IWT-Studies 53. Wie zijn onze klanten? Het innovatieprofiel, bron van inspiratie. Donald Carchon Bart Clarysse Lieven De Clercq Eric Sleeckx

Transcriptie

1 IWT M&A IWT-Studies 53 Wie zijn onze klanten? Het innovatieprofiel, bron van inspiratie Donald Carchon Bart Clarysse Lieven De Clercq Eric Sleeckx

2 C o l o f o n IWT-studies worden uitgegeven door IWT-Vlaanderen in het kader van het werkprogramma van de unit Monitoring & Analyse. De auteurs blijven persoonlijk verantwoordelijk voor de standpunten die worden ingenomen bij de uitwerking van deze studies. Redactie Ann Van den Bremt (secretariaat) Olivier De Cock (eindredactie) Productie N lil Copyright Reproductie en gebruik is toegestaan mits bronvermelding. DOORBORING door bo ren (doorboring, doorboord) 1 in iets doordringen 2 doorgaan met boren 3 gaten maken in Ann Van den Bremt Olivier De Cock IWT M&A Monitoring & Analyse Eric Sleeckx, coördinator Olivier De Cock, beleidsanalyse Donald Carchon, kennismanagement Hilde De Witte, impactscan Lieven De Clercq, impactscan Marnix Voet, impactscan Jan Maes, informatica Ann Van den Bremt, secretariaat BEWAARDOOS Bischoffsheimlaan Brussel tel: 02/ fax: 02/ m&a@iwt.be website: Depotnummer: D/2006/7037/1 Verschenen in februari 2006

3 I n h o u d Voorwoord 4 Inleiding en achtergrond 6 I. DE INNOVATIESTATUS ONTLEED 1 De template van het innovatieprofiel 10 2 De gegevensverzameling 10 3 De innovatieprofielen onder de loep genomen 12 1 De voorselectie: niet zonder gevolgen voor het profiel 12 2 De sectorverdeling van de bezochte bedrijven 13 3 Innovatieve en niet-innovatieve bedrijven 15 4 De globale innovatie score Voorlopige conclusies II. EEN SEGMENTATIE VAN INNOVATIE 30 1 De ondernemingen doorgelicht 30 2 Hoe innovatiebereid zijn onze bedrijven nu? 33 3 Wanneer is een bedrijf innovatiebereid? 34 4 De resultaten op een rijtje 38 1 Grootte, toegevoegde waarde en cashflow als determinanten van innovatiebereidheid 38 Bedrijfsgrootte en innovatiebereidheid 38 Cash flow en innovatiebereidheid 41 Toegevoegde waarde en innovatiebereidheid 45 2 Grootte gaat boven cash flow Algemene conclusies 47 III DE SYNTENS-SEGMENTATIE OP DE ROOSTER GELEGD 50 Bijlage 1 : de innovatieprofiel-vragenlijst 54 Bijlage 2 bij de vergelijking van de innovatieprofielen met het syntensmodel. 60 Bibliografie 67

4 V o o r w o o r d Met deze nieuwe studie zet het IWT het nieuwe jaar in wordt een jaar waarin we met de nieuwe en uitgebreide unit Monitoring & Analyse (M&A) een aantal veelbelovende doch praktische projecten op stapel hebben ter evaluatie van het Vlaamse innovatiegebeuren. De voorliggende doorlichting van de innovatieprofielen die tussen 2003 en november 2005 werden geregistreerd door de RIS-adviseurs is er hier één van (dit zijn de Regionale of Provinciale adviseurs belast met innovatiestimulering als onderdeel van het VIN, het zogenaamde Vlaams Innovatie Netwerk). Het minutieus bijhouden van deze innovatieprofielen van de meer dan bezochte ondernemingen bevat een schat aan informatie over het Vlaamse innovatielandschap en de activiteiten die het IWT samen met de RIS-en hierin ontplooit of nog wenst te ontplooien. Deze informatie delen is onze missie. Er zit alvast voldoende stof voor discussie in. Is de innovatie-adviseur bevooroordeeld in de keuze van bedrijfsbezoeken?

