Groenblauwe Structuren Agrifood Capital 2020 Uitvoeringsstrategie en -programma

Transcriptie

1 Groenblauwe Structuren Agrifood Capital 2020 Uitvoeringsstrategie en -programma drager voor economie en omgevingskwaliteit in Noordoost Brabant Concept Juni 2014 Noordoost Brabant wil in 2020 een krachtige en vitale regio zijn met hoge kwaliteit van leven in zowel stad als dorp. De groenblauwe structuren bieden de kans om een aanjager met een couleur locale te zijn. Dit kan door slimme koppelingen te leggen tussen verschillende sectoren, actoren, tijd en middelen. Sowing innovation, harvesting the future

2 Voorwoord Voor u ligt de uitvoeringsstrategie en programma Groenblauwe Structuren van de Agrifood Capital. De strategie is tot stand gebracht door de samenwerkende partners in regio Noordoost Brabant. De partners in de regio zullen de komende jaren investeren in de woon, werk en leefomgeving van Noordoost Brabant. Agrifood Capital wil initiatiefnemers ondersteunen in het proces en een bijdrage leveren om van Noordoost Brabant een topregio te maken waarin het goed leven, werken en ondernemen is. De strategie gaat in op het belang van groenblauwe structuren voor de Agrifood Capital, de ambitie van de regio en een uitvoeringsstrategie en bijhorend programma om de komende jaren deze structuren te blijven versterken en te blijven investeren in groenblauwe doelen en opgaven op Rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau. Het uitvoeringsprogramma geeft een globaal overzicht van een tiental integrale gebiedsopgaven waar de komende jaren in de regio integraal aan doelen gewerkt wordt. Lambert Verheijen Voorzitter Platform Duurzame Leefomgeving 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 A. De uitvoeringsstrategie op hoofdlijnen... 4 B. Achtergronden bij de uitvoeringsstrategie Agrifood Capital Speelveld en urgentie Waarom een uitvoeringsstrategie... 8 C. Ambitie en strategie Het belang van groenblauwe structuren in onze regio Onze ambitie Onze strategie D. Kader uitvoeringsprogramma Kenmerken van het regionale uitvoeringsprogramma Selectiecriteria integrale gebiedsopgaven Planproces integrale gebiedsontwikkeling Financieringsmogelijkheden en nieuwe verdienmodellen E. Het uitvoeringsprogramma Tien integrale gebiedsopgaven Fasering integrale gebiedsopgaven Kenmerken integrale gebiedsopgaven Totaaloverzicht groenblauwe opgaven Financiering Bijlage 1 Overzicht structuren per gemeente Bijlage 2 Overzicht integrale gebiedsopgaven per gemeente

4 A. De uitvoeringsstrategie op hoofdlijnen Ambitie Uitvoeringsstrategie Groenblauwe structuren 2020 De aanleiding voor de uitvoeringsstrategie ligt in de ambitie van Agrifood Capital in Noordoost Brabant: Noordoost Brabant wil in 2020 een krachtige en vitale regio zijn met hoge kwaliteit van leven in zowel stad als dorp. Missie Agrifood Capital gelooft dat we die krachtige en vitale regio alleen kunnen realiseren door samenwerking van ondernemers, onderwijs en overheden. De groenblauwe structuren bieden de kans om een aanjager met een couleur locale te zijn. Dit kan door slimme koppelingen te leggen tussen verschillende sectoren, actoren, tijd en middelen. Ambitie Het landschap van Noordoost Brabant heeft een aantal kenmerkende groenblauwe structuren. Samen vormen zij de identiteit van de regio. De ambitie van de regio is om de komende jaren deze identiteit te versterken en zo duurzame verbindingen te realiseren tussen natuur en landschap, stad en land en economische en maatschappelijke activiteiten. Strategie Door samen met ondernemers, onderwijs, overheden en overige organisaties te werken aan integrale gebiedsontwikkelingen bouwen we aan een krachtige en vitale regio waar het goed wonen, werken en leven is. De economische structuurversterking gaat hand in hand met het versterken groenblauwe structuren in de regio. Zo wordt tegelijk de kwaliteit van de leefomgeving verbeterd. De regio wil de komende jaren die integrale gebiedsontwikkelingen aanjagen die het verschil gaan maken voor het realiseren van de ambitie van de Agrifood Capital. De strategie is zo opgesteld dat toekomstige opgaven gemakkelijk kunnen aanhaken. 4

5 Rol van Agrifood Capital Agrifood Capital is een netwerksamenwerking: we beschikken niet over een omvangrijke uitvoeringsorganisatie. De rol van de regio is om te helpen, te ondersteunen, te inspireren en kennis te delen. Zo willen we overheden, onderwijs, ondernemers en overige organisaties uitdagen om samen integraal te werken aan doelen en opgaven op het gebied van economie, leefbaarheid en ecologie. Wat niet Agrifood Capital zal de verschillende gebiedsopgaven niet regisseren. Het is de verantwoordelijkheid van de verschillende trekkers om verschillende partijen te betrekken en actoren en opgaven te bundelen en in tijd en geld op elkaar af te stemmen in een integraal gebiedsprogramma. Regionaal uitvoeringsprogramma Het regionaal uitvoeringsprogramma bestaat momenteel uit 10 gebieden waar kansen liggen voor een integrale gebiedsopgave. Deze gebieden zijn kansrijk vanwege de verschillende ontwikkelingen die daar nu al plaatsvinden of op stapel staan. Met de ontwikkeling van deze gebieden kunnen we de structuren en identiteit van de regio versterken. Bovendien is in deze gebieden sprake van een beleids- en/ of gebiedsurgentie, energie bij diverse partijen en actief trekkerschap. 5

