Het inschakelen van ervaringsdeskundigen in de GGZ provincie Antwerpen

Transcriptie

1 Het inschakelen van ervaringsdeskundigen in de GGZ provincie Antwerpen Strategie-ontwikkeling Resultaten van de consultatieronde Duffel, 28 april 2014 Kim Becher, shiftn [1]

2 Consultatieronde: doelstellingen Peilen naar draagvlak binnen de sector Welke bijdragen leveren ED? Welke taken/rollen/func;es? Wat is nodig op het gebied van omkadering? Arbeidsrechtelijk statuut? [2]

3 Aanpak (1) 25 interviews met zegspersonen uit diverse geledingen van de GGZ 4 categorieën: residen;ële instellingen; ambulante instellingen; voorzieningen voor thuiszorg; dagontmoe;ngscentra 4 beroepsgroepen: medisch psychiatrisch; psychotherapeu;sch; ondersteunend (verpleging, maatschappelijk werk, ergotherapie...); beheer, HRM [3]

4 Aanpak (2) Psychotherapeutisch Medischpsychiatrisch Ondersteunend Beheer/HRM Totaal Residentieel 3 (2) 2 (3) 4 (3) 3 (2) 12 (10) Ambulant 0 (2) 4 (3) 2 (3) 3 (2) 9 (10) Thuiszorg (2) 2 (1) 4 (3) Ontmoetings centra (1) 1 (1) 2 (2) [4]

5 Aanpak (3) + 1 interview met Free Clinic (verslavingszorg) + 1 interview met vzw De Link (opleiding en tewerkstelling van ervaringsdeskundigen in de armoede en sociale uitslui;ng Focusgroep met 8 ervaringsdeskundigen uit de GGZ, verslavingsen welzijnsector welke bijdragen leveren ED, nu en in de toekomst? wat help, wat hindert? (ondersteuning, omkadering, opleiding, beloning...) [5]

6 Draagvlak Duidelijk verschil in percep;e tussen zorgprofessionals die ervaring hebben met ED en zij die deze ervaring niet hebben. Verschil in percep;e tussen zorgprofessionals die vertrouwd zijn met de herstelvisie en zij die dat niet zijn. De meerderheid van de ondervraagde professionals staan posi;ef tegenover het inzezen van ED; slechts weinigen zijn volledig afwijzend; er zijn graduele verschillen wat betre[ rollen en se\ngs waarin ED kunnen worden ingezet. [6]

7 Bijdragen van ED aan GGZ 'verschieteffect': hulpverlening een spiegel voorhouden bewaken van het cliëntenperspec;ef hoop uitstralen; rolmodel zijn losrukken uit passiviteit; empowerment van cliënten brugfunc;e tussen cliënt en hulpverlener betrekken van familie herstelondersteunende visie uitdragen/cliënten helpen via herstel voorlich;ng en informa;e; vorming van hulpverleners in vraag stellen van de zorgorganisa;e als geheel cliënten begeleiden in contacten met professionals [7]

8 Bijdragen van ED aan GGZ (resultaten focusgroep) nabijheid: ED staat dichter bij cliënt; spreekt dezelfde taal; contact op basis van gelijkwaardigheid ED wijst hulpverleners op drempels die herstel belemmeren en factoren die herstel bevorderen ED stopt cliënten niet in vakjes (dubbele diagnos;ek) advies verstrekken aan voorzieningen uitbouwen van netwerken, organisa;es, overlegorganen lotgenoten doorverwijzen naar de juiste kanalen, voorzieningen bemiddelaar/vertrouwenspersoon van cliënten Des;gma;serend werken: schaamte voor de diagnose helpen overwinnen; zelfs;gma bestrijden [8]

