STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012

Transcriptie

1 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 UPDATE Concurrentievermogen Mismatch Arbeidsmarkt Actief ouder worden Sociale zekerheid Departement Sociale zaken

2 VBO vzw Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel T F info@vbo-feb.be REDACTIE: Alice Defauw VORMGEVING: Vanessa Solymosi, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Stefan Maes Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel WETTELIJK DEPOT: D/0140/2013/1 De inhoud van deze publicatie vindt u op Cette brochure est également disponible en français.

3 Brussel, januari 2013 Beste lezer, Onze economie, arbeidsmarkt en sociale zekerheid worden geconfronteerd met vele uitdagingen op economisch en sociaal vlak. De vergrijzing van de bevolking, de werkloosheid, de werkgelegenheidsgraad, de tekorten en de mismatch op de arbeidsmarkt, alsook het concurrentievermogen van de Belgische ondernemingen zijn allemaal thema s waar ons land zich over moet buigen. De Europese en internationale instanties formuleren heel wat aanbevelingen aan ons land. De richtlijnen daarin zijn de volgende: de werkgelegenheid stimuleren, de werklozen activeren en het concurrentievermogen van onze ondernemingen vergroten. Met het regeerakkoord werd besloten tot een aantal maatregelen om te kunnen inspelen op de nationale en Europese eisen en doelstellingen. Maar zullen die maat - regelen wel volstaan? Naast de thema s die al aanwezig waren in het Zakboekje van 2012 schenkt deze bijwerking ook aandacht aan de problematiek van de vergrijzing en de kwestie van de noodzaak om de oudere werknemers te activeren. Om u als bedrijfsleider, partner in het sociaaleconomisch overleg of journalist te gidsen door bepaalde cijfers op het gebied van arbeids - verhoudingen en sociale zekerheid, heeft het VBO dit Statistisch zakboekje opgesteld. Wij willen namelijk het debat over de te maken beleidskeuzes voeden en aanzwengelen. Dit Statistisch zakboekje is een werkstuk van het departement Sociale zaken en van het Economisch departement van het VBO. Voor verdere vragen en suggesties tot verbetering kunt u terecht bij Alice Defauw (ald@vbo-feb.be), coördinatrice van dit project. Het zakboekje kan worden geraadpleegd op onze website onder de rubriek Nieuws & Media/Feiten & Statistieken. Wij wensen u veel leesplezier. Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder VBO

4 INHOUDSOPGAVE CONCURRENTIEVERMOGEN 6 Aanhoudende loonkostenontsporing 7 Almaar toenemende loonkostenhandicap 8 Loonkosten: meer dan 20% verschil 9 3 maatregelen om de handicap over de periode met 1,6% te verminderen MISMATCH 11 Efficiëntie van de arbeidsmarkt weer op losse schroeven gezet 12 Mismatches tussen vraag naar en aanbod van werk 13 De Brusselse metropool onder de loep 14 Oproep tot mobiliteit ARBEIDSMARKT 16 Werkloosheid zal niet verminderen vóór Overzicht van de faillissementen voor het jaar Uitstroom van werklozen ACTIEF OUDER WERKEN 20 Werkgelegenheidsgraad van de oudere werknemers 21 Leeftijdspiramide 22 Gewerkte jaren versus inactiviteitsjaren 24 Instroom in het brugpensioen SOCIALE ZEKERHEID 26 Schepping van rijkdom besteed aan sociale uitgaven die tot de hoogste behoren 27 Evolutie van de sociale uitgaven 28 Breuk tussen ontwikkeling van uitgaven en ontwikkeling van bbp 29 Globale prestatie van de sociale zekerheid

5 CONCURRENTIEVERMOGEN MISMATCH ARBEIDSMARKT ACTIEF OUDER WORDEN SOCIALE ZEKERHEID

6 CONCURRENTIEVERMOGEN UPDATE Aanhoudende loonkostenontsporing Hogere evolutie van de kosten Tussen 2011 en 2012 zijn de uurloonkosten in België met 6,3% toegenomen, terwijl bij onze buren een evolutie werd waargenomen die gemiddeld niet minder dan 0,8 percentpunt lager lag, namelijk 5,5%. Vergelijking van de evolutie van de uurloonkosten voor de periode (Bron: CRB) Hoog gewicht van de indexering in deze evolutie De grafiek maakt ook de invloed van de indexering als hoofdoorzaak van de waargenomen loonkostenontsporing duidelijk. De automatische loonindexering heeft de loonkosten met gemiddeld 5,7% doen stijgen, wat zelfs meer is dan de totale stijging van de loonkosten in onze drie buurlanden. 6 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

