Milieubeleidsplan: evaluatie en positie bepaling

Transcriptie

1 Kerkplein 2 T (0343) Postbus 200 F (0343) AE Doorn E info@heuvelrug.nl Milieubeleidsplan: evaluatie en positie bepaling Stand van zaken, lessen en aanzet tot inhoudelijke kaders voor de 1 Datum 10 juli 2015 Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling Auteur L. Putman en B. de Wit

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Waarom een evaluatie? Waarom een positiebepaling? Rol van dit document in de actualisatie van het uitvoeringsprogramma milieu Onderlegger voor de inhoudelijk kaders en richting in de startnotitie Achtergrond document voor het / coproductieproces voor het opstellen van het uitvoeringsprogramma Leeswijzer Opzet van de evaluatie en positiebepaling Milieubeleidsplan Utrechtse Heuvelrug Natuurlijk Duurzaam! Wat betekent dit voor de evaluatie? Bijsturing op maatschappelijke en politiek dynamiek Wat betekent dit voor de evaluatie? Aanpassing aan nieuwe beleidssystematiek: doelenboom Wat betekent dit voor evaluatie en actualisatie? Aanpassing indeling en thema s in milieujaarprogramma s Wat betekent dit voor evaluatie en actualisatie? Opzet evaluatie Klimaatneutraal gemeentelijk grondgebied Wat willen we bereiken? Indicatoren klimaatneutraal Referentiewaarden evaluatie Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van onze doelstelling klimaatneutraal 2035? Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving? Grote vissen gebouwde omgeving zakelijke aansluitingen Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk publieke infrastructuur? Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk mobiliteit? Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk duurzame energie direct? Waar staan we nu ten opzichte van andere Utrechtse en Nederlandse gemeenten? Wat betekent dit voor de actualisatie? Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst? Lessen duurzaam bouwen beleid Lessen duurzaam bouwen, energie en klimaat in gebiedsvisies Lessen bestaande bouw Lessen opwekken duurzame energie Wat komt er op ons af?

3 4 Leefomgevingskwaliteit Wat willen we bereiken? Nog weinig effect indicatoren leefomgevingskwaliteit Uitgangspunten ontwikkeling effectindicatoren en kwantitatieve doelstellingen leefomgevingskwaliteit Referentiewaarden evaluatie leefomgevingskwaliteit Mogelijke effectindicatoren leefomgevingskwaliteit Mogelijke effectindicatoren leefomgevingskwaliteit algemeen Mogelijke effectindicatoren gezonde en veilige bodemkwaliteit Mogelijke effectindicatoren gezonde, veilige, duurzame en natuurlijke waterhuishouding Mogelijke effectindicatoren gezonde en veilige luchtkwaliteit Mogelijke effectindicatoren gezonde en rustige leefomgeving ten aanzien van geluid, stilte en trillingen Mogelijke effectindicatoren gezonde en duurzame leefomgeving ten aanzien van licht en donkerte (lichthinder) Mogelijke effectindicatoren gezonde en veilige leefomgeving ten aanzien van externe veiligheid en asbest Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van de leefomgevingskwaliteit algemeen? Waar staan we nu ten opzichte van gezonde en veilige bodemkwaliteit? Waar staan we nu ten opzichte van een gezonde, veilige, duurzame en natuurlijke waterhuishouding? Waar staan we nu ten opzichte van een gezonde en veilige luchtkwaliteit? Waar staan we nu ten opzichte van een gezonde en rustige leefomgeving ten aanzien van geluid, stilte en trillingen Waar staan we nu ten opzichte van een gezonde en duurzame leefomgeving ten aanzien van licht en donkerte (lichthinder) Waar staan we nu ten opzichte van een gezonde en veilige leefomgeving ten aanzien van externe veiligheid en asbest Waar staan we nu ten opzichte van andere Utrechtse gemeenten? Wat betekent dit voor de actualisatie? Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst? Lessen milieu en duurzaamheid in gebiedsvisies Lessen werken met milieukwaliteitsprofielen reguliere en kansrijke projecten Lessen milieuzonering van bedrijven Lessen milieu en duurzaamheid in infrastructurele projecten Lessen water Wat komt er op ons af? Ontwikkelingen, beleid regelgeving internationaal, nationaal, regionaal Gemeentelijke ontwikkelingen Duurzame mobiliteit Wat willen we bereiken? Klimaat en energie Leefomgevingskwaliteit Hernieuwbare grondstoffen Trias Mobilica Mogelijke effectindicatoren duurzame mobiliteit

4 5.2.1 Effectindicatoren voor klimaatneutraal mobiel Effectindicatoren voor verminderen negatieve impact mobiliteit of leefomgevingskwaliteit Effectindicatoren voor rijden op hernieuwbare brandstoffen Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van de doelstelling klimaatneutrale mobiel 2035? Waar staan we nu ten aanzien van het verminderen negatieve impact mobiliteit op leefomgevingskwaliteit? Waar staan we nu ten aanzien van het rijden op hernieuwbare brandstoffen? Waar staan we nu ten opzichte van andere Utrechtse en Nederlandse gemeenten? Wat betekent dit voor de actualisatie? Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst? Lessen duurzame mobiliteit Wat komt er op ons af? Ontwikkelingen, beleid regelgeving internationaal, nationaal, regionaal Gemeentelijke ontwikkelingen Duurzame economie Wat willen we bereiken? Ambities duurzame economie Nog weinig effect indicatoren duurzame economie Uitgangspunten ontwikkeling effectindicatoren en kwantitatieve doelstellingen duurzame economie Nog geen kwantitatieve beleidsdoelstellingen duurzame economie Referentiewaarden evaluatie duurzame economie Mogelijke effectindicatoren duurzame economie Klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving Bedrijven, Vrije tijd en Recreatie, Gezondheid en Welzijnszorg en Grote Vissen Aantal bedrijven met Greenkeylabel Goud (duurzame bedrijfsvoering recreatie en vrijetijdsbranche) Aantal bedrijven met ISO certificaat Aantal bedrijven dat gecertificeerd is op de CO2-prestatieladder Aantal bedrijven met een SMK keurmerk (duurzame bedrijfsvoering m.n. land en tuinbouw, voedsel en terreinbeheer) Aantal deelnemende bedrijven Groene Zaken (duurzame bedrijfsvoering, producten en diensten en duurzame innovatie en samenwerking) Fair Trade Gemeente Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van de doelstelling klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving bedrijven? Waar staan we nu ten aanzien van de Grote Vissen binnen bedrijven? Waar staan we nu ten opzichte van de doelstelling klimaatvoetafdruk vrije tijd en recreatie? Waar staan we nu ten opzichte van de doelstelling klimaatvoetafdruk gezondheid en welzijnszorg? Waar staan we nu ten opzichte van de diverse keurmerken duurzame bedrijfsvoering en fair trade? Wat betekent dit voor de actualisatie? Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst?

