APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS. september 2005 LICAP BRUSSEL D/2005/0279/018

Transcriptie

1 APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS september 2005 LICAP BRUSSEL

2

3 APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL september 2005 ISBN-nummer: Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

4

5 Algemene inhoud LESSENTABEL... 5 STUDIERICHTINGSPROFIEL... 6 TV/PV STAGES APOTHEEK... 7 TV APOTHEEK Farmaceutische plantkunde Farmaceutische technologie Geneesmiddelenleer Parafarmacie Tarificatie en wetgeving Toxicologie TV TOEGEPASTE CHEMIE TV TOEGEPASTE BIOLOGIE TV TOEGEPASTE FYSICA de graad TSO 3de leerjaar 3 Apotheekassistent

6

7 Lessentabel Pedagogische uren/week Administratieve vakbenaming vakbenaming Minimum-maximum Godsdienst 2 AV Godsdienst Lichamelijke opvoeding 0-2 AV Lichamelijke opvoeding Nederlands 2 AV Nederlands Farmaceutische plantkunde 1 TV Apotheek Farmaceutische technologie 6 TV Apotheek Geneesmiddelenleer 4 TV Apotheek Parafarmacie 1-2 TV Apotheek Stage 10 PV/TV Stage Apotheek Tarificatie en wetgeving 1 TV Apotheek Toegepaste biologie 2-3 TV Toegepaste biologie Toegepaste chemie 2-3 TV Apotheek/Toegepaste chemie Toegepaste fysica 1 TV Toegepaste fysica Toxicologie 1 TV Apotheek 3de graad TSO 3de leerjaar 5 Apotheekassistent

8 Studierichtingsprofiel De studierichting >Apotheekassistent= is een wetenschappelijk-technische studierichting, met paramedische aspecten. Het wetenschappelijk aspect van de vorming beoogt het opbouwen van een degelijke wetenschappelijke kennis en het vertrouwd worden met wetenschappelijke onderzoeksmethodes. Het paramedisch karakter blijkt uit de ruime aandacht voor aandoeningen en hun oorzaken, en voor de werking en de bereiding van geneesmiddelen. Via de farmaceutische vakken worden de leerlingen ingewijd in de wereld van de apotheek en het werk van de farmaceutisch-technisch assistent. Bovendien is deze studierichting een technische richting: laboratoriumoefeningen èn een ruim aantal uren stages in de officina, concretiseren de verworven theoretische inzichten en bieden kansen tot het integreren en toepassen van basiskennis uit verschillende vakken. De opleiding tot farmaceutisch-technisch assistent verloopt in één jaar (TSO). Profiel van de leerling Leerlingen die kiezen voor de studierichting >Apotheekassistent=, hebben interesse voor wetenschappen in het algemeen, en voor de medische wereld in het bijzonder. Zij zijn nauwgezet en vaardig in communicatie. Beginsituatie van de leerlingen De leerlingen moeten reeds een diploma van secundair onderwijs hebben om tot het zevende jaar Apotheekassistent toegelaten te worden. Leerlingen die Natuurwetenschappen of Chemie en Biologie gekregen hebben tot en met de derde graad van het secundair onderwijs (ASO of TSO of KSO), worden verondersteld over de vereiste kennis, vaardigheden en attitudes te beschikken om deze studierichting aan te vatten. Toekomstmogelijkheden Het KB van 5 februari 1997 (BS 02/07/97), definieert het beroep van apotheekassistent als een paramedisch beroep, legt vast dat dit beroep wordt uitgeoefend onder de beroepstitel >farmaceutisch-technisch assistent=, en bepaalt welke de kwalificatievereisten zijn voor de uitoefening van het beroep (theoretische opleiding en stages in een apotheek). Wie het diploma van Apotheekassistent behaalt, kan onmiddellijk aan het werk in een officina of in een ziekenhuisapotheek, of als bediende in een groothandel voor geneesmiddelen of in een tarificatiedienst. Situering van de geïntegreerde proef Binnen het geheel van de evaluatie neemt de geïntegreerde proef een speciale plaats in. De proef wordt georganiseerd om na te gaan in hoever de leerlingen de studierichtingsdoelen op het vlak van kennisbeheersing, vaardigheden en ontwikkelde houdingen hebben bereikt. De geïntegreerde proef is vakoverschrijdend en beroeps- en realiteitsgericht, en loopt over een heel schooljaar. Alle informatie over de organisatie en mogelijke inhouden van de geïntegreerde proef werd verzameld en is gepubliceerd op de website van het VVKSO ( 6 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent

9 APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR TV/PV STAGES APOTHEEK 10 uur/week 3de graad TSO 3de leerjaar 7 Apotheekassistent - Stages

10 Inhoud 1 Beginsituatie Algemene doelstellingen Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Stagebegeleiding Relatie tussen stages en geïntegreerde proef Leerplandoelstellingen en leerinhouden stageactiviteiten Algemene activiteiten, eigen aan het werken in een officina Activiteiten in verband met specialiteiten Activiteiten in verband met bereidingen Activiteiten in verband met homeopathische producten Activiteiten in verband met parafarmaceutische producten en materialen Activiteiten in verband met plantaardige producten Administratieve activiteiten Stageplaatsen Stageorganisatie en stageadministratie Stageovereenkomst Stagereglement Stageregister Algemeen stagedossier Individueel stagedossier Het stageschrift Stage-evaluatie Bibliografie de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Stages

11 1 Beginsituatie De leerlingen maken voor het eerst kennis met stageactiviteiten en stageplaatsen. In de vakken TV Apotheek worden ze op de stageactiviteiten voorbereid. De beginsituatie is voor alle leerlingen dezelfde. 2 Algemene doelstellingen 1 Verworven kennis en vaardigheden toepassen in reële omstandigheden: recepten lezen en uitvoeren; essentiële berekeningen zelfstandig uitvoeren; algemene tarificatieregels kennen en toepassen; toestellen, zoals balans, correct gebruiken en onderhouden; leren werken met apotheek software; farmacologische, galenische en chemische eigenschappen van gebruikte producten kennen en kunnen verwoorden; van een aantal >topspecialiteiten= (lijst opgesteld door stagebegeleider), het gebruik kennen, zowel therapeutisch als posologisch; gegevens op verpakking en bijsluiter kunnen interpreteren en verduidelijken voor patiënten; documentatiebronnen kennen en kunnen raadplegen. 2 Het werk in een officina in al zijn facetten leren kennen en eraan deelnemen, onder andere vlot en functioneel communiceren met patiënten, apotheker en andere personeelsleden; het eigen werktempo afstemmen op het werkritme in een officina. 3 Verder evolueren in volgende houdingen: aandacht hebben voor kwaliteit: nauwkeurig werken, net werken, controleren; werken volgens een efficiënt stappenplan; doelgericht werken; een taak afwerken; initiatief nemen; zich houden aan regels en afspraken; het beroepsgeheim respecteren; ontwikkelen van een positieve sociale houding in contacten met patiënten, collega=s en stagementor; communicatievaardigheden ontwikkelen; aandacht hebben voor farmaceutische zorg. 3de graad TSO 3de leerjaar 9 Apotheekassistent - Stages

