langjarig KWIN gemiddelde uitkomen. Het verwachte jaargemiddelde voor de melkprijs is dan bijna 32. Met gemiddeld 18,5% lagere prijzen in 215 en niet of nauwelijks lagere voerkosten, komen de rendementen fors lager uit dan in 214 (figuur 2). Invoering fosfaatrechten stelt grenzen aan de groei De door EZ voorgenomen wetgeving omtrent invoering van fosfaatrechten vanaf 216 zorgt voor grote onzekerheid in de Figuur 2 Gemiddelde maandsaldo* melkveehouderij in 215 5% lager dan langjarig gemiddelde In per maand Bron: LEI; saldo voor gestandaardiseerde melkveebedrijf, exclusief BTW; * opbrengsten en kosten juni-december 215 geschat door ING. zuivelketen. Jaarlijks wordt op basis van het gemiddelde aantal gehouden stuks vee een fosfaatproductie berekend. Bedrijven moeten over voldoende rechten beschikken om die productie te verantwoorden. Melkveehouders kunnen onder voorwaarden door gerichte maatregelen (zoals fosfaatarm voer) de fosfaatproductie van hun koeien beperken waardoor ze meer koeien kunnen houden. De zuivelketen heeft recent aangekondigd de Kringloopwijzer vanaf 216 verplicht te stellen. ING vindt dat gezien de problematiek (overschrijding van het door de sector opgelegde fosfaatplafond) de maatregel zo evenwichtig mogelijk is samengesteld, ondanks een reeks voor- en nadelen (tabel 1). Belangrijkste voordeel is dat door de nu vrijwillige Kringloopwijzer te verplichten alle ondernemers in staat worden gesteld op duurzame wijze te groeien. Efficiëntie en goed en duurzaam ondernemerschap kunnen dus nog steeds worden beloond, maar de melkveehouderij moet qua fosfaatproductie eerst terug naar de niveaus van 214, voordat er weer groeimogelijkheden zijn. Ook is het onduidelijk wat de fosfaatrechtenhandel voor de groeiende melkveehouder gaat betekenen. Tabel 1 Drie belangrijke voor- en nadelen van de invoering van fosfaatrechten per Voordelen -Duurzame groei blijft mogelijk dankzij invoering Kringloopwijzer. -Efficiëntie wordt beloond. Er wordt waarschijnlijk meer geproduceerd van eigen grond. -Innovatie wordt bevorderd. Emissiearmer krachtvoer loont. Bron: ING Economisch Bureau Nadelen -Snelle groei van de melkproductie wordt afgeremd. -Extensieve bedrijven worden in vergelijking met intensieve bedrijven benadeeld. -De eerder aangekondigde vermindering van regelgeving wordt niet waargemaakt.

2 Intensieve veehouderij Tij zit mee voor veel veehouders Vleesvarkenshouders behalen dit jaar tot nu toe gelijke en zeugenhouders slechtere saldi in vergelijking met 214. Vleeskuikenhouders draaien vooralsnog een bovengemiddeld goed jaar. In de legpluimveehouderij zijn de prijzen na een normale start van het jaar fors gestegen door vogelgriep in de VS. De voerkosten zijn stabiel tot licht stijgend. Gemiddelde prijsontwikkeling varkenshouderij in 215, saldo zeugenhouders krabbelt omhoog Vanwege een overaanbod op de Europese markt lagen in het vierde kwartaal van 214 de prijzen voor vleesvarkenshouders nog circa 1% onder het langjarig gemiddelde. Dit jaar zijn de prijzen een stuk lager dan in 213 en 214 en sinds mei ook lager dan het langjarig gemiddelde (figuur 4). De verwachting is dat dankzij het warme weer in juli de afzet zal toenemen en het aanbod zal afnemen. Hierdoor zullen de prijzen weer oplopen naar niveaus boven het langjarig gemiddelde. Een meevaller voor de varkenshouders is dat de druk op de saldi beperkt blijft vanwege de redelijk stabiele voerprijzen. Het gemiddelde maandsaldo voor vleesvarkens was in de eerste vijf maanden ruim 4% hoger dan een jaar geleden, maar lag 5% onder het langjarig gemiddelde voor deze periode (figuur 5). Voor zeugenhouders gold sinds juli 214 een sterk dalende tendens, die begin dit jaar werd beëindigd dankzij oplopende biggenprijzen. In mei zakten de opbrengsten en saldi echter weer in. De saldi liggen nog ruim de helft onder het niveau van vorig jaar en zijn 4% lager dan het langjarig gemiddelde. Figuur 4 Gemiddeld niveau varkensprijzen* 215 1,8 1,6 1,4 1,2 1, jan feb mar apr mei jun jul aug sep okt nov dec gem Bron: LEI, ING Economisch Bureau (raming mei-december 215); * in per kg geslacht gewicht. Figuur 5 Gemiddeld maandsaldo* eerste vijf maanden 215 voor pluimvee goed, voor vleesvarkens gemiddeld en voor zeugen