Dossier arbeidsongevallen:

Transcriptie

1 Speciale editie Vakbeweging nr april 2011 Vakbeweging verschijnt tweemaal per maand Uitgegeven door het ACV, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel afgiftekantoor Brussel X Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht 28 april 2011: Internationale Dag ter herdenking van de slachtoffers van arbeidsongevallen

2 Dossier arbeidsongevallen Inhoud 1. De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen 1.1 algemeen 1.2 De ontbrekende openbare sector 1.3 onderaangifte door werkgevers van lichte ongevallen 1.4 De kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden 1.5 De provinciale verdeling van het aantal arbeidsongevallen voor arbeiders en bedienden 1.6 Dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval in KMO s 2. De onderbemande Inspectiediensten voor welzijn op het werk 3. gemiddeld één inspectiebezoek om de 7 jaar 4. geen sanctiebeleid voor overtredingen van wetgeving 5. weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet 5.1 grote verschillen tussen verzekeraars 5.2 zeer verschillende weigeringsmotieven 5.3 interims weer de pineut 5.4 wetens willens slachtoffers weigeren 5.5 hoedt u voor vragenlijsten 5.6 conclusies Kaderstukje 1: Wat er aan doen vanuit het comité of de vakbondsafvaardiging? Kaderstukje 2: Wat wil het ACV? Een staalkaart van de merkwaardige verschillen tussen verzekeraars april 2011 is de werelddag voor veilig en gezond werk. De vakbonden gedenken wereldwijd de slachtoffers van arbeidsongevallen. In België herdenkt het ACV: de 127 slachtoffers van dodelijke arbeidsongevallen en de slachtoffers met blijvende handicap in 2009 in de privésector 1. Twee werkdagen op drie sterft er in België iemand door een dodelijk arbeidsongeval. Elke werkdag opnieuw worden 72 werknemers in België gehandicapt voor de rest van hun leven. Kille cijfers waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. In 54% van alle inspecties in 2009 werden overtredingen van de veiligheidswetgeving vastgesteld. Toch werden in 2009 slechts 79 boetes betaald of opgelegd op een totaal van werkgevers. Het ACV herdenkt in het bijzonder: 44 doden op het werk in KMO s zonder een Comité Preventie en Bescherming; 6093 blijvend gehandicapten in KMO s zonder een Comité Preventie en Bescherming; 20 doden met minder dan één jaar anciënniteit in hun onderneming; 43 doden met minder dan 5 jaar beroepservaring; 15 doden jonger dan 30 jaar; 5 dode en 708 blijvend gehandicapte uitzendkrachten; 16 bouwvakkers, verongelukt op bouwwerven. Lang niet alle arbeidsongevallen zijn toeval. Veel arbeidsongevallen zijn te voorkomen. Daarom eist het ACV: verplicht en degelijk sociaal overleg over veiligheid op het werk, ook in de KMO s. De ACV-verkozenen in de Comités Preventie en Bescherming en de ACV-afgevaardigden zijn er klaar voor; een betere toepassing van veiligheidswetgeving via versterkte inspectie: meer inspecteurs op het terrein; een lik-op-stukbeleid met strenge boetes voor werkgevers bij zware veiligheidsovertredingen; burgerlijke aansprakelijkheid van werkgevers bij herhaalde zware arbeidsongevallen; een betere veiligheidswetgeving voor uitzendarbeid met onder meer een verplichte opleiding op risicoposten; strenger toezicht op onderaangifte van arbeidsongevallen; sancties tegen commercieel geïnspireerde weigeringen van arbeidsongevallen door verzekeraars. 1. Over de totaalcijfers in de openbare sector (met inbegrip van spoor, leger, post, ) in 2009 waren er op 10 april 2011 nog steeds geen officiële gegevens beschikbaar! In 2008 ging het daar om 19 dodelijke ongevallen, en 3024 ongevallen die resulteerden in een blijvende handicap. 2 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

3 1. De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen Ernstige arbeidsongevallen Aantal ongevallen op de werkplek 1.1. Algemeen Als we de officiële statistiek van de laatste 20 jaar bekijken in de bovenstaande grafiek, blijkt dat het totaal aantal aangegeven arbeidsongevallen op de werkplek in de privésector systematisch daalt. Bij nader inzien is er echter iets heel vreemds aan de hand: die voortdurende daling gebeurt vrijwel exclusief voor lichte arbeidsongevallen, deze met tijdelijke ongeschiktheid. Ook het aantal dodelijke ongevallen loopt terug, maar in de duizenden aangegeven ongevallen met blijvende ongeschiktheid is er al die jaren helemaal geen daling. En dat klopt niet met wat je zou verwachten van toegenomen arbeidsveiligheid: dan zouden de zwaarste ongevallen nog sterker moeten dalen dan de lichte ongevallen Ernstige Arbeidsongevallen: DO + BO Aantal Arbeidsongevallen Linear(Ernstige Arbeidsongevallen: DO + BO) Lineair (Aantal arbeidsongevallen) in de kosten van de verzekeringspremie, bespaar je op paperassenwerk, scoor je beter voor bepaalde attesten, en dat eerste gewaarborgd loon moet je toch betalen. Zware ongevallen niet aangeven is dan weer niet aantrekkelijk: daarvoor lopen de kosten te hoog op. Die onderaangifte blijkt ook uit vaststellingen van het fonds Totaal aantal arbeidsongevallen arbeidsongevallen: twee ongevallen op drie worden niet aangegeven. Het verschil in aangiftegedrag bij werkgevers is ongetwijfeld zeer bepalend voor deze evolutie. Hoedt u dus voor Belgische statistieken over arbeidsongevallen waarbij naar het totaal aantal aangegeven ongevallen gekeken wordt. Kijk zeker ook, en niet in het minst, naar wat er gebeurt met de zware ongevallen De ontbrekende openbare sector Er zijn meer tekorten in de nationale Belgische cijfers over arbeidsongevallen. Dé basiscijfers voor België, die je ook terugvindt in internationale gegevens zijn deze die het Fonds voor Arbeidsongevallen inzamelt. Die cijfers zijn nochtans onvolledig. Bemerk dat het hier enkel gaat om arbeidsongevallen in de privésector. Arbeidsongevallen in openbare diensten met inbegrip van risicovolle bedrijven als bijvoorbeeld de Post, de NMBS, het leger, openbare vuilnisophaaldiensten, zijn hierbij niet inbegrepen. In 2008 ging het hier om 19 dodelijke arbeidsongevallen en 1. De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen We meten in de officiële statistieken echter enkel de aangegeven ongevallen. Als een werkgever ervoor kiest om lichte arbeidsongevallen zelf te regelen scheelt dat Rob Stevens Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