7 CONCURRENTIEVERMOGEN NEW Almaar toenemende loonkostenhandicap Volgens de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) bedraagt de loonkostenhandicap van ons land tegenover de drie buurlanden 5,1% eind 2012 ten opzichte van het basisjaar De Belgische loonkosten zijn daarmee 5,1% sneller gestegen dan in de drie buurlanden. Relatieve ontwikkeling van de uurloonkosten België / gemiddelde van de 3 buurlanden (Bron: CRB) Aangezien de evolutie van de loonkosten beslissend is voor de werkgelegenheid en het concurrentievermogen van de Belgische ondernemingen, is het noodzakelijk deze loonkostenhandicap te verminderen. 7 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

8 CONCURRENTIEVERMOGEN UPDATE Loonkosten: meer dan 20% verschil Hoewel de loonkosten sinds 1996 in België 5,1% sneller zijn gestegen dan gemiddeld in onze buurlanden, zegt ons dat niets over onze huidige loonkostenhandicap. Om uit te maken hoe groot die handicap wel is, moeten we kijken naar de absolute cijfers, zoals die van de uurloonkosten van de arbeidskrachten. Uurloonkosten in euro van de arbeidskrachten in de handelseconomie 1 (Bron: Eurostat) Plaats bovenaan de rangschikking Volgens de gegevens die zijn gepubliceerd door Eurostat, staat België in 2011 boven - aan wat betreft de uurloonkosten van de arbeidskrachten in de handelseconomie. Er wordt opgemerkt dat de kosten voor een uur in de profitsector in België 39,3 euro beliepen. Daarmee staat ons land wel een eind voor Frankrijk (34,2 euro), Nederland (31,1 euro) en Duitsland (30,1 euro). De loonkostenhandicap van België ten aanzien van zijn drie buurlanden beloopt aldus 23,6% in Hoge loonkostenhandicap Onze huidige loonkostenhandicap loopt op tot boven de 20% en is dus heel wat groter dan 5,1%. 1 Ramingen gebaseerd op de ondernemingen met meer dan 10 werknemers. 8 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

9 CONCURRENTIEVERMOGEN NEW 3 maatregelen om de handicap over de periode met 1,6% te verminderen Teneinde de loonkostenhandicap ten opzichte van onze buurlanden weg te werken, heeft de regering besloten diverse maatregelen in te voeren. Die zullen het mogelijk maken onze loonkostenhandicap tijdens de komende twee jaar met 1,6% terug te schroeven. Vermindering van de loonkostenhandicap als gevolg van de regeringsbeslissingen (in %) (Bron: Notificatie federale regering) Bevriezing van de reële lonen Over de periode zullen de lonen enkel geïndexeerd mogen worden. Op basis van de jongste vooruitzichten zou onze loonkostenhandicap er hierdoor met 0,9% op verbeteren. Aanpassing van de index Om beter aan te sluiten bij de consumptiegewoonten van de gezinnen, stelt de regering een herziening van het boodschappenpakket in het vooruitzicht. Deze maatregel zal een impact van 0,4% hebben op de evolutie van de loonkosten. Lastenverlaging Een vermindering van de loonkosten voor de werkgever zal bijdragen tot de verbetering van onze situatie in termen van loonkosten door de handicap met 0,3% te verminderen. De invoering en de uitvoering van deze 3 maatregelen zullen in de loop van de komende maanden nauwlettend in de gaten moeten gehouden worden. Het is van cruciaal belang dat de door de regering bepaalde 1,6%-doelstelling gehaald wordt. 9 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