5 Zijn kleinere bedrijven per definitie minder innovatief? Is de innovatiebereidheid een kwestie van voldoende cashflow of eerder gelinkt aan de bedrijfsgrootte? De studie biedt alvast een aantal richtinggevende antwoorden. Andere vragen die rijzen, vereisen dan weer bijkomend onderzoek. M&A zal immers ook voortbouwen op deze bron van informatie. Dit jaar nog zullen we het Innovatie-netwerk (VIN) inzetten met een vernieuwde tool: innovatieprofielen, versie 2. Een nog praktischer on-line tool die de vele VIN-adviseurs moet bijstaan in hun zoektocht naar de schare aan innovatiebereide ondernemingen die Vlaanderen rijk is en die de nodige input moet geven om het in de toekomst nog beter te doen. Meten is weten en dat is in het belang van alle actoren van het innovatiegebeuren in Vlaanderen. Paul Zeeuwts Directievoorzitter IWT

6 Inleiding INLEIDING EN ACHTERGROND In maart 2002 besliste het IWT om projecten van sub-regionale innovatiestimulering (RIS) te steunen. Dankzij deze steun konden in elke Vlaamse provincie een 5-tal innovatie-adviseurs aan de slag om eerstelijns innovatieondersteunende diensten aan te bieden aan de Vlaamse bedrijven. De doelgroep van deze RIS-projecten waren (en zijn nog steeds) de zgn. sluimerende innovatoren. Na de nodige aanwervingen staken de meeste projecten begin 2003 van wal. Reeds bij de opstart van deze projecten werd aandacht besteed aan de monitoring van het innovatiepotentieel bij de doelgroep en eventuele evoluties. Wie zoekt die vindt: innovatie-adviseurs speuren naar sluimerende innovatoren Aangezien de RIS-adviseurs sectoroverschrijdend werken, was er bij de andere sector-gerichte innovatie-actoren in het begin enige terughoudendheid over mogelijke overbediening van de eigen lidbedrijven. Daarom werd al snel in overleg met de RIS-adviseurs een systeem uitgewerkt om bedrijfsbezoeken te registreren. Hierdoor konden de innovatie-adviseurs voor een bezoek zien of er recentelijk een andere adviseur bij het bedrijf op bezoek was geweest en of dit bedrijf lid was van een sectoraal initiatief. Deze informatie moest de samenwerking tussen RIS-en en andere innovatie-adviseurs bevorderen. Tevens werd op basis van de IWT-gegevensbank van Innovatieve Ondernemingen (IO-database) een foto van het te bezoeken bedrijf ter beschikking gesteld van de adviseurs. Op basis hiervan kon de RIS-adviseur zich al een algemeen beeld vormen over het bedrijf. Finaal werd aan de RIS-adviseur gevraagd om na zijn bezoek het bedrijf te scoren op een aantal innovatiekenmerken: d.i. het zogenaamde innovatieprofiel. De gegevensuitwisseling gebeurde eerst via , vanaf maart 2003 was ook een online toepassing ter beschikking. Hierdoor werd de toepassing ook toegankelijk voor alle andere innovatie-adviseurs. Aan de RIS-en werd gevraagd zoveel mogelijk van de afgelegde bedrijfsbezoeken te registreren, de andere innovatie-adviseurs werden vrij gelaten in het gebruik van het instrument. Om zoveel IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

7 01 mogelijk overeenstemming in de scoring te krijgen werden enkele informatiesessies georganiseerd met de betrokken adviseurs. Gedurende 1 jaar werden bezoeken geregistreerd, nadien werd, na een eerste analyse van de gegevens, de registratieplicht versoepeld. Tot op 1 november 2005 werden 1105 bezoeken geregistreerd (waaronder ook herhaalbezoeken) door innovatie-adviseurs van 20 verschillende organisaties. Van deze registraties werden er 797 door RIS-adviseurs gedaan. Figuur 1 4 Verdeling van het aantal registraties per organisatie GOMA GOML GOMOV GOMVB ICWVL INNOTEK KHN A-W KHN M KHN T Andere Niet bij ieder bezoek werd het profiel volledig ingevuld. In totaal werden ruim 650 profielen volledig ingevuld. Verder in de tekst werden, afhankelijk van de aard van de uitgevoerde analyse meer of minder profielen meegenomen (afhankelijk van de volledigheid van de analyseparameter). De gegevens werden in de periode juni-november 2005 grondig geanalyseerd en de resultaten van deze analyse kan je vinden in dit rapport.