12 3 Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen 3.1 Stagebegeleiding De stageactiviteiten worden opgevolgd in vakken als Farmaceutische technologie en Geneesmiddelenleer. De stagebegeleiding wordt verzorgd door een leraar-apotheker. De stagebegeleider bezoekt geregeld alle leerlingen op hun stageplaats, en probeert door observatie van de leerling, door inzage in het stageschrift en door een gesprek met de stagementor, een beeld te krijgen van de vorderingen van de leerling. 3.2 Relatie tussen stages en geïntegreerde proef De geïntegreerde proef is een representatief geheel van activiteiten, opdrachten, taken, die gesitueerd worden binnen de leerplannen van de vakken typisch voor deze studierichting, en gespreid over het hele schooljaar. De stages maken bijgevolg als geheel deel uit van de geïntegreerde proef. Bovendien zullen de leerlingen tijdens de stages, gegevens en documentatie kunnen verzamelen voor studie- en schrijfopdrachten in het kader van de geïntegreerde proef, en zullen zij een eventuele praktische proef in het kader van de geïntegreerde proef, tijdens de stages kunnen voorbereiden. 4 Leerplandoelstellingen en leerinhouden stageactiviteiten Mogelijke activiteiten die kunnen ontwikkeld worden: 4.1 Algemene activiteiten, eigen aan het werken in een officina 1 Wegwijs worden in de officina: belangrijke plaatsen/ruimtes in de officina kunnen situeren: balie - werktafel voor de bereidingen - plaats voor het controleren van bestellingen - administratie - gifkast - koelkast - opbergruimte voor grondstoffen, voor parafarmaceutische producten, voor producten voor handverkoop. 2 Naslagwerken raadplegen, onder andere: de Belgische Farmacopee; het Nationaal Formularium; de Europese Farmacopee; het therapeutisch magistraal formularium (TMF); het magistraal formularium der syndicaten (MFS); officieel farmaceutisch tarief (tarief der specialiteiten) (OFT); het geneesmiddelenrepertorium. 3 De werking kennen van inhalatietoestellen. De gebruiksaanwijzing van deze apparaten uitleggen. 4 Materiaal en apparaten correct gebruiken en onderhouden. 5 Voorraadflesjes vullen en etiketteren. 6 Wettelijk vereiste registers correct invullen. 10 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Stages

13 7 Producten afleveren aan de patiënt: volgens voorschrift - handverkoop. 8 Voor de patiënt, gegevens op verpakking en bijsluiter toelichten. 4.2 Activiteiten in verband met specialiteiten 1 Een kast met specialiteiten ordenen. 2 Vervallen producten verwijderen. 3 Een lijst opmaken van de inhoud van de koelkast (stageschrift). 4 Voor de producten die zich in de koelkast bevinden: opzoeken hoe in het OFT en in het gebruikte computerprogramma aangeduid wordt hoe deze producten moeten worden bewaard; deze gegevens noteren in het stageschrift. 5 Een lijst opmaken van vrij afleverbare specialiteiten voor: huisapotheek; reisapotheek. 6 Voor gebruikelijke geneesmiddelen (geneesmiddelen die in een officina vaak worden afgeleverd) de volgende gegevens opzoeken en noteren in het stageschrift: indicatie; afleveringsvoorschriften; bewaringsvoorschriften. 7 Voorafgestelde lijsten van veel gebruikte specialiteiten volgens aandoening, toetsen aan de realiteit: in welke omstandigheden wordt welke specialiteit aan een patiënt meegegeven? 8 Voorschriften voor specialiteiten correct uitvoeren. Dit betekent: voorschrift (recept) juist lezen; specialiteiten verzamelen; indicatie van de producten kunnen terugvinden en/of verwoorden (bijsluiter); de patiënt inlichten over gebruik en bewaring van de specialiteit; de prijs bepalen volgens de verschillende categorieën van het geneesmiddel; attestnummer aanhechten; vervaldatum opzoeken; Werken met computer voor verkoop en bestelling. 9 Gebruik van dierengeneeskundige producten toelichten. 4.3 Activiteiten in verband met bereidingen 1 Bereidingen invoeren in de computer: naam - dosering en eenheid - galenische vorm - klasse van tussenkomst door de mutualiteiten. 3de graad TSO 3de leerjaar 11 Apotheekassistent - Stages

14 2 Uitvoeren van bereidingen uit formularia, huisbereidingen en bereidingen met voorschrift, volgens GMPnormen, onder andere gelulen, siropen, zalven, crèmes, suspensies, emulsies, suppo=s, oplossingen. 3 Werken met een protocol 4 Elke stap bij het uitvoeren van bereidingen correct uitvoeren: recept juist lezen; berekeningen maken (verdunningen, trituraties, posologie, isotonie, massadichtheid, verdringingsfactoren...); maximale en gebruikelijke dosissen nazien door gebruik van vergiftlijsten; onverenigbaarheden controleren; grondstoffen verzamelen; de nodige metingen uitvoeren, bijvoorbeeld controle van de gelijkmatigheid van de massa; de wetgeving toepassen; de prijs bepalen. 4.4 Activiteiten in verband met homeopathische producten 1 Voorschriften met homeopathische specialiteiten uitvoeren en het gebruik ervan toelichten. 2 Voorschriften met homeopathische bereidingen interpreteren en het gebruik ervan toelichten. 4.5 Activiteiten in verband met parafarmaceutische producten en materialen 1 Parafarmaceutische producten classificeren in volgende categorieën: dermatofarmaceutische producten - dieetvoeding - kindervoeding. 2 Indicatie en gebruik van parafarmaceutische producten toelichten. 3 Parafarmaceutisch materiaal classificeren in volgende categorieën: verbandmateriaal - stomamateriaal - steriele naalden en spuiten Gebruik van parafarmaceutisch materiaal toelichten. 4.6 Activiteiten in verband met plantaardige producten Indicatie en gebruik van plantaardige producten toelichten. 4.7 Administratieve activiteiten 1 Telefonisch producten bestellen bij een groothandel/homeopathisch laboratorium. 2 Bestellingen: uitpakken; controleren op juistheid en volledigheid; 12 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Stages