5 6.5.1 Lessen duurzame economie Wat komt er op ons af? Ontwikkelingen, beleid regelgeving internationaal, nationaal, regionaal Duurzame, klimaatneutrale organisatie Wat willen we bereiken? Uitgangspunten klimaatneutrale organisatie Effectindicatoren duurzame klimaatneutrale organisatie Effectindicatoren klimaatneutrale organisatie Effectindicatoren duurzaam inkopen Effectindicatoren duurzaam terreinbeheer Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van de doelstelling klimaatneutrale organisatie 2015? Waar staan we nu ten aanzien van de hoeveelheid CO2 lokaal gecompenseerd? Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk gemeentelijke mobiliteit? Waar staan we nu ten aanzien van het energiegebruik van de gemeentelijke organisatie? Waar staan we nu ten aanzien van de hoeveelheid duurzaam opgewekte elektriciteit? Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst? Lessen klimaatneutrale organisatie Lessen duurzame organisatie Wat komt er op ons af? Ontwikkelingen, beleid regelgeving internationaal, nationaal, regionaal Bijlage 1 Milieubeleid Utrechtse Heuvelrug... 1 Klimaatneutraal Leefomgevingskwaliteit... 2 Duurzame mobiliteit... 4 Duurzame economie... 4 Duurzame, klimaatneutrale organisatie... 5 Bijlage 2: Evaluatie op projectniveau... 1 Klimaatneutrale gemeente... 2 Kwaliteit van de leefomgeving... 3 Duurzame mobiliteit... 4 Duurzame economie... 4 Duurzame, klimaatneutrale organisatie... 5 Bijlage 3: Indeling in branches... 6 Bijlage 4: Duurzame energie per kern... 1 Bijlage 5: Staat van Utrecht

6 1 Inleiding 1.1 Waarom een evaluatie? We gaan het uitvoeringsprogramma Milieubeleidsplan Utrechtse Heuvelrug Natuurlijk Duurzaam! actualiseren. De strategische doelen van het milieubeleid blijven daarbij ongewijzigd. Voordat we een nieuw uitvoeringsprogramma opstellen, willen we weten waar we nu staan ten opzichte van onze doelen en welke zaken er op ons afkomen zoals nieuwe trends en wettelijke taken. Hiermee krijgen we inzicht in waarop de komende jaren activiteiten nodig zijn om de strategische doelen te kunnen behalen en om onze rol in onze omgeving goed te vervullen. Daarnaast willen we lessen trekken uit de ervaringen van het eerste milieubeleidsplan van onze gemeente zodat we de uitvoering van ons milieubeleid kunnen verbeteren. 1.2 Waarom een positiebepaling? We evalueren het milieubeleid aan de hand van de milieubeleidsdoelen. De doelen van het Milieubeleidsplan Natuurlijk Duurzaam zijn vormgegeven vóór de invoering van de doelenboomsystematiek. Sinds 2013 zijn we in de P&C cyclus en in beleid gaan werken met doelenbomen en indicatoren waarmee het gemeentebestuur beter op de beoogde maatschappelijke effecten kan sturen en gerichter kan bepalen wat we daar voor gaan doen en wat we daar voor overhebben. Met een vertaling van de strategische doelen naar een doelenboom (wat willen we bereiken, de effectindicatoren en de streefwaarden) worden de ambities meer geconcretiseerd, meetbaar gemaakt en uiteengezet in de tijd. Een dergelijke vertaling kan niet beleidsarm. Het is ook een vorm van positie nemen; een beleidskeuze. Hiermee ontstaat een dilemma: gaan we evalueren aan de hand van de milieubeleidsdoelen zoals opgeschreven in het Milieubeleidsplan Natuurlijk Duurzaam en de daarop volgende aanpassingen in de milieujaarprogramma s en tactische beleidsplannen of gaan we evalueren aan de hand van een nog niet vastgestelde vertaling van de doelen in een doelenboom? Omdat we vooral inzicht willen krijgen in wat nodig is om de doelen te behalen, kiezen we voor een evaluatie aan de hand van de doelenboom. Omdat de doelen en het tijdspad daarvoor nog niet door de gemeenteraad zijn vastgesteld, maken we hiervoor steeds expliciet een aanname. 1.3 Rol van dit document in de actualisatie van het uitvoeringsprogramma milieu Onderlegger voor de inhoudelijk kaders en richting in de startnotitie We leggen aan de gemeenteraad een startnotitie voor waarmee de gemeenteraad inhoudelijke, financiële en proceskaders vast kan stellen voor de actualisatie van het uitvoeringsprogramma en de routekaart klimaatneutraal grondgebied De inhoudelijke kaders en richtingen zijn gebaseerd op deze evaluatie en positiebepaling. 6

7 1.3.2 Achtergrond document voor het / coproductieproces voor het opstellen van het uitvoeringsprogramma Voor het opstellen van het uitvoeringsprogramma maken we gebruik van inzichten uit deze evaluatie en positiebepaling: waar extra activiteiten op nodig zijn, waar kansen liggen, mogelijke effectindicatoren, geleerde lessen. Het zijn belangrijke ingrediënten voor het op te stellen uitvoeringsprogramma. We nemen het document mee in het / coproductieproces waarin we samen met de samenleving (en ambtelijke organisatie) tot projecten en activiteiten willen komen voor het uitvoeringsprogramma. 1.4 Leeswijzer Voordat we meer gedetailleerd de opzet van deze evaluatie en positiepaling beschrijven, gaan we in hoofdstuk 2 eerst in op het Milieubeleidsplan en de ontwikkelingen de afgelopen zes jaar. In hoofdstuk 3 tot en met 7 volgen de voorstellen voor doelen en effectindicatoren per thema en de evaluatie daarop. 7