8 De voornaamste doelstellingen van de analyse waren: - Het nut onderzoeken van een dergelijke lichtvoetige registratie om een beter inzicht te krijgen in de innovatiekenmerken van onze klanten. - Nagaan of de informatie verkregen uit deze innovatieprofielen dienstig kon zijn om een methode uit te werken om ook ex ante voorspellingen te doen over de innovatiekenmerken van de bedrijven. - Onderzoeken of de klantensegmentatie die door Syntens uitgewerkt werd, ook bruikbaar was voor onze bovenstaande doelstelling. De analyse bestaat uit 3 delen gekoppeld aan bovenstaande doelstellingen : Spiegeltje aan de wand, wie is de innovatiefste van het land? IWT-STUDIE 53 Inleiding en achtergrond

9 01 In hoofdstuk 1 worden de gegevens uit de steekproef en combinaties ervan voorgesteld. Dit leert ons iets over de aard en de innovatiestatus van de bezochte bedrijven. In hoofdstuk 2 wordt dan op basis van de indeling van de bedrijven volgens innovatiestatus gezocht naar economische parameters die onderscheidend zijn voor de innovatiebereidheid van bedrijven. tot slot wordt in hoofdstuk 3 nagegaan in welke mate het klantensegmentatiesysteem dat door het Nederlandse Syntens ontwikkeld werd, ook voor Vlaanderen bruikbaar is als innovatieclassificatie. In het volgende hoofdstuk lichten we eerst het innovatieprofiel en de parameters ervan verder toe.

10 Hoofdstuk 1 D E I N N O VAT I E S TAT U S O N T L E E D 1. de template van het innovatieprofiel Het innovatieprofiel is drieledig: De innovatiescore en innovatiebereidheid bekeken door de bril van de innovatie-adviseur. Vooringenomen of niet? 1 In de IO gegevensbank verzamelt IWT allerhande innovatie gerelateerde informatie van de Vlaamse bedrijven. Naast informatie uit de balansen en uit de eigen IWT-projectgegevensbank, wordt de gegevensbank ook aangevuld met informatie uit de pers en andere bronnen. Deel 1 bevat de basisgegevens met een extractie van informatie zoals die in de IWT IO-gegevensbank 1 aanwezig is Deel 2 wordt door de adviseur ingevuld of gecorrigeerd met gegevens over het bedrijf en zijn economische context Deel 3 moet helpen om de innovatiestatus te scoren zoals die na het bedrijfsbezoek door de innovatie-adviseur zelf gepercipieerd wordt. De vragenlijsten zijn toegevoegd in Bijlage de gegevensverzameling Om het inzamelen van de innovatieprofielen te vergemakkelijken werd een on-line toepassing ontwikkeld en ter beschikking gesteld van de innovatie-adviseurs via het afgeschermde deel van de innovatienetwerk-website. Vooraleer de innovatie-adviseurs een bezoek afleggen bij het bedrijven vragen ze via de on-line toepassing de reeds bij het IWT gekende gegevens van het bedrijf op (dus deel 1 wordt gedeeltelijk ingevuld). Het betreft hier voornamelijk gegevens uit de balansen en de IWT-projectgegevensbank. Deze informatie dient om het bezoek voor te bereiden en de adviseur een beter beeld te geven van de economische situatie van het bedrijf. Indien het bedrijf reeds eerder door een andere adviseur bezocht werd, dan wordt dit aangegeven (datum van het bezoek, naam en van de adviseur). De inhoud van een reeds bestaand innovatieprofiel wordt echter niet getoond. Na het bezoek worden de gegevens die IWT aangeleverd heeft, vergeleken met de eventueel bij het bezoek verkregen gegevens en worden deze indien nodig aangepast in het online systeem. 10 IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