15 indien nodig etiketteren; op de juiste plaats wegzetten. 3 Voorschriften: ordenen; datum van aflevering invullen en afstempelen; formules op de voorschriften invullen indien dit wettelijk vereist is. 4 Vervaldata: controleren van vervaldata van specialiteiten. 5 Verdovingsbon: een verdovingsbon bekijken, bestuderen; de bestemming van de drie delen van de verdovingsbon kennen; het invullen van een verdovingsbon door de apotheker observeren. 6 Verzekeringsdocumenten (M704 en BVAC) invullen op vraag van de patiënt. 7 Computer met specifieke software gebruiken voor: het invoeren, doorgeven en aanvaarden van bestellingen; etiketten; het invoeren van verkoop, magistrale bereidingen, namen van patiënten en geneesheren. 5 Stageplaatsen De keuze van de stageplaatsen geschiedt conform het document SO/2002/09 van 16 september U vindt deze brief op Klik op rubriek omzendbrieven in de linkerkolom. Klik op Secundair onderwijs. Klik in de rubriekentabel op Stages. Klik op SO/2002/09 - LEERLINGENSTAGES IN HET VOLTIJDS SECUNDAIR ONDERWIJS (16/09/02). De stagereglementering verandert nogal eens. Raadpleeg daarom regelmatig de omzendbrief. Het VVKSO publiceert bij wijziging van de stagereglementering mededelingen, gebaseerd op de omzendbrief. U kan deze opvragen op uw schoolsecretariaat onder het nummer Kl De leerlingen lopen stage in een officina. Een gedeelte van de stages kan doorgaan in een ziekenhuisapotheek. De stageplaatsen zijn gemakkelijk bereikbaar voor stagiair en stagebegeleider. Het uitbouwen van een stagedatabank is wenselijk. De functie van stagementor moet verenigbaar zijn met de andere functies van de kandidaat. In een officina is de stagementor steeds dezelfde persoon. Bij contactstages in ziekenhuisapotheken is er één mentor per ziekenhuis. Op de stageplaats moet voldoende aandacht besteed worden aan hygiëne, veiligheid en respect voor humanitaire normen. De verwachtingen van de scholen moeten schriftelijk meegedeeld worden aan de kandidaat-mentoren. 6 Stageorganisatie en stageadministratie De administratieve organisatie moet conform het document SO/2002/09 (16/9/2002) zijn (zie punt 5: stageplaatsen). Hierin wordt een model gegeven van een individuele steekkaart en van een stageovereenkomst. De stage als blokstage organiseren (evt. in 2 delen: eerste deel halverwege het schooljaar en tweede deel op het einde van het schooljaar). 3de graad TSO 3de leerjaar 13 Apotheekassistent - Stages

16 6.1 Stageovereenkomst De stageovereenkomst wordt opgemaakt in drie exemplaren, voor de drie betrokken partijen: de school, de stagegever, de stagiair. De stagegever is de verantwoordelijke van de officina: dit kan de apotheker zijn, maar ook een organisatie zoals de Christelijke mutualiteiten. In dit laatste geval is de apotheker geen stagegever, maar enkel stagementor. In de stageovereenkomst is een clausule opgenomen in verband met de individuele verzekering van de stagiair. De stageovereenkomst wordt in drie exemplaren door de drie partijen ondertekend. 6.2 Stagereglement Het stagereglement, met clausule tot verplicht naleven, kan opgenomen worden in de stageovereenkomst, en wordt ondertekend door leerling en stagegever. Elke betrokken partij krijgt een exemplaar van het ondertekende stagereglement. 6.3 Stageregister Volgens het document SO/2002/09 (16/9/2002) wordt hierin elke activiteit van de stagebegeleider genoteerd en in de school bewaard. 6.4 Algemeen stagedossier De stagebegeleider beschikt over een algemeen stagedossier, waarin volgende gegevens voorkomen: naam en adres van de stagegevers; naam, adres en leerjaar van de stagiairs; stageperiodes; naam van de stagebegeleiders; naam van de stagementoren; alle algemene briefwisseling betreffende de stage. Het algemeen stagedossier wordt bijgehouden door de stagebegeleider of door iemand van de directie. 6.5 Individueel stagedossier Het individueel stagedossier omvat volgende documenten: individuele steekkaart; stageovereenkomst; beoordelingsstaat; alle briefwisseling betreffende de stage van de betrokken leerling. 14 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Stages

17 6.6 Het stageschrift Elke stagiair heeft een stageschrift, waarin alle stageactiviteiten worden vermeld. Het stageschrift wordt gecontroleerd door de stagebegeleider en door de stagementor. Ook de juryleden van de commissie geïntegreerde proef hebben inzage in het stageschrift. 7 Stage-evaluatie De stage wordt geëvalueerd door de stagebegeleider en door de stagementor. Zowel het beheersen van kennis en vaardigheden, als het evolueren in belangrijke houdingen wordt beoordeeld. De informatie voor de evaluatie vindt men in het stageschrift en krijgt men van de stagementoren. Zinvol evalueren veronderstelt duidelijkheid over de te evalueren items. Het is noodzakelijk, gedetailleerd de te bereiken doelen te omschrijven: welke achtergrondkennis wordt verondersteld; welke vaardigheden moeten ingeoefend worden; welke beroepstypische houdingen dienen ontwikkeld te worden? Het is vooral belangrijk van de stagementoren te vernemen welk niveau de leerling reeds heeft bereikt, en waarom dat zo is, en vooral waaraan in een volgende periode door de leerling, onder begeleiding van de stagebegeleider en de stagementor moet gewerkt worden. 8 Bibliografie Belgische en Europese farmacopee Nationaal formularium V, VI Praktisch magistraal formularium Het apothekersblad Tarief der specialiteiten Geneesmiddelenrepertorium 3de graad TSO 3de leerjaar 15 Apotheekassistent - Stages

18

19 APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR TV APOTHEEK FARMACEUTISCHE PLANTKUNDE 1 uur/week TV APOTHEEK FARMACEUTISCHE TECHNOLOGIE 6 uur/week TV APOTHEEK GENEESMIDDELENLEER 4 uur/week TV APOTHEEK PARAFARMACIE 1 (+ 1) uur/week TV APOTHEEK TARIFICATIE EN WETGEVING 1 uur/week TV APOTHEEK TOXICOLOGIE 1 uur/week 3de graad TSO 3de leerjaar 17 Apotheekassistent - Apotheek

20 Inhoud 1 Beginsituatie Algemene doelstellingen Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Leerplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen TV Apotheek Farmaceutische plantkunde TV Apotheek Farmaceutische technologie TV Apotheek - Geneesmiddelenleer TV Apotheek Parafarmacie TV Apotheek Tarificatie en wetgeving TV Apotheek Toxicologie Evaluatie Minimale materiële vereisten Bibliografie de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