slecht Zeugen Vleesvarkens Leghennen Vleeskuikens t/m mei 215 t/m mei 214 gem. t/m mei Bron: en ING; * in /bedrijf Goed jaar voor pluimveehouders Leghennenhouders drijven mee op een positieve golf. In maart werd al het hoogste saldo in drie jaar tijd geboekt dankzij de oplopende afzetprijzen. Sindsdien liggen de prijzen iets boven het gemiddelde. Eind mei gingen in tegenstelling tot het normale seizoenpatroon de prijzen omhoog. De vogelgriepepidemie in de VS zorgt voor onverwachte nieuwe exportmogelijkheden. Producenten van eierproducten kopen vanwege deze uitvoerkans volop kooi-eieren, waardoor de prijzen flink oplopen. De prijsvorming van scharreleieren volgt dit patroon. Als dit niveau niet ineenzakt en verder de jaarlijkse trendlijn normaal verloopt, komen de gemiddelde prijzen dit jaar 25% hoger uit dan in 214 (figuur 6). Houders van vleeskuikens behalen momenteel lagere saldi dan vorig jaar, maar deze liggen nog ruim boven het langjarig gemiddelde. Figuur 6 Door onverwachte impuls eierprijzen in % hogere prijzen * in het verschiet gem Bron: ING (raming juli-december 215); * op X-as prijs in /1 stuks ex. BTW (NOP richtprijs bruine scharreleieren gram), op Y-as weeknr; Langjarig gemiddelde ( 5-13): 6,15.

3 Akkerbouw Matig seizoen uien en consumptieaardappelen Akkerbouwers kenden een matig seizoen 214/15 vanwege lage prijzen van uien en consumptieaardappelen. De pootgoedmarkt deed het beter. Het nieuwe groeiseizoen is later gestart door het koude en droge voorjaarsweer. Dit stemt hoopvol voor de afzetprijzen. Warme zomerdagen hebben ertoe geleid dat de aardappelvoorraden erg duur worden betaald. De vooruitzichten voor de export zijn onveranderd positief. De vraag groeit, de wisselkoers is gunstig en Nederland heeft een unieke logistieke uitgangspositie om wereldwijd te leveren. Redelijk seizoen voor telers pootgoed, matig seizoen voor telers uien en consumptieaardappelen De telers van pootgoed en suikerbieten boekten het afgelopen seizoen betere resultaten dan die van consumptieaardappelen en uien. Door een toegenomen areaal en een hoge opbrengst per hectare was de oogst van beide laatste producten in 214 hoog: 1% meer consumptieaardappelen en 9% meer uien. Voor consumptieaardappelen kwamen de prijzen alleen in de staart van het verkoopseizoen boven de 5 euro per 1 kilogram uit (figuur 7). Ook uien kenden een prijsopleving in mei en juni (figuur 8) door extra vraag uit Brazilië en lage voorraden. Dit kon het matige seizoen - na een prima 213/14 - niet meer goedmaken. Het kostprijsniveau van tien cent kon met de veilingprijzen amper worden gehaald. Omdat er veel op contractbasis wordt geteeld, kon de omzetderving toch beperkt blijven. De pootaardappelexport daalde in het seizoen 214/215 licht, maar kwam wel weer op ongeveer 77. ton uit. In euro s gemeten viel de uitvoer meer terug dan in volumes. In het nieuwe seizoen is door het koude voorjaar inmiddels ongeveer twee weken Figuur 7 Ondermaats jaar voor prijzen* consumptieaardappelen seizoen 214/ sep okt nov dec jan feb mar apr mei jun Gem.2/11 211/12 212/13 213/14 214/15 Bron: LEI; * in euro s per 1 kilogram. Figuur 8 Uienprijs* alleen aan eind van het seizoen hoger dan langjarig gemiddelde aug sep okt nov dec jan feb mar apr mei jun Gem.2/11 211/12 212/13 213/14 214/15 Bron: LEI; * in euro s per 1 kilogram. vertraging opgelopen. In het aankomende seizoen 215/16 stijgt het pootgoedareaal met bijna 4% en komt daarmee mogelijk uit op 41.5 hectare, het hoogste niveau sinds het begin van deze eeuw (figuur 9). Sinds 2 groeide overigens de oppervlakte zaaiuien het meest, met 67% tot hectare. Voor uien lijkt het perspectief gunstig. In sommige regio s moesten tientallen hectares uien opnieuw worden ingezaaid. De kans is reëel dat de oogst kleiner uitvalt, wat de prijzen kan doen stijgen. Toekomstperspectief akkerbouwers blijft prima Het exportperspectief voor telers van aardappelen en uien is vanwege de toenemende mondiale vraag en de vooraanstaande exportpositie van Nederland hoog. Een risico voor akkerbouwers zijn vooral de sterk toenemende grondprijzen. Figuur 9 Akkerbouwareaal* pootgoed plust in Wintertarwe Consumptieaardappelen Pootaardappelen Suikerbieten Zaaiuien Bron: CBS en NAK; * x 1. hectare.