11 01 Tot slot wordt de beoordeling van de innovatiestatus ingevuld. De adviseur heeft voor iedere parameter de keuze uit 5 mogelijkheden (slechts één kan gekozen worden) die kwalitatief omschreven zijn. In principe neemt de innovatiestatus toe naarmate men een hogere score kiest. Het uitbrengen van de score gebeurt op basis van de indrukken die de adviseur op deed tijdens zijn bezoek aan het bedrijf. Er wordt voor deze scoring geen expliciete bevraging uitgevoerd. Bij een eventueel bezoek op latere datum kan een nieuw profiel ingevuld worden. Het eerder ingevulde profiel blijft bewaard zodat eventueel een evolutie in het profiel kon gevolgd worden. Aangezien de betrokken periode te kort was om voldoende dubbele bezoeken te registreren, kon dit niet bestudeerd worden. Het gebruik van kwalitatieve scores, de relatief beperkte omschrijvingen van de te scoren parameters en de eerder informele gegevensverwerving, hield een gevaar in van persoonsgebondenheid van de scoring. Om na te zien of het gebruik van de kwalitatieve score voldoende eenduidige scores toe liet en om de invloed van de scorende persoon af te wegen, werd nagezien of in de populatie van bezochte bedrijven dubbels voorkwamen. Hieruit bleek dat van een 10-tal bedrijven in de bestudeerde periode door 2 verschillende innovatieadviseurs een innovatiestatus werd ingevuld. Figuur 2 4 Beoordeling globale innovatiescore door 2 verschillende adviseurs Adv1 Adv

12 Ter controle werd de globale innovatiescore vergeleken. Hieruit blijkt dat in 4 gevallen dezelfde score werd gegeven, in 5 gevallen was er één punt verschil. In één geval was er een duidelijke verschillende appreciatie. Voor innovatiebereidheid zien we een gelijkaardig beeld, al bedraagt de maximale afwijking hier maar één scorepunt. Ook voor de andere innovatiestatusparameters stellen we een zelfde aanvaardbare spreiding vast. Waar deze spreiding een invloed kon hebben op de analyse, werd hiermee rekening gehouden. In volgend hoofdstuk wordt de methodiek van gegevensverzameling en de gevolgen ervan besproken. Tevens doen we een eerste inventariserende analyse van de verzamelde gegevens. 3. de innovatieprofielen onder de loep genomen 3.1 De voorselectie: niet zonder gevolgen voor het profiel Het voorspel van de innovatie-adviseur is niet zonder gevolgen De wijze van gegevensverzameling heeft een grote invloed op de interpretatie van de verwerking ervan. Belangrijk om weten is dat de gegevensverzameling niet tot stand kwam via een zogenaamde a-selecte steekproef. Immers vooraleer bij een bedrijf op bezoek te gaan, werd het bedrijf gecontacteerd (telefoon, , folder, ) om een afspraak te maken om de innovatie-ondersteunende diensten voor te stellen. Hier gebeurde al een eerste selectie door de innovatie-adviseur, die om de respons zo hoog mogelijk te houden, zelf een selectie maakte van potentieel geïnteresseerde bedrijven. De innovatie-adviseur zal bovendien, gezien zijn achtergrond voornamelijk bedrijven selecteren in zijn technologische kennissfeer. Een verdere zelf selectie gebeurt dan door de reactie van de bedrijven. Men kan er van uitgaan dat voornamelijk bedrijven 12 IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