6 Deze gebieden kennen een eigen dynamiek en verkeren in verschillende fasen van ontwikkeling: van voorverkenning tot gebieden waar al daadwerkelijk gewerkt wordt aan de uitvoering van deelprojecten. Fase van ontwikkeling Voorverkenning Verkenning Planuitwerking Realisatie Integrale gebiedsopgave - Graafse Baan - Agro As De Peel - Dommeldal+ - Noordelijke Maasvallei - Knooppunt Veghel - Duits Lijntje - N65 - Raamvallei - GOL - Groene Delta Verwachte start uitvoering >2020 >2019 >2017 >2015 Het doel van het uitvoeringsprogramma is om vanuit de verschillende gebiedsopgaven de krachten op regioniveau te bundelen om zo gezamenlijk de koppeling te maken met diverse financieringsbronnen en elkaar te helpen het complexe proces van een gebiedsontwikkeling te doorlopen en toe te werken naar gedetailleerde gebiedsprogramma s die tot uitvoering kunnen worden gebracht. Wat niet Naast de onderscheiden gebiedsopgaven wordt in Noordoost Brabant gewerkt aan het realiseren van de Landschappen van Allure Het Groene Woud en de Maashorst en talrijke projecten met een meer lokaal karakter. Het eveneens opnemen van deze projecten in het uitvoeringsprogramma van Agrifood Capital heeft naar onze inschatting geen toegevoegde waarde. Deze projecten en programma s worden reeds voortvarend opgepakt, hetgeen door Agrifood Capital wordt toegejuicht. De aandacht van de regio concentreert zich zoals gezegd op integrale gebiedsontwikkelingen. 6

7 B. Achtergronden bij de uitvoeringsstrategie 1. Agrifood Capital In 2010 hebben de 20 gemeenten en 2 waterschappen uit het geografische gebied Noordoost Brabant (NOB) op een aantal terreinen de handen ineen geslagen. In 2013 is dit uitgegroeid tot de AgriFood Capital. In november 2013 hebben de samenwerkende overheden met het bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen en overige organisaties (oa ZLTO, BOM) hun gezamenlijke agenda Strategische Agenda 2020 kenbaar gemaakt. Noordoost Brabant is een economisch sterke regio en wil in 2020 de slimste agri&food regio van Nederland zijn. Maatschappelijke vraagstukken rondom voeding, gezondheid en duurzaamheid worden hier omgezet in antwoorden en oplossingen voor mens, dier en plant. AgriFood Capital is de proeftuin voor nieuwe producten, technieken en concepten. Om deze ontwikkelingen te faciliteren is de ontwikkeling van goede infrastructuur, diversiteit in vestigingsmilieus voor ondernemingen én het versterken van de regio als aantrekkelijke leef- en werkomgeving van belang. Binnen de strategische agenda 2020 van de regio, wordt met de programmalijn Basics aan deze aspecten verder invulling gegeven. De drie andere programmalijnen van Agrifood Capital zijn People, Business en Innovation. Eén van de doelen vanuit de programmalijn Basics is het realiseren van duurzame verbindingen tussen natuur en landschap, stad en land en economische en maatschappelijke activiteiten. Het opstellen van de uitvoeringsstrategie en -programma groenblauwe structuren is voor de regio een belangrijke stap in het bereiken van dit doel. 2. Speelveld en urgentie Sinds een aantal jaren is sprake van decentralisatie van rijkstaken naar regionale overheden. Zo heeft het Rijk een groot aantal taken voor ruimtelijke ordening, landschap en natuur aan de provincies en gemeenten overgedragen. Voor de waterveiligheid hebben de waterschappen een verhoogde verantwoordelijkheid gekregen. Daarnaast zijn subsidiemogelijkheden verminderd en zijn de budgetten van rijk, provincie, gemeenten en waterschappen verlaagd. De maatschappelijke aandacht gaat uit naar economische ontwikkeling en behoud en versterking van de kwaliteit van de leefomgeving. Er is minder aandacht voor het sec realiseren van groenblauwe doelen. Tegelijk groeit het besef dat deze doelen essentieel zijn voor een goed leef- en vestigingsklimaat en een kwaliteitsimpuls kunnen geven aan maatschappelijke opgaven groeit. Dit vraagt op verschillende niveaus in de eerste plaats om verdergaande afstemming en samenwerking in beleid en projecten om belangen en opgaven te integreren. Het 7