9 "Ze hebben heel vaak andere ideeën. Ik heb ook al verschillende keren de BGE meegenomen naar cliënten thuis. Ook daar vinden ze vaak nog een andere invalshoek. Cliënten staan daar ook open voor en reageren er heel op. Het geec hen ook hoop. "Jij hebt die stoornis ook! En jij zit nu in de hulpverlening? Amai". "Jij neemt ook en je kunt nog Die gesprekken zijn vaak heel boeiend." "Drie jaar geleden werd voor het eerst gezegd dat we in de toekomst met ervaringsdeskundigen zouden gaan werken. Toen had ik onze moeten opnemen: "Dat kan toch niet!", "Waar gaat dat naartoe?", "We zullen niet meer kunnen zeggen wat we willen!" Het is grappig om te zien hoe de zaken kunnen keren. Als je eenmaal de klik hebt gemaakt, lijk het allemaal plots vanzelfsprekend." [9]

10 "Wij gaan ervan uit dat we moeten werken volgens een bepaalde visie, die ons handelen als hulpverleners stuurt. Net die visie kan erg belemmeren in hun herstel. Dit kan gaan over de manier waarop wordt besproken, een aparte systeemtherapeut die familiegesprekken doet, persoonlijke begeleiders die bij elke heropname en afdeling weer anders zijn......ook het ruimere ziekenhuis is een structuur waarbinnen hulpverleners en een bepaalde rol vervullen, die herstel kan onderdrukken. Zowel de afdeling als het ruimere ziekenhuis zouden nog veel meer in van moeten worden ingericht. Dit is me veel meer beginnen dagen door met ervaringswerkers te werken." [10]

11 Punten van kritiek/bezorgdheid competen;es beroepsgeheim/privacy/aansprakelijkheid financiële belemmeringen kwetsbaarheid statuut engagement evenwaardigheid afstand kunnen nemen van persoonlijke ervaring rolverwarring beperkingen naar rollen en se\ngs tegenstrijdige signalen in het GGZ beleid/nood aan systeemvisie [11]

12 Mobiel Team Antwerpen Twee 2b teams: 'De Vliering' en 'De Link' Twee BGE hal[ijds, bachelorniveau Taken: huisbezoek, cliëntbesprekingen, leiden van herstelwerkgroep, krachten en crisiskaart, voorlich;ng, bijscholing Evenwaardigheid "Persoonlijk vind ik het belangrijk dat ze een volwaardige collega zijn. Ze moeten van mij geen case manager zijn. Dat lijkt me niet aangewezen. Ze moeten flexibel inzetbaar zijn en volledig toegang krijgen tot vergaderingen, briefings, dossiers... dat is net de grote waarde die ze hebben. Anders blijven ze toch wel in die cliëntenrol steken. "Jij blijc iemand met een stoornis en moet vooral niet in de dossiers gaan kijken." [12]

13 Mobiel Team Antwerpen "Randvoorwaarden voor een goede samenwerking? Ten eerste moet de coördinator en het hele team er achter staan dat de BGE een plaats krijgt, een stem, een mandaat. Professionals moeten zich ook kwetsbaar kunnen opstellen tegenover ervaringsdeskundigen, zodat het geen wij zij verhaal wordt, maar een wij verhaal. Openheid, respect, geduld om te ervaren welke meerwaarde de ervaringsdeskundige kan bieden. En een goede een kader en waarin duidelijk wordt gemaakt wat er van de ervaringsdeskundige verwacht wordt." [13]

14 HOP werking Bethanië HOP: 'Herstel, Ondersteuning, Pa;ëntenperspec;ef' Ervaringswerkers worden ingezet op 3 pilootafdelingen Ini;a;ef komt van HOP werkers zelf. Zorgvuldige voorbereiding; presenta;e aan hulpverleners en cliënten Lang proces om groep samen te stellen en draagvlak te creëren binnen de organisa;e Voorlopig werken de HOP werkers onder vrijwilligersstatuut [14]

15 HOP werking Bethanië "Ik denk dat de voorbereiding het belangrijkst is. In ons ziekenhuis hebben we er twee jaar over gedaan om zelf voldoende kennis te vergaren (...) We hebben dan zelf ook kleine genomen, zoals de PTV training, ervaringswerkers betrekken bij infodagen voor medewerkers, op studiedagen ervaringswerkers over hun ervaringen laten vertellen...waardoor het personeel gaandeweg meer vertrouwd raakte met die verhalen en werd aangemoedigd om te staan bij het van de cliënt." [15]