8 2 Opzet van de evaluatie en positiebepaling Voordat we de opzet van deze evaluatie beschrijven, gaan we eerst in op het Milieubeleidsplan en de ontwikkelingen de afgelopen zes jaar. Waarom was dit milieubeleidsplan en uitvoeringsprogramma opgesteld en hoe zijn we daar de afgelopen jaren mee omgegaan? We geven per paragraaf aan wat dit betekent voor de opzet van de evaluatie en positiebepaling en in het verlengde daarvan de actualisatie van het uitvoeringsprogramma. We eindigen dit hoofdstuk met de opzet. 2.1 Milieubeleidsplan Utrechtse Heuvelrug Natuurlijk Duurzaam! In september 2009 heeft de gemeenteraad het eerste milieubeleidsplan van de gemeente Utrechtse Heuvelrug vastgesteld. Dit milieubeleidsplan bevat strategische doelen en beleid, een uitvoeringsprogramma en een financiële paragraaf. Hoofdthema s van het milieubeleidsplan zijn Gemeentelijke Interne Duurzaamheid, Klimaat, energie en duurzaam bouwen, en Kwaliteit van leefomgeving. Daarnaast bevat het tactisch beleid ten aanzien van duurzaam bouwen (normen nieuwbouw) en leefomgevingskwaliteit (milieukwaliteitsprofielen met normen en ambities voor ruimtelijke ontwikkelingen). Het strategische milieubeleid is een doorvertaling en verdere uitwerking van de Structuurvisie 2030 Groen dus Vitaal op het thema milieu en (fysieke) duurzaamheid. Een belangrijk doel van het milieubeleidsplan was om te komen tot een harmonisatie van het milieubeleid van de voormalige gemeenten en het vormen van een milieubeleidsagenda voor de (nog) nieuwe gemeente. In het uitvoeringsprogramma van het milieubeleidsplan zijn daarom ook diverse beleidsvormende projecten opgenomen zoals het opstellen van een beleidsnota geluid en een beleidsnota lucht. Daarnaast zijn diverse klimaatprojecten opgenomen waarvoor de gemeente een subsidie heeft ontvangen in het kader van de subsidieregeling Stimulering Lokaal Klimaatbeleid (SLOK). Naast het strategische beleid in het milieubeleidsplan is milieu en duurzaamheid opgenomen in aanverwant strategisch beleid zoals in de woonvisie (deelprogramma duurzaam wonen) en het gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (GVVP, juli 2010). Daarnaast is het strategisch milieubeleid verder uitgewerkt en vertaald in thematisch beleid (o.a. bodembeleid), in beleidsregels en verordeningen (o.a. de APV, beleidsregels hogere waarden, en nadere regels voor laadpalen voor elektrische auto s in de openbare ruimte ), en in basisregels en bestemmingsplannen. Voor een overzicht van het huidige milieubeleid zie Bijlage 1 Milieubeleid Utrechtse Heuvelrug. 8

9 2.1.1 Wat betekent dit voor de evaluatie? De evaluatie en actualisatie betreft alleen het milieubeleidsplan zonder daarbij de relatie met aanverwant beleid uit het oog te verliezen. Voor duurzaam wonen (woonvisie) is naar aanleiding van de discussie in de raad over nul op de meter woningen een paragraaf hierover in evaluatie van stand van zaken energie in de gebouwde omgeving opgenomen (paragraaf ). 2.2 Bijsturing op maatschappelijke en politiek dynamiek Tijdens de uitvoering van het milieubeleidsplan bleek al snel dat de maatschappelijke en politieke dynamiek sneller is dan de uitvoering van het programma. Zo koos de gemeenteraad voor een stop op het vormen van beleid en een focus op uitvoering en verbetering van uitvoeringsknelpunten, popten maatschappelijke initiatieven op die bijdragen aan de doelen van het milieubeleidsplan maar waarin in het uitvoeringsprogramma niet was voorzien en kwamen er nieuwe landelijke wetten en regels waardoor een uitwerking in beleid (samen met andere gemeenten) nodig was. Ook bleek tijdens de uitvoering het onderwerp duurzame economie in het milieubeleid onderbelicht. In de jaarlijkse milieujaarverslagen en programma s is hierop verantwoord en bijgestuurd: projecten werden stilgelegd, anders ingevuld of vervangen door een ander nieuw project. Zo is geen beleid geschreven voor lucht en geluid, maar juist wel voor bodem, bodemenergie en voor zonnepanelen in veldopstellingen. Zo zijn hogere ambities gerealiseerd bij de projecten Lange Dreef (De Groene Tuinen) en de Villa Diederichslaan (energieneutraal monument) en is een hoge klimaat- en duurzaamheidsambitie geformuleerd voor de ontwikkeling van Station Driebergen Zeist. En zo is in plaats van een haalbaarheidsstudie naar lokale biomassa een financiële bijdrage gegeven voor een haalbaarheidsstudie van een lokaal initiatief voor bio-vergisting, is een jaarlijkse subsidie voor Fair Trade vormgegeven en is een eenmalige subsidie versterkt voor een meerjarig-uitvoeringsplan van de Stichting Utrechtse Heuvelrug Duurzaam Doen! Wat betekent dit voor de evaluatie? De grote dynamiek maakt een gedetailleerde evaluatie en verantwoording op projectniveau complex. De evaluatie is door de al verantwoorde wijzigingen projecten minder gericht op verantwoording. We bepalen op hoofdlijnen waar we nu staan, waar extra inspanningen nodig zijn en we trekken lessen uit onze ervaringen voor het toekomstige uitvoeringsprogramma. Een meer gedetailleerd evaluatie op projectniveau is opgenomen in Bijlage 2: Evaluatie op projectniveau. 2.3 Aanpassing aan nieuwe beleidssystematiek: doelenboom Tijdens de uitvoering van het milieubeleidsplan is ook de systematiek van beleid, planning en control aangepast. We zijn gaan werken met doelenbomen en indicatoren waarmee het gemeentebestuur beter op de beoogde maatschappelijke effecten kan sturen en gerichter kan bepalen wat we daarvoor gaan doen en wat we daar voor overhebben. Wat we willen bereiken? wordt gekwantificeerd aan de hand van effectindicatoren. Omdat we de effecten van gemeentelijk beleid willen weten (halen we het door ons gestelde doel?), gebruiken we indicatoren die tenminste op gemeentelijk niveau gemeten worden. Met indicatoren waarvan de waarde op landelijk of regionaal niveau wordt gemeten en daarna op basis van bijvoorbeeld oppervlakte, inwonersaantallen of aantal ondernemers worden vertaald naar waarden voor de 9