13 01 met een acuut innovatie-probleem of met een zekere interesse in innovatie over het algemeen op dit aanbod ingegaan zijn. Men dient er dus vanuit te gaan dat de populatie een bias heeft richting heeft bedrijven met (sterke) interesse in innovatie. Bij de interpretatie van de resultaten is het daarom van belang rekening te houden met deze bias en de cijfers niet te extrapoleren naar het Vlaamse niveau. 3.2 De sectorverdeling van de bezochte bedrijven Met het oog op een verdere verwerking worden de bedrijven gegroepeerd in sectoren, personeelsgrootte en globale innovatiescore. Dit geeft een beeld van welke sectoren, welke bedrijfsgroottes het meest bezocht werden en wat de globale innovatiescore van die bedrijven was. Gezien het groot aantal sectoren wordt op sectorniveau volgende groepering toegepast volgens NACE codes (cfr. Vlaams indicatorenboek). De sectorklassen zijn (NACE codes): Textiel ( ), Hout/papier/ druk ( ), Chemie ( ), Metaal (28-29), IT ( ), Overige industrie (10-14, 15-16, 26-27, 34-37, 40-41), Materiële diensten (50-64) en Immateriële diensten (65-74) en Overige (Landbouw (01-05), Bouw (45), ) Als men deze verdelingen vergelijkt met de absolute verdeling van de Vlaamse bedrijven over deze kenmerken dan blijkt hieruit de selectieve aanpak. Vooral de bedrijven met meer dan vijf werknemers worden bezocht. Vooral de bedrijven met meer dan 50 werknemers worden significant meer bezocht door de innovatie-adviseurs. Dit levert interessante discussiestof op over welke bedrijven of bedrijfsgroepen nu preferentieel moeten bezocht worden. 13

14 Figuur 3 4 Verdeling van de populatie van de Vlaamse bedrijven en de bezochte bedrijven volgens aantal personeelsleden. 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 0 1 ]1, 5[ [5, 10[ [10, 50[ [50, 100[ [100, 250[ Vlaamse bedrijven (2003) Bezochte bedrijven Grote bedrijven met meer dan 50 werknemers significant meer bezocht dan hun kleinere broertjes of zusjes. Een bewuste keuze of een kwestie van intuïtie? Een vergelijking van de steekproef met de ganse populatie van Vlaamse bedrijven geeft een sterk vertekend beeld. Wanneer echter de zeer kleine bedrijven uit de populaties weggelaten worden, dan sluit de steekproef toch beter aan bij de Vlaamse verdeling qua grootte van de bedrijven. Figuur 4 4 Representativiteit van de KMO s in de steekproef (exclusief de micro-ondernemingen) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% [10, 50[ [50, 100[ [100, 250[ Vlaamse bedrijven (2003) Bezochte bedrijven 14 IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

15 Innovatieve en Niet-Innovatieve Bedrijven In de vragenlijst zoals opgenomen in bijlage 1 maken we een onderscheid tussen vijf soorten innovatoren (zie figuur 6, hieronder). Aangezien de steekproef van bezochte bedrijven echter niet representatief is voor de bedrijven in Vlaanderen, is de verdeling over de vijf categorieën dit ook niet. Vooral het aantal twijfelende vernieuwers of het aantal geen innovator is onder representatief. In deel twee van deze analyse (segmentatie) hebben we daarom de scores gehercodeerd tot twee categorieën. De profielen van bedrijven in de categorie voorzichtige innovator ; opportunistische innovator en echte innovator worden als innovatief beschouwd. Deze in de categorieën twijfelende vernieuwer of geen innovator als niet innovatief. Figuur 5 4 Procentuele verdeling volgens grootte van de bezochte bedrijven 3.4 De globale innovatie score Zoals in de vragenlijst deel B valt af te lijden, werd aan de adviseurs gevraagd 12 innovatiekarakteristieken van het bezochte bedrijf te scoren op een kwalitatieve schaal. Het merendeel van deze karakteristieken omvat een ordinale, gerankte score, die oploopt of afloopt op een lineaire manier. Bijv. de score op innovatiebereidheid varieert van afkerig tot sterke interesse. Dit laat toe om de antwoorden te analyseren via niet-parametrische en parametrische testen. Figuur 6 4 Verdeling bezochte bedrijven volgens globale innovatiescore 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Echte innovator Opportunistische innovator Voorzichtige innovator Twijfelende vernieuwer Geen innovator 15