4 Dossier arbeidsongevallen 3024 arbeidsongevallen met een blijvende handicap. Deze cijfers worden door het Fonds Arbeidsongevallen opgevraagd bij alle openbare besturen, en apart gepubliceerd, maar die gegevensinzameling loopt heel traag. Zo waren eind maart 2011 nog steeds niet de globale gegevens van 2009 (!) beschikbaar Onderaangifte door werkgevers van lichte ongevallen Lichte arbeidsongevallen komen heel vaak niet in de statistieken terecht. Werkgevers vermijden zo rompslomp met administratie; voorkomen dat hun verzekeringspremie wordt aangepast; en kunnen bepaalde kwaliteitsnormen behalen of behouden die een laag ongevallenpercentage vereisen. Onderzoek van het Fonds voor Arbeidsongevallen (nota 6/99/87 en 06/07/189 aan het beheerscomité FAO) toonde aan dat het aantal niet aangegeven (lichte) arbeidsongevallen het totaal aantal officieel geregistreerde arbeidsongevallen ruimschoots overtreft. Het Fonds Arbeidsongevallen stelde in zijn verslag over dit onderzoek aan het beheerscomité: Bijgevolg kan men stellen dat er slechts maximum 32% van de ongevallen van de gecontroleerde werkgevers in de officiële schadestatistieken van het FAO geregistreerd worden. 2 Dat blijkt ten overvloede ook uit de vaststelling dat de trendmatige daling van het totaal aantal aangegeven arbeidsongevallen vrijwel exclusief te vinden is in de categorie van arbeidsongevallen zonder gevolg of met een tijdelijke arbeidsongeschiktheid. Dat cijfer daalde met 2/3 sinds Het aantal arbeidsongevallen met blijvende werkonbekwaamheid vertoont daarentegen reeds meer dan 20 jaar eerder een stijgende lijn. Bij de zware arbeidsongevallen hebben werkgevers ook belang om die aan te geven omwille van de grote kosten. En is het ook moeilijker om die te verdoezelen De kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden De nationale cijfers van het Fonds voor Arbeidsongevallen geven een totale evolutie weer van het aantal aangegeven arbeids- ongevallen. Vrij logisch schommelt dit cijfer omhoog en omlaag op het ritme van de tewerkstellingscijfers. Ongevallencijfers over crisisjaren met dalende tewerkstelling zullen uiteraard ook dalen. Een andere factor die het aantal arbeidsongevallen beïnvloedt is het verlies van industriële tewerkstelling, en een stijgende tewerkstelling in dienstensectoren. Indien er jaar na jaar minder arbeiders zijn, en meer en meer bedienden daalt uiteraard het totaal aantal arbeidsongevallen. Maar tegelijk zegt dit heel weinig over de arbeidsveiligheid voor de resterende arbeiders en bedienden. Daarom becijferden we de evolutie van de kans op een arbeidsongeval voor arbeiders en bedienden apart door hun ongevallencijfer telkens te vergelijken met het totaal aantal tewerkgestelde arbeiders en bedienden dat jaar. De wijze waarop de RSZ dat al die tijd telde wijzigde al eens door de jaren. We telden daarom zo goed en zo kwaad als het kon met de RSZ-gegevens van de tewerkstelling op 30 juni in de privésector. Het resultaat zie je in onderstaande grafiek. 2. Doc BC /06/07/189 Nota aan het beheerscomité FAO, blz Evolutie van de kans op een zwaar arbeidsongeval bij arbeiders en bedienden Rob Stevens Frequentiegraad zware arbeidsongevallen arbeiders per 1000 arbeiders Frequentiegraad zware arbeidsongevallen arbeiders per 1000 arbeiders Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

5 Op basis van die berekening blijkt dan dat er helemaal geen sprake is van een daling van het aantal arbeidsongevallen per 1000 werknemers. In 1980 werden er per 1000 werknemers 4,75 ernstige arbeidsongevallen dodelijke of met blijvende arbeidsongeschiktheid aangegeven, in 2011 waren er 5,02 ernstige arbeidsongevallen per 1000 werknemers. Voor arbeiders is er volgens de meest recente cijfers van 2009 een hoger risico op arbeidsongevallen dan 30 jaar geleden: per 1000 arbeiders werden er in ,3 zware arbeidsongevallen aangemeld, in 1980 waren er dat maar 7 per 1000 arbeiders. Voor de bedienden schommelde het cijfer wat op en af maar zitten we nu terug op het peil van De oorzaken zijn aanwijsbaar en blijken ook uit internationale gegevens: veel meer werknemers werken als interim of bij onderaannemers waar het vaak minder nauw wordt genomen met arbeidsveiligheid. En al helemaal niet met een voorafgaande veiligheidsopleiding. Ze komen vaak als vreemde onervaren werknemers op een heel druk moment in een onbekend bedrijf met een productiepiek. En waar niemand tijd neemt voor een afdoende veiligheidsopleiding en instructies. De crisis heeft 1.5. De provinciale verdeling van het aantal arbeidsongevallen voor arbeiders en bedienden ook het werkritme in vele ondernemingen opgedreven, er wordt vaker alleen gewerkt en aan een hoog ritme. En op investeringen in arbeidsveiligheid wordt vaak bespaard of beknibbeld. Veel meer mensen dan vroeger werken ook in KMO s. En daar is altijd al een hoger risico geweest op arbeidsongevallen. Zeker als er geen delegee is die wat toezicht kan houden op de minimale veiligheidsvoorschriften en de inspectie al helmaal niet toekomt aan een ernstig toezicht. Het resultaat zie je in de cijfers. Verdeling van de arbeidsongevallen volgens de provincie van de woonplaats en de gevolgen van het ongeval Gewest en provincie Gevolg van het ongeval Zonder gevolg Tijdelijke ongeschiktheid Blijvende ongeschiktheid Dodelijk ongeval Totaal Brussels Gewest Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Vlaams gewest Waals-Brabant Henegouwen Luik Luxemburg Namen Waals Gewest Onbekend Totaal De evolutie van het totaal aantal arbeidsongevallen (Bron: Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch verslag over de arbeidsongevallen van 2009) 1.6. Dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval in KMO s In ondernemingen met minder dan 50 werknemers (en dus meestal zonder vakbondsvertegenwoordiging) doen zich meer ongevallen voor dan in grotere ondernemingen. Volgens de gegevens van het Fonds voor Arbeidsongevallen deden zich in 2009 meer dodelijke arbeidsongevallen voor in KMO s dan in grote ondernemingen: 36,84% van de dodelijke arbeidsongevallen gebeurden in KMO s met 1 tot 19 werknemers. In KMO s met 20 tot 50 werknemers ligt dat percentage op 21%. In totaal betekent dit dus dat 57,8% van alle dodelijke arbeidsongevallen in ons land in KMO s gebeuren. Dit terwijl diezelfde groep van KMO s ruwweg 1 op 3 van alle werknemers telt (39,7%). KMO-werknemers hebben dus bijna dubbel zoveel kans op een dodelijk arbeidsongeval. Ook van alle ongevallen met een blijvende handicap vond 46,35% plaats in KMO s met 1 tot 49 werknemers terwijl die 39,7% van de totale tewerkstelling vertegenwoordigen. Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