4 Sierteelt Vooral Britse exportmarkt floreert Kwekers van snijbloemen kenden in 215 een betere start dan kwekers van potplanten. De uitvoer van sierteeltproducten profiteert van aantrekkend consumentenvertrouwen en de zwak blijvende euro. De vraag naar duurdere bloemen trekt daardoor aan. Het VK vervangt tijdelijk Duitsland als exportmotor nr.1. De sierteeltsector is wat betreft technologie, distributie en efficiency in credit management klaar voor verdere handelsgroei. Figuur 1 Export 215 * start goed voor snijbloemen, slecht voor potplanten j.o.j. groei in % jan-mei 215 Snijbloemen Potplanten Bron: VGB en ING Economisch Bureau; * betreft exportwaarde. Bloemenexport profiteert van economisch herstel Het herstel van de Europese economie stimuleert in 215 de uitvoer van sierteeltproducten (waarde in 214 5,4 miljard). Consumenten krijgen langzamerhand meer te besteden, waardoor de omzet van snijbloemen groeit. In de eerste vier maanden van 215 werd de hoogste groei sinds 21 (toen vooral herstel ten opzichte van het crisisjaar 29) en 27 gemeten (figuur 1). Bij snijbloemen lieten zowel de aanvoer als de prijzen een stijging zien ten opzichte van 214. De omzet van potplanten blijft dit jaar tot nu toe achter en daalde tot en met april met 6%. Het koude voorjaarsweer leidde tot een tegenvallende verkoop van tuinplanten. Bij de kamerplanten was er sprake van tegenvallende prijzen. De totale exportwaarde van de sierteeltsector steeg in de eerste vier maanden met 1,2%, Van de top 1 afnemers zijn er zes landen die omzetdaling lieten zien (figuur 11). De export naar Rusland daalde met 27% ten gevolge van de slechte staat van de Russische economie met de bijbehorende hoge risico s in het betalingsverkeer. Naar Duitsland, Nederlands belangrijkste afzetpartner, werd 6% minder uitgevoerd. Deze teruggang werd gecompenseerd door de sterk toegenomen groei naar het VK, exportbestemmingen nr.2, maar ook de vraaggroei naar Frankrijk (nr.3) en Polen (nr.8) droegen bij. Figuur 11 Sierteeltexport groeit in eerste vijf maanden vooral dankzij V.K. en Polen TOTAAL Duitsland (3,3%) V.K. (15,9%) Frankrijk (12,3%) Italië (4,4%) België (4,%) Rusland (3,4%) Zwitserland (3,3%) Polen (3,3%) Zweden (2,8%) Oostenrijk (2,5%) Bron: VGB, percentages achter landen geven het marktaandeel weer. Zwakke euro extra impuls voor export sierteelt De vooruitzichten voor de komende maanden (en jaren) zijn gunstig. Het gros van de Nederlandse bedrijven is up-to-date qua technologie (webshops), logistieke efficiëntie en credit management en houdt daarmee een concurrentievoordeel. In juni en juli zal een deel van het omzetverlies bij pot- en tuinplanten naar verwachting ingehaald zijn. De gehele sierteeltsector kan bovendien blijven profiteren van de lage en verder afzwakkende koers van de euro, zowel ten opzichte van de dollar als het Britse pond (figuur 12). Vooral voor de exportmarkt naar het Verenigd Koninkrijk is dat goed nieuws. Figuur 12 Gunstige ontwikkeling eurokoers 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1, j.o.j. groei in % tot en met mei Bron: ING Economisch Bureau -3% -2% -1% % 1% 2% 3%, EUR/USD raming EUR/GBP (r.as) raming 1,,95,9,85,8,75,7,65