10 gemeente, kunnen we geen effecten van beleid en acties meten. Wat gaan we daarvoor doen wordt gekwantificeerd aan de hand prestatie-indicatoren. In de milieujaarprogramma s en verslagen en de P&C documenten (programma 11: Beheer openbare ruimte en milieu) is deze systematiek ook stap voor stap geïntroduceerd voor milieu, maar nog niet volledig doorontwikkeld. Veel doelen werden per jaar (beleidsarm) bepaald aan de hand van inschattingen van de voortgang. Omdat het milieubeleidsplan niet is opgezet volgens de doelenboomsystematiek, is voor een evaluatie en actualisatie van het uitvoeringsprogramma een verdere vertaalslag nodig naar effect indicatoren met daarbij duidelijke doelen per jaar Wat betekent dit voor evaluatie en actualisatie? De strategische doelen uit het milieubeleidsplan worden vertaald naar (regelmatig) op gemeentelijk niveau meetbare effectindicatoren en streefwaarden in de tijd. We kiezen daarbij voor de streefjaren 2015, 2020 en Aan de hand van deze streefwaarden kunnen we in de toekomst de voortgang en stand van zaken evalueren en aangegeven of we op koers liggen en of er extra activiteiten nodig zijn Mogelijk bruikbare effectindicatoren Dit document bevat mogelijk bruikbare effectindicatoren. Deze mogelijke indicatoren zijn gebaseerd op een bureaustudie van beschikbare monitors en evaluaties. Een deel van deze indicatoren zullen in de startnotitie worden opgenomen als inhoudelijk kader en richting voor het actualiseren van het uitvoeringprogramma. Indicatoren die niet zijn opgenomen in de startnotitie omdat ze nog onvoldoende ontwikkeld of te divers zijn, kunnen wel ter tafel komen tijdens het / coproductieproces Referentiewaarden evaluatie Voor de evaluatie van waar we nu staan ten opzichte van beleidsdoelen maken we steeds expliciet een aanname van de doelstelling in de tijd. We nemen bijvoorbeeld aan dat de klimaatvoetafdruk van het gemeentelijk grondgebied met gelijke stappen af moet nemen van ton CO2 in 2009 naar 0 ton CO2 in 2035; een lineaire ambitie. Dit is steeds beschreven onder het kopje referentiewaarden evaluatie Aanvullende benchmarkgegevens Bij het selecteren van mogelijk geschikte effectindicatoren is in de eerste plaats gelet of met de indicatoren voortgang ten opzichte van de door de gemeente bepaalde beleidsdoelen kan worden gemonitord. Uiteraard is het voor de evaluatie en positiebepaling ook interessant om inzicht te krijgen hoe de staat van ons milieu en klimaat zich verhoudt tot prestaties van andere gemeenten. De gegevens die hiervoor beschikbaar zijn, zijn vaak gebaseerd op inschattingen. Omdat deze benchmarkgegevens minder geschikt zijn als effectindicator, worden deze benchmark gegevens in de evaluatie aanvullend gepresenteerd. Het kan daardoor ook voorkomen dat gegevens in een benchmark afwijken van gegevens die worden gepresenteerd bij de effectindicatoren Geen evaluatie op SLOK doelen Bij het opstellen van het milieubeleidsplan is voor klimaatprojecten gebruik gemaakt van de formats voor de SLOKsubsidie aanvraag. Hierin lijken de doelen per project meetbaar gedefinieerd, zoals we gaan een gemiddelde energiebesparing realiseren in gemeentelijke gebouwen met 3% per jaar, we zetten in op 5% besparing van fossiele brandstoffen van het gemeentelijk wagenpark, 10% van de huishoudens vertoont energiezuinig gedrag, bedrijven 10

11 besparen gemiddeld 2% energie per jaar, 1% verduurzaming of besparing van brandstoffen voor mobiliteit in de gemeente per jaar. Echter voor al deze doelen waren bij het opstellen van de het milieubeleidsplan geen data bekend (geen referentie/nulwaarde in 2009), noch was bekend of en hoe dit gemeten moest gaan worden. Sindsdien is stap voor stap gewerkt aan het beschikbaar krijgen van dergelijke data. Echter veel van deze data zijn niet beschikbaar voor onze gemeente of in algemene zin. We gaan in deze evaluatie dan ook niet in op deze specifieke doelen. We richten ons op de meetbare effectindicatoren. Een deel van deze effectindicatoren komt overigens redelijk overeen met of ligt in het verlengde van de slokdoelen zoals de klimaatvoetafdruk van bedrijven en het aantal elektrische personenauto s per 1000 personenauto s. 2.4 Aanpassing indeling en thema s in milieujaarprogramma s Het milieubeleidsplan bestaat uit de thema s Gemeentelijke Interne Duurzaamheid, Klimaat, energie en duurzaam bouwen, en Kwaliteit van leefomgeving. Deze indeling is naar verloop van de uitvoering aangepast: Water, Duurzame Economie en Afval zijn toegevoegd. De zes hoofdthema s die sinds 2011 in de milieujaarprogramma s worden gehanteerd zijn Op weg naar klimaatneutraal 2035, Kwaliteit van de leefomgeving, Water, Afval, Duurzame economie en Duurzame organisatie. Het afvalbeleid is steeds meer een zelfstandig beleidsveld geworden. In 2014 is het strategisch beleid in de kadernota afval vastgesteld. Hierin is ook zwerfafval als onderwerp opgenomen. Sinds een aantal jaren is naast het beheer, het afvalbeleid ook volledig ondergebracht bij de afdeling Beheer Openbare Ruimte en Afval (BOR&A). Duurzame mobiliteit draagt zowel bij aan een betere leefomgevingskwaliteit (lucht en geluid) als aan een klimaatneutrale gemeente. We worstelden bij het opstellen van de jaarprogramma s telkens weer onder welk thema we de duurzame mobiliteitsprojecten en indicatoren het beste onder kunnen brengen Wat betekent dit voor evaluatie en actualisatie? De aanpassingen in thema s en de verzelfstandiging van het afvalbeleid leiden tot de vraag wat nu de meest passende thema s zijn als hoofdthema s voor de evaluatie en de actualisatie Huishoudelijk afval geen onderdeel evaluatie en actualisatie uitvoeringsprogramma Omdat (huishoudelijk) afval een zelfstandig, net geactualiseerd beleidsveld is nemen we afval niet mee in de evaluatie en actualisatie. Wel kan afval als onderwerp voorkomen in de actualisatie als onderdeel van een duurzame economie (circulaire economie) en als onderdeel van een duurzame organisatie (afvalbeheer van de gemeentelijke organisatie) Water onderdeel van leefomgevingskwaliteit Omdat water een vergelijkbaar milieuthema is als bijvoorbeeld bodem, lucht en geluid, kiezen we er voor om water onder te brengen onder het thema leefomgevingskwaliteit. Deze thema s zijn verder uitgewerkt in thematisch milieubeleid Duurzame mobiliteit als een apart thema We maken duurzame mobiliteit een apart thema, omdat duurzame mobiliteit zowel bijdraagt aan een betere leefomgevingskwaliteit (lucht en geluid) als aan een klimaatneutrale gemeente. Daarnaast verwachten we dat in het traject het onderwerp duurzame mobiliteit door 11