6 Dossier arbeidsongevallen Ondernemingsgrootte Aantal zware arbeidsongevallen Tewerkstelling (%) Blijvende handicap % Dodelijke afloop % volgens RSZ 1 tot 4 werknemers ,77% 9 11,84% 9,5% 5 tot 9 werknemers ,72% 7 9,21% 7,5% 10 tot 19 werknemers ,94% 12 15,79% 8,6% 20 tot 49 werknemers ,92% 16 21,05% 14,1% 50 tot 99 werknemers ,63% 10 13,16% 9,2% 100 tot 199 werknemers ,03% 11 14,47% 8,9% 200 tot 499 werknemers ,58% 3 3,95% 11,7% 500 tot 999 werknemers 764 5,82% 1 1,32% 7,7% > 1000 werknemers ,70% 6 7,89% 22,8% Onbekend 118 0,90% 1 1,32% 0,0% TOTAAL ,00% ,00% 100% Tabel: Aantal zware arbeidsongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid en dodelijke ongevallen in 2009 (bron: Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch verslag over de arbeidsongevallen van 2009) Dat werknemers in KMO s meer kans hebben op een zwaar arbeidsongeval blijkt ook wanneer we de cijfers van de zware arbeidsongevallen vergelijken met de tewerkstelling in grote en kleine ondernemingen. In ondernemingen met minder dan 100 werknemers hebben werknemers een grotere kans op een zwaar arbeidsongeval: in 2009 werden in deze groep op 1000 werknemers gemiddeld 7 werknemers het slachtoffer van een dodelijk arbeidsongeval of liepen een blijvende handicap op! In de grote ondernemingen is dit beperkt, al worden ook daar elk jaar 5 à 6 werknemers op 1000 het slachtoffer van een zwaar arbeidsongeval. Vooral dodelijke arbeidsongevallen halen het nieuws. Een Belgabericht over een arbeidsongeval waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. Man sterft bij arbeidsongeval in Tielt Bij een arbeidsongeval in een betoncentrale in de Galgenveldstraat in Tielt is gisterenavond een 49-jarige man uit Wakken om het leven gekomen. Dat zegt de politie van de zone regio Tielt vandaag. Bij reinigingswerken van een machine raakte de man met zijn hand in rubberen rolbanden. Hij raakte geplet en stierf ter plaatse. Het Brugse parket stuurde een deskundige ter plaatse om de precieze omstandigheden van het ongeval te onderzoeken. (belga/ep/22/01/11) 6 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011 Rob Stevens

7 2. De onderbemande Inspectiediensten voor welzijn op het werk Het schrijnend tekort aan personeel bij de Afdeling Toezicht Welzijn op het Werk (de vroegere medische en technische inspectie) blijkt uit de cijfers in hun jaarverslag. In de onderstaande tabel vindt men een overzicht van de bezetting van de inspectiediensten over de verschillende regionale directies. De aantallen zijn weergegeven in voltijdse equivalenten (VTE) Niv A Niv B Niv C/D Adm Totaal Centrale diensten West-Vlaanderen 7, , Oost-Vlaanderen 6, Antwerpen Limburg - Vlaams Brabant Brussel Hainaut - Henegouwen Namur Luxembourg - Brabant Wallon Liège Fulltime equivalenten 111, ,5 Totaal aantal personeelsleden Bron: jaarverslag 2009, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling Toezicht op de chemische risico s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie) Inspecteurs van niveau A en B zijn de vroegere arbeidsgeneesheren, burgerlijk en industriële ingenieurs. Inspecteurs van niveau C/D worden hoofdzakelijk ingezet op bouwwerven, groeven en graverijen De inspecteurs van de inspectie Toezicht Welzijn op het werk (AD TWW, de vroegere medische en technische inspectie) moeten bij alle werkgevers van dit land toezien op de toepassing van de welzijnsreglementering. Hun taken en opdrachtenpakket is de laatste jaren alleen maar toegenomen, het inspectiekader daarentegen is alleen maar afgenomen ondanks talrijke politieke beloften van de opeenvolgende bevoegde ministers en staatssecretarissen. De negen opeenvolgende ministers hebben stuk voor stuk hun ambt verlaten met minder inspecteurs dan bij hun aantreden als minister. En sinds Miet Smet hebben we er heel wat de revue zien passeren: Laurette Onkelinx, Frank Vandenbroucke, Anissa Temsamani, Kathleen Van Brempt, Freya Vandenbossche, Peter Van Velthoven, Josly Piette en Joëlle Milquet). Een van de pijlers van het roemruchte Federaal Actieplan voor de Reductie van Arbeidsongevallen (FARAO) was een versterking van de inspectiediensten met 14 bijkomende inspecteur. De feiten zijn echter anders dan de herhaalde aankondigingen in pers en parlement. Uit onderstaand grafiek blijkt duidelijk dat het aantal effectieven bij de inspectie gestaag daalt. Alle recente beloften ten spijt telde de inspectie begin april 2011 nog slechts 151 inspecteurs in de buitendiensten, ver beneden de 177 inspecteurs die in 2004 herhaaldelijk werden beloofd in het parlement en in de pers door de toenmalige regering. Vooral dodelijke arbeidsongevallen halen het nieuws. Een Belgabericht over een arbeidsongeval waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. Eén slachtoffer overleden van arbeidsongeval Aalst In Aalst is de oudste van de twee slachtoffers overleden van een arbeidsongeval gisteren. Dat bevestigt de burgemeester van Aalst. Twee mannen werden maandagnamiddag bewusteloos gevonden toen ze een kelder langs de Ledebaan in Aalst behandelden tegen opstijgend vocht. Ze waren dus niet verf met een afbijtmiddel aan het verwijderen, zoals eerder gemeld. De twee werden in kritieke toestand naar afzonderlijke ziekenhuizen overgebracht. De oudste man bezweek vandaag aan zijn verwondingen. De jongste is aan de beterhand. Hij mag wellicht vanavond de afdeling intensieve zorgen verlaten, maar moet wel nog in het ziekenhuis blijven. Het arbeidsauditoraat van Dendermonde onderzoekt het ongeval. Voorlopig wil het gerecht geen informatie kwijt. De twee mannen werkten voor de firma Rewatec uit Oudenaarde. Dat bedrijf is gespecialiseerd in waterdichtingstechnieken. (belga/lpb/22/03/11) Guy Puttemans Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