21 1 Beginsituatie De leerlingen die het zevende jaar in de studierichting >Apotheekassistent= aanvatten, hebben reeds 6 jaar secundair onderwijs gevolgd. Zij beschikken over een degelijke basiskennis op het vlak van chemie, biologie, fysica en wiskunde, maar hebben geen voorkennis op het vlak van farmaceutische vakken. 2 Algemene doelstellingen Een grondige basiskennis opbouwen in verband met producten, grondstoffen en bereidingen in de apotheek. Ontwikkelen van de noodzakelijke vaardigheid voor het vlot bereiden van producten. Vlot en duidelijk communiceren. Bij het informeren van patiënten, aandacht hebben voor: luisteren, farmaceutische zorg, discretie. Hygiënisch, ordelijk en nauwkeurig werken. Werk organiseren. Sociaal vaardig zijn: kunnen werken in een team. De bereidheid tonen tot permanente navorming. Vlot inspelen op actuele ontwikkelingen op vakgebied. 3 Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Regelmatig overleg tussen alle betrokken leraren enerzijds, en tussen de lerarenploeg en de stagementoren anderzijds, is een noodzaak om overlappingen uit te schakelen én om de inhouden van de verschillende vakken en deelvakken op elkaar af te stemmen. Binnen TV Apotheek kan geopteerd worden voor het geïntegreerd aanbieden van verschillende deelvakken. Een geïntegreerde aanpak benadert de realiteit van het werk in een officina. Binnen alle vakken streeft de leraar naar een didactische aanpak, waarbij inbreng en activiteit van de leerling maximaal aanwezig zijn. Het gebruik van nieuwe media mag in deze studierichting niet ontbreken. Aangepaste studiebezoeken, bijvoorbeeld aan een ziekenhuisapotheek, een groothandel voor geneesmiddelen, een klinisch of een onderzoekslaboratorium, een farmaceutisch bedrijf, kunnen aan de opleiding een meerwaarde geven. In alle vakken, maar vooral in de vakken waar praktisch werk centraal staat, zal bijzondere aandacht gaan naar de aanwezigheid én het verder ontwikkelen van houdingen, noodzakelijk voor de Farmaceutisch-technisch assistent. 3de graad TSO 3de leerjaar 19 Apotheekassistent - Apotheek

22 4 Leerplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen (U) staat voor uitbreiding 4.1 TV Apotheek Farmaceutische plantkunde LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1 Het belang van kruiden als mogelijke verantwoorde geneesmiddelen verduidelijken. Van plant tot drogerij begrip fytotherapie bestanddelen in planten oogstbewerkingen bereiding en toedieningsvormen onderzoek (U) 2 Het verwerken van plant tot drogerij verwoorden. Wettelijke bepalingen i.v.m. plantaardige geneesmiddelen.mb 1995: vereenvoudigde registratie van plantaardige geneesmiddelen.kb 1997: notificatie van planten als voedingsmiddel 3 Begrippen registratie en notificatie kunnen omschrijven Registratie notificatie 4 Verschil kunnen omschrijven tussen geneesmiddel en voedingsmiddel Geneesmiddel - voedingsmiddel Bespreking van drogerijen 5 Vaak gebruikte geneeskrachtige kruiden opnoemen, en de planten waarvan ze afgeleid zijn noemen en herkennen. Bespreking volgens farmacologische werking en/of bespreking volgens chemische samenstelling van het werkzaam bestanddeel 6 Van enkele geneeskrachtige kruiden de werkzame bestanddelen indelen bij een chemische verbindingsklasse en toepassingen geven. 7 De mogelijke toxiciteit van bepaalde drogerijen aangeven. 8 Enkele specialiteiten die plantaardige bestanddelen bevatten, opnoemen en het gebruik ervan toelichten. 20 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

23 Enkele begrippen van homeopathie 7 Homeopathie situeren als alternatieve geneeswijze. 8 De basisprincipes van homeopathie verwoorden. Basisprincipes Bereidingsmethodes: verdunningen 9 Homeopathie vergelijken met allopathie. Van plant tot drogerij Enkel indien nodig de morfologische kenmerken van een plant herhalen. Bij het noemen van planten, onderscheid maken tussen de wetenschappelijke benaming en de volksnaam. Eventueel gebruikmaken van een microscoop om bepaalde plantendelen te bekijken. Ook tijdens de stage: kennismaken met gedroogde planten of -delen. Een kruiden- of medicinale tuin bezoeken. Bespreking van drogerijen Het is niet nodig de bespreking vanuit beide invalshoeken volledig uit te werken. Er wordt best uitgegaan van de producten die de leerlingen tijdens de stage hebben leren kennen. Bespreking volgens farmacologische werking: kruiden gebruikt voor maag, darm, zenuwstelsel, lever/gal, ademhalingswegen, urinewegen, cardiovasculair stelsel, genitaal stelsel, huid. Bespreking volgens chemische samenstelling: alkaloïden, bitterstoffen, saponinen, slijmstoffen, vitamines, looistoffen, harsen, vluchtige oliën... Er moet voldoende tijd besteed worden aan het gedeelte over homeopathie. Homeopathie wint immers aan belang en homeopathische producten worden officieel erkend (KB van 29 augustus 1997, betreffende de fabricage van en de handel in voedingsmiddelen die uit plantenbereidingen samengesteld zijn of deze bevatten). 4.2 TV Apotheek Farmaceutische technologie LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1 De betekenis van de farmaceutische technologie verwoorden. 2 Actieve stoffen en hulpstoffen onderscheiden, en hun functie verduidelijken. 3 Soorten bereidingen omschrijven en van elkaar onderscheiden. Inleiding Definities farmaceutische technologie actieve stof/hulpstof soorten bereidingen 4 Farmacopee en formularia hanteren. Gebruik van farmacopee, formularia, naslagwerken 5 Een medisch voorschrift lezen en interpreteren. Recepten lezen (o.a. afkortingen) en interpreteren Farmaceutisch rekenen 3de graad TSO 3de leerjaar 21 Apotheekassistent - Apotheek

24 6 Verschillende geneesmiddelenvormen omschrijven. 7 Voor elke geneesmiddelenvorm de hulpstoffen/grondstoffen noemen en hun functie in de bereiding verduidelijken. 8 Voor elke bereiding, zelfstandig en correct de noodzakelijke berekeningen uitvoeren. 9 Een aantal geneesmiddelenvormen correct en zelfstandig bereiden. 10 Voor elke bereiding de afleverings- en de bewaringsmodaliteiten, en de wettelijke eisen toepassen. Galenische bereidingsvormen Poeders Gelulen Suppo=s en ovulen Oplossingen en siropen Slijmoplossingen en suspensies Emulsies Dermatologische bereidingen: zalven, crèmes, gels, pasta=s, zalfbasissen Oogzalven en collyria 11 Technische problemen bij het bereiden van geneesmiddelenvormen oplossen. 12 Verschillende industriële bereidingsvormen omschrijven. (U) 13 Voor enkele industriële bereidingsvormen de grondstoffen en/of hulpstoffen noemen en hun functie in de bereiding verduidelijken. (U) 14 De bereidingswijze van enkele industriële vormen omschrijven. (U) 15 Het gebruik van industriële bereidingsvormen toelichten. (U) Industriële bereidingsvormen (U) Parenteralia Granulaten Tabletten Aërosolen Transdermale systemen Ziekenhuisbereidingen (U) Parenteralia: cytostatica, totale voeding, 16 Het specifieke van ziekenhuisbereidingen toelichten (U) Te bereiden geneesmiddelenvormen: poeders - gelulen - oplossingen - slijmoplossingen - suspensies - emulsies - suppo=s - zalfbasissen - zalven, crèmes en gels; Uitgebreid met collyria, en met het oplossen van technische problemen die zich kunnen voordoen bij de bereidingsvormen. Gebruik van computer met apotheeksoftware, voor opzoekwerk en het invoeren van uitgevoerde bereidingen. 22 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