5 Groenten en fruit Exportkrimp als gevolg van importstop Rusland De Russische boycot komt hard aan in de exportstatistieken van 215. Het totale exportvolume daalde tot begin juni mei met 15%. Alleen de totale export van paprika s nam toe. De overige BRIC-landen dienen zich aan als nieuwe exportmarkten voor groenten en fruit, voor peren bijvoorbeeld Brazilië, China en India. De prijsontwikkeling is in 215 redelijk voor komkommers, paprika s en cherrytomaten, maar minder goed voor losse en trostomaten. Figuur 13 Sterke krimp exportvolumes* begin ,2% Exportvolume (x 1. kg) tot en met week 23-12% -2% +2% -26% -12% Totaal G&F Tomaat Paprika Peren Bron: GroentenFruit Huis en ING Economisch Bureau; * exclusief uien. Forse daling exportvolume groenten en fruit door Russische importstop De exportschade van de Russische importstop telde in de statistieken van 214 nog niet mee, maar in 215 des te sterker. Het exportvolume lag tot en met begin juni 15% lager dan een jaar eerder. Vorig jaar werden in deze periode ruim 137. ton verse groenten (aandeel van alle groente-export 12%) en 42.5 ton (aandeel 25%) vers fruit uitgevoerd, dit jaar vrijwel niets. Exclusief Rusland zou de krimp beperkt zijn gebleven tot 1%. Ook Duitsland en het VK importeerden minder groenten uit Nederland, maar Polen en Italië waren groeimarkten. Van de top 5 producten daalde de uitvoer van peren (Rusland aandeel 31%) het meest (figuur 13). Er is en wordt uiteraard druk gezocht naar alternatieve afzetmarkten. Inmiddels weten de Hollandse peren ook Braziliaanse en Chinese consumenten te vinden. Na opening van de grens met China eind oktober 214 is in een half jaar tijd 1 miljoen kilo peren uitgevoerd. Ook met India zijn de onderhandelingen vergevorderd om daar na de zomer appels en peren af te zetten. Figuur 14 Tomatenoogst stijgt naar 9 miljoen kilo x mln kg Bron: CBS Komkommer Paprika Tomaat 215 start met redelijke prijsontwikkeling groenten De prijsontwikkeling voor komkommers en paprika s is in 215 gematigd positief. Voor tomaten is het perspectief iets minder, zeker voor losse en trostomaten Ondanks de prijsdruk hebben telers van tomaten en komkommers drie redelijke jaren achter de rug, Volgens het LEI was het inkomen uit bedrijf in de periode redelijk stabiel en hoger dan begin van deze eeuw, na de turbulente periode (met twee verliesjaren en een recordopbrengst in 21). In 214 is een recordopbrengst aan zowel tomaten (9 mln kg) als peren (349 mln kg) geoogst (figuur 14). Dankzij een stijging van de teeltoppervlakte en een flinke toename van de productie per hectare steeg de perenproductie met 7%, waarmee deze bijna gelijk is aan die van appels (353 mln kg). Ruim 6% van de peren en bijna 2% van de appels wordt geëxporteerd. De hoge productievolumes voor zowel tomaten, komkommers en paprika s als van hardfruit hebben sinds eind 213 ook tot een daling van de retailprijzen geleid (figuur 15). Figuur 15 Dalende prijzen in AGF-schap retail door hoge productievolumes Betreft retailprijzen, index 21 = 1, 12 maands voortschrijdend gem Fruit Groenten en aardappelen Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau.

6 Meer weten? Kijk op ING.nl/zakelijk Of bel met Cor Bruns, Sectormanager Agrarisch Cor.Bruns@ing.nl Kees van Vliet, Sectormanager Agrarisch Kees.van.Vliet@ing.nl Henk van den Brink, Sectoreconoom Agrarisch Henk.van.den.Brink@ing.nl Wilt u nieuwe publicaties per ontvangen? Ga naar ING.nl/kennis Volg ons op Twitter: INGnl_Economie Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 8 juli 215