16 HOP werking Bethanië "Wat ik ook merk, is dat ervaringsdeskundigen zelf heel staan tegenover samenwerking met personeelsleden. In het begin vreesde ik dat we in een advocatenlogica, een klachtencultuur terecht zouden komen, maar dat is helemaal niet het geval. Ze stellen zich eerder op als partners die samen op zoek gaan naar nieuwe invalshoeken en mogelijkheden. Als je meer vanuit samenwerking vertrekt, zit je als hulpverlener minder in het defensief. Je merkt dat je bepaalde zaken kunt deblokkeren of vooruithelpen door in dialoog te gaan met en familieleden. [16]

17 VDIP Andante Geen lang proces voorafgaand aan het inschakelen van de ED Teamcoördinator en ervaringsdeskundige overleggen samen over taakomschrijving ED woont teamvergaderingen bij, hee[ toegang tot dossiers en voert gesprekken met cliënten en familieleden Vrijwilliger, maar zou graag als professional aan de slag gaan. lang was de enige taak van de ED om aanwezig te zijn op teamvergaderingen. Dat was geen goede zaak. Dat zou ik meegeven: als dat de enige taak is van de ED, begin er dan niet aan. Je moet iemand meer taken en rollen geven, anders wordt het verschil tussen vaste teamleden en ervaringsdeskundigen te groot. In een goed team moet iedereen cliëntencontacten hebben". [17]

18 Randvoorwaarden (1): basiscompetenties van ED Voldoende afstand kunnen nemen van persoonlijke ervaringen Voldoende gestabiliseerd Onderlegd in de herstelondersteunende visie Construc;eve houding tegenover professionele hulpverleners Goed op de hoogte van deontologie en beroepsgeheim Basisvaardigheden (kunnen luisteren, communiceren, rust en begrip uitstralen, stessbestendig zijn, grenzen kunnen bewaken) Kennis van psychopathologie en medica;e (?) [18]

19 Randvoorwaarden (2): basiscompetenties van ED "In de sector bots je op heel veel vooroordelen. Als je begint te praten over ervaringsdeskundigheid, zal elke hulpverlener die ooit in de psychiatrie heec gewerkt zich onmiddellijk de meest irritante psychiatrische voor de geest halen die ze zich kunnen herinneren en zich dan inbeelden dat die bij hen komt werken." "Maar iedereen moet juist beseffen dat velen zich geroepen voelen maar niet iedereen is uitverkoren. Om als BGE aan de slag te gaan, moet je een aantal vaardigheden hebben die niet iedereen bezit. Om te beginnen moet je kunnen samenwerken met hulpverleners. Het zijn werknemers, dus mag je echt wel wat van ze verwachten. En er is nog iets te zeggen voor de van de hulpverlener en van de psychiater. Het is belangrijk dat die gezamenlijk worden ingezet." [19]

20 Randvoorwaarden (3): omkadering Voldoende draagvlak onder het personeel Organisa;e is goed voorbereid en vertrouwd met de herstelondersteunende visie Voldoende flexibiliteit inbouwen, rekening houden met kwetsbaarheid Coaching, bij voorkeur door professionele ED Voldoende contact onderhouden met lotgenoten (cliënten en excliënten) Intervisie, supervisie en nascholing Oppassen voor rolverwarring De ED de nodige ruimte geven, maar binnen duidelijk kader [20]

21 Twee grote denklijnen (1) Pragma;sche denklijn: ziet ervaringsdeskundigheid als een complementaire bron van kennis in het verbeteren van zorg, een interessante toevoeging op het bestaande aanbod, zonder dat het zorgmodel ten gronde in vraag wordt gesteld. Meer fundamentele denklijn: vertrekt vanuit het herstelgericht denken en zet het bestaande model op de helling. Het doel van het zorgproces, de rol van de pa;ënt en zorgverstrekker en hun onderlinge rela;e worden daarbij ten gronde in vraag gesteld [21]

22 Twee grote denklijnen (2) Vanuit de pragma;sche denklijn kan men nadenken over hoe ervaringsdeskundigheid geïns;tu;onaliseerd kan worden binnen bestaande kaders. Het is echter duidelijk dat deze kaders niet al;jd goed passen op de herstelbenadering. [22]