25 4.3 TV Apotheek Geneesmiddelenleer LEERPLANDOELSTELLINGEN 1 Een geneesmiddel definiëren en onderscheiden van andere apotheekproducten. 2 Wetenschappelijke benamingen van geneesmiddelenvormen gebruiken en verduidelijken voor patiënten. 3 De farmacologische werking van een geneesmiddel algemeen toelichten. 4 Indicaties, bijwerkingen en dosering op bijsluiter en/of voorschrift correct interpreteren en toelichten voor de patiënt. 5 Geneesmiddelen indelen volgens therapeutische klasse en voor elke groep enkele voorbeelden noemen. 6 Een beperkt aantal specialiteiten situeren in een groep. LEERINHOUDEN Algemene geneesmiddelenleer Definitie van een geneesmiddel Indeling van geneesmiddelen volgens toedieningsweg therapievorm Wetenschappelijke benamingen De farmacologische werking van een geneesmiddel De bijsluiter Specifieke farmacologie Van geneesmiddelen uit volgende groepen Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik: huid en slijmvliezen (oog, oor, keel ) Geneesmiddelen tegen pijn, koorts, ontsteking Geneesmiddelen en immuniteit:vaccins Geneesmiddelen tegen infecties Geneesmiddelen i.v.m. autonome zenuwstelsel Geneesmiddelen i.v.m. hart- en vaatziekten Geneesmiddelen i.v.m. het maag-darmstelsel Geneesmiddelen i.v.m. het ademhalingsstelsel en bij allergie Geneesmiddelen i.v.m. het centraal zenuwstelsel Geneesmiddelen i.v.m. het endocriene stelsel Antitumorale middelen (U) 7 Van een beperkt aantal specialiteiten kunnen verduidelijken: de indicatie; belangrijke en specifieke nevenwerkingen; contra-indicaties; interactie met andere geneesmiddelen.(u) Indicatie Nevenwerkingen Contra-indicaties Interacties (U) 3de graad TSO 3de leerjaar 23 Apotheekassistent - Apotheek

26 8 Van enkele geneesmiddelen, het verband tussen chemische functie, structuur en eigenschappen, en farmacologische werking toelichten. (U) 9 De actualiteit in verband met nieuwe geneesmiddelen volgen. 10 Het specifieke van een ziekenhuisapotheek omschrijven. (U) Chemische structuur en eigenschappen (U) Actualiteit Ziekenhuisapotheek (U) Overleg met de collega s biologie, farmaceutische technologie, parafarmacie, toxicologie, is noodzakelijk, alsook met de stagebegeleiders en -mentoren. Met de stagementoren wordt afgesproken dat de leerlingen zullen oefenen in het verwoorden van werking en nevenwerkingen in begrijpelijke taal, en ook de specialiteiten die bestudeerd worden (doelstelling 6, 7 en 9) worden gekozen in overleg met de stagementoren (actueel blijven!). Het vak geneesmiddelenleer moet vooral praktijk gericht zijn, dit geschiedt door: verwijzingen naar stage; het tonen van verpakkingen van specialiteiten; het gebruik van het geneesmiddelenrepertorium. Voor de aanvang van de stage worden een aantal topspecialiteiten met indicatie opgegeven. Definitie van geneesmiddel : overleg collega wetgeving- officiële definitie geven. Indeling van geneesmiddelen volgens verschillende criteria: toedieningsvorm, therapiesoort, therapeutische klasse. Het is van belang dat men de leerlingen noodzakelijke communicatievaardigheden aanleert en het nut van farmaceutische zorg benadrukt. Binnen elke groep geneesmiddelen kan men een uitbreiding geven over de communicatie/farmaceutische zorg. Bij de aflevering van specialiteiten/geneesmiddelen is het belangrijk dat de leerlingen uitleg kunnen verschaffen aan de patiënt. Aandacht voor het gebruik van correcte vakterminologie, bijvoorbeeld in verband met bijwerkingen en contraindicaties. Het chemische aspect wordt geïntegreerd in de Geneesmiddelenleer. Enkel structuren die de werking verklaren, en de invloed van chemische functies op de oplosbaarheid. (U) De leerlingen kunnen bijvoorbeeld specialiteitenfiches opstellen en bijhouden, of een lijst met vaak gebruikte zelfzorg -specialiteiten opstellen. 24 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

27 4.4 TV Apotheek Parafarmacie Cosmetologie LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Inleiding 1 Een definitie geven van cosmetica. Begrip cosmetica 2 Het doel van de cosmetologie verduidelijken. Het doel van de cosmetologie 3 Het verschil tussen cosmetologie en dermatologie omschrijven. Onderscheid verfraaiende/verzorgende cosmetica 4 Bouw en chemische samenstelling van de huid weergeven. (U) 5 Verwoorden hoe verzorgende cosmetica volgens het huidtype inwerken. De huid Bouw en chemische samenstelling (U) Huidtype en verzorging 6 De verschillende cosmetische vormen onderscheiden. 7 Enkele specifieke bestanddelen in de formule herkennen en bespreken. Samenstelling van cosmetica Cosmetische vormen Werkzame bestanddelen 8 Enkele belangrijke dermofarmaceutische producten opnoemen, hun toepassingsgebied omschrijven en illustreren. 9 Mogelijkheden en beperkingen van cosmetica verduidelijken. Dermofarmaceutische producten Huidverzorgingsproducten voor gelaat Hygiëneproducten Zonnecosmetica Haarcosmetica (U) Babyverzorgingsproducten (U) Producten voor mond- en tandverzorging (U) Make-up (U) Mogelijkheden en beperkingen van cosmetica 10 Eventuele neveneffecten van cosmetica omschrijven. Ongewenste effecten van cosmetica Allergie, irritatie, Voor de cosmetische vormen kan men gewoon verwijzen naar het vak Farmaceutische technologie. 3de graad TSO 3de leerjaar 25 Apotheekassistent - Apotheek