10 CONCURRENTIEVERMOGEN MISMATCH ARBEIDSMARKT ACTIEF OUDER WORDEN SOCIALE ZEKERHEID

11 MISMATCH UPDATE Efficiëntie van de arbeidsmarkt weer op losse schroeven gezet De arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door een paradox: ondanks een groot aantal werkzoekenden blijft het aantal vacatures hoog. De matching tussen de twee komt almaar moeilijker tot stand. Er wordt vastgesteld dat de door de werkgevers gezochte competenties niet diegene zijn die bij de werkzoekenden (onder andere bij de jonge afgestudeerden) aanwezig zijn. Vacaturecijfers in de Europese Unie tijdens het 2 de kwartaal 2012 (Bron: Eurostat, Enquête naar de arbeidskrachten) Belangrijke problematiek Het vacaturecijfer geeft ons aan hoe efficiënt de arbeidsmarkt is bij deze koppeling van vraag en aanbod. Hoe hoger het is, hoe groter de spanningen op de arbeids markt zijn. Volgens Eurostat plaatst de tussen 2011 en 2012 waargenomen evolutie nog steeds Duitsland en België bovenaan respectievelijk met 2,7 en 2,5. De efficiëntie van de arbeidsmarkt is daarmee geringer dan die welke gemiddeld binnen de EU wordt waargenomen (1,5). Aanzienlijke regionale verschillen Vlaanderen (2,59) bekleedt in de minst gunstige positie, gevolgd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (1,94) en ten slotte Wallonië (0,87). Ook al is er een verbetering in de situatie in vergelijking met vorig jaar, toch herinneren de mismatch tussen vraag en aanbod en de aanwezigheid van de vele knelpuntberoepen ons aan het belang van de problematiek. 2 Gemiddelde van januari tot september, FOD Werkgelegenheid. 11 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

12 MISMATCH NEW Mismatches tussen vraag naar en aanbod van werk De studie van de NBB 3 bevestigt de positie van België als slechte leerling wat de efficiëntie van de arbeidsmarkt betreft. De mismatch-index heeft ten doel de omvang van de mismatches in de verschillende landen vast te stellen. In een Europese vergelijking is België het land waar de vraag naar en het aanbod van werk de meeste moeite hebben om elkaar te vinden. Mismatch-indexen in de EU-15 en geharmoniseerde werkloos - heidsgraden in 2010 (respectievelijk niveaus en procenten van de overeen - stemmende beroepsbevolking. Bron: EC (EAK, microgegevens en Eurostat)) Verschil tussen competenties en door de ondernemingen gezochte profielen De studie wijst uit dat het kwalificatieniveau van de werkzoekenden niet over - eenstemt met de op de arbeidsmarkt gevraagde profielen. De werkzoekenden zijn verhoudingsgewijs niet genoeg ge - schoold om aan de behoeften van de ondernemingen te voldoen. Dat betekent echter niet dat er geen vraag is naar nietgediplomeerden van het hoger onder wijs, zoals blijkt uit de aanwezig heid van knelpuntberoepen met betrekking tot uiterst gevarieerde profielen waarvoor niet altijd speciale diploma s vereist zijn. De aanwezigheid van op elkaar lijkende knelpuntberoepen en de rekruteringsproblemen aan beide zijden van de taalgrens duiden erop dat ons land niet alleen te kampen heeft met mismatches inzake woonplaats, maar hoofdzakelijk inzake scholingsniveau en competenties. 3 NBB, Mismatches op de arbeidsmarkt, Economisch tijdschrift, september STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

13 MISMATCH NEW De Brusselse metropool onder de loep Verslechtering van het matchingproces Brussels Metropolitan heeft professor J. Konings (KU Leuven) ermee belast de vraag naar en het aanbod van werk op de arbeids - markt in de Brusselse metropool te onderzoeken 4. De Beveridge-curve informeert ons over de efficiëntie van de arbeidsmarkt wat het matchen van de vraag naar en het aanbod van werk betreft. Sinds 2004 stellen we vast dat deze curve naar rechts verschuift, wat betekent dat het matchingproces tussen de vraag naar en het aanbod van werk verslechtert. Beveridge-curve voor de Brusselse metropool voor de periode 2004q1-2012q2 (zonder Waals-Brabant, bij gebrek aan gegevens voor de periode Bron: Mismatch in Brussels Metropolitan, Brussels Metropolitan) Toenemende mismatches, vooral in Brussel Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moet het hoofd bieden aan een grotere mismatch van de opleidingsniveaus dan in de rest van de metropool. De werkaanbiedingen vertonen de neiging te evolueren naar functies voor hoger geschoolden, terwijl er een overvloedig aanbod is van arbeidskrachten met een beperkte kwalificatie. Mobiliteit van werkzoekenden vergroten De mobiliteit van de werkzoekenden vanuit een Gewest naar vacante plaatsen in de andere Gewesten is vrij gering, vooral voor de laaggeschoolden. Het is noodzakelijk de opleiding en de mobiliteit van de werkzoekenden in de Brusselse metropool te vergroten als men het mismatchprobleem wil aanpakken. 4 De Brusselse metropool omvat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Halle-Vilvoorde en Waals-Brabant. 13 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