23 Opleiding (1) Er is in Vlaanderen geen erkende opleiding voor ervaringsdeskundigen in de GGZ; noch voor ervaringsdeskundigen in de verslavingszorg. De meeste zorgprofessionals zijn het erover eens dat een opleiding noodzakelijk is. Het belangrijkste aspect moet zijn dat de ED leert zijn ervaringen te overs;jgen en als meerwaarde in te zezen bij het helpen van anderen. Antwerpse voorzieningen maken momenteel gebruik van het Nederlandse aanbod (HEE, Trimbos, TOED opleiding,...) Er kiemen ini;a;even in Gent (Poco Loco) en Heverlee (Sociale Hogeschool). Uilenspiegel biedt laagdremeplige opleidingen aan. [23]

24 Opleiding (2) Focusgroep: liever geen langdurende opleiding ED in de GGZ Focusgroep: gevaar dat werkgevers enkel geïnteresseerd zullen zijn in ED met een diploma, of dat het ontbreken van een diploma door sommigen wordt aangewend om geen ED aan te werven Sommige ED stellen de noodzaak van vaste opleiding in vraag. Voorstel om te werken met een modulair aanbod. Oppassen voor het creëren van nieuwe drempels [24]

25 Opleiding (3) "Een opleiding in ervaringsdeskundigheid met een erkend diploma zou een oplossing zijn, waarbij ook een erkende vergoeding hoort. (...) Een gevaar is dat je enkel mensen gaat aantrekken die verbaal sterk staan, terwijl er heel wat mensen zijn die op een andere manier goed werk kunnen leveren. Daar moet je ook op le]en in het kader van die opleiding." [25]

26 Verband tussen scholingsgraad en inkomen In Vlaanderen is verloning op basis van diploma het meest voorkomende stelsel, vooral in gesubsidieerde sectoren. Loonbarema's worden door de overheid vastgelegd op basis van diploma's In de sector armoede en sociale uitslui;ng hebben ED over het algemeen een lage scholingsgraad (geen diploma secundair onderwijs). Dit bemoeilijkt een billijke verloning. Idem in de verslavingszorg Func;e ED in de armoede is erkend door Vlaams decreet armoedebestrijding (2003). In 2006 stelt de SERV een beroepscompeten;eprofiel op, dat ook als basis dient voor de leerplannen van de opleiding. Mede hierdoor (en na onderhandeling met werkgevers) worden ED nu minstens verloond op A2 niveau. "Lee[ijdsanciënniteit": vijf jaar = één jaar dienstanciënniteit [26]

27 Relevantie voor ervaringsdeskundigen in de GGZ Belang van scholingsgraad: ook in de GGZ zijn er cliënten die hun studies vroeg;jdig hebben moeten arreken als gevolg van psychische kwetsbaarheid. Hal[ijdse aanstelling binnen GGZ: extra hinderpaal voor ED met lage scholingsgraad? Func;everloning in plaats van diplomaverloning? Beroepscompeten;eprofiel voor ervaringsdeskundigen in de GGZ als basis voor erkend statuut, func;everloning en opleiding? Ins;tu;onele logica of principe van gelijkwaardigheid? [27]

28 Beroepsgeheim en aansprakelijkheid Ar;kel 458 Strafwetboek: beroepsgeheim is toepasselijk op iedereen die een vertrouwensfunc;e vervult binnen een zorgvoorziening, dus ook op ervaringsdeskundigen (zowel BGE als vrijwilligers) Tot nu toe hebben er zich nog geen problemen voorgedaan in de voorzieningen waar ED aan de slag zijn (ervaring is nog pril) In de sectoren verslavingszorg en armoede en sociale uitslui;ng, waar al ezelijke jaren ervaringsdeskundigen worden ingezet, hebben zich nog geen problemen voorgedaan (enkel met stagiairs) Een arbeidsrechtelijk statuut voor ervaringsdeskundigen zal wellicht een aantal twijfels wegnemen Principe van gelijkwaardigheid veronderstelt ook toegang tot vertrouwelijke informa;e Belang van opleiding/voorlich;ng rond beroepsgeheim [28]