8 vraagt daarnaast ook creativiteit, innovatie, (nieuwe) verdienmogelijkheden en financieringsconstructies. In dit veranderende speelveld heeft de provincie Noord-Brabant nog steeds de ambitie om de ecologische hoofdstructuur (EHS) in zijn geheel te realiseren. Het Groenontwikkelfonds van de provincie vormt hiervoor één van de financieringsmogelijkheden. Ook het ontwikkelen van ruimtelijke kwaliteit is een belangrijk speerpunt in het provinciaal beleid, dat zich onder andere uit in de realisatie van doelen en opgaven via mitigatie van ruimtelijke ingrepen. 3. Waarom een uitvoeringsstrategie Al langere tijd wordt gezocht naar mogelijkheden voor het integreren en verweven van gebiedsfuncties, onder andere via integrale planvorming en gebiedsontwikkeling. De noodzaak om het grondgebruik te optimaliseren wordt de komende jaren alleen maar groter vanwege discussies over voedselproductie en verduurzaming van de landbouw, ruimte voor wonen, werken, ontspannen, infrastructuur, de gevolgen van klimaatverandering en het veilig stellen van natuur en landschap. Dit alles is de basis voor het succes van Agrifood Capital in Noordoost Brabant. Immers de kracht van agri en food zit in de aanwezigheid van de hele keten: van producent tot consument. De samenwerking in Noordoost Brabant biedt nu ruimte om deze koers kracht bij te zetten. Daarbij wil de AgriFood Capital middels deze uitvoeringsstrategie groenblauwe structuren strategisch lijnen uit zetten om, aansluitend op dit veranderende speelveld, te kunnen blijven werken aan de realisatie van groenblauwe doelen en opgaven (zowel inhoudelijk als financieel) en zo de woon- en werkomgeving van de regio te versterken. 8

9 C. Ambitie en strategie 1. Het belang van groenblauwe structuren in onze regio Het landschap van Noordoost Brabant wordt gekenmerkt door een aantal groenblauwe structuren. Groenblauwe structuren zijn meer dan losse groenblauwe opgaven en urgenties op het niveau van rijk, provincie en gemeente. Ze zijn een natuurlijke en historisch bindende factor en hebben een directe en gebiedsspecifieke relatie met andere thema s en functies. Daarnaast zijn ze ook een directe economische factor, zoals voor recreatie en toerisme, voor bedrijven die voldoende en schoon water nodig hebben voor hun productieprocessen en voor scheepvaart. Groenblauwe structuren dragen ook bij aan de kwaliteit van de leefomgeving en aan beperking van schade door overstromingen en aan de gezondheid voor bewoners. En groenblauwe structuren vormen een levensvoorwaarde voor natuur en een voorwaarde voor het bereiken van (inter)nationale doelen als Natura De regio Noordoost Brabant kent: - 5 hoofdstructuren als natuurlijke en landschappelijke dragers; Het Land van Maas, het Dommeldal, Het Aa-dal, de Peel en de Zandrug. - 2 Landschappen van Allure: Het Groene Woud en de Maashorst; - 7 verbindende structuren: ontstaan als sporen van het menselijk handelen in het landschap; Zuid-Willemsvaart, Duits Lijntje, Langstraat, Napoleonsbaan, Zuiderwaterlinie, Peel-Raamstelling en de Liberationroute. Samen vormen zij de identiteit van de regio Noordoost Brabant. In bijlage 1 zijn de structuren en de daaraan verbonden gemeenten weergegeven in een tabel. 9

10 2. Onze ambitie De ambitie van de regio is om de komende jaren deze identiteit te versterken en zo duurzame verbindingen te realiseren tussen natuur en landschap, stad en land en economische en maatschappelijke activiteiten. De uitdaging daarbij is te streven naar het realiseren van een meerwaarde op de verschillende terreinen. Zo ontstaat een goed woon- en werkklimaat! Daarbij wil de regio dat: - De groenblauwe structuren een meerwaarde gaan bieden als kwaliteitsimpuls voor economische en maatschappelijke opgaven van burgers en ondernemers; - Er blijvend wordt geïnvesteerd in (het belang van) natuur- en wateropgaven op rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau waarbij deze opgaven steeds meer deel gaan uitmaken van integrale gebiedsopgaven. - Een integrale aanpak resulteert in: * Een verbetering van ruimtelijke kwaliteit met een uitgebalanceerde verhouding tussen grijs, groen, blauw en rood; * Versnelling in de tijd; * Besparen van geld; * Commitment van diverse partijen. 3. Onze strategie Het nastreven van bovengenoemde ambitie vraagt een vernieuwende aanpak en innovatief ondernemerschap, het combineren van belangen en partijen en het benutten van kansen en een flexibele en meedenkende rol van de betrokken overheden. Een rol die vraagt om bestuurlijk en ambtelijk commitment om belangen en opgaven te integreren in gebiedsprogramma s, waarbij actoren, tijd en middelen op elkaar worden afgestemd. Daarbij worden burgers en ondernemers uitgedaagd en verleid om op eigen initiatief te werken aan belangen waarin zij maatschappelijke opgaven meenemen. Kortom een maakbare samenleving die plaats maakt voor een netwerksamenleving. Dat willen wij bereiken door: - Ons te richten op het aanjagen van integrale gebiedsopgaven met als doel de groenblauwe structuren als ruimtelijke kwaliteit binnen de regio te versterken. Waarbij overheden, onderwijs, ondernemers en overige organisaties worden uitgenodigd, uitgedaagd, gestimuleerd en geïnspireerd om samen integraal te werken aan doelen en opgaven op het gebied van economie, leefbaarheid en ecologie, opgenomen in een meerjarig gebiedsprogramma; - Trekkers van integrale gebiedsopgaven te inspireren en ondersteuning te bieden, soms ook in de vorm van een financiële bijdrage aan proceskosten, zodat initiatieven van de grond komen; - Een platform te bieden om kennis te delen. - Het opstellen van een meerjarig uitvoeringsprogramma, gevormd door de diverse integrale gebiedsopgaven. 10