14 MISMATCH UPDATE Oproep tot mobiliteit Het is geen verrassing dat de werknemersstromen naar de Gewesten ons tonen dat de meerderheid van de pendelaars naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest trekt (71%). 19,3% van de pendelaars gaat naar het Vlaamse Gewest. Dagelijks pendelverkeer tussen de Gewesten in 2011 (Bronnen: ADSEI, Enquête naar de arbeidskrachten) Meer pendelaars De pendelaars, enerzijds van het Zuiden naar het Noorden of omgekeerd, en anderzijds, van het Brussels Hoofd ste delijk Gewest naar de andere Ge westen, zijn over de periode talrijker geworden. De beroepsmobiliteit is toegenomen in vergelijking met het jaar voordien. Er zijn iets meer dan pendelaars van het Waalse Gewest naar Vlaanderen bijgekomen. Dat is een groei met 30% in vergelijking met de toestand in Mobiliteit aanmoedigen De mobiliteit evolueert positief, maar zou nog meer aangemoedigd moeten worden om het hoofd te bieden aan de vastge - stelde mismatch. 14 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

15 CONCURRENTIEVERMOGEN MISMATCH ARBEIDSMARKT ACTIEF OUDER WORDEN SOCIALE ZEKERHEID

16 ARBEIDSMARKT Werkloosheid zal niet verminderen vóór 2015 Toenemende werkloosheid Het jaar 2011 werd gekenmerkt door een sterkere verandering van de binnenlandse werkgelegenheid dan die van de beroepsbevolking, wat tot uiting kwam in een vermindering van de werkloosheid. Naast deze mooie vermindering stijgt het aantal werklozen opnieuw vanaf 2012 en blijft het de daar - opvolgende jaren toenemen. De toename zal het grootst zijn in 2013; in dat jaar zal het aantal werklozen met meer dan aangroeien. Pas vanaf 2016 en 2017 komt er een echte vermindering. Deze projectie toont ons aan dat er inspanningen nodig zijn als we de werkloosheid meer en sneller willen terugdringen. Werkgelegenheidsgraad verhogen Ook al is de werkgelegenheidsgraad in België sinds het begin van de jaren 2000 positief geëvolueerd, toch blijft er nog een weg af te leggen. In 2011 bedroeg de werkgelegenheidsgraad van de 20- tot 64-jarigen Verandering in duizenden van de beroepsbevolking, van de binnenlandse werkgelegenheid en van de werkloosheid (Bron: Planbureau, Economische vooruitzichten ) Verandering in duizenden Beroepsbevolking 67,3%. Volgens de vooruitzichten zal de werkgelegenheidsgraad relatief weinig stijgen aangezien hij in ,5% zal belopen. We zijn nog ver af van de Belgische doelstelling die voor 2020 werd vastgesteld (73,2%). Om deze doelstelling te halen, zullen er tegen 2020 iets meer dan banen moeten gecreëerd worden 5. Binnenlandse werkgelegenheid Werkloosheid Er moeten dan ook maatregelen komen om de groei en de werkgelegenheid in onze economie te bevorderen en tot een dynamische arbeidsmarkt te komen. Om het vastgestelde doel te halen, moeten wij doorgaan met de hervormingen van ons systeem. 5 Nationaal hervormingsprogramma STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