12 inwoners en ondernemers als een op zichzelf staand thema wordt ervaren. Met duurzame mobiliteit als apart thema is het ook mogelijk om een duidelijke koppeling te maken met gemeentelijk verkeers- en vervoersplan (GVVP) Duurzame, klimaatneutrale organisatie De duurzame, klimaatneutrale organisatie is een apart thema omdat het om het verbeteren en verduurzamen van de eigen bedrijfsvoeringsprocessen gaat waar we als gemeente volledig zelf op kunnen sturen en omdat we daarmee op alle thema s kunnen laten zien dat het kan en hoe het kan. Het verduurzamen van de gemeentelijke organisatie draagt bij aan alle thema s voor het gemeentelijk gebied: 1) de klimaatneutrale organisatie draagt bij aan een klimaatneutraal gemeentelijk grondgebied door het verminderen van het energiegebruik, het opwekken van duurzame energie en door lokale compensatieprojecten; 2) het verduurzamen van het wagenpark van de gemeente draagt bij aan de duurzame mobiliteit in de gemeente; 3) het duurzaam terreinbeheer draagt bij aan de kwaliteit van de leefomgeving; en 4) (lokaal en regionaal) duurzaam inkopen draagt bij aan een duurzame economie als launching customer Evaluatie en actualisatie aan de hand van vijf centrale thema s Samenvattend: de evaluatie (en actualisatie) vindt plaats aan de hand van de volgende vijf thema s: Klimaatneutraal gemeentelijk grondgebied 2035 Kwaliteit van de leefomgeving Duurzame mobiliteit Duurzame economie Duurzame, klimaatneutrale organisatie 2.5 Opzet evaluatie De volgende vijf hoofdstukken bevatten de voorstellen voor doelen en effectindicatoren per thema en de evaluatie daarop. Ieder hoofdstuk begint met de doelstelling in het milieubeleidsplan en eerdere milieujaarprogramma s onder Wat willen we bereiken. Ook is hierin opgenomen een opsomming en beschrijving van mogelijke effectindicatoren en referentiewaardes voor de evaluatie. Deze referentiewaarden zijn een aanname, omdat de doelenbomen en effectindicatoren nog niet zijn vastgesteld. In de paragraaf waar staan we nu evalueren we aan de hand van de effectindicatoren en referentiewaarden waar we nu staan en of we de juiste trend te pakken hebben. Dit wordt gevolgd door Wat zijn de belangrijkste lessen voor de toekomst. We eindigen ieder hoofdstuk met een overzicht van wat er op ons af komt: nieuwe ontwikkelingen en wetten. Samen leveren deze vier onderdelen ons belangrijk ingrediënten voor het op te stellen uitvoeringsprogramma milieu. Omdat de thema s in verschillende fases van (beleids)ontwikkeling zijn, verschillen de hoofdstukken enigszins in inhoud en grootte ondanks dezelfde hoofdopbouw. LET OP!!! Bij de evaluatie van de klimaatdoelen maken we veelvuldig gebruik van Energie in Beeld. Voor het jaar 2014 laat Energie in Beeld diverse extreme afwijkingen zien. Deze afwijkingen zijn zo extreem dat de vraag is ontstaan of de data voor 2014 kloppen. Energie in Beeld is gevraagd om dit te onderzoeken. Op het moment van opstellen deze evaluatie was hierover nog geen uitsluitsel. In alle overzichten en figuren zijn de data van 2014 van Energie in Beeld wel verwerkt, maar in de analyse zijn deze extreme afwijkingen nog niet meegenomen. 12

13 3 Klimaatneutraal gemeentelijk grondgebied Wat willen we bereiken? De ambitie is om in 2035 klimaatneutraal te zijn 1. Dat wil zeggen dat in 2035 binnen de gemeentegrenzen evenveel duurzame energie opgewekt wordt als aan energie gebruikt wordt. In andere woorden in 2035 wonen, werken/ondernemen en recreëren we klimaatneutraal en zijn we klimaatneutraal mobiel. Om inzicht te krijgen in de voortgang van de ambitie werd tot op heden vooral gekeken naar de klimaatvoetafdruk van het grondgebied op basis van het elektriciteit en gasgebruik van de gebouwde omgeving met behulp van Energie in Beeld 2. Het betreft het energiegebruik van vastgoedaansluitingen van particulier en zakelijk. Deze indicator geeft niet het volledige energie en gasgebruik binnen onze gemeentegrenzen weer, want naast het energiegebruik in gebouwen wordt binnen de gemeentegrenzen ook energie gebruikt voor voorzieningen zoals openbare verlichting, pompen en gemalen, verkeersregelinstallaties, (semi)publieke laadpalen en eventuele andere losstaande installaties. Ook wordt veel energie gebruikt voor mobiliteit. Daarnaast zal waarschijnlijk in de toekomst duurzame energie opgewekt worden los van gebouwen zoals door zonnepanelen in een veldopstelling of een biogasinstallatie die direct leveren aan het net. 1 Gemeenten gebruiken verschillende definities voor hun klimaatambities. Zo wil Wijk bij Duurstede in 2030 klimaatneutraal zijn: de CO2 uitstoot van elektriciteits-en gasgebruik woningen, van publieke voorzieningen, van de Wijkse industrie en van mobiliteit dient in 2030 te zijn teruggebracht naar 0 (PvA, augustus 2013). De gemeente Soest wil in 2030 klimaatneutraal zijn: bedrijven, bewoners en andere energiegebruikers in de gemeente geen (negatief) effect hebben op het klimaat: broeikasgassen die zij uitstoten worden gecompenseerd, de energie die zij gebruiken wordt duurzaam opgewekt en iedereen probeert zoveel mogelijk energie te besparen. De gemeente Zeist heeft de ambitie om in 2050 klimaatneutraal te zijn, maar heeft hiervoor nog geen duidelijke definitie. De gemeente Wageningen wil in 2030 klimaatneutraal zijn: 50% besparing op gas- en elektriciteitsgebruik ten opzichte van niveau in 2008 en het duurzaam opwekken van het overgebleven 50% aan gas- en elektriciteitsverbruik, aangevuld met de inkoop van groene stroom en groen gas en 60% reductie uitstoot door voertuigbrandstoffen in 2030 en 100% in Houten wil in 2040 Klimaat- en energieneutraal zijn: de gemeente stoot netto geen CO2 of andere broeikasgassen meer uit en produceert netto alle energie op duurzame wijze.. 2 Energie in Beeld is het energie-informatie instrument voor gemeenten en provincies met Enexis, Liander, Endinet en Stedin als netbeheerder. We hebben voor Energie in Beeld als informatiebron gekozen omdat dit de meest actuele en daadwerkelijk gemeten energie-informatie levert. Dit is van belang om effecten van beleid goed inzichtelijk te kunnen maken. Daarnaast kunnen we daarmee per postcodegebied het gebruik analyseren. Een alternatieve bron voor energiegegevens is de klimaatmonitor van I&M. De gegevens van de klimaatmonitor zijn o.i. (nu nog) minder geschikt als effectindicator voor het gemeentelijk beleid omdat ze minder actueel zijn en doordat ze (voor een deel)berekend worden. Deze energie-informatie instrumenten zijn nu nog volop in ontwikkeling. 13