11 D. Kader uitvoeringsprogramma 1. Kenmerken van het regionale uitvoeringsprogramma De uitvoeringsstrategie is leidend bij het ontwikkelen van het uitvoeringsprogramma. Met het uitvoeringsprogramma willen we laten zien: - Waar momenteel al gewerkt wordt aan integrale gebiedsopgaven; - Waar kansen liggen om integrale gebiedsopgaven van de grond te krijgen; - Waar verschillende partijen de komende jaren in de regio investeren; Op deze manier willen we de krachten vanuit de verschillende gebiedsopgaven op regioniveau bundelen om gezamenlijk de koppeling te maken met diverse financieringsbronnen. 2. Selectiecriteria integrale gebiedsopgaven Integrale gebiedsopgaven kennen een eigen karakter en dynamiek. De regio wil naast het stimuleren en aanjagen van lopende integrale gebiedsopgaven ook mogelijke nieuwe gebiedsopgaven laten aanhaken bij het regionale uitvoeringsprogramma. Daartoe hebben we een aantal criteria opgesteld waar integrale gebiedsopgaven doorgaans aan voldoen. Op grond van deze criteria kan door de Agrifood Capital een afweging worden gemaakt welke projecten prioriteit hebben en waar regionale ondersteuning (faciliterend, middelen, communicatie) wordt ingezet. De criteria zijn: - Versterken groenblauwe structuren De aanleiding voor het opstellen van een uitvoeringsstrategie en programma komt voort uit de overtuiging dat herkenbare groenblauwe structuren bijdragen aan de identiteit van de regio en aan de ambitie om een aantrekkelijke leef- en woonomgeving te creëren. De gebiedsopgaven dienen bij te dragen aan het versterken van één of meerdere structuren. Dit kan door het versterken van landschapselementen en door het realiseren van groenblauwe opgaven op rijks-, provinciaal en gemeentelijk niveau. - Integrale aanpak Groenblauwe structuren worden versterkt door ze te verbinden met andere functies, thema s en ontwikkelingen. Bovendien ontstaan er op deze manier bredere financieringsmogelijkheden. In een integraal gebiedsprogramma komen verschillende thema s, doelen, opgaven, ontwikkelingen, partijen en financieringsmogelijkheden samen. Het criterium is dat binnen een integrale gebiedsopgave, groenblauwe opgaven worden verbonden aan opgaven uit minimaal één ander thema. 11

12 - Urgentie en energie in het gebied Nieuwe ontwikkelingen worden altijd gedragen door een maatschappelijke urgentie. Het versterken van ruimtelijke kwaliteit en het verbeteren van de woonen werkomgeving kan alleen wanneer er sprake is van een urgentie in het gebied en de energie en kansen vanuit het gebied om hier invulling aan te geven. De urgentie en energie kan ontstaan vanuit geplande beleidsdoelen en opgaven (rood, groen, blauw, grijs), vanuit ondernemers met investeringsplannen en door burgerinitiatieven. - 4 O s samenwerking Het verbinden van economie, natuur en maatschappij is vooral het verbinden en binden van partijen, en het overbruggen van werelden. Een belangrijk speerpunt binnen de regionale samenwerking in Agrifood Capital is het bundelen van krachten van de 4 O s (overheden, ondernemers, onderwijs en overige organisaties). Het initiatief voor de uitvoeringsstrategie en de kaders voor het uitvoeringsprogramma ligt bij de samenwerkende overheden. Voor ondernemers en onderwijs wordt het met name interessant om te participeren in een specifiek gebied. Het is dan ook belangrijk dat in een integrale gebiedsopgave de 4 O s zoveel mogelijk worden betrokken. Het criterium is dat minimaal 2 O s actief zijn binnen de opgave en samenwerken aan een ambitie, visie en programma. - Trekkerschap vanuit het gebied Een vereiste voor het slagen van een integrale gebiedsopgave is krachtig trekkerschap en betrokkenheid van alle relevante actoren. Actief trekkerschap moet ervoor zorgen dat de ambitie binnen de integrale gebiedsopgave wordt uitgedragen en daarnaast erop gericht zijn om partners en investeringen te analyseren en te binden en zo te komen tot een planning die is afgestemd op de verschillende ontwikkelingen en initiatieven die samenkomen. De trekkers moeten in staat zijn om andere partijen te inspireren, hebben voldoende organisatiekracht en talent en maken zich hard voor het integrale gebiedsprogramma en de vervolgstappen om uiteindelijk tot uitvoering te komen. Daarbij gaat het om afspraken en toezeggingen over capaciteit, maar ook om middelen. - Regionale focus Deze strategie biedt een kapstok voor kansrijke integrale gebiedsopgaven op bovenlokaal niveau. Dit betekent niet dat er op lokaal niveau geen kansen zijn voor een integrale gebiedsaanpak waar lokale partijen zelf mee aan de slag kunnen. Gezien de omvang van de regio Noordoost Brabant hebben deze opgaven echter niet de focus vanuit de regio en wil de regio juist stimuleren dat deze initiatieven lokaal worden gedragen en uitgevoerd. 3. Planproces integrale gebiedsontwikkeling 12