28 De werkzame bestanddelen moeten niet in een apart punt besproken worden maar kunnen geïntegreerd worden. De leerlingen kunnen veel producten leren kennen tijdens de stage. De leerlingen bewust maken van misleidende reclameboodschappen. Enkele cosmetische bereidingen uitvoeren volgens de GMP-normen, voor zover het niet gebeurde binnen Farmaceutische technologie. De leerlingen kunnen informatieavonden van cosmeticafirma s bijwonen Voedingsleer LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1 De functie van voedingsmiddelen, voedselbestanddelen en voedingsstoffen verwoorden. Inleiding Functie van voedingsmiddelen, voedselbestanddelen en voedingsstoffen 2 Voor elke voedingsstof en voedselbestanddeel: het belang in een evenwichtige voeding verwoorden. 3 Voor elk voedselbestanddeel, voedingsmiddelen opnoemen die dit voedselbestanddeel bevatten. Basisbestanddelen van voedingsmiddelen Eiwitten Vetten Sachariden Water Mineralen Vitamines Voeding en gezondheid 4 De voedingswaarde van voedingsmiddelen toelichten. (U) 5 De principes voor een evenwichtige voeding opnoemen en toepassen. Voedingswaarde (U) Principes van een evenwichtige voeding 6 Risicofactoren in voeding noemen en verduidelijken. Risicofactoren Toxicologische aspecten van de voeding 7 Gevaren van additieven en contaminanten in voeding verwoorden. Additieven Contaminanen 8 Voedingsmiddelen voor bijzondere voeding indelen. (U) Voedingsmiddelen voor bijzondere voeding Voedingsmiddelen met bijzondere eiwitsamenstelling bijzondere vetsamenstelling 26 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

29 9 De relatie tussen bepaalde aandoeningen en bijzondere voedingsmiddelen verduidelijken. (U) bijzondere sacharidensamenstelling Babyvoeding Parentale voeding Aandoeningen en voedingsmiddelen (U) Het onderwerp voeding komt ook in Toegepaste biologie en in Toepepaste chemie aan bod. Telkens wordt een ander aspect van voeding belicht. Overleg is hierbij zeker noodzakelijk. De begrippen voedingsmiddel, voedingsbestanddeel en voedingsstof worden als volgt onderscheiden: voedingsmiddelen: producten die door de mens gebruikt worden om zich te voeden, zoals melk, vlees, brood; voedselbestanddelen: bestanddelen waaruit voedingsmiddelen zijn opgebouwd, zoals sachariden, eiwitten, vetten; voedingsstoffen: worden opgenomen door de cel, zoals glucose, vetzuren, aminozuren. In verband met gezonde voeding kan het interessant zijn uit te gaan van de voedingsgewoontes van de leerlingen. Het bestuderen van de informatie op voedselverpakkingen kan een motiverende methodiek zijn. Als hulpmiddel kan ook de voedingsmiddelentabel gebruikt worden. Het is nochtans niet de bedoeling zeer veel tijd uit te trekken voor uitgebreide berekeningen aan de hand van de voedingsmiddelentabel. (U) Het is ook goed de leerlingen te laten kennismaken met de meest actuele voedingssymboliek (bv. de voedselpiramide). Bij het gedeelte over toxicologische aspecten kan een lijst van additieven gebruikt worden. Overleg met de collega Toxicologie zal nodig zijn om overlappingen te vermijden. 3de graad TSO 3de leerjaar 27 Apotheekassistent - Apotheek

30 4.5 TV Apotheek Tarificatie en wetgeving LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN Wetgeving 1 Juridische begrippen, zoals wet, KB, MB, definiëren. Inleiding: algemene juridische begrippen 2 Juridische definitie van >geneesmiddel= geven. Juridische definitie van geneesmiddel 3 De verantwoordelijkheid van een farmaceutischtechnisch assistent omschrijven en ernaar kunnen handelen. 4 De wettelijke bepalingen in verband met voorschrift, aflevering, etikettering en bewaring van specialiteiten en grondstoffen correct toepassen. Verantwoordelijkheid van de farmaceutischtechnisch assistent Wettelijke bepalingen in verband met het afleveren, etiketteren en bewaren van geneesmiddelen en grondstoffen: voorschrift wet van 25 maart 1964 KB van 31 december 1930: handel in slaap- en verdovende middelen RB van 6 februari 1946: etikettering, bewaring, aflevering van giftstoffen KB van 2 december 1998: reglementering van sommige psychotrofe stoffen 5 De voornaamste deontologische regels begrijpen. Deontologische regels 6 De organisatie van de sociale zekerheid in België i.v.m. geneesmiddelen kennen. Sociale zekerheid i.v.m. geneesmiddelen Tarificatie 7 Eisen in verband met tarificatie, gesteld aan een Het voorschrift voorschrift, opnoemen en toepassen. Eisen in het verband met tarificatie 8 Groepen verzekerden en soorten verzekeringen Soorten verzekerden en verzekeringen onderscheiden. 9 Officiële documenten in verband met terugbetalingen correct gebruiken. Documenten 10 Verklaren waarom er al dan niet terugbetaling is. Voorschriften interpreteren Tarificatieregels 11 Magistrale bereidingen en specialiteiten tarifiëren, Tarifiëren volgens de meest recente tarificatieregels. 28 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

31 De leerlingen moeten de wetteksten niet letterlijk kunnen weergeven. Ze moeten enkel de inhoud kunnen verklaren. Gebruik waarheidsgetrouwe voorschriften en verpakkingen van specialiteiten. 4.6 TV Apotheek Toxicologie LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1 De betekenis van het begrip toxicologie verwoorden. Inleiding Begrip toxicologie 2 Het begrip gif uitleggen en illustreren. Definitie van een vergif 3 Soorten vergiftigingen onderscheiden, omschrijven en illustreren. 4 Factoren die de toxiciteit van een stof beïnvloeden, opnoemen en illustreren. 5 De gevarensymbolen op de verpakking van gevaarlijke producten kennen. Soorten vergiftigingen Factoren die de toxiciteit van een stof beïnvloeden Inwerking van een gif op het lichaam 6 Resorptie, distributie, metabolisatie en excretie van een toxische stof toelichten. 7 De mogelijke reacties van het lichaam op een gifstof omschrijven. 8 Gepast reageren bij confrontatie met een vergiftiging. Behandeling van een intoxicatie 9 Een noodsituatie juist inschatten en de juiste maatregelen treffen. 10 Enkele groepen toxische stoffen omschrijven en illustreren. 11 Uit elke groep van enkele stoffen het voorkomen, de inwerking op het lichaam, de symptomen bij intoxicatie en de behandeling van een intoxicatie, de eventuele negatieve invloed op het milieu verduidelijken. Beschrijvende toxicologie Toxicologie van gassen en vluchtige stoffen Toxicologie van zuren en basen Toxicologie van organische stoffen organische oplosmiddelen drugs Toxicologie van de ioniserende straling (U) 3de graad TSO 3de leerjaar 29 Apotheekassistent - Apotheek