8 Dossier arbeidsongevallen De inspectie noteert in haar eigen officieel jaarverslag over 2009 : In totaal werden werkgevers bezocht. Rekening houdend met het aantal werkgevers ( : bron RSZ) betekent dit dat theoretisch gezien dat elke werkgever eenmaal om de 20 jaar zou worden bezocht (sic). Na vier jaar is er van de belofte van 14 bijkomende inspecteurs nog altijd niets in huis gekomen, sterker nog, het aantal inspecteurs is gedaald tot onder het peil van Begin 2009 was in de directie Brussel geen enkele arbeidsgeneesheer meer werkzaam! aantal inspecteurs Evolutie personeelsbestand AD TWW 2005 cijfers administratie (HRPBW) belofte - regeringsbeslissing 2009 Guy Puttemans De onderbemanning van de inspectiediensten voor welzijn op het werk is een oud zeer. ACV-actie 26 mei In 2006 kreeg de Belgische welzijnsinspectie een internationale audit van het SLIC, het Senior Labour Inspectors Committee, een officieel comité van welzijnsinpecteurs bij de Europese Commissie. Dit Comité maakt volgens beurtrol een audit van alle Europese inspectiediensten. Het officiële rapport van het auditcomité rekent België tot het op één na zwakste Europese land inzake bezetting van zijn inspectiediensten: België telde slechts één inspecteur welzijn op werknemers en staat hiermee helemaal onderaan in het lijstje van de Europese lidstaten. Enkele citaten uit deze auditconclusies: The number of workers inspected by one inspector varies from to (Brussels). The average in Belgium is workers/inspector. It is the second lowest among the SLIC member states. The average among the SLIC member states is roughly workers/inspector The annual reports of the inspectorate show that in reality penal sanctions are seldom applied and rarely followed up by the judicial authorities. Also administrative fines in second instance are hardly ever used in reality (14 cases in all of 2004). Administrative fines in this way also do not allow for on the spot fines for in-stance unwilling employers or direct risks for people at work. Belgian law and legal system, do not give labour inspectors appropriate instruments to penalize. Experts van de International Arbeidsorganisatie (IAO) bevelen aan dat industriële ontwikkelingslanden één inspecteur veiligheid en gezondheid per werknemers zouden moeten voorzien. Dit vereist dus meer dan een verdubbeling van het aantal effectieven. Dat was ook de unanieme vraag van àlle sociale partners in het NAR-advies1683 van mei Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

9 3. Gemiddeld één inspectiebezoek om de 7 jaar Eind 2008 telde de RSZ privé-bedrijven en overheidsinstellingen met in totaal werknemers. Het toezicht hierover moet vandaag uitgevoerd worden door 114 ambtenaren (in VTE) van niveau A en B (of 151 VTE niveau s A/B/C/D). Elke ambtenaar staat daarmee in voor 2352 ondernemingen (1775) en voor het toezicht op de werksituatie van meer dan (24.767) werknemers. Regionale directie Zelfs al zou elke ambtenaar 4 bedrijfsbezoeken per dag doen (en nooit ziek zijn, nooit opleiding volgen, nooit arbeidsongevallen onderzoeken, nooit verslagen maken, ) dan nog zou elke onderneming slechts om de 2,7 (2) jaar bezocht kunnen worden. In de praktijk is dat heel wat minder. Voor 2007 stond het geheel van de AD TWW in voor inspectiebezoeken, omgerekend 317 per fulltime inspecteur. De tabel in bijlage toont de kans op inspectie per provincie. Een werkgever in België mag vrij Aantal inspecteurs niveau A+B Werkgevers Werknemers gerust zijn: met de huidige personeelsbezetting moet hij tot 2018 slechts één bezoek van de inspectie verwachten. Met dit soort omkadering van de inspectie scoort België internationaal op het niveau van de ontwikkelingslanden. De internationale conventies van de IAO die België mee ondertekende gaan uit van aanbevelingen om elke onderneming minstens één keer per jaar te bezoeken. Dat vergt meer dan een verdubbeling van de effectieven. Aantal ondernemingen en instellingen per inspecteur Een bedrijfsbezoek om de x jaar West-Vlaanderen 10, ,26 9,97 Oost-Vlaanderen 10, ,07 9,89 Antwerpen 14, ,65 9,45 Limburg - Vlaams Brabant ,75 6,73 Brussel 12, ,40 8,47 Hainaut - Henegouwen 12, ,56 6,41 Namur Luxembourg - Brabant Wallon 14, ,22 5,71 Liège 15, ,00 4,91 TOTAAL 112, ,42 7,47 Bron: jaarverslag 2009, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling Toezicht op de chemische risico s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie) Rob Stevens 3. Gemiddeld één inspectiebezoek om de 7 jaar Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

10 Dossier arbeidsongevallen 4. Geen sanctiebeleid voor overtredingen van wetgeving De wetgeving voorziet in de mogelijkheid van een strafrechtelijke vervolging of het uitschrijven van administratieve boetes. Probleem is dat er lange wachttijden zijn voor er uitspraken volgen vanuit de arbeidsrechtbanken, en dat er enkel administratieve boetes worden opgelegd als er geen strafvervolging wordt ingesteld door de arbeidsrechtbank. Tussen het opstellen van een pro-justitia en een definitieve uitspraak over het gegeven gevolg door hetzij de rechtbanken of de studiedienst van de FOD WASO (dienst administratieve geldboeten) verloopt dus een grote tijdspanne. De inspectiediensten moeten een lik op stuk beleid kunnen voeren. Een lijst met zware overtredingen moet net als in het verkeer gekoppeld worden aan een efficiënt boetesysteem. Zo kunnen heel wat ziektes en ongevallen vermeden worden. De basisverplichting voor werkgevers in de wet welzijn is het maken van een risicoevaluatie in hun onderneming. Dat is de wettelijke basis voor het nemen van allerlei specifieke veiligheidsmaatregelen. Er is echter een groot juridisch probleem met het sanctioneren van werkgevers die niet aan deze basisverplichting voldoen: de rechtspraak is van oordeel dat de omschrijving van deze verplichting in de wetgeving te weinig precies is. Bijgevolg worden vaststellingen van dergelijke overtredingen systematisch geseponeerd. En haakt ook de inspectie af om hierover nog proces verbaal op te stellen: het leidt toch tot niets. Daarmee ontbreekt een basispijler in het handhavingsbeleid. Vooral dodelijke arbeidsongevallen halen het nieuws. Een Belgabericht over een arbeidsongeval waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. Dodelijk arbeidsongeval bij ArcelorMittal Gent Bij staalbedrijf ArcelorMittal Gent is gisterenavond een 44-jarige man om het leven gekomen bij een arbeidersongeval. De man werd onwel na het uitvoeren van herstellingswerken in een convertor, zegt Jan Cornelis, woordvoerder van ArcelorMittal Gent. Een tweede arbeider werd ook onwel, maar zijn toestand is stabiel. Het ongeval gebeurde bij het herstellen van de vuurvaste bekleding van de staalconvertor. In de convertor worden schroot en vloeibaar ruwijzer omgezet in vloeibaar staal. Werknemers van de firma Loewe hadden de herstellingswerken uitgevoerd en waren een stelling aan het verwijderen. Een arbeider zag dat zijn collega onwel was geworden en sloeg alarm. Hijzelf werd daarna ook onwel. Hij kon nog naar het ziekenhuis gebracht worden, maar voor de tweede man kwam alle hulp te laat. Rob Stevens Volgens het Gentse arbeidsauditoraat overleed de 44-jarige man door een gebrek aan zuurstof nadat argongas was vrijgekomen. Uit metingen blijkt dat argongas aanwezig was in de convector. Bij hoge concentraties argon in de lucht ontstaat er zuurstofgebrek, wat kan leiden tot bewusteloosheid of tot de dood. Er was slechts 14 procent zuurstof in de lucht aanwezig en dat werd de man fataal. De arbeiders droegen geen maskers tijdens de werken. Het arbeidsauditoraat vermoedt dat het argongas kon vrijkomen door een lek in de leidingen en gaat na of er geen inbreuken waren op de arbeidsveiligheid. (belga/edp/tma/10/02/11) 10 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