17 ARBEIDSMARKT NEW Overzicht van de faillissementen voor het jaar 2012 Recordaantal faillissementen Met iets meer dan faillissementen is 2012 het meest rampzalige jaar dat ooit werd geregistreerd. De toestand blijft verslechteren ten opzichte van vorig jaar, met een groei van 5,2% van het aantal faillissementen (stij- ging met 550 faillissementen). Sinds 2005, toen er iets minder dan faillissementen werden geteld, is het aantal faillissementen in ons land met 40% gegroeid. Evolutie van de faillissementen en van het jobverlies over de periode (Bron: Graydon) verloren banen Deze faillissementen brengen heel wat jobverlies met zich en 2010 waren moeilijke jaren waarin bijna banen verloren gingen bekleedt jammer genoeg de 3de plaats met een nog zeer hoog aantal verloren jobs. In vergelijking met vorig jaar is het jobverlies met 20% toegenomen, van in 2011 tot in We stellen vast dat er gemiddeld twee banen per faillissement verloren gaan, wat Faillissementen Jobverlies kan worden verklaard door het grote aantal faillissementen van eenmans- of twee- Weinig bemoedigende vooruitzichten mansbedrijven. De vooruitzichten voor 2013 zijn niet erg optimistisch, met een verdere stijging van het aantal faillissementen. 17 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

18 ARBEIDSMARKT UPDATE Uitstroom van werklozen Activering die beslissend is voor tewerkstelling Uitstroom van langdurig werklozen (2 jaar en meer) (Bron: RVA) Het systeem om het werkzoekgedrag te activeren (DISPO), werd sinds 2004 geleidelijk ingevoerd voor de werklozen beneden de 30 jaar, vervolgens in 2005 voor de werklozen van minder dan 40 jaar en in 2006 voor die onder de 50 jaar. Positieve effecten op uitstroom uit werkloosheid De uitstroom van de doelgroepen uit de werkloosheid is met meer dan 50% gegroeid ten opzichte van de uitstroom die vóór de invoering van de maatregel werd vastgesteld. Terwijl in 2003 nauwelijks 1/10 van de langdurig werklozen van 45 tot 49 jaar een kans had om uit de werkloosheid te raken, is deze verhouding in 2010 gestegen tot meer dan 1/4. Ook voor de lagere leeftijdsklassen worden sterkere prestaties waargenomen. De effecten houden aan, aangezien de uit - stroom tussen 2010 en 2011 blijft groeien. Het verschil in situatie met de niet-gerechtigden (van meer dan 50 jaar) is goed zichtbaar. Aangezien het regeerakkoord voorziet in de uitbreiding van de toepassing van deze maatregel tot de werklozen van 50 jaar en ouder 6 alsook in de vermindering van de opvolgingstermijnen, mogen we nog een verbetering van de uitstroom uit de werkloosheid verwachten. De maatregel werpt vruchten af, aangezien zelfs tijdens de crisis een daling van de langdurige werkloosheid bij de gerechtigden wordt vastgesteld. Hoe de conjunctuur er ook aan toe is, de resultaten blijven positief. 6 Tot 55 jaar (niet inbegrepen) in 2013 en tot 58 jaar in STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