13 Gebiedsontwikkelingsprocessen zijn complex, kennen veel betrokkenen en hebben een lange doorlooptijd. Het vraagt om een langjarige aanpak, met naast energie ook een behoorlijke dosis uithoudingsvermogen. Dit is nodig om de verschillende actoren en opgaven te bundelen en in tijd en geld op elkaar af te stemmen en meerwaarde (zowel functioneel als financieel) te realiseren. Een integrale gebiedsontwikkeling kent verschillende fasen. De betrokkenheid van partijen kan per fase verschillen. Daarom is het belangrijk om verschillende fasen te onderscheiden en elke fase een duidelijke start te geven en af te ronden met een besluitvormingsmoment. De fasen die worden onderscheiden kunnen worden zijn; - Voorverkenning Een voorverkenning brengt de aard van de maatschappelijke urgentie(s) in beeld evenals de kansen die er zijn om tot oplossingen te komen (of-vraag). Naast maatschappelijke urgenties kunnen dit urgenties zijn die bijvoorbeeld een bedrijf ervaart als het om investeringsplannen gaat. Ook kansen / aannames over de financierbaarheid (kostendragers) maken onderdeel uit van de voorverkenning evenals een verkenning van actoren, die een initiatief kunnen versterken dan wel in de weg zitten. Als duidelijk is dat er een gezamenlijke urgentie en intentie is om problemen op te pakken dan kan, evt. na het sluiten van een startovereenkomst, een verdere verkenning worden opgestart. Voor een voorverkenning moet rekening worden gehouden met een doorlooptijd van circa 1 jaar. - Verkenning Kern van deze fase is het bepalen van een voorkeursstrategie/ ambitie (wie en wat vraag). Deze fase gaat over mogelijkheden en onmogelijkheden; vernieuwing en verandering krijgen een kans. Centraal staan: - Een gedegen gebiedsanalyse - Een analyse van actoren - Gesprek over gewenste kwaliteiten - Haalbaarheid: technisch, beleidsmatig en maatschappelijk - Betaalbaarheid: incidentele en structurele kosten en de financieringsbronnen. Resultaat van deze fase is een programma van eisen die wordt bekrachtigd middels een intentieovereenkomst. Voor deze fase moet rekening worden gehouden met een doorlooptijd van circa 2 jaar. - Planuitwerking Kern van deze fase is hoe de ambitie kan worden uitgewerkt tot een gebiedsvisie en gebiedsprogramma (hoe-vraag). Binnen de kaders van de visie wordt gewerkt aan samenhang tussen verschillende projecten en financieringsconstructies. De focus is gericht op overeenstemming tussen betrokken partijen die kunnen worden bekrachtigd in een samenwerkingsovereenkomst. Voor deze fase moet 13

14 rekening worden gehouden met een doorlooptijd van circa 3 jaar. Het betreft een cyclisch proces waarin de voorbereiding van en draagvlak voor uitvoering steeds meer gestalte krijgt. - Realisatie Kern van deze fase is het bestuurlijk en planologisch-juridisch vaststellen van de plannen, vertaling naar inrichtingsplannen en realisatie van de projecten. Het is goed om te beseffen dat er altijd sprake is van een dynamisch proces. Om verschillende redenen kan tussentijds de ambitie moeten worden bijgesteld, (deel)opgaven stagneren of juist versnellen, of kan de gebiedsopgave worden stilgelegd vanwege het ontbreken van urgentie, middelen, trekkerschap enz. 4. Financieringsmogelijkheden en nieuwe verdienmodellen Om succesvol de verschillende fase van een integrale gebiedsontwikkeling te kunnen doorlopen en uiteindelijk ook tot uitvoering te komen is een financieel arrangement een voorwaarde. Voor elke integrale gebiedsopgave zijn middelen uit verschillende bronnen nodig. Gezien de huidige bezuinigingsdruk betekent dat dat naast oud geld (overheidsbegrotingen, subsidies) ook gezocht moet worden naar nieuw geld, door lokale en regionale belanghebbende partijen in de planvorming en financiering te betrekken (zgn. verdienconcepten). Dit vraagt creativiteit en innovatie. Voorbeelden van mogelijke financiering per thema zijn: - Mobiliteit: compensatiegelden en inpassing nieuwe infrastructuur - Economie: innovatiefonds, inpassing nieuwe bedrijven en bedrijventerreinen, landschapsinvesteringsregeling, landbouwstructuurversterking, energiefonds, investeringen van bedrijven in directe omgeving - Ruimtelijke ordening: inzet mitigatiegelden van ruimtelijke ingrepen 14

15 Recreatie en toerisme: bedrijven en instanties - Cultuurhistorie: programma grote erfgoedcomplexen - Groenblauw: groenontwikkelfonds, Deltaprogramma, soortenbeleid, verdrogingsbeleid, biodiversiteit, Stika. Binnen Europa liggen voorts mogelijkheden in het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) en het Plattelandontwikkelingsprogramma (POP). Actueel: Het Groenontwikkelfonds Met het oprichten van het groenontwikkelfonds zijn binnen de provincie Noord- Brabant nieuwe financieringsmogelijkheden voor groenblauwe opgaven ontstaan. Het doel van het groenontwikkelfonds is het bijdragen aan de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) binnen Noord-Brabant. De te realiseren EHS bestaat uit rijks EHS, provinciale EHS en de EVZ`s (ecologische verbindingszones). Het financieren van natuur buiten de huidige EHS is mogelijk door herbegrenzing aan te vragen. 15