14 3.1.1 Indicatoren klimaatneutraal 2035 Voor de evaluatie en voor het toekomstige uitvoeringsprogramma hebben we onderzocht hoe we tot een beter beeld van de voortgang van onze ambitie kunnen komen: de CO2 uitstoot van het totale energiegebruik in de gemeente minus de hoeveelheid duurzaam opgewekte energie binnen de gemeentegrenzen Energiegebruik minus opgewekte duurzame energie Het is niet mogelijk om het totale energiegebruik en de totale hoeveelheid duurzame energie opgewekt inzichtelijk te maken en dat vervolgens van elkaar af te trekken. Dit is niet mogelijk omdat het opwekken en gebruik voor een belangrijk deel achter de meter plaatsvindt. Zo blijft zonnestroom dat thuis op het dak wordt opgewekt en meteen wordt gebruikt voor de netbeheerders onzichtbaar evenals de warmte die vanuit de bodem wordt opgepompt en in een gebouw wordt gebruikt. In Energie in Beeld ontstaat door het opwekken en gebruik van duurzame energie wel een daling van het stroom en gasgebruik (minder stroom en gas onttrokken aan het net). Figuur 1 Opwekken en gebruik zonnestroom Bron: Duurzame energie (bijvoorbeeld van zonnepanelen in een grote veldopstelling) die direct aan het net geleverd wordt, wordt nu niet centraal geregistreerd en openbaar gemaakt. Wel zijn er steeds betere gegevens beschikbaar over het opgesteld vermogen van duurzame energie installaties. Op basis hiervan kan een inschatting gemaakt worden van de hoeveelheid opgewekte duurzame energie in de gemeente. Hierbij moeten we een dubbeltelling voorkomen. Duurzame energie die direct in een gebouw wordt gebruikt leidt immers al tot een lager stroom en gasgebruik in Energie in Beeld. Omdat we verwachten dat in veel gevallen van duurzame energieopwekking in of op gebouwen geen netto-levering naar het net plaats vindt, gaan we ervan uit dat de duurzame energie opgewekt in de gebouwde omgeving is verdisconteerd in (lagere) gebruiksgegevens in Energie in Beeld. Dit zal ook het geval zijn voor de kleine en middelgrote veldopstellingen zonnepanelen voor eigen gebruik. Het energiegebruik minus de duurzame opgewekte energie in de gemeente is dus het energiegebruik in de gebouwde omgeving volgens Energie in Beeld aangevuld met energiegebruik van de openbare verlichting, riolen en gemalen, verkeersregelinstallaties en minus de duurzame energie opgewekt direct geleverd aan het net. Er zijn nog geen gegevens 14

15 beschikbaar van het energiegebruik van semipublieke laadpalen en eventuele andere losstaande installaties Energiegebruik mobiliteit Tot op heden is niet expliciet door de raad uitgesproken of de klimaatvoetafdruk van mobiliteit onderdeel is van de klimaatambitie; van de definitie van het energiegebruik binnen de gemeentegrenzen. Wel waren verschillende duurzame mobiliteitsprojecten onderdeel van het milieubeleidsplan met het expliciete doel om de hoeveelheid brandstofgebruik in mobiliteit te verminderen en te verduurzamen. Dit was ook onderdeel van de SLOK ambitie. Het is daarom logisch om mobiliteit op te nemen in de klimaatvoetafdruk van de gemeente. Er zijn geen effectindicatoren beschikbaar die de klimaatvoetafdruk van mobiliteit op gemeenteniveau meten. We stellen voor om voor de klimaatvoetafdruk mobiliteit gebruik te maken van een inschatting van RWS van de CO2 uitstoot van het wegverkeer in onze gemeente exclusief autosnelwegen en de CO2 uitstoot van werktuigen. We laten het verkeer op de snelweg, het railverkeer en vaartuigen buiten beschouwing omdat we hier als gemeente en als inwoners en ondernemers van deze gemeente weinig invloed op uit kunnen oefenen. Tabel 1: Samengestelde indicator klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied Effect indicator Wat valt hier onder? Wat valt hier (nog) niet onder? Klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving (ton CO2) Klimaatvoetafdruk publieke infrastructuur (ton CO2) Klimaatvoetafdruk mobiliteit (ton CO2) Opwekking duurzame elektriciteit direct (vermeden ton CO2) Opwekking duurzaam gas direct (vermeden ton CO2) CO2 uitstoot door elektriciteit en gasgebruik (standaardjaarverbruik) van Stedin-aansluitingen voor vastgoed particulier en zakelijk. CO2 uitstoot door energiegebruik voor openbare verlichting, pompen en gemalen, verkeersregelinstallaties. CO2 uitstoot van het wegverkeer in onze gemeente exclusief autosnelwegen en de CO2 uitstoot van mobiele werktuigen CO2 uitstoot vermeden door duurzame elektriciteit direct geleverd aan het net. Op basis van opgesteld vermogen. CO2 uitstoot vermeden door duurzaam gas direct geleverd aan het net. Op basis van opgesteld vermogen. Aansluitingen direct op Gasunie of Tennet netwerk Zonnestroom die netto wordt geleverd aan het net door gebouwen Energiegebruik semi-publieke oplaadpalen eventuele andere losstaande installaties Autosnelwegen* Railverkeer* Binnenscheepvaart* Recreatievaart* * Inschatting wel mogelijk 15