11 5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet Belgische werkgevers moeten zich verplicht aansluiten bij een erkende arbeidsongevallenverzekering. Alle arbeidsongevallen moeten binnen de 8 dagen aan de verzekering worden gemeld. De verzekering en niet de werkgever beslist over het aanvaarden van een arbeidsongeval. Wanneer ze een ongeval weigeren te erkennen, en weigeren te vergoeden, moeten de verzekeraars dat niet enkel schriftelijk melden aan het slachtoffer, ze moeten dat ook laten weten aan het Fonds voor Arbeidsongevallen. Dat houdt toezicht op de weigeringen en kan tussenkomen bij verzekeraars als een weigering niet terecht was. De afgelopen jaren merkt het Fonds Arbeidsongevallen een heel forse stijging van het aantal geweigerde arbeidsongevallen. In 1985 werd 2,2% van alle aangiften geweigerd, in 2009 was dat al ruim 4 keer hoger en opgelopen tot 9,2% van alle aangiften. Meer dan aangiften van een arbeidsongeval werden het afgelopen jaar door een verzekeraar afgewezen omdat het volgens hen geen arbeidsongeval was volgens de wettelijke normen. Het FAO als toezichthouder onderzoekt dossiers waarover klacht werd ingediend, en daarnaast ook een eigen beperkte steekproef van weigeringen. Daarbij merken ze praktijken op die de verzekeringsondernemingen niet steeds ten gronde kunnen verantwoorden 3, of die eerder zijn ingegeven door een soort van commercieel geïnspireerd weigeringsbeleid. De tussenkomsten van het Fonds in 2010 in 590 dossiers leidden in liefst 42% van die gevallen tot een gewijzigd standpunt van de verzekeraar waarbij het slachtoffer toch nog werd vergoed. Er loopt dus aardig wat mis bij de verzekeringsmaatschappijen. 3 Doc Beheerscomité FAO BC/6/10/20 blz Grote verschillen tussen verzekeraars Er zijn heel grote verschillen tussen de verzekeringen met betrekking tot het weigeren van arbeidsongevallen. Marktleider Axa is tegelijk ook nationaal kampioen in het weigeren van arbeidsongevallen: liefst 12,4% van alle aangiften van een arbeidsongeval worden door Axa geweigerd (dienstjaar 2009). Ook Generali en de Federale weigeren meer dan 9% van de gevallen. Onderaan het klassement halen Fidea, KBC, Mercator en PV vriendelijke weigeringspercentages van minder dan 5%. Geweigerde arbeidsongevallen per verzekeraar (Dienstjaar 2009) naam geweigerde arbeidswegongevallen geweigerde arbeidsplaatsongevallen Totaal weigeringspercentage Axa 13,50% 11,60% 11,80% P & V 11,50% 11,30% 11,40% Generali 14,80% 9,90% 10,60% Ethias 8,10% 10,30% 10,00% Totaal 10,20% 9,30% 9,40% Dexia 5,50% 10,10% 9,10% Mensura 14,90% 8,10% 8,90% Federale 17,20% 7,90% 8,50% Securex 9,50% 8,30% 8,50% AG (Fortis) 7,40% 8,60% 8,40% Vivium (ex-ing) 5,70% 7,20% 7,00% Vivium (ex -Zurich) 9,70% 6,40% 6,80% Mercator 2,40% 4,30% 4,10% KBC 4,80% 4,00% 4,10% Fidea 3,10% 2,80% 2,90% Naargelang het soort ongevallen zijn er nog sterkere verschillen tussen verzekeraars. De Federale Verzekeringen weigerde 22% van alle aangiften van arbeidsongevallen op de weg van en naar het werk: meer dan één op vijf van alle aangiften. Ook Mensura, Axa en Generali scoren meer dan 14%. Dat zijn opvallende verschillen omdat alle andere verzekeringsmaatschappijen tussen de 3 en de 8% scoren. Mercator en Fidea weigeren opvallend weinig arbeidswegongevallen met 3% of minder van alle aangiften. Voor arbeidsplaatsongevallen zijn Axa, Fortis en Generali de strenge jongens op de markt, KBC en Fidea weigeren liefst drie keer minder vaak de erkenning van een arbeidsongeval. 5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

12 Dossier arbeidsongevallen 5.2 Zeer verschillende weigeringsmotieven Het FAO graaft wat dieper naar deze verschillen en ging na met welke reden bepaalde verzekeringen hun weigeringen motiveren. Het meest gebruikte motief in de sector om een slachtoffer af te wijzen is dat er geen bewijs is van de aangevoerde feiten (30,6% van alle weigeringen). Slachtoffers slaken dus best een luide gil als hen wat overkomt, zorgen best ook voor getuigen, fotomateriaal, of bloedsporen Dat motief om ongevallen te weigeren bij gebrek aan bewijs is bijzonder populair bij Vivium (48,1% van alle weigeringen), P&V (44,3%), Mensura (42,2%),Federale Verzekeringen (40,3%) en bij Axa (40,1%). Bij P&V wordt 5% van alle aangiften om die reden geweigerd, bij Axa 4,7% terwijl dit bij de concurrentie van Mercator amper 0,4% en bij Fidea en Dexia nauwelijks 0,5% bedraagt. Wie zonder getuigen slachtoffer is van een arbeidsongeval heeft pech als zijn werkgever bij Axa of Vivium zit; bij Dexia, Fidea en Mercator kan dit nog meevallen. 5.3 Interims weer de pineut Uit het eerdere onderzoek van het FAO in 2008 bleek dat aan interims veel vaker (14%) dan aan andere werknemers (8,7%) de erkenning van een arbeidsongeval wordt geweigerd. Het gebrek aan bewijs komt ook omdat naar de mening van het FAO teveel dossiers worden geweigerd na een zeer summier onderzoek naar de ongevalsomstandigheden (vaak slechts een telefoontje) en de moeilijkheden van een interim om bewijselementen of getuigenverklaringen te verzamelen. Ook in dit onderzoek bleek Axa de kampioen: ze weigerden liefst 19,98% van alle ongevalsaangiften door interims. Ook schoonmaakactiviteiten bleken in eerder onderzoek van het FAO erg hoog te scoren in weigeringen (14%), net als ongevallen bij kantoorwerk en commerciële werkzaamheden. Ongevallen die te maken hebben met tillen, dragen of opstaan scoorden in % van de weigeringen en zijn dus weinig geliefd bij verzekeraars. Net als ongevallen ten gevolge van een verkeerde beweging (zoals het uitwringen van een dweil) of het zich plots omdraaien. Vooral dodelijke arbeidsongevallen halen het nieuws. Een Belgabericht over een arbeidsongeval waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. Arbeider zwaargewond na val onder wagon in Winterslag Een spoorwegarbeider van het rangeerstation in Winterslag (Genk) is deze morgen zeer zwaargewond geraakt, nadat hij door een val klem kwam te zitten onder het wiel van een wagon. De vijftiger stond op een bordes, een metalen rooster van twintig bij veertig centimeter, om via een radioverbinding aan de machinist instructies te geven bij het rangeren van treinen. Om een onbekende reden is de spoorarbeider van het rooster gevallen en met zijn rechterdijbeen onder de wielen van een wagon terechtgekomen. Vervolgens werd hij nog zo n 45 meter meegesleurd. Belpress.com De brandweer van Genk kwam ter plaatse om de man uit zijn hachelijke positie te bevrijden. De ambulanciers van de Genkse brandweer en een mugteam van het Ziekenhuis Oost Limburg dienden de man de eerste zorgen toe. Uiteindelijk besliste de brandweer om enkele wagons los te koppelen en de trein in de omgekeerde richting weg te laten trekken om de man te bevrijden. Met zeer zware verwondingen brachten de hulpdiensten het slachtoffer naar het Sint-Jansziekenhuis in Genk. In 2007 kwam in hetzelfde rangeerstation en spoorwegarbeider om het leven, toen hij geplet werd tussen twee wagons. (belga/ tma/10/03/11) 12 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