16 In een eerste stap hebben we het verband tussen de 12 innovatiekarakteristieken enerzijds en de globale innovatiescore anderzijds nagegaan op een aantal verschillende manieren. In de volgende paragrafen beschrijven we de analyse van deze relatie. A) Correlatie tussen de verschillende parameters van de innovatiestatus en de globale score. Het gebruik van risicokapitaal duidt op meer innovatielocus dan subsidies of lening bij de bank. Het verband tussen parameters onderling en met de globale score werd ook via een correlatieberekening nagezien. Onderstaande tabel geeft de correlaties weer tussen de verschillende parameters van de innovatiestatus. Een minder sterke correlatie tussen een parameter en de globale score betekent niet noodzakelijk dat de parameter op zich maar een zwakke band zou hebben met de globale beoordeling, maar kan er ook op wijzen dat de volgorde van kwalitatieve omschrijving geen verband houdt met het innovatiegedrag van het bezochte bedrijf. Bijv. bij de parameter Innovatie-financiering werd bij de verwerking veronderstelt dat het gebruik van risicokapitaal duidt op meer innovatielocus dan subsidies, of lening bij de bank, die dan weer hoger ingeschat werden als het gebruik van het eigen vermogen. Analyse van de individuele parameterscores Analyse van de individuele parameterscores van de innovatiestatus tov. de globale innovatiescore geeft ons een beeld van het verband tussen deze parameter en de globale innovatiescore. Dit is vooral interessant voor de categorische variabelen (deze worden verder weggelaten uit de webdiagrammen). 16 IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

17 01 Globaal O&O Middelen Capaciteit Status Resultaat Drivers Samenwerking Financiën Graad Management Strategie Bereidheid Bereidheid 1,00 Strategie 0,74 1,00 Management 0,63 0,67 1,00 Graad 0,70 0,68 0,62 1,00 Financiën 0,38 0,41 0,40 0,45 1,00 Samenwerking 0,47 0,51 0,48 0,46 0,35 1,00 Drivers 0,61 0,56 0,52 0,53 0,38 0,44 1,00 Resultaat 0,68 0,66 0,61 0,64 0,46 0,48 0,56 1,00 Status 0,54 0,56 0,54 0,56 0,24 0,35 0,48 0,56 1,00 Capaciteit 0,38 0,38 0,44 0,36 0,26 0,29 0,29 0,37 0,38 1,00 Middelen 0,25 0,22 0,27 0,22 0,06 0,17 0,16 0,22 0,29 0,59 1,00 O&O 0,66 0,65 0,66 0,68 0,35 0,45 0,53 0,66 0,62 0,41 0,27 1,00 Globaal 0,80 0,76 0,69 0,74 0,41 0,54 0,66 0,74 0,64 0,44 0,27 0,77 1,00 Uit de grafiek Innovatiebereidheid tov. Globale innovatiescore, blijkt dat de meerderheid bedrijven met de grootste bereidheid om te innoveren over het algemeen ook de grootste innovatiescore krijgen. Innovatiebereidheid wordt blijkbaar grotendeels gelijkgesteld met innovativiteit. Figuur 7 4 Zijn de bedrijven innovatiebereid? Globale score 6 Innovatiebereidheid 1. Afkerig 5 2. Geen interesse 3. Afwachtend 4. Enige interesse 4 5. Sterke interesse Innovatiebereidheid tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 17

18 Figuur 8 4 Hebben de bedrijven een innovatiestrategie? Globale score 6 Innovatiestrategie 1. Geen strategie 5 2. Reactief 3. Volger 4. Pro-actief 4 5. Leider Innovatiestrategie tov Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator Innovatiebereidheid synoniem voor innovativiteit? Het innovatieprofiel bevestigt. Bij de vraag of bedrijven een innovatiestrategie hebben, stellen we een duidelijke correlatie vast tussen de globale innovatiescore en de beoordeling van de mate waarin het bedrijf beschikt over een innovatiestrategie. Voor een relatief groot aantal bedrijven wordt aangegeven dat zij pro-actief op zoek gaan naar innovatie. Op het vlak van innovatiemanagement stellen we vast dat dit enkel bij de als echte innovatoren gescoorde bedrijven een strategische rol in het management toegewezen krijgt, en dit slechts in ongeveer 50% van de gevallen. Zeer vaak wordt het innovatiemanagement niet als specifieke functie uitgebouwd binnen de bezochte bedrijven, en dit ook bij de echte innovatoren. Figuur 9 4 Wie beheert het innovatieproces? 18 Globale score 6 Innovatiemanagement 1. Geen 5 2. Ad hoc 3. Geïntegreerd met andere functie 4. Afzonderlijke functie 4 5. Centraal in strategisch management IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed Innovatiemanagement tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator

19 Figuur 10 4 Hoe innovatief zijn onze bedrijven? Globale score 6 Innovatiegraad 1. Geen ontwikkeling 5 2. Aanpassingen 3. Engineering 4. Productontwikkeling 4 5. Technologie-ontwikkeling Innovatiegraad tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 01 Bij de beoordeling van de innovatiegraad vinden we terug een logisch verband: bedrijven die met technologie-ontwikkeling bezig zijn worden als innovatiever ingeschat als bedrijven die producten ontwikkelen of engineeringactiviteiten uitvoeren. Uit de analyse van de gebruikte financieringsbronnen blijkt dat de bezochte bedrijven voornamelijk gebruik maken van eigen middelen om innovatie te financieren, op de tweede plaats komen bankleningen. Subsidies en risico-kapitaal worden slechts door een minderheid van de bezochte bedrijven gebruikt. Enkel de echte innovatoren maken beperkt gebruik van risicokapitaal. Veel bedrijven zoeken fervent naar innovaties, maar ontbreekt het aan een echt innovatiemanagement, zelfs bij de echte innovatoren. Figuur 11 4 Waar halen de bedrijven hun geld om te innoveren? Globale score 6 Financieringsbronnen voor innovatie 1. Geen 5 2. Eigen vermogen 3. Banken 4. Subsidie 4 5. Risicokapitaal Fincancieringsbron tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 19

20 Figuur 12 4 Hoe staan onze bedrijven tegenover samenwerking? Globale score 6 Samenwerkingsvorm 1. Afkerig 5 2. Geen 3. Vlaams 4. Europees 4 5. Mondiaal Samenwerkingsvorm tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator Eigen middelen voor de financiering van innovatie blijven het meest populair, gevolgd door leningen. Zowel subsidies als risicokapitaal blijven marginaal. Het merendeel van de bedrijven beperkt zich tot samenwerking op Vlaams niveau, al is samenwerking op Europees niveau bij de bezochte bedrijven zeker niet ongewoon. Slechts een zeer beperkte groep van bedrijven is tegen samenwerking gekant. Dit lijkt de stelling tegen te spreken dat Vlaamse bedrijven niet zouden geneigd zijn om samen te werken. Bij de echte innovatoren is de voornaamste driver om te innoveren de strategische keuze of het eigen initiatief bij de medewerkers. Men kan stellen dat innovatie bij deze groepen behoort tot de bedrijfscultuur. De minder innovatief ingeschatte bedrijven vinden hun inspiratie om te innoveren vaak bij de concurrentie of klanten en leveranciers. Het zijn vooral klanten en leveranciers die globaal gezien de belangrijkste driver voor innovatie zijn. Figuur 13 4 Wie of wat zet onze bedrijven aan tot innovatie? 20 Globale score 6 Innovatie drivers 1. Geen 5 2. Klanten en leveranciers 3. Lokale en internat. concurrentie 4. Eigen initiatief medewerkers 4 5. Strategie IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed Innovatie driver tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator

21 Figuur 14 4 Leidt innovatie tot betere bedrijfsresultaten? Globale score 6 De impact van innovatieresultaten 5 1. Tegenvallend 2. Geen bijdrage tot omzet/groei 3. Beperkt bijdrage tot omzet/groei 4 4. Belangrijk voor omzet/groei 5. Voornaamste bron omzet/groei 3 tov Innovatieresultaten Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 01 We stellen vast dat innovatie over het algemeen een bijdrage levert tot de groei van het bedrijf. Bij een groot deel van de bedrijven resulteert innovatie zelfs een in een belangrijke bijdrage tot de groei van het bedrijf. Deze vaststelling kan een belangrijk element zijn in de verantwoording van de innovatie-inspanningen: innovatie rendeert blijkbaar. Logischer wijze worden bedrijven die een technologische voorsprong op de concurrentie hebben ook als innovatiever ingeschat. Van het merendeel van de bezochte bedrijven stelt de bezoekende adviseur dat het bedrijf geen voorsprong of achterstand heeft tov. de concurrentie. Het zijn vooral deze bedrijven die moeten aangezet worden om middels innovatie een concurrentiele voorsprong op te bouwen. Concurrenten, klanten en leveranciers zijn de belangrijkste motieven om te innoveren. Figuur 15 4 Waar staan onze bedrijven op het vlak van innovatie? Globale score 6 Innovatiestatus 1. Bedrijf heeft grote techn. achterstand 5 2. Bedrijf heeft beperkte techn. achterstand 3. Neutraal 4. Bedrijf heeft beperkte techn. voorsprong 4 5. Bedrijf heeft grote techn. voorsprong Innovatiestatus tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 21

22 Figuur 16 4 Hebben onze bedrijven genoeg mensen om te innoveren? Globale score 6 Voor innovatie beschikbare mensen 1. Geen mensen 5 2. Heeft tekort aan mensen 3. Heeft beperkingen in mensen 4. Heeft voldoende mensen 4 5. Heeft ruim voldoende mensen Beschikbare capaciteit (personeel) tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator Innovatie is belangrijk om de concurrent voor te zijn, maar de capaciteit om te innoveren ontbreekt veelal. Een groot aantal bedrijven heeft duidelijk een tekort aan beschikbare capaciteit om te innoveren. Het huidig gebrek aan technisch geschoolden op de arbeidsmarkt en de tanende belangstelling voor technische opleidingen zal dit probleem in de toekomst mogelijk nog vergroten. De vraag of bedrijven voldoende middelen hebben, toont een gelijkaardig beeld, een groot aantal bedrijven ervaart een tekort aan financiële middelen om zijn innovatie-inspanningen te financieren. De vaststelling (zie hoger) dat bedrijven innovatie vooral vanuit eigen middelen financieren is hier wellicht niet vreemd aan. Figuur 17 4 Hebben onze bedrijven genoeg middelen om te innoveren? Globale score 6 Beschikbaarheid van voldoende financiële middelen om te innoveren 5 1. Geen financiële middelen 2. Heeft tekort aan financiële middelen 3. Heeft beperkingen in financiële middelen 4 4. Heeft voldoende financiële middelen 5. Heeft ruim voldoende financiële middelen 3 tov Beschikbaarheid financiële middelen Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator 22 IWT-STUDIE 53 Hoofdstuk 1 De innovatiestatus ontleed

23 01 Figuur 18 4 Is innovatie ruimer dan O&O? Globale score 6 Bestaande O&O-activiteiten 1. Geen 5 2. Occasioneel 3. Permanent maar beperkt (< 5% totaal FTE) 4. Permanent maar belangrijk (>= 5% totaal FTE) 4 5. Hoofdactiviteit Intensiteit O&O tov. Globale innovatiescore 1. Geen innovator 2. Twijfelende vernieuwer 3. Voorzichtige innovator 4. Opportunistische innovator 5. Echte innovator We stellen vast dat O&O actieve bedrijven innovatief hoger worden ingeschat dan minder O&O actieve bedrijven. Dit bevestigt de stelling dat innovatie nog zeer sterk gecorreleerd wordt met (technologische) O&O. B) Sectorprofielen Via de NACE-code werden de bezochte bedrijven in sectorgroepen ingedeeld 2, onderstaande grafiek geeft een beeld van de globale innovatiebeoordeling van de verschillende sectorgroepen. De grafiek geeft aan hoe de verdeling is volgens innovatiteit binnen de verschillende sectoren. Dit leert ons dat procentueel gezien meer bedrijven uit de sectoren : Immateriële diensten, Chemie, Overige en Materiële diensten als meer innovatief ingeschat worden dan bedrijven uit de sectoren Textiel, Hout/papier/druk, Elektronica en Metaal. 2 Voor de indeling werd dezelfde indeling gebruikt als het Vlaams Indicatorenboek. 23