29 "Ik vind dat de overheid te afwachtend is. De gezondheidszorg is een bijzonder gecontroleerde omgeving. Als je morgen naar de arts gaat, kun je een veilig gevoel hebben. je weet dat die man of vrouw daarvoor gestudeerd heec, dat uw probleem vertrouwelijk wordt behandeld, dat die arts het recht heec bepaalde dingen met u te doen." "Ik begrijp wel dat sommigen ongerust zijn over het gebrek aan arbeidsrechtelijk statuut voor ervaringsdeskundigen. Anderzijds vind ik het gevaarlijk om dat wetgevend discours te sterk te laten doorwegen, omdat het een aantal opportuniteiten in de weg kan staan." "De wetgever zal wel volgen. Dat is meestal zo, wanneer bepaalde concepten blijken aan te slaan. Ergens moeten we een pioniersrol durven spelen. Dat vind ik wel belangrijk. [29]

30 Conclusies (1) Twee denklijnen om naar ervaringsdeskundigheid te kijken Er bestaat een draagvlak voor het inzezen van ervaringsdeskundigen in de provincie Antwerpen Rond rollen, func;es en se\ngs lopen de meningen uiteen, naargelang de posi;e die zegspersonen innemen ten aanzien van de herstelondersteunende visie Qua competen;es, bijdragen, omkadering en valkuilen worden de bevindingen van het OGGPA verslag in grote lijnen beves;gd De bezorgdheid omtrent beroepsgeheim en aansprakelijkheid wordt gedeeld door menig hulpverlener en beheerder, maar op basis van de interviewresultaten lijkt het niet te gaan om onoverkomelijke hindernissen. In de sectoren verslavingszorg en armoede en sociale uitslui;ng, waar al ezelijke jaren met ED wordt samengewerkt, hebben zich tot dusver geen erns;ge problemen voorgedaan. [30]

31 Conclusies (2) De aanbevelingen van het OGGPA verslag inzake opleiding blijken in grote lijnen overeen te stemmen met de resultaten van de consulta;eronde, met name wat betre[ duur, intensiteit en hoofdinhoud (visie en kennis over Herstel en Empowerment). Inclusief de aanbeveling dat de opleiding (mede) aangestuurd zou worden door een pa;ëntenvereniging. Pa;ëntenorganisa;es hebben een belangrijke rol te vervullen in de bevordering van ervaringsdeskundigheid, maar beschikken over te weinig middelen. [31]

32 "Ik pleit ervoor om een betaald statuut te creëren voor ervaringsdeskundigen, maar ik zou ook niet alles daarop inze]en. Vanuit onze beperkte ervaring pleit ik er even sterk voor om mogelijkheden te creëren voor vrijwilligers. Uiteindelijk is het een heel grote stap om meteen in een professioneel statuut te stappen. Men zou ook mogelijkheden moeten voorzien en ondersteunen waarbij ervaringsdeskundigen eerst als vrijwilliger ervaring opdoen en dan doorgroeien naar een betaald statuut. Dat maakt de drempel minder hoog. Mensen de nodige experimenteerruimte geven, zowel voor ervaringsdeskundigen als voor voorzieningen die zich daarvoor openstellen." [32]

33 "...als je een 'pool' hebt van ervaringsdeskundigen, waar mensen kunnen beginnen als vrijwilliger, een opleiding kunnen volgen, aan kunnen groeien, hun psychische stabiliteit kunnen opbouwen, af en toe een lezing geven, en als je een scala hebt van mogelijke opdrachten waarvoor je de juiste mensen kunt rekruteren die daar klaar voor zijn, tot en met halcijds werken in een als BGE. En waarbij je ervoor zorgt dat hun statuut in orde is. Zo hoef je bijvoorbeeld niet een vrijwilliger te betalen, maar kun je wel de betalen die voor hem een opleiding voorziet. Ik denk dat op die manier veel meer mogelijk is dan wanneer iedere zijn eigen ervaringsdeskundigen aanwerc." [33]