16 E. Het uitvoeringsprogramma 1. Tien integrale gebiedsopgaven Door de gebiedsagenda Brabant, de structuurvisies van Provincie en gemeenten en de groenblauwe opgaven in de regio over elkaar heen te leggen, hebben we 10 hoog dynamische gebieden onderscheiden waar momenteel kansen liggen voor een integrale gebiedsopgave. Deze gebieden voldoen aan het beschreven kader en zijn kansrijk vanwege de verschillende ontwikkelingen die daar nu al plaatsvinden of op stapel staan. De tien gebieden zijn: Voor deze gebiedsopgaven zijn partners en investeringen geïdentificeerd en is een planning opgesteld die is afgestemd op verschillende ontwikkelingen en initiatieven die samenkomen. Per gebiedsopgave is deze informatie uitgewerkt in een factsheet. Het is de verantwoordelijkheid van ieder gebied zelf om de komende jaren toe te werken naar een gedetailleerd uitvoeringsprogramma met bijhorende financiële middelen. De gebieden zijn in een verschillend stadium van ontwikkeling en kennen ieder een eigen dynamiek en karakteristiek. Ook de gebieden zelf hebben een eigen dynamiek met deelprojecten in verschillend stadium van ontwikkeling. In dit hoofdstuk wordt per fase van ontwikkeling de karakteristiek van de gebiedsopgaven kort toegelicht evenals de totale groenblauwe ambitie. In bijlage 2 staat een overzicht opgenomen van de gebiedsopgaven met de betrokken gemeenten en waterschappen. 16

17 2. Fasering integrale gebiedsopgaven Fase van ontwikkeling Voorverkenning Verkenning Planuitwerking Integrale gebiedsopgave - Graafse Baan - Agro As De Peel - Dommeldal+ - Noordelijke Maasvallei - Knooppunt Veghel - Duits Lijntje - N65 Realisatie - Raamvallei - GOL - Groene Delta Verwachte start uitvoering >2020 >2019 >2017 > Kenmerken integrale gebiedsopgaven - Voorverkenning De integrale gebiedsontwikkelingen Noordelijke Maasvallei, Graafse Baan, Agro As De Peel en Dommeldal+ zijn in het voortraject van de uitvoeringsstrategie geïdentificeerd. De gebieden kennen ieder een trekker en er zijn concrete ideeën voor het beoogde doel en meerwaarde van een integrale gebiedsontwikkeling. Door het op (regionale) schaal te beschouwen en meerdere functies, opgaven en partijen te betrekken ontstaan nieuwe inzichten in de realiseerbaarheid van de ontwikkeling. Gebiedsopgave + gerelateerde structuren Deelopgaven Partners/ actoren - Trekker: gemeenten Oss, Maasdonk, s- Hertogenbosch - Lokale (agrarische) ondernemers - Provincie Noord-Brabant - Waterschap Aa en Maas - Rijkswaterstaat - Brabants Landschap 17

18 Trekker: gemeente Boekel - Agrarische ondernemers - Gemeenten Boekel, Landerd, Mill St. Hubert, Uden - Wageningen Universiteit - Milieu organisaties - Brabants Landschap - ZLTO - Burgers - Waterschap Aa en Maas Trekker: gemeenten Boxtel en Sint-Oedenrode - Gemeenten Haaren, Schijndel, St- Michielsgestel, s- Hertogenbosch, Eindhoven - Lokale ondernemers - HAS, St-Lukas, TUE - ZLTO - Brabants Landschap - Natuurmonumenten - Staatsbosbeheer - Stichting de Brabantse Boerderij - Paters Assumptionisten Trekker gemeente Boxmeer - Gemeenten Bergen, Cuijck, Gennep, Mooi- Middelaar. - Provincie Noord- Brabant, Limburg - Waterschappen Aa en Maas, Peel en Maasvallei - Rijkswaterstaat - Stadsregio Arnhem Nijmegen - Brabants Landschap - Verkenning De N65, Duits Lijntje en Knooppunt Veghel verkeren in de fase van verkenning. Er is sprake van een thematische trekker (respectievelijk op infrastructuur, recreatietoerisme en woningbouw- en bedrijfsterreinontwikkeling), echter de planning en samenhang met andere ontwikkelingen (waaronder groenblauw) is nog in verkenning. Om de ontwikkeling in deze gebieden daadwerkelijk van de grond te krijgen wordt in deze gebieden gewerkt aan intentieovereenkomsten tussen verschillende partijen. 18

19 Gebiedsopgave + gerelateerde structuren Deelopgaven Partners/ actoren Trekker: gemeente Veghel - Gemeenten Bernheze, Schijndel, Uden, St. Oedenrode - Waterschap Aa en Maas - Bedrijven en ondernemers - Provincie Noord- Brabant - ZLTO - Rijkswaterstaat - Stadsregio Eindhoven Trekker gemeente Mill en St.-Hubert - Gemeenten Gennep, Boxmeer, Cuijck, Landerd, Uden, Veghel, Schijndel, Boxtel. - Duitse samenwerkings partners - Waterschappen Aa en Maas, De Dommel - VVV - Lokale ondernemers - Brabants Landschap Trekker: Provincie/ Streeknetwerk Groene Woud - Gemeenten Vught, Haaren, Oisterwijk, Tilburg, s- Hertogenbosch - Waterschap De Dommel - ZLTO - KvK Brabant - Brabants Landschap - Brabantse Milieufederatie, - Ondernemers - Landgoedeigenaren - Natuurmonumenten - Staatsbosbeheer 19