13 Meteen blijken nog meer merkwaardige verschillen tussen verzekeraars. Fortis en Dexia weigeren bijvoorbeeld vooral om dat er geen plotse gebeurtenis zou zijn in de zin van de wet en de rechtspraak: in 51% van alle weigeringen van ongevallen op de arbeidsplaats beroept Dexia zich op dat motief en torent daarmee hoog boven de concurrentie uit. Ook Mensura met 35,9%, Fortis met 31%, Securex en Axa met ruim 27% gebruiken meer dan gemiddeld dit motief om slachtoffers af te schepen. Aan het andere uiteinde beroept Vivium zich slechts in 8,2% van de gevallen op dat motief, Fidea in 11,2% van de gevallen. Securex en Ethias zijn uitschieters in de sector in het weigeren van ongevallen omdat er geen bewijs is van een letsel met 1,5% en 1,6% van alle aangiften. Dexia weigert vijf keer meer ongevallen (5,2% van alle aangiften) dan Mercator, KBC, ING en Fidea (minder dan 1%) omdat er geen plotse gebeurtenis zou zijn. Belpress.com schillen in verzekerde populaties en derhalve wellicht in overwegende mate toe te schrijven aan de weigeringspolitiek van de verzekeringsondernemingen 4. Hoge weigeringspercentages vloeien vaak voort uit de strenge opstelling van bepaalde verzekeringsmaatschappijen die een zeer strikte interpretatie van de bewijsregels hanteren. Bij sommige verzekeraars worden in ,5% (Federale) 8,5% (Mensura) of 6,9% (Generali) van de aangegeven arbeidswegongevallen om die reden geweigerd, terwijl datzelfde soort weigeringen nagenoeg afwezig is bij andere verzekeraars (Mercator, P&V: 0%; bij Dexia en Fidea 0,1%). Met zo een verschillen is er geen gelijke behandeling meer van slachtoffers stelt het Fonds Wetens willens slachtoffers weigeren Vrij stuitend zijn de gesignaleerde praktijken waarbij verzekeraars slachtoffers afwijzen om motieven en in situaties die in 4 Nota beheerscomité FAO BC/6/10/20 blz 3 De grote verschillen in gebruikte weigeringsmotieven zijn volgens het FAO niet direct verklaarbaar door eventuele vercassatierechtspraak wel degelijk aanvaard worden: zoals het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand te vroeg (Ethias in twee dossiers) of later (AG) het werk heeft verlaten, of omdat zijn arbeidswegtraject begon vanuit de vaste verblijfplaats van zijn vriendin (AG), of omdat iemand op weg was naar zijn werkgever om zijn ziektebriefje af te geven (AG), of omdat iemand een omweg had gemaakt op de arbeidsweg voor kinderopvang bij de schoonouders ( Federale). AG viel in 2009 op door arbeidsongevallen te weigeren die buiten de arbeidsactiviteit maar wel in ondergeschikt verband gebeurden, of door systematisch wespensteken te weigeren (ook bij bagagepersoneel van luchthavens), en Axa dat zonder verder onderzoek schade weigert aan niet gedragen prothesen (brillen). Axa viel ook op door moeilijkheden te maken bij het erkennen van een ongeval ten gevolge van het afstappen van een verhoog (trapladdertje, trede vrachtwagen,...) volgens hen een alledaagse beweging en geen plotse gebeurtenis zoals in de wet arbeidsongevallen wordt vereist. Dat gaat in tegen constante cassatierechtspraak dat 5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

14 Dossier arbeidsongevallen stelt dat de normale uitoefening van een job de plotselinge gebeurtenis kan zijn die in de wet wordt gevraagd om het te hebben over een arbeidsongeval. Af en toe is er echter ook (lagere) rechtspraak die dat principe niet dwingend toepast. Axa en anderen speculeren daarop door zo een ongevallen te weigeren: een goeie kans dat het slachtoffer het erbij laat (kassa kassa), en een zwakke kans dat een lagere rechtbank het standpunt van de verzekeraar volgt. In zes gevallen stootte het Fonds bij zijn onderzoek op de weigering van verzekeraars om de schade aan een prothese (bril) te betalen omdat die niet werd gedragen of slecht gepositioneerd was op het moment van het ongeval. Het Hof van Cassatie heeft dat soort argumenten eerder al verworpen als niet relevant. 5.5 Hoedt u voor vragenlijsten Vanuit onze rechtskundige diensten werd al eerder gewezen op praktijken waarbij verzekeringsmaatschappijen een vriendelijke sociaal assistent langs sturen bij het slachtoffer en hem of haar helpen bij het invullen van een vragenlijst om de afhandeling van het ongeval te bespoedigen. Wee het slachtoffer dat daarbij te kennen heeft al eerder last gehad te hebben van een bepaalde kwetsuur: meteen al een reden tot weigeren. Het Fonds stipt ook vragenlijsten aan waarbij mensen die hun voet kwetsten bij het afdalen van een trap nadien allerlei vragen moesten beantwoorden. Bijvoorbeeld of ze een trede hadden gemist, of ze over een oneffenheid waren gevallen, of nog, of de vloerbekleding in slechte staat was. Ontkennende antwoorden gaven aanleiding tot weigering. Maar ook wie verklaarde een trap te zijn afgegaan zonder een trede te missen, of positief aanstreepte dat de verstuiking heel spontaan gebeurde leverde argumenten aan voor een weigering. Nochtans moet er alweer volgens constante cassatie rechtspraak geen abnormaal feit zijn, maar slechts een aanwijsbaar plots feit voor de erkenning van een arbeidsongeval. 5.6 Conclusies Voor de verzekeraars is het weigeren van arbeidsongevallen een lucratieve praktijk: als het slachtoffer afgescheept wordt, en het daarbij laat, rinkelt de kassa bij de verzekeraars. Wel een premie incasseren, geen schade moeten betalen. De kassa rinkelde keer in Het is vaak een beetje David tegen Goliath: een afgewezen slachtoffer moet het opnemen tegen de verzekeraar met al zijn ervaring, knowhow, kennis van wetgeving en rechtspraak, en dure gespecialiseerde advocaten. Niet te verwonderen dat veel slachtoffers het erbij laten, niet de moeite doen om contact op te nemen met hun vakbond. Nochtans loont het de moeite om het er niet bij te laten: in 11% van alle dossiers die door het FAO werden onderzocht (na klachten of na steekproef) herzag de verzekeraar zijn standpunt zonder dat het tot een rechtszaak moest komen. Daarbij ging het zelfs om twee dodelijke arbeidsongevallen Vooral dodelijke arbeidsongevallen halen het nieuws. Een Belgabericht over een arbeidsongeval waar heel veel leed en verdriet achter schuilt. Havenarbeider sterft na val van 6 meter in Antwerpse haven In de haven van Antwerpen is vandaag kort voor de middag een havenarbeider verongelukt. Dat bevestigt een woordvoerder van het Antwerpse parket. Een 49-jarige man viel rond uur uit een kraan zes meter naar beneden. Het slachtoffer brak zijn nek en rug en was op slag dood. Een arbeidsauditeur kwam ter plaatse om de omstandigheden van het dodelijke arbeidsongeval te onderzoeken. (belga/kve/19/02/11) 14 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