16 Samengestelde indicator klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied Utrechtse Heuvelrug Tabel 1 geeft het voorstel voor de samengestelde indicator voor klimaatvoetafdruk van het gemeentelijk grondgebied weer. Deze verschillende onderdelen leveren samen een redelijk beeld het totale energiegebruik binnen de gemeentegrenzen minus de duurzaam opgewekte energie direct op het net. Het energiegebruik en de opwekking van duurzame energie drukken we uit in CO2. Daardoor kunnen we de verschillende vormen van energie bij elkaar optellen en aftrekken. Het doel is dat in 2035 deze klimaatvoetafdruk 0 is. In dit voorstel voor de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied nemen we niet mee de uitstoot van broeikasgassen door veranderingen in het landgebruik, de uitstoot van methaan (CH4) bijvoorbeeld door de agrarische sector en de uitstoot van broeikasgassen bij koeling (bijvoorbeeld HCFCs). Ook nemen we niet mee de indirecte bijdrage aan klimaatverandering door bijvoorbeeld voedselconsumptie, kleding en inrichting en gebruik van papier. Deze onderdelen zijn door ondernemers en bewoners sterk beïnvloedbaar als duurzame producent of als duurzame consument. Zij zijn echter veel moeilijker beïnvloedbaar door de gemeentelijke overheid; te weinig om hiervoor een harde doelstelling op te nemen. Daarnaast is het niet mogelijk om deze onderdelen op gemeenteniveau te monitoren. In deze definitie tellen we ook geen lagere CO2 bijdrage voor groene stroom en groen gas gebruik dat afkomstig is van buiten de gemeente. Dat draagt immers niet bij aan de ambitie dat we alle energie die we binnen de gemeentegrenzen gebruiken, duurzaam binnen de gemeentegrenzen willen opwekken Klimaatdoelstelling en klimaatroutekaart In het milieubeleidsplan en in het raadsprogramma is de doelstelling opgenomen dat de gemeente in 2035 klimaatneutraal is. Dit betekent dat de klimaatvoetafdruk grondgebied gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2035 nul moet zijn. De vraag is vervolgens in welke stappen we deze ambitie willen halen en of we daarin op de verschillende onderdelen van de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied dezelfde stappen willen zetten. Hierover heeft de gemeenteraad niet eerder (expliciet) uitspraken gedaan. In het milieubeleidsplan Natuurlijk Duurzaam zijn geen tussentijdse doelstellingen hierop gedefinieerd. In de documenten van de P&C cyclus (kadernota, begroting en jaarrekening) werd bij het eerste gebruik van de indicator klimaatvoetafdruk o.b.v. energiegebruik gebouwde omgeving per jaar een doelstelling gedefinieerd op basis van een inschatting van de mogelijke stappen. Sinds 2014 gaan we uit van ieder jaar een zelfde vermindering; een rechte lijn in CO2 van 2009 naar Uitspraken over in welke stappen we de ambitie klimaatneutraal willen halen en of we daarin op de verschillende onderdelen van de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied dezelfde stappen willen zetten hebben veel invloed op welke activiteiten we ondernemen en welke consequenties we accepteren. Het maakt bijvoorbeeld een groot verschil of we gaan voor het behalen van de doelstelling door vooral in te zetten op duurzame energie opwekkers direct op het net (windturbines, zonnepanelen in veldopstelling en biomassacentrales) of dat we vooral inzetten op energiebesparing en duurzame energie opwekking in en op gebouwen. Deze uitspraken kunnen daarom niet gedaan worden zonder daarover met de samenleving het gesprek aan te gaan. Dit gesprek kan plaats vinden door samen door samen een routekaart klimaatneutraal grondgebied 2035 op te stellen. Om richting te geven aan het gesprek kunnen uitgangspunten meegegeven worden. We stellen de volgende kaders en uitgangspunten voor: 16

17 1) de klimaatvoetafdruk grondgebied gemeente Utrechtse Heuvelrug moet in 2035 nul zijn. 2) tussen de verschillende onderdelen van klimaatvoetafdruk kan uitwisseling en compensatie plaats vinden, met uitzondering van de klimaatvoetafdruk van mobiliteit. 3) Voor de klimaatvoetafdruk mobiliteit geldt dat deze in 2035 nul moet zijn. Met welke snelheid deze ambitie gehaald wordt, wordt bepaald tijdens het gesprek. 4) Voor wonen houden we vast aan de gedefinieerde ambities in de woonvisie. Dat betekent dat de totale klimaatvoetafdruk in 2035 nul moet zijn, waarbij bewoners kunnen compenseren middels duurzame energie opwekking elders in de gemeente (bijvoorbeeld door het realiseren van een zonne-akker of zonnedak op een bedrijf). 5) We hanteren een lineaire ambitie voor de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied. De klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied wordt lineair verkleind van ton CO2 (2009) naar 0 in Deze uitgangspunten zijn weergegeven in Tabel 2: Doelen en resultaten klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied. Met routekaart is aangegeven wat uitwisselbaar is, met de getallen in de onderste rij is aangeven dat we een lineaire ambitie hanteren voor de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied Doelstelling in de tijd: een lineair ambitie klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied We stellen voor om voor de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied een lineaire ambitie aan te houden. We kunnen beredeneren dat in de eerste jaren een aanloop nodig is en dat in de toekomst meer en goedkopere duurzame technieken beschikbaar zijn en dat daarom de eerste jaren de CO2 vermindering minder snel gaat en de ambitie minder hoog moet zijn. Andersom kunnen we beredeneren dat juist in de eerste jaren nog gemakkelijk het laag hangend fruit geplukt kan worden en de CO2 dus extra snel verminderd kan worden en dat de laatste stappen het moeilijkst en het kostbaarst zijn. We kunnen hiernaar uitgebreide studies doen, maar liever kiezen we nu voor een rechte lijn. Op basis van de ervaringen de aankomende jaren bekijken we of dit een reële, te hoge of te lage ambitie in de tijd is. Omdat we er voor kiezen dat tussen de verschillende onderdelen van klimaatvoetafdruk uitwisseling en compensatie plaats kan vinden, hoeven de ambities per onderdeel niet lineair te lopen Geen lineaire ambitie per onderdeel van de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied We stellen voor om tussen de verschillende onderdelen van klimaatvoetafdruk uitwisseling en compensatie plaats te laten vinden. Dit heeft tot gevolg dat de ambities per onderdeel niet lineair hoeven te lopen. Hoe deze doelstellingen per jaar en uiteindelijk in 2035 er uit zien, kan nader uitgewerkt worden bij de actualisatie van het uitvoeringsprogramma en de routekaart klimaatneutraal gemeentelijk grondgebied Klimaatvoetafdruk mobiliteit nul in 2035 We stellen voor om de klimaatvoetafdruk mobiliteit naar nul te brengen in 2035 zonder compensatie of uitwisseling met andere onderdelen van de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied. Het is op dit moment nog niet goed in te schatten of dit volledig haalbaar is. Echter, indien we deze ambitie een kans willen geven moeten we hem nu gaan uitdragen zodat de samenleving ruim de tijd heeft hierop te anticiperen en we tijdig samen tot een aanpak komen zodat het ook mogelijk wordt. Zie hiervoor verder hoofdstuk 5 Duurzame mobiliteit. 17

18 3.1.2 Referentiewaarden evaluatie Voor de evaluatie gaan we uit van een lineaire ambitie voor klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied en per onderdeel van deze van klimaatvoetafdruk. Deze evaluatie is een eerste analyse. 3.2 Waar staan we nu? Waar staan we nu ten opzichte van onze doelstelling klimaatneutraal 2035? In 2012 was de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied ton CO2. Deze klimaatvoetafdruk bestaat voor het grootste deel bestaat uit de klimaatvoetafdruk van de gebouwde omgeving (79%) en de klimaatvoetafdruk van mobiliteit (20%) Het aandeel van de publieke infrastructuur blijkt relatief zo klein dat deze bijna niet waarneembaar is (1%) (zie Figuur 2 en Tabel 2). Figuur 2: Klimaatvoetafdruk grondgebied gemeente Utrechtse Heuvelrug Klimaatvoetafdruk grondgebied ton CO mobilieit - wegverkeer (excl. Snelwegen) en mobiele werktuigen Infra (OVL, pompen + gemalen, VRI) Gebouwen