19 CONCURRENTIEVERMOGEN MISMATCH ARBEIDSMARKT ACTIEF OUDER WORDEN SOCIALE ZEKERHEID

20 ACTIEF OUDER WORDEN NEW Werkgelegenheidsgraad van de oudere werknemers Positieve evolutie Het Generatiepact in 2005 interesseerde zich voor het eerst voor de problematiek van de vergrijzing en voert het concept actief ouder worden in. Sindsdien is de werkgelegenheids graad van de werknemers van jaar met bijna 7 percentpunten gestegen, van 31,8% tot 38,7%. Werkgelegenheidsgraad van oudere werknemers (55-64) en projecties voor 2020 (Bronnen: Eurostat, EC (The 2012 Ageing Report)) Weinig overtuigend huidig resultaat Desondanks is deze werkgelegenheids graad in 2011 heel wat lager dan in de rest van Europa, aangezien in ons land slechts 38,7% van de werknemers van 55 tot 64 jaar een baan heeft, tegen gemiddeld meer dan 47% in de EU. In Zweden wordt zelfs 72% gehaald. Het verschil met onze buurlanden is ook vrij groot, met een cijfer van 56,1% in Nederland en bijna 60% in Duitsland. Enkel met Frankrijk, waar 41,5% van deze werknemers een baan heeft, is het verschil kleiner. Ontoereikende vooruitzichten Ons land zal volgens de projecties voor 2020 nog altijd op de voorlaatste plaats blijven. Met een cijfer van 47,1% komen we vóór Luxem burg (41,2%). Dat cijfer maakt het echter niet mogelijk de nationale doelstellingen van de Europa strategie (50%) te halen. Voor uitzichten die rekening houden met de hervormingen, maken Verenigd Koninkrijk melding van een werkgelegenheidsgraad die tegen 2020 de 50% overschrijdt 7. We moeten voorzichtig zijn met deze resultaten, aangezien het voor 2011 voorspelde niveau, 39,1%, niet werd bereikt. 7 EC, Fiscal Sustainability Report STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

21 ACTIEF OUDER WORDEN NEW Leeftijdspiramide Grotere toekomstige afhankelijkheid Niet alleen de beroepsbevolking zal ouder worden, maar het verschijnsel zal zich ook sterk voordoen bij de categorie van de 65-plussers. Het aantal 65-plussers zal met bijna 20% groeien tegen 2020 en met bijna 46% tegen Deze categorie zal iets meer dan 20% van de totale bevolking vertegenwoordigen in 2020 en tot 25% tegen 2030 (tegenover een huidige proportie van 17%). Evolutie van de leeftijdspiramide tussen 2011 en 2020 (Bron: Eurostat) Noodzaak om oudere werknemers te activeren De evolutie van de leeftijdspiramide brengt de vergrijzing goed tot uiting. Het spreekt vanzelf dat de peak (de meest talrijke leeftijdsklasse), die in 2010 rond 47 jaar lag, een decennium later zal evolueren naar 57 jaar. De komende jaren zullen meer oudere werknemers deel uitmaken van de beroepsbevolking (20-64 jaar). Volgens het verslag over de vergrijzing 8 vertegenwoordigden de 55- tot 64-jarigen 11,3% in 2010 en zullen ze toenemen tot 15,5% in Voortbestaan van het systeem Een almaar grotere groep zal kandidaat zijn voor brugpensioen en pensioen. Daarom zijn de maatregelen die werden genomen om het vertrek met brugpensioen of de vervroegde uittreding te verminderen, onontbeerlijk voor het financieringssysteem. Deze vaststellingen onderstrepen hoe be - lang rijk en dringend het is de wetgevingen en gedragingen op de arbeidsmarkt aan te passen aan de toenemende vergrijzing van de bevolking. 8 The 2012 Ageing Report, European Commission, May STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

22 ACTIEF OUDER WORDEN NEW Gewerkte jaren versus inactiviteitsjaren Vergelijkbare aan studies gewijde proportie van het leven Terwijl in de meeste van de landen de proportie van de met studies doorgebrachte tijd betrekkelijk vergelijkbaar is, geldt datzelfde niet wat de gewerkte jaren en de inactiviteitsperioden betreft. Gemiddeld 32,5 gewerkte jaren Het aantal gewerkte jaren in België ligt een stuk lager dan in de meeste andere landen. Enkel in Italië, Luxemburg en Griekenland is het aantal jaren kleiner dan in ons land. Aan het andere uiteinde vinden we Zweden, Denemarken, Noorwegen en Nederland, met om en bij de 40 gewerkte jaren. De proportie gewerkte jaren in een leven varieert sterk van het ene tot het andere land. In Nederland bedraagt ze bijna 50% en in sommige Scandinavische landen overtreft ze zelfs dit percentage. In tegen - stelling hiermee vertegenwoordigt ze bij ons in België slechts 42%. Langere inactiviteitsperioden Gedurende iets meer dan 23 jaar van hun leven hebben mensen de neiging inactiviteitsperioden 9 door te maken. De proportie van de in inactiviteit doorgebrachte tijd bedraagt aldus in ons land meer dan 30%, waarmee het de 5de plaats bekleedt onder de landen waar deze inactiviteitsperioden het langst zijn. 9 Hier gedefinieerd als elke periode die niet aan werken of studeren wordt gewijd. 22 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