15 Kaderstukje 1: Wat er aan doen vanuit het comité of de vakbondsafvaardiging? Met het Comité Preventie en Bescherming op het werk (en met de vakbondsafvaardiging bij gebrek aan comité) beschik je over aardig wat bevoegdheden om toe te zien op wat een verzekeraar uitspookt met weigeringen van arbeidsongevallen in je onderneming of instelling. Artikel 3 van hoofdstuk IV van de codex geeft het comité een voorafgaande adviesbevoegdheid bij de keuze of verandering van arbeidsongevallenverzekeraar. En volgens artikel 14 moet het comité of de vakbondsafvaardiging van de werkgever alle informatie krijgen om met kennis van zaken advies te kunnen uitbrengen. Met de grote verschillen tussen verzekeraars inzake weigeringen van arbeidsongevallen loont het dus meer dan de moeite om na te vragen hoeveel en welke arbeidsongevallen in je onderneming werden geweigerd door de verzekering. Zeker als je verzekeraar Axa, Generali, De Federale Verzekeringen, Fortis, of Mensura Is. De top vijf in het weigeren van arbeidsongevallen. Ga na om welke motieven dat ongeval werd geweigerd. Of het niet de moeite loont het slachtoffer te adviseren om in beroep te gaan, zeker als het een van de dubieus hoge weigeringsmotieven was. En misschien kan je je werkgever ook adviseren om die verzekeringsmaatschappij aan de kant te schuiven. En te kiezen voor een verzekeringsmaatschappij onderaan het klassement: eentje die geen maximale winst poogt te kloppen uit het afschepen van slachtoffers. Kaderstukje 2: Wat wil het ACV? De huidige situatie inzake geweigerde arbeidsongevallen is uit de hand aan het lopen. Steeds vaker worden slachtoffers afgescheept door verzekeraars op grond van een weigeringsbeleid: daardoor komt de gelijke behandeling van slachtoffers in het gedrang. Het kan niet zijn dat we verder naar een situatie toegroeien waarbij steeds meer slachtoffers naar de rechtbank moeten om hun gelijk te krijgen. Van het Fonds Arbeidsongevallen verwacht het ACV dat het zijn toezicht en zijn tussenkomsten inzake geweigerde arbeidsongevallen opvoert. Nu worden minder dan duizend gevallen per steekproef onderzocht. Dat moet sterk opgevoerd worden, in eerste instantie bij verzekeringsmaatschappijen met een verdacht afwijkende profilering inzake weigeringen. Het FAO dient ook strenger op te treden met administratieve boetes tegen verzekeringen die het toezicht belemmeren, en niet voldoende gevolg geven aan de instructies van het FAO met betrekking tot weigeringen van arbeidsongevallen. Van de wetgever en de minister verwacht het ACV effectieve sancties tegen verzekeraars die wetens willens slachtoffers afschepen: ontmoedigende administratieve boetes voor verzekeraars die teveel ongevallen weigeren zodat de winsten die ze daarop maken naar het Fonds Arbeidsongevallen afvloeien. krachtlijnen 5. Weigering van arbeidsongevallen: de ene verzekeraar is de andere niet Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

16 Dossier arbeidsongevallen Een staalkaart van de merkwaardige verschillen tussen verzekeraars In de dossiers van het Fonds Arbeidsongevallen (FAO) blijken er per verzekeraar markante verschillen inzake het weigeren van arbeidsongevallen. We presenteren de belangrijkste hiernaast per verzekeraar. Ook melden we voor elke verzekeraar wat de belangrijkste bemerkingen waren van het Fonds in het jaarverslag over de technische controle van elke verzekeraar. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om typische klachten als fouten in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding wordt berekend, niet systematische terugbetaling van reiskosten als het slachtoffer naar een adviserend geneesheer moet gaan, zwakke of laattijdige informatie aan slachtoffers. Dexia Weigert vooral (49,6% in 2009) omdat er geen plotse gebeurtenis zou zijn (recordhouder met dit motief). Ethias Veel weigeringen wegens geen plotse gebeurtenis (27,9%) en dubbel zoveel weigeringen wegens geen bewijs van letsel (17,8%) dan de rest van de sector; Twee keer betrapt op het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand te vroeg het werk verliet, al is de rechtspraak erg duidelijk; Krijgt bemerkingen van het FAO voor laattijdige betaling van eerste voorschotten of renten bij dodelijke arbeidsongevallen; Kreeg bemerkingen van het FAO over diverse fouten in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding voor slachtoffers is gebaseerd: geen rekening met minimumlonen, geen systematisch meetellen van eindejaarspremie; Kreeg bemerkingen over een zwak en te traag administratief beheer van dossiers dodelijke arbeidsongevallen. Mercator: Weigert arbeidsplaatsongevallen voornamelijk omdat het de letsels niet het gevolg acht van het ongeval; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet worden meegeteld in het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. 16 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