19 Uitgaande van de ambitie over de jaren in een rechte lijn, vanaf 2009 ( ton CO2) naar 2035 (0 ton CO2), zijn we op de goede weg. De vermindering van CO2 loopt in lijn met de doelstelling (zie Figuur 3 en Tabel 2). Dit is een goed resultaat. We hebben de juiste trend te pakken. Figuur 3: Klimaatvoetafdruk grondgebied Utrechtse Heuvelrug: realisatie en ambitie ton CO Ambitie Gerealiseerde waarde

20 Tabel 2: Doelen en resultaten klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied Effectindicator Bron Referentieof nulwaarde (2009) Klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving (ton CO2) Klimaatvoetafdruk publieke infrastructuur (ton CO2)* Klimaatvoetafdruk mobiliteit (ton CO2) Duurzame elektriciteit direct (vermeden ton CO2) Duurzaam gas direct (vermeden ton CO2) Energie in beeld Gemeen te/ ODrU Klimaat monitor Diverse bronne n Diverse bronne n Waarde 2010 Waarde 2011 Waarde 2012 Waarde 2013 Waarde 2014 Streefwaarde routekaart routekaart routekaart routekaart routekaart Streefwaarde 2020 routekaart routekaart routekaart routekaart routekaart * Het elektriciteitsgebruik is tweejaarlijks bepaald: in 2009, 2011 en We hanteren in dit overzicht in het opvolgende jaar het zelfde elektriciteitsgebruik (en daarmee samenhangende CO2 uitstoot). Streefwaarde 2035 routekaart routekaart 0 routekaart routekaart 20

21 In de volgende paragrafen volgt een nadere analyse van de verschillende onderdelen van de klimaatvoetafdruk gemeentelijk grondgebied. Van de klimaatvoetafdruk mobiliteit geven we alleen de voortgang aan. In het hoofdstuk 5 Duurzame Mobiliteit werken we dit nader uit. Van de klimaatvoetafdruk Gebouwde Omgeving werken we bepaalde onderdelen verder uit in hoofdstuk 6 Duurzame Economie Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving? De klimaatvoetafdruk van de gebouwde omgeving bestaat in Energie in Beeld uit de klimaatvoetafdruk van particuliere aansluitingen (35%, 2013) en de klimaatvoetafdruk van zakelijke aansluitingen (65%, 2013). De klimaatvoetafdruk van de particulieren aansluitingen vertalen we als de klimaatvoetafdruk wonen. Energie in Beeld verdeelt de zakelijke aansluitingen weer onder in branches aan de hand van de gegevens van de Kamer van Koophandel. Wij delen deze branches in vier categorieën in: klimaatvoetafdruk bedrijven, klimaatvoetafdruk vrije tijd en recreatie, klimaatvoetafdruk gezondheid en welzijnszorg en de klimaatvoetafdruk organisaties. Daarnaast bestaat de categorie onbekend. Zie voor de indeling van de branches in categorieën Bijlage 3: Indeling in branches In 2013 vormden de bedrijven 57% van de klimaatvoetafdruk van de zakelijke aansluitingen, vrije tijd en recreatie 10%, gezondheid en welzijnszorg 7% en organisaties 20%. Onbekend was 6%. Zie Figuur 4. Tot op heden is in het milieubeleid de aandacht vooral uitgegaan naar duurzaam wonen. Deze aandacht is terecht versterkt en bestendigd in het deelprogramma duurzaam wonen van de woonvisie. Wonen beslaat immers ruim een derde van de klimaatvoetafdruk van de gebouwde omgeving. Gezien de samenstelling van de klimaatvoetafdruk is echter aanvullend veel meer inspanning nodig op de branches binnen de zakelijke aansluitingen. Figuur 4: Samenstelling klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving (2013) Bedrijven (57%) [figuur 8] Klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving [figuur 5] Particulier (= wonen) (35%) [figuur 6] Zakelijk (65%) Vrije tijd en Recreatie (10%) [figuur 9] Gezondheid en welzijnszorg (7%) [figuur 10] Organisaties (20%) [figuur 11] Onbekend (6%) Onderwijs (27%) [figuur 14] Openbaar bestuur (29%) [figuur 13] Overige dienstverlening (42%) [figuur 15] Winning en distributie water, afval- afvalwaterbeheer (2%) 21

22 De klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving neemt sterk af door zowel in vermindering in het gas als in het elektriciteitsgebruik. De vermindering van de klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving ligt echter nog een stuk lager dan de benodigde trend (zie Figuur 5). Dit komt vooral omdat de klimaatvoetafdruk bedrijven, de voetafdruk gezondheid en welzijnszorg en de klimaatvoetafdruk organisaties sterk achterblijven ten opzichte van de doelstelling (zie figuur 8 t/m 11). Omdat zij samen een groot deel de klimaatvoetafdruk van de gebouwde omgeving vormen, hebben zij een grote invloed. Let op: 2014 is meegenomen in de figuren. Echter gezien de grote afwijkingen, wordt nog onderzocht of de getallen van 2014 kloppen. We nemen daarom 2014 niet mee in de analyse. Figuur 5: Klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving vs ambitie lineair ton CO Ambitie Gerealiseerde waarde Waar staan we nu ten aanzien van de klimaatvoetafdruk gebouwde omgeving wonen? De klimaatvoetafdruk wonen bepaalt 35% van de klimaatvoetafdruk van de gebouwde omgeving. De klimaatvoetafdruk wonen is afgezet tegen de ambitie in de woonvisie en hieruit kunnen we nog geen conclusies trekken. In de woonvisie is 2008 als referentiejaar gekozen. Daarbij is geen rechte lijn gekozen tussen 2008 en De ambitie van 2012 is gelijk gesteld aan de gerealiseerde waarden in Daarnaast is een ambitie gedefinieerd voor 2018 (looptijd woonvisie), 2020 en Het is moeilijk om een analyse te maken op basis van 1 jaar (2013). Het jaar 2014 is dermate afwijkend in Energie in Beeld dat we dit jaar nog buiten beschouwing laten. De woonvisie is in 2014 vastgesteld. In november 2014 is de nieuwe medewerker Duurzaam Wonen gestart. In de eerste periode zijn de inspanningen vooral gericht op het in de stijgers zetten van de dorps en buurtaanpak duurzaam wonen zoals het opstarten van het energieloket Bleeve samen met andere Utrechtse gemeenten en het werven van energieambassadeurs. Ook worden andere initiatieven ondersteund of gefaciliteerd, zoals een bijeenkomst van Heuvelrug Energie voor Verenigingen van Eigenaren over zonnepanelen op wooncomplexen. 22