32 12 De begrippen pesticide, insecticide, rodenticide, herbicide omschrijven. 13 Enkele insecticiden en rodenticiden opnoemen. 14 Van minstens 1insecticide en 1 rodenticide de werking als verdelgingsmiddel verduidelijken. 15 Maatregelen voor een veilig gebruik van pesticiden opnoemen en motiveren. 16 Het voorkomen van pesticiden in voedingsmiddelen verklaren. (U) Pesticiden Definitie Indeling Insecticiden Rodenticiden Pesticiden in de voeding (U) Omdat wij de leerlingen willen bewustmaken van het voorkomen van toxische producten en het gevaar voor intoxicaties in hun leefwereld, wordt er best gewerkt rond bijvoorbeeld toxische producten in de woning, en rond geneesmiddelen in de huisapotheek. De leerlingen kunnen een enquête uitvoeren in verband met de aanwezigheid van toxische producten in een doorsneegezin: welke producten zijn aanwezig, wie gebruikt ze, hoe worden ze bewaard, zijn de mogelijke gevaren gekend, hoe zou er gereageerd worden bij een intoxicatie? De betekenis van de gevarensymbolen moet enkel opgefrist worden (reeds vroeger gezien in chemie). Het is belangrijk te weten dat de reglementering op de verpakking van gevaarlijke stoffen en preparaten (o.a. ARAB art. 723bis en KB van 24 mei 1982) niet van toepassing is op geneesmiddelen en verdovende middelen. De etikettering van geneesmiddelen wordt geregeld door de wet van 25 maart Reacties van het lichaam op intoxicaties mogen vrij algemeen behandeld worden. Beschrijvende toxicologie: aangehaalde voorbeelden aanpassen aan de actualiteit en aan de leefwereld van de leerlingen (thuis - officina). Pesticiden in de voeding kunnen ook aan bod komen in Parafarmacie - Voedingsleer: overleg is noodzakelijk. Ook binnen dit vak zijn er kansen voor groepswerk en zelfstandig werk: zo kunnen de leerlingen bijvoorbeeld werken aan een folder rond >Voorkomen van intoxicaties= of >Hoe reageren bij een intoxicatie?= Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken. Op het voorliggende leerplan kunt u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via (leerplannen@vvkso.vsko.be) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel). Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer. Langs dezelfde weg kunt u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie. In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren. 30 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

33 5 Evaluatie Evalueren heeft tot doel na te gaan of de vooropgestelde doelstellingen bereikt werden. De leraar evalueert dus uitgaande van de doelstellingen, en heeft vooraf duidelijk gemaakt wat geëvalueerd wordt en welke de evaluatiecriteria zijn. Evalueren is geen eenmalig gebeuren. Het is een voortdurend aandacht hebben voor de evolutie van houdingen en de evolutie van de leerling in het verwerken van theoretische inhouden en het verwerven van vaardigheden. Evalueren gebeurt permanent, via regelmatige tussenstappen die nieuwe gegevens aanbrengen en bijsturing mogelijk maken. De leraar brengt best variatie in de vorm van evaluatiemomenten. Vooraf geplande toetsen, toevallige ondervragingen om te peilen naar de parate kennis van de leerlingen, observatiemomenten tijdens laboratoriumoefeningen, individuele taken, groepsopdrachten, bieden de leraar voldoende mogelijkheden om de leerling correct te beoordelen en te begeleiden. Bij het opstellen van toetsen zal afwisseling in de vraagstelling de kwaliteit van de toets als evaluatie-instrument verhogen. Zo kan men verschillende opdrachten geven (bepaal - verklaar - toon aan - noem - leid af - schets - duid aan op een schema...) en zorgen voor een goed evenwicht tussen kennisvragen, inzichtsvragen en toepassingen. Meerkeuzevragen worden tot een minimum beperkt, en steeds aangevuld met de vraag het aangeduide antwoord te motiveren. 6 Minimale materiële vereisten De uitrusting en de inrichting van de laboratoria dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid van de Codex over het welzijn op het werk, van het Algemeen Reglement voor Arbeidsbescherming (ARAB) en van het Algemeen Reglement op Elektrische Installaties (AREI). 6.1 Gedeelte Farmaceutische technologie Een aangepaste demonstratietafel met water- en energievoorziening Werktafels voor de leerlingen Voorziening voor de afvoer van schadelijke dampen en gassen Balans Volumetrisch materiaal Stamper en mortier Afvulapparaten voor gelulen, ouwels, suppo=s... Warmwaterbad Mixer Zalfmolen en zalfplaat Verpakkingsmateriaal voor galenische bereidingen De wettelijk vereiste etiketten Een afsluitbare gifkast Computer met software 3de graad TSO 3de leerjaar 31 Apotheekassistent - Apotheek

34 6.2 Gedeelte Tarificatie Computers met aangepaste software 7 Bibliografie 7.1 Farmaceutische technologie Belgische en Europese farmacopee. Nationaal formularium V, VI. Praktisch magistraal formularium. Therapeutisch magistraal formularium Galenisch formularium - Prof. Kinget - Uitgeverij Garant, Leuven, Tarief voor magistrale bereidingen. Martindale en/of Merckindex. Farmaceutisch rekenen - Van Dalen - Uitgeverij Bohn/Scheltema/Holkema, Artsenijbereidkunde - Prof. Remon. Farmaceutische technologie - Prof. Remon. Memento van galenische farmacie - APB. Bereiden van geneesmiddelen - Lippets - Uitgeverij Bohn/Scheltema/Holkema, Carbomeren - Plaizier, J. - KOVAG, Trends in de galenica - VUB, Recepteerkunde - Bolhuis, Cox e.a. - KNMP, Bijsluiters. 7.2 Geneesmiddelenleer Geneesmiddelenrepertorium - Belgisch centrum voor farmacotherapeutische informatie - verschijnt jaarlijks. Compendium AVGI - verschijnt jaarlijks. Geneesmiddelenleer - Van Baarde - Standaard Uitgeverij, De geneesmiddelengids - Dr. Boulanger, N. - Uitgeverij Biblo, Tijdschrift van de Socio-Wetenschappelijke Apothekersvereniging. Folia farmacotherapeutica. Gezondheidsbrief KULeuven. Antwerps farmaceutisch tijdschrift. Het Apothekersblad. Verpakkingen van specialiteiten en bijsluiters. APB-video=s o.a. Farmakokinetiek - Astma - Interacties van geneesmiddelen - Benzodiazepines - Allergische rhinitis de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent - Apotheek