17 STAALKAArt ING- Vivium Weigert vooral (45,9%) wegens gebrek aan bewijs van de aangevoerde feiten; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. Krijgt bemerkingen van het FAO voor laattijdige betaling van eerste voorschotten of renten bij dodelijke arbeidsongevallen; Kreeg bemerkingen van het FAO wegens laattijdigheid in het beantwoorden van briefwisseling van slachtoffers. Mensura Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (39,3%); Weigert 58,5% van de arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet worden meegeteld in het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend. Mensura neemt dit niet op als de werkgever die niet vermeldt op de aangifte; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. AXA Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (45,4%); Weigert 35,8% van de arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; Weigert meer dan anderen bij gebrek aan bewijs van de feiten (32,4%); Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet systematisch worden geïntegreerd in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers is gebaseerd; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat verwijlinteresten bij correctie van te laag uitbetaalde vergoedingen niet systematisch worden betaald; Kreeg bemerkingen voor het mede-opzetten van een registratiesysteem voor klanten waarbij lichte ongevallen niet werden aangegeven zoals wettelijk verplicht. Federale Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (42,4%) en richt zich volgens het FAO onvoldoende naar de rechtspraak die gewichtige en overeenstemmende vermoedens aanvaardt als voldoende bewijs; Weigert 56,9% van de aangegeven arbeidswegongevallen omdat er geen getuigen zijn of bij gebrek aan ernstige nauwkeurige en overeenstemmende vermoedens; Kreeg bemerkingen van het FAO voor het niet nakomen van afspraken rond berekening van het basisloon waarop de vergoeding voor slachtoffers is gebaseerd, rond automatische uitbetaling van verwijlinteresten bij laattijdige betalingen of correcties. Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april

18 Dossier arbeidsongevallen Vivium: Weigert meest in de sector met het motief van gebrek aan bewijs van de feiten (45,8%); Kreeg bemerkingen van het FAO omdat ze niet systematisch en niet automatisch de verplaatsingskosten terugbetalen van slachtoffers naar de raadsgeneesheer; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. SECUREX Kreeg bemerkingen van het FAO voor het ontbreken van een automatische betaling van verwijlinteresten bij correctie van initieel té lage vergoedingen bij tijdelijke ongeschiktheid; Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. P&V Weigert meer dan het gemiddelde (30%) wegens gebrek aan bewijs van de feiten (44,3%). AG-Fortis Gebruikt vaak het motief geen plotse gebeurtenis (31,6% van alle weigeringen om die reden); Betrapt op het weigeren van een arbeidswegongeval omdat iemand later dan normaal het werk heeft verlaten, een weigeringsmotief dat in de rechtspraak steevast wordt verworpen; Betrapt op het weigeren van een arbeidsongeval omdat het slachtoffer zijn arbeidswegtraject begon vanuit de vaste verblijfplaats van zijn vriendin; Betrapt op het weigeren van een arbeidsongeval omdat iemand op weg was naar zijn werkgever om zijn ziektebriefje af te geven; Weigerde systematisch insectenbeten, ook bij bagagepersoneel van luchthavens dat een risico heeft op exotische insectenbeten; Erg restrictief in het accepteren van een val als plotse gebeurtenis. Fidea Kreeg bemerkingen van het FAO omdat eindejaarspremies niet of foutief worden gebruikt in de berekening van het basisloon waarop de vergoeding aan slachtoffers wordt berekend. KBC Kreeg bemerkingen van het FAO omdat de verplaatsingskosten van slachtoffers naar de raadsgeneesheer niet systematisch en niet automatisch worden terugbetaald. 18 Dossier arbeidsongevallen: De Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht Vakbeweging nr april 2011

19 ACV-campagne gevaarlijke producten Arbeidsongevallen worden ook veroorzaakt door het gebruik van gevaarlijke producten. Minstens één werknemer op zeven wordt regelmatig blootgesteld aan gevaarlijke stoffen in zijn werkomgeving. Daarom voert het ACV dit werkjaar ook campagne om de veiligheid en de gezondheid van werknemers die worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen beter te beschermen. Maak gebruik van de campagnemiddelen! De actiebrochure gevaarlijke producten helpt je om in je onderneming een actieplan op te stellen. Inventariseren van alle aanwezige gevaarlijke producten is daarbij een eerste belangrijke stap. De zakbrochure Gevaarlijke producten. Nieuwe wet nieuw etiket is een handig hulpmiddel. Je vindt er informatie over de nieuwe (en de oude) veiligheidsaanduidingen en gevaarsymbolen (pictogrammen) op gevaarlijke producten. Om de campagne onder de aandacht te brengen in de ondernemingen, is er ook een recto-verso-affiche, die langs de ene zijde onder het motto Zoek gevaarlijke producten niet in vaten. Ze zijn overal! de basisprincipes van preventie en bescherming benadrukt en langs de andere zijde Etiketten lezen is goed voor je gezondheid. het belang van een juist etiket op een product onderstreept. Op de website acv-online.be vind je de hulpmiddelen voor de campagne en heel wat andere nuttige informatie. Redactie Vakbeweging: Postbus Brussel tel Website: Redactie: Herman Fonck Eindredactie: Filip Bellemans, Patrick Van Looveren en Donatienne Coppieters Vormgeving: Gevaert Graphics Druk: Corelio Printing Verantwoordelijke uitgever: Dominique Leyon Dringend een ander Europa gevraagd Vakbeweging nr maar t

20 Dossier arbeidsongevallen De pijnpunten De economische crisis doet het totaal aantal arbeidsongevallen dalen. Dit is echter vooral een gevolg van een lagere tewerkstelling en minder van een veiligere werkomgeving. Merkwaardig genoeg dalen sinds jaren enkel de aangegeven lichte arbeidsongevallen (tijdelijke ongeschiktheid). Bij de ernstige arbeidsongevallen (blijvende ongeschiktheid) is er helemaal geen dalende trend. De kans op een ernstig arbeidsongeval is sinds 1980 nog gestegen voor arbeiders. Per 1000 arbeiders worden er jaarlijks 9 ernstige arbeidsongevallen aangegeven: het stijgende aantal interims, toenemend werk in onderaanneming en het stijgend aantal KMO-werknemers laat zich voelen. In KMO s gebeuren nog steeds meer ernstige arbeidsongevallen dan in grotere ondernemingen met vakbondsvertegenwoordigers. Het Fonds Arbeidsongevallen raamt dat voor elk aangegeven arbeidsongeval er twee ongevallen niet worden aangegeven. Verzekeraars weigeren sinds 1980 vier keer meer arbeidsongevallen te erkennen: er zijn zeer ongelijke praktijken naargelang de verzekeraar. Ongevallen overkomen aan ambtenaren (met inbegrip van Post, NMBS, en leger) blijven jaren achterop in de nationale cijfers. Inspectiediensten blijven onderbemand zodat een Belgische onderneming gemiddeld maar om de 7 jaar een inspectie mag verwachten. Vakbonden en werkgevers (!) vroegen samen in de Nationale Arbeidsraad om een verdubbeling van het aantal inspecteurs en een lik-op-stuk beleid met effectieve sancties. In 2009 werden slechts 79 boetes betaald voor overtredingen van de wetgeving arbeidsveiligheid. Er waren in 2009 in de privésector 127 dodelijke arbeidsongevallen en slachtoffers met een blijvende handicap. Er waren ook 3 miljoen verkeersboetes. Er vielen 955 verkeersdoden.