20 - Planuitwerking Voor de Raamvallei hebben in 2013 partijen een intentieverklaring afgesloten. Momenteel wordt gewerkt aan de planuitwerking. De partijen waarvan betrokkenheid gewenst is hebben de intentie mede ondertekend, de precieze bijdrage van de verschillende partijen is nog onduidelijk en wordt geconcretiseerd. Daarnaast wordt het creëren van functionele en financiële meerwaarde uitgewerkt. Gebiedsopgave + gerelateerde structuren Deelopgaven Partners/ actoren Trekker: gemeente Mill en St.-Hubert - Gemeenten Cuijck, Grave - Provincie Noord-Brabant - Waterschap Aa en Maas - Regionaal bureau voor toerisme Land van Cuijck - Rabobank - Ondernemers en bedrijven - ZLTO - Brabants Landschap - HAS - Agrarische natuurvereniging - Stichting Myllesweerd - Stichting Graeft Voort - Realisatie Binnen Noordoost Brabant zijn er 2 integrale gebiedsontwikkelingen waar al het nodige gerealiseerd is, op stapel staat voor uitvoering, maar waar ook nog schakels of elementen ontbreken. Het gaat om de Groene Delta rondom s-hertogenbosch en de Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat. Omdat hier al meer dan 10 jaar gewerkt wordt aan integrale gebiedsontwikkeling wordt ernaar gestreefd om de lessen uit deze gebieden toe te passen in andere gebieden in Noordoost Brabant. Naast het voorbereiden van de uitvoering van deelprojecten blijft ook aandacht voor slimme financieringsconstructies, ambities en nieuwe verkenningen op de langere termijn. Vanuit deze gebieden is reeds voor 12,8 miljoen vanuit het GOL en p.m. miljoen vanuit de Groene Delta aan groenblauwe investeren reeds in voorbereiding/ uitgevoerd. 20

21 Gebiedsopgave + gerelateerde structuren Deelopgaven Partners/ Actoren Trekker: gemeente s-hertogenbosch - Brabants Landschap - Brabantse Milieufederatie - Gemeenten Heusden, Sint-Michielsgestel, Vught - Provincie Noord- Brabant - Staatsbosbeheer, - Natuurmonumenten - Waterschappen Aa en Maas en De Dommel - ZLTO/Hertogboeren Trekker: gemeente Heusden - Provincie Noord-Brabant - Waterschap Aa en Maas Gemeenten Waalwijk, s-hertogenbosch, - ZLTO - Staatsbosbeheer - Vereniging Natuurmonumenten - Brabants Landschap - Brabantse Milieufederatie - Lokale ondernemers en bedrijfsleven - Recron Brabant - Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging - KvK Brabant 21

22 4. Totaaloverzicht groenblauwe opgaven Binnen de integrale gebiedsopgaven besteden we specifieke aandacht aan de groenblauwe ambitie die we de komende jaren middels deze gebiedsopgaven kunnen en willen nastreven. Er zijn verschillende groenblauwe opgaven op rijks, provinciaal en lokaal niveau te benoemen. We richten ons op de inrichtingsmaatregelen die we kunnen integreren met andere doelen en opgaven en daarnaast op de bredere ambitie om landschapsstructuren en verbindingen te versterken. We kunnen de opgaven in een aantal categorieën onderverdelen: Rijksopgaven: Deltaprogramma Zoetwater, deltaprogramma rivieren Provinciale opgaven natuur: Ecologische hoofdstructuur en ecologische verbindingszones Provinciale opgaven water: Beekherstel, natte natuurparels, natte ecologische verbindingszones, regionale waterberging, natte ecologische verbindingszones, natuurvriendelijke oevers. Brede landschappelijke ambities: landschapsstructuurversterking, versterken identiteit, verbeteren ruimtelijke kwaliteit, landschappelijke inpassing, compenserende en mitigerende maatregelen. Bij het nastreven van deze ambities ligt de nadruk op het organiseren van processen om de waarde van groenblauwe integraal onderdeel te laten uitmaken van een goed woon- en werkklimaat. Het is juist ook deze bredere ambitie die we vanuit Agrifood Capital met onderliggende strategie en programma willen nastreven. In onderstaand overzicht staan de openstaande doelen binnen de regio totaal en in de tien gebiedsopgaven gekwantificeerd. Deze kwantificering is grotendeels op basis van een GIS analyse (voor de regio totaal en de gebiedsopgaven in (voor)verkennend stadium) en deels op basis van concept gebiedsprogramma s (voor gebiedsopgaven in de planuitwerking en realisatie) tot stand gekomen. De GIS analyse betreft het totaal van alle openstaande doelstellingen in een gebied. Het is niet realistisch dat in een gebied al deze opgaven gerealiseerd zullen worden. Dat wordt bevestigd door de drie gebiedsopgaven die in een verder gevorderd stadium zijn (uitwerking en realisatie). Echter blijkt uit deze gebiedsopgaven dat juist de bredere landschappelijke ambities vaak in later stadium kunnen worden gekwantificeerd en juist afhankelijk zijn van het te doorlopen gebiedsproces en commitment van partijen. Daardoor zijn deze ambities voor de meeste gebiedsopgaven nog niet tot nauwelijks concreet. 22