23 ACTIEF OUDER WORDEN NEW Levensduur volgens de verdeling gewerkte jaren/inactiviteitsjaren in 2010 (Bron: Eurostat) * Volgens de leeftijd van beëindiging van de opleiding 23 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

24 ACTIEF OUDER WORDEN Instroom in het brugpensioen Lichte stijging van gemiddeld 57 jaar tot 58 jaar in 6 jaar Sedert het Generatiepact is de gemiddelde leeftijd voor toegang tot het brugpensioen slechts zeer licht gestegen, aangezien ze van 57,2 jaar naar 58 jaar is gegaan. Instroom naargelang van de leeftijd van toegang tot het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (Bron: RVA, VBO-bewerkingen) Positieve evolutie in leeftijdscategorieën van nieuwkomers De samenstelling van de verschillende leeftijdsgroepen die toetreden tot het brugpensioen is sinds 2005 geëvolueerd. Enerzijds is de proportie nieuwkomers van minder dan 56 jaar met de helft geslonken, van iets meer dan personen in 2005 tot een goede in Anderzijds zijn er meer personen met brugpensioen gegaan op een latere leeftijd, dat wil zeggen vanaf 60 jaar of ouder, als men de situatie van 2011 vergelijkt met die van Nog steeds brugpensioneringen We stellen vast dat de instroom in het brugpensioenstelsel in 2011 is teruggelopen. We mogen hopen dat de maatregelen die werden uitgewerkt in het regeerakkoord het beroep op het brugpensioen nog meer zullen verminderen. Toch zal het nog enkele jaren vergen vóór er een echte mentaliteitsverandering komt en deze vervroegde uittredingen kunnen ontmoedigd en geleidelijk verminderd worden. 24 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

25 CONCURRENTIEVERMOGEN MISMATCH ARBEIDSMARKT ACTIEF OUDER WORDEN SOCIALE ZEKERHEID

26 SOCIALE ZEKERHEID NEW Schepping van rijkdom besteed aan sociale uitgaven die tot de hoogste behoren In een tijdelijke Europese vergelijking staat België tussen de landen waar een hoge proportie van het bbp naar uitgaven voor sociale bescherming gaat. Sociale uitgaven in % van het bbp in 2009 en vooruitzichten voor 2012 (Bron: Databank van de OESO betreffende de sociale uitgaven, november 2012) Net vóór de crisis besteedde België 27% van zijn rijkdom (gemeten aan het bbp) aan sociale uitgaven: pensioenen, geneeskundige verzorging, arbeidsongeschiktheid, werkloos - heid en kinderbijslagen. In 2009 gingen die fors omhoog, tot 29,7% van het bbp. Met deze proportie kwam ons land terecht in de top 4 van de landen met de hoogste sociale uitgaven. In 2010 bekleden wij de 3 de plaats en geven enkel Frankrijk en Dene mar - ken nog meer uit. Volgens de vooruitzichten voor 2012 behoudt ons land zijn positie onder de meest gulle landen waar de proportie van de uitgaven 30% van het bbp zal bereiken. Verdere evolutie in stijgende lijn Uit de grafiek blijkt dat de proportie van de uitgaven in ons land hoger is dan het gemiddelde in de Europese Unie. De vooruitzichten voor 2012 geven zelfs in het merendeel van de landen een evolutie in neerwaartse zin te zien. Daarmee behoort onze economie tot de zeldzame landen waar het aandeel van de sociale uitgaven in het bbp blijft toenemen. Dat is ook het geval in Nederland, Spanje en Italië. 26 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