35 7.3 Parafarmacie - Cosmetologie Cosmetologie PUO - Prof. Remon. Dermofarmacie - Dooms en Goosens - KULeuven. Verzorgende cosmetica - De Backer - Aurelia Books Tijdschrift voor Belgische dermatologische actualiteit. Badecos-symposia. 7.4 Parafarmacie - Voedingsleer Mens en voeding - Toors, H., e.a. - Nijgh en Van Ditmar Educatief, Rijswijk, Nederland. Algemene voedingsleer - Cockelaere - Aurelia Books. Praktische dieetleer - Aurelia Books. Praktische voedingsleer - Aurelia Books. Voedingsmiddelen voor bijzondere voeding - Van Peteghem, C. - De Sikkel. Beginselen der voedingsleer - Prof. Christophe - RUG. De eetbrief - RUG. Uitgaven van het Voorlichtingsbureau voor de voeding - IPB - Jezusstraat 16, 2000 Antwerpen. Tel Tarificatie en wetgeving Computersoftware zoals Competel, Farmaframe, Apocedi, Sabco en andere OFT Tarief der specialiteiten 7.6 Toxicologie Vreemde stoffen in onze voeding - Deelstra, H., e.a. - Monografieën Stichting Leefmilieu nr. 35 Pelckmans DNB. Drugs: Toxicomanie - APB, Algemene inleiding in de toxicologie - Koeman, J. Vergiftigingen - Prof. Van Heyst - Elsevier. 3de graad TSO 3de leerjaar 33 Apotheekassistent - Apotheek

36

37 APOTHEEKASSISTENT DERDE GRAAD TSO DERDE LEERJAAR TV TOEGEPASTE CHEMIE 2 (+ 1) uur/week 3de graad TSO 3de leerjaar 35 Apotheekassistent Toegepaste chemie

38 Inhoud 1 Beginsituatie Algemene doelstellingen Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Aanbrengen van de leerstof Laboratoriumoefeningen Voorstel voor urenverdeling Beknopt overzicht van de leerinhouden Analytische chemie Koolstofchemie Biochemie Leerplandoelstellingen, leerinhouden, pedagogisch-didactische wenken Analytische chemie Koolstofchemie Biochemie Evaluatie Minimale materiële vereisten Bibliografie de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent Toegepaste chemie

39 1 Beginsituatie Voor het vak chemie wordt een zekere voorkennis vereist, die ook noodzakelijk is voor de typisch farmaceutische vakken. Leerlingen die Natuurwetenschappen of Chemie tot en met de derde graad secundair onderwijs (ASO of TSO of KSO) gekregen hebben, worden verondersteld de vereiste voorkennis te bezitten. Dit betekent dat de leerlingen voldoende kennis en inzicht verworven hebben in volgende onderwerpen: het structuurmodel van de materie; atoombouw en periodiek systeem; de chemische binding en chemische verbindingen; anorganische en organische verbindingsklassen; het gedrag van stoffen in water; de chemische reactie: neutralisatiereacties, neerslagreacties, gasontwikkelingsreacties en redoxreacties; kwantitatieve aspecten in chemie. Door eigen werkzaamheden in het laboratorium hebben zij basisvaardigheden verworven samen met een gepaste attitude voor het verantwoord omgaan met stoffen. 2 Algemene doelstellingen De leerlingen zijn zich bewust van de gunstige invloed die chemie heeft op onze welvaart door verwezenlijkingen in de gezondheidszorg, vooral door de ontwikkeling van farmaceutische producten. Om dit te bereiken moeten ze de verworven chemische basiskennis gebruiken bij het verklaren van toepassingen die in de vakken TV Apotheek en in de praktijk van een officina voorkomen. Anderzijds moeten ze in staat zijn om op een gefundeerde manier kritisch te oordelen over ethische problemen met inbegrip van milieuproblemen die zich hierbij stellen. In verband met de opgelegde laboratoriumoefeningen kunnen de leerlingen: het verband verwoorden tussen het door hen uitgevoerde laboratoriumwerk en de achterliggende wetenschappelijke kennis; laboratoriumvaardigheden ontwikkelen; voorgeschreven experimenten verantwoord uitvoeren op een nauwkeurige, verzorgde, veilige en milieubewuste wijze; door middel van het beantwoorden van vragen op het instructieblad over een proefresultaat nadenken en er gepaste conclusies uit trekken. 3 Algemene pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen 3.1 Aanbrengen van de leerstof Om de gestelde doelstellingen te bereiken is het noodzakelijk dat de chemielessen in een degelijk aangepast lokaal gegeven worden. De leraar zal zoveel mogelijk uitgaan van demonstratieproeven, feiten uit het dagelijks 3de graad TSO 3de leerjaar 37 Apotheekassistent Toegepaste chemie

40 leven en toepassingen eigen aan het studiegebied die belangrijk zijn in deze studierichting. Voor het visualiseren van het verloop van chemische reacties zal men stereomodellen gebruiken, aan te vullen met computersimulaties, transparanten, video's en dergelijke. Waar het zinvol kan gebeuren zullen er bij het aanbrengen van de leerstof en het bespreken van toepassingen relaties gelegd worden, liefst via een onderwijsleergesprek, met onderwerpen uit de vakken TV Apotheek. De laboratoriumoefeningen (leerlingenpractica) zijn noodzakelijk voor het concretiseren en het verduidelijken van de leerstof en voor het werk in een officina. Voor het omgaan met chemicaliën wordt er rekening gehouden met de aanbevelingen in de brochure Chemicaliën op school (zie bibliografie). De laboratoriumoefeningen worden geïntegreerd in de theorie. Zo kunnen ze gehouden worden wanneer de leraar dit het meest efficiënt acht en verdeeld worden over de leerstof 3.2 Laboratoriumoefeningen Bij de laboratoriumopdrachten wordt er tijd voorzien om de leerlingen zelf de nodige oplossingen te laten bereiden met uitvoering van de bijbehorende berekeningen. De leerlingen maken van elke laboratoriumoefening een verslag. Alvorens met de uitvoering van een laboratoriumoefening te beginnen moeten de leerlingen: het instructieblad aandachtig bestudeerd hebben; nagaan of al het nodige materiaal en de gepaste chemicaliën beschikbaar zijn; het uit te voeren laboratoriumwerk optimaal verdelen over de toegemeten tijd. De leraar kan per onderwerp een keuze maken uit de hierna weergegeven voorbeelden. Bereiden van oplossingen Analytische oplossingen bereiden met verschillende concentratie-uitdrukkingen. Identificatie van ionsoorten Als eenvoudige identificaties van ionen kunnen neutralisatiereactie, neerslagreactie, complexvorming, redoxreactie en vlamproeven uitgevoerd worden. Kwalitatieve organische analyse Bij de organische chemie kan begonnen worden met een kwalitatieve analyse; dit betekent het opsporen van C, H, O, N, S en halogenen in een organische stof. Eigenschappen van koolwaterstoffen en van monofunctionele koolstofverbindingen Het verschil in chemische eigenschappen tussen verzadigde en onverzadigde verbindingen kan onderzocht worden. De ph van oplossingen van een amine, van carbonzuren, van zouten van carbonzuren en van alcoholen kan gemeten worden waaruit conclusies getrokken worden voor het zuur-en basekarakter van deeltjes. Identificatie en onderzoek van eigenschappen van biochemisch belangrijke stoffen Volgende laboratoriumoefeningen kunnen uitgevoerd worden: de studie van sachariden, bijvoorbeeld fehlingsreactie de studie van lipiden, bijvoorbeeld 38 3de graad TSO 3de leerjaar Apotheekassistent Toegepaste chemie