23 Tabel: Kwantificering te realiseren groene en blauwe opgaven totaal voor Noordoost Brabant, in deelgebieden en gesommeerd voor de deelgebieden Gebiedsopgave EHS nog in te richten (ha) EVZ s nat (km) EVZ s droog (km) Beekherstel (km) NVO s (km) Brede ambitie (ha) Regio NOB totaal n.t.b. Graafse Baan n.t.b. Agro As de Peel n.t.b. Dommeldal n.t.b. Noordelijke n.t.b. Maasvallei Knooppunt Veghel ha Duits Lijntje n.t.b. N n.t.b. Raamvallei n.t.b. Groene Delta 1) n.t.b. Oostelijke n.t.b. Langstraat 10 gebieden totaal >25 ha Afkortingen: 1) De Groene Delta is excl. N65 (Het Helvoirts Broek), Dommeldal (Out Herlaer, Dooibroek e.o.) en Oostelijke Langstraat EHS Ecologische Hoofdstructuur EVZ Ecologische verbindingszone NVO Natuurvriendelijke oever 23

24 5. Financiering In de verschillende deelgebieden wordt nog gewerkt aan het in beeld brengen van de verschillende geldstromen. Naast de groene en blauwe opgaven wordt een inventarisatie uitgevoerd van rode en grijze ontwikkelingen, initiatieven van ondernemers en lokale initiatieven. Dit zijn processen die veel tijd vragen; het gaat om het verbinden van en commitment van diverse partijen. De komende jaren zal vanuit de verschillende gebiedsopgaven hier vanuit het gebiedsproces naar toe worden gewerkt en hier steeds meer inzicht in kunnen worden geboden. Gebiedsopgave Totale kosten uitvoeringsprogramma Investering per deelopgave Bijdrage overheden Bijdrage overige partijen Oostelijke Langstraat Groene Delta Raamvallei N65 Duits Lijntje Knooppunt Veghel Noordelijke Maasvallei Dommeldal+ Agro As de Peel Graafse Baan Resterende benodigde bijdrage uit fondsen 24

25 Bijlage 1 Overzicht structuren per gemeente In onderstaande tabel zijn de hoofd- en verbindende structuren weergegeven met daarbij de gemeenten die deze structuren aan elkaar binden. Hoofdstructuren: Het land van Maas Het Dommeldal+ Het Aa-dal De Peel De Zandrug Verbindende structuren: Zuid-Willemsvaart Duits Lijntje De Langstraat Napoleonsbaan Zuiderwaterlinie Peel Raamstelling Liberationroute Landschappen Maashorst Het Groene Woud Verbonden gemeenten: Heusden, s-hertogenbosch, Maasdonk, Oss, Landerd, Grave, Cuijk en Boxmeer s-hertogenbosch, Vught, Haaren, St. Michelsgestel, Boxtel en St. Oedenrode s-hertogenbosch, St. Michelsgestel, Bernheze, Veghel, Uden en Boekel Grave, Landerd, Mill en St. Hubert, St. Anthonis, Uden, Boekel, Cuijk en Boxmeer Heusden, s-hertogenbosch, Maasdonk, Oss, Bernheze en Landerd s-hertogenbosch, St. Michelsgestel, Bernheze, Schijndel en Veghel Boxtel, Schijndel, Veghel, Uden, Landerd, Mill, Cuijk en Boxmeer s-hertogenbosch en Heusden Haaren, Vught, s-hertogenbosch, Maasdonk, Oss, Bernheze, Landerd en Grave s-hertogenbosch, Heusden, Vught, Maasdonk, Oss, St. Michielsgestel en Grave Grave, Landerd, Mill en St. Hubert, Uden en St. Anthonis St. Oedenrode, Veghel, Schijndel, Bernheze, Uden, Landerd en Grave Bernheze, Landerd, Oss en Uden Boxtel, s-hertogenbosch, Heusden, Schijndel, St.- Michielsgestel, St.-Oedenrode 25

26 Bijlage 2 Overzicht integrale gebiedsopgaven per gemeente In onderstaande tabel zijn de integrale gebiedsopgaven weergegeven met de betrokken gemeenten en waterschappen. Gebiedsopgave Oostelijke Langstraat Groene Delta Raamvallei N65 Duits Lijntje Knooppunt Veghel Noordelijke Maasvallei Dommeldal+ Agro As de Peel Graafse Baan Verbonden gemeenten en waterschappen binnen NOB Heusden, s-hertogenbosch, Vught, Boxtel, De Dommel, Aa en Maas s-hertogenbosch, Heusden, St. Michelsgestel, Vught, Maasdonk, Aa en Maas, De Dommel Cuijck, Grave, Mill en St.-Hubert, Aa en Maas Vught, Haaren, s-hertogenbosch, De Dommel Boxmeer, Boxtel, Cuijck, Landerd, Mill en St.-Hubert, Schijndel, Uden, Veghel, Aa en Maas, De Dommel Bernheze, Schijndel, St. Oedenrode, Uden, Veghel, Aa en Maas Cuijck, Boxmeer, Aa en Maas Boxtel, Haaren, s-hertogenbosch, Schijndel, St.-Michielsgestel, Sint- Oedenrode, De Dommel Boekel, Landerd, Mill-St.-Hubert, Uden, St-Anthonis, Aa en Maas s-hertogenbosch, Maasdonk, Oss, Bernheze, Aa en Maas Bestuurlijk trekker Heusden s-hertogenbosch Mill en St.-Hubert Streeknetwerk Groene Woud Mill en St.-Hubert Veghel Boxmeer Boxtel en Sint-Oedenrode Boekel s-hertogenbosch, Maasdonk, Oss 26