27 SOCIALE ZEKERHEID NEW Evolutie van de sociale uitgaven De evolutie van de proportie van de sociale uitgaven in het bbp valt enerzijds te verklaren door de scherpe daling van het bbp die ons land met de crisis heeft beleefd, maar anderzijds ook door de groei van het bedrag van de uitgaven in de loop van de tijd. Daarom is het inte - ressant de evolutie in de tijd van de sociale uitgaven als zodanig te analyseren. Groei van de sociale uitgaven exclusief inflatie ten opzichte van 2007 (Bron: Databank van de OESO betreffende de sociale uitgaven, november 2012) Zeer sterke groei van de sociale uitgaven in België Onderzoek van de vooruitzichten van de uitgaven voor sociale uitkeringen voor 2012 ten opzichte van het niveau in 2007 wijst uit dat die in België over deze pe - riode met 13% zijn gegroeid. Deze evolutie ligt heel wat hoger dan die in onze buurlanden en dan het Europese gemiddelde (8%). Ook al stellen we in de meeste landen sinds 2010 een zekere stabilisatie vast, toch is het belangrijk te onderstrepen dat het voor 2012 in het vooruitzicht gestelde niveau ten opzichte van de situatie van vóór de crisis heel wat hoger ligt in ons land dan in de andere landen. 27 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

28 SOCIALE ZEKERHEID Breuk tussen ontwikkeling van uitgaven en ontwikkeling van bbp Evolutie van het bbp en van de uitgaven voor sociale prestaties over de periode in reële termen (2001=100) (Bron: NBB, VBO-berekeningen) Snellere groei van de uitgaven Een betrekkelijk gelijklopende evolutie van de sociale prestaties en van het bbp kenmerkt ons land in het begin van de jaren Sinds 2006 komen de verschillende posten van de sociale prestaties echter steeds meer los van de evolutie van het bbp. De twee belangrijkste posten van de sociale zekerheid, met name pensioenen en gezondheidszorg, evolueren ook veel sneller dan onze economie. Sinds het begin van de jaren 2000 stegen de pensioenuitgaven met 30%, de uitgaven voor gezondheidszorg met iets meer dan 40% en de ziekte- en invaliditeitsuitkeringen met 60%. Op Europees vlak staat België bovenaan in het klassement met zijn socialezekerheids - uitgaven 10 in 2011 (29,6% van het bbp). Verband met de behaalde resultaten? We dienen ons af te vragen of de omvang van de middelen die België aan de sociale zekerheid besteedt zich positief weer - spiegelt in de behaalde resultaten (in termen van prestatie) en of deze middelen dus gerechtvaardigd zijn. De evolutie van de uitgaven zoals die nu wordt waargenomen met andere woorden dat ze veel sneller evolueren dan het bbp is op lange termijn niet houdbaar. Dit dreigt op het voortbestaan van ons huidig stelsel te wegen. 10 OESO, november STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO

29 SOCIALE ZEKERHEID Globale prestatie van de sociale zekerheid Worden bijdragen goed geïnvesteerd? Een studie van het Institut de Recherches Economiques et Sociales 11 (UCL) meet de prestatie van de welvaartsstaat van de Europese Unie aan de hand van een sa - mengestelde indicator die rekening houdt met armoede, ongelijkheden, werkloos heid, schooluitval en levensverwachting. Genormaliseerde prestatie-indicatoren (hoe dichter de waarde van de indicator de eenheid benadert, hoe groter de prestatie van het land op dit gebied is. Bron: IRES) Van top naar middenmoot Terwijl ons socialezekerheidsstelsel een twintigtal jaren terug een goede reputatie had in Europa, geven de resultaten van de studie een minder gunstig beeld te zien voor de huidige situatie. België zit met een prestatie-indicator van 0,72 in het midden van het peloton op het niveau van het Europa van de 15. Met uitzondering van Duitsland halen onze buurlanden hogere scores: Nederland 0,86, Luxemburg 0,81 en Frankrijk 0,75. Deze cijfers geven aan dat onze buurlanden de neiging vertonen betere resultaten te behalen op de vijf in aanmerking genomen gebieden. In België worden veel middelen geïnvesteerd (bijna 30% van het bbp) en is de totale prestatie niet van de beste. Heel wat Europese landen, waaronder de meeste van onze buurlanden, staan vóór ons gerangschikt. De twee voornaamste factoren die de prestatie-indicator voor België neerwaarts beïnvloeden, zijn de werkloosheidsgraad en de armoedegraad. 11 Meer weten over de studie: Lefebvre M., Perelman S. en Pestieau P., La performance de l Etat-providence européen. Quel enseignement pour la Belgique?, Revue Regards économiques van december 2011, gepubliceerd door het IRES. 29 